Reagen: 'Beleid tegenoverMoskou grondig wijzigen' AM Pessimisme westerse landen Rnssische premier hoopt op positieve houding VS Polen tussen bankroet en revolutie AMBASSADEUR VS IN ISRAEL "Mensen rechten niet vergeten Minister Apel dreigt Nog geen antwoord VS op eisen Iran KAPERS GEVEN ZICH OVER VRIJDAG 7 NOVEMBER 1980 (Van c espondent Peter Hattink) - De woordvoerder van de Westduitse delegatie toonde zich gisteren tijdens de voorbereiding voor de Europese Veiligheidsconferentie in Madrid, zeer pessimistisch over de bereid willigheid van de Oostbloklanden om tot een ontspanning tussen Oost en West te ko- Als reactie op een voorstel van het neutrale Zweden, dat alleen de bedoeling had om de voorbereidende werkzaamheden van de Eu ropese Veiligheidsconferentie, die volgende week dinsdag begint, uit de impasse te halen, dienden de Oostbloklanden onder leiding van de Sowjet-Unie gisteren op het laatste moment een tegenvoorstel in het Russisch in, dat volgens de eerste indrukken van de Westduitse delegatie de weg afsluit tot een dialoog tussen Oost en West over ontspan ning. De Nederlandse delegatie kon gisteravond nog geen commentaar leveren op het voorstel van de Oostbloklanden, aangezien men nog geen vertaling van dit document beschikbaar had. De Westduitse delegatie, die bevestigde dat men de visie van de westerse landen vertolk te, verklaarde dat de Sowjet-Unie niet eens de moeite had genomen om het Zweedse voorstel te bestuderen. Evenals de vorige voorstellen van de Oostbloklanden, ingediend door Hongarije, Tsjechoslowakije en Oost-Duitsland, pro beert de Sowjet-Unie met dit voorstel de toetsing van de rechten van de mens, vast gelegd in de befaamde slotakte van Helsinki, die in 1975 door de 35 deelnemende landen aan de Europese Veiligheidsconferentie te Helsinki werd ondertekend, tot een voor de westelijke landen onaanvaardbaar n te beperken. Het Nederlandse delegatielid mr. H. Meesman beschouwde het Zweedse voorstel als een welkome bijdrage om uit de impasse te gera ken. Hij verklaarde echter dat dit werkdo cument geen concrete oplossingen bood voor de knelpunten tijdens de voorbespre kingen over het verloop van de hoofdconfe rentie voor veiligheid. Die knelpunten zijn: het waarborgen van een correcte toetsing van de naleving van de rechten van de mens en de mogelijkheid om op dit punt - essentie voor de 15 westerse landen - terug te komen tijdens het uitwer ken van nieuwe voorstellen omtrent samen werking en tijdens de fase, waarin de 35 deel nemende landen gemeenschappelijk de slot verklaring van de Europese Veiligheidscon ferentie te Madrid opstellen. (Van onze correspondent) DEN HAAG - Het punt van de na leving van de mensenrechten mag niet op de achtergrond gera ken bij de besprekingen die vol gende week in Madrid worden gevoerd over veiligheid en sa menwerking in Europa. Deze op roep heeft het Internationaal Sjtsjaranski-Comitè gericht aan alle regeringen die aan de confe rentie van Madrid deelne men. Vooral de Westeuropese landen zullen volgens het Comité op de mensenrechten moeten blijven hameren, nu Ronald Reagan pre sident van de Verenigde Staten wordt. Het comité verwacht dat Reagan veel minder belang zal hechten aan het mensenrechten- beleid dan Jimmy Carter heeft gedaan. Harry van den Bergh, Tweede-Ka merlid en secretaris van het Sjtsjaranski-Comitè, lichtte de oproep gisteren in Den Haag toe. Op de conferentie, die een ver volg is op de conferentie van Hel sinki, dreigt de kwestie van de mensenrechten te worden over schaduwd door besprekingen over wapenbeheersing. Volgens het comité verdient de naleving van de mensenrechten- bepal ingen in de slotakte van Helsinki hoge prioriteit. Van den Bergh: „Ook voor ons staat vast dat op het terrein van de wapen beheersing voortgang moet wor den geboekt, maar niet ten koste rhto Ondanks de bepalingen in de akte van Helsinki is er in de Sowjet- Unie sprake van een aanzienlijke verslechtering op het gebied van mensenrechten, aldus Van den Bergh. Vrij verkeer van personen is er niet mogelijk, wat onder meer blijkt uit de sterke daling van het aantal verstrekte uitreis visa de laatste tijd. Van den Bergh wijst er verder op dat het laatste jaar naar schatting honderdvijftig prominente leden van de mensenrechten -bewe ging in de Sowjet-Unie zijn ge vangen gezet en veroordeeld. Over de gezondheidstoestand van enkele gevangenen maakt het comité zich ernstig zor gen. (Van onze correspondent Henk Kolb) WASHINGTON - Het Amerikaanse beleid tegenover de Sowjet-Unie zal zich fundamen teel wijzigen als Ronald Reagan in januari aan het bewind komt. De nieuwe president wil met de Russen wel onderhandelen over wapenbeheersing, maar slechts tegen de achter grond van het Russisch optreden elders in de wereld. Onder Jimmy Carter was dit ver trouwde standpunt uit het tijd perk Nixon-Ford-Kissinger ver laten, omdat de huidige president ervan uitging dat wapenbeheer sing als een afzonderlijk hoofd stuk van de onderlinge verhou dingen kon worden behandeld. Eerst'in de laatste twee jaar is Carter van dit standpunt terug gekomen en de Russische inval in Afghanistan heeft ertoe geleid, dat het SALT 2-akkoord, waar over Reagan opnieuw wil onder handelen, uit de ratificatie-pro cedure in de Senaat werd terug getrokken, waar het hoe dan ook geen kans maakte. MOSKOU (DPA) - Sowjet- premier Nikolai Tikanov heeft gisteren de hoop uitge sproken dat de nieuwe Ame rikaanse regering de kwesties van de betrekkingen met de Sowjet-Unie constructief zal benaderen. Hij zei dit in een toespraak aan de vooravond van de 63ste verjaardag van de Oktober-revoiutie in het Kremlin in Moskou. De betrekkingen met de VS kunnen zoals die met elk an der land met een ander maat schappelijk systeem, slechts gebaseerd zijn op gelijkwaar digheid, niet-inmenging in de binnenlandse aangelegenhe den en niet-benadeling van de wederzijdse veiligheid. Hij verzekerde dat de Sowjet- Unie is voor een uitbreiding van de samenwerking tot we derzijds voordeel met het grootste land van het Westen in het belang van de volken van de Sowjet-Unie en de VS, in het belang van de ontspan ning en het behoud van de vrede. „Aan deze houding ligt geen aarzeling ten grond slag". De Sowjet-premier zei voorts dat het stationeren van kern- rakketten voor middellange afstand in Europa „een zeer gevaarlijke daad" is. Verder protesteerde hij tegen de Amerikaanse presidentiële richtlijn 59 die het Ameri kaanse beleid defineert voor het aanvallen van strategi sche doelen in de Sowjet- Unie ingeval van oorlog. „De militaristische kringen wed den op kernchantage, de ene al avonturistischer dan de andere". De Sowjet-Unie wil echter de betrekkingen met het Amerikaanse volk verbe teren „omwille van de ont spanning en het handhaven van de vrede". Tijdens zijn eerste persconferentie de verkiezingen heeft Ronald duidelijke vragen ten spijt, vooral i oken over zers uit Carters erfenis, als de po litiek op het gebied van de men senrechten en de toenemende druk van neo-conservatieve groepen op de regering. Reagan zegt dat hij op het gebied van de mensenrechten een beleid wil voeren dat niet door hypocrisie wordt gekenmerkt. Hij' heeft al eerder verklaard dat het naar zijn smaak niet aangaat om sommige landen wel wegens schending van de mensenrechten te veroor delen, maar machtige staten als de Sowjet-Unie op dat gebied be trekkelijk ongemoeid te la ten. uitgezon- Drie vooraanstaande Democraten hebben een functie aanvaard in de „raad voor buitenlands be leid" die een rol speelt in Ronald Reagans plannen voor de macht soverdracht in het Witte Huis. Een groep adviseurs van niet minder dan 120 man is beschik baar voor adviezen op dit terrein, dat voor Ronald Reagan kenne lijk nog een onverkend nie mandsland is. De eerste perscon- ferneite van de aanstaande presi dent in Los Angeles werd per te- Henry Jackson, een conservatief die een belangrijke rol heeft ge speeld bij het ondermijnen van Carters pogingen om het SALT 2-verdrag in de Senaat geratifi ceerd te krijgen, de voormalige senator Richard Stone van Flori da, een allerminst progressief politicus en een befaamd advo caat te Washington, Edward Bennett Williams. Williams is ei genaar van een honkbalploeg in Baltimore en van een football- team in Washington. Hij behoor de aanvankelijk tot de supporters van Edward Kennedy. Andere persoonlijkheden onder Reagans kwartiermakers: jurist William Casey die het tijdelijke opperbevel heeft gekregen en in de campagne van de Republi keinse triomfator een belangrijke rol heeft vertolkt, en Anne Arm strong, voormalig ambassadrice van de VS in Groot-Brittan- Maar Reagan vermeed zorgvuldig enige uitspraak van betekenis over het feit dat een van de nieuw-rechtse groepen van christelijke fundamentalisten heeft gedreigd politieke actie te gen zijn vice-president George Ronald Reagan tijdens zijn eerste grote persconferentie na zijn verkiezing tot president van de V S, Bush te beginnen, indien deze zich niet aan hun eisen van aan vaardbaar staatsmanschap con firmeert. ijkten", zei Reagan, zoals velen voor hem, vergoeilij- kend, „president van alle Ameri kanen straks en ik zal geen advies in de wind slaan". In Reagans overgangsteam fun geert wederom, als v viseur, Richard V. Allen, die zich op het laatste ogenblik uit de campagne terugtrok nadat de „Wallstreet Journal" hem ervan had beticht zijn overheidsfunc ties in Nixons Witte Huis voor persoonlijk gewin te hebben misbruikt. „Wij hebben niets ontdekt dat Allen zou belasten", aldus Reagan. De Republikein maakte ook dui delijk dat hij op geen enkele wijze president Carter wil belemmeren in de laatste fase van de uitoefe ning van zijn taak als president van de VS. Reagan zal zich ook niet mengen in de onderhande lingen over de vrijlating van de in Teheran gegijzelde Amerika- Harde confrojitatie dreigt van twee artikelen aan de statu ten van de vakcentrale door de gewone rechtbank in War schau. In de rechtbankuitspraak wordt het stakingsrecht beperkt en verklaart de vakcentrale de over heersende rol van de Poolse communistische partij te erken- T-.ni i i i Als het Hooggerechtshof De Poolse regenng deelde officieel „i.ij u„. mee dat afgelopen vrndag bij de Duitsland en Tsjechoslowakije, de trouwste satellieten van het Kremlin, met woecrënde kritie ken de Poolse vrije vakorganisa ties en deden heftige persoonlij ke aanvallen op vakbondsleider Lech Walesa en de Poolse dissi dentenleider Jacek Kuron. WENEN - Het Hooggerechtshof in Warschau doet maandag 10 no vember uitspraak in het hoger befoep dat de nieuwe vrije onaf- hahkelijke Poolse vakcentrale Solidariteit heeft aangetekend tegen het eenzijdig toevoegen niet akkoord gaat met schrappen van deze twee om streden artikelen dreigt er op 12 november een algemene staking, die de vakbondsleiders al tot in details hebben voorbereid. Tot de gerechtelijke uitspraak is er een tijdelijk „staakt het vuren" in de strijd tussen de vakcentrale en de Poolse regering, maar het is nadrukkelijk tijdelijk. Volgende week zou de confrontatie tussen beiden weer hard tegen hard kunnen worden. En zo niet vol gende week dan in elk geval op zeer korte termijn. Sinds de eerste secretaris van de Poolse communistische partij Stanislav Kania en minister-pre sident Josef Pinkowski vorige week aan de vooravond van niet onbelangrijke nieuwe onderhan delingen met de leiders van de nieu\ye vakcentrale een onver wacht bezoek aan Moskou heb ben gebracht, is er veel gebeurd wat door de Amerkaanse verkie zingen volledig overschaduwd De Sowjet-Unie vond het vorige week opportuun althans tijdelijk haar zegen te geven aan het be leid van de nieuwe Poolse leiders, een houding die werd verwacht met het oog op de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen. Te gelijkertijd verketterden Oost- l afgelopen vrijdag bij de onderhandelingen met de leiders van de vakcentrale was overeen gekomen, dat de vakcentrale we kelijks een vakbondsblad mag uitgeven en dat de drukpersen die in beslag waren genomen, zouden worden vrijgegeven. Wat op het eerste gezicht óp een overwinning van de vakbond mag lijken, is een nieuwe poten tiële bron voor conflicten. Het nieuwe vakbondsblad zal, net als andere publikaties in Polen, on derworpen zijn aan de een- De kwestie van de boerenvakorga nisatie, die door de rechter in Warschau niet werd geregi streerd omdat volgens hem boe ren zelfstandige ondernemers zijn en geen arbeiders en daarom geen vakbond kunnen stichten, is nog steeds niet geregeld. De voorlopige datum voor verder overleg is 15 november. Tegen die tijd, gesteld dat gr volgende week een algemene staking komt, zou de atmosfeer wel eens heel anders kunnen zijn. De Poolse regering heeft ook offi cieel meegedeeld dat als gevoig van de rampzalige overstromin gen deze zomer en de vroeg inge vallen winter een groot deel van de 25 miljoen ton aardappelen (de helft van de geschatte oogst), een groot deel van de suikerbieten, voerbieten en ander veevoer als verloren moet worden be schouwd. In Warschau is maar voor drie weken brandstof voor radig, omdat de Silezische mij nen beneden het produktieni- veau zijn gebleven als gevolg van stakingen en prikacties en omdat de kolenexport voorgaat. Op het Poolse politieke front heb ben zich intussen twee belangrij ke feiten voorgedaan. Het eerste is de aankondiging dat het ko mende vijfjarenplan volledig zal worden gewijd aan de verbete ring van de levering van con sumptiegoederen in het alge meen en van de situatie van de voedselleverantie in het bijzon der. Het tweede is de benoeming van generaal Mieczyslaw Moczar tot hoofd van Zbowid, de Poolse nationale organisatie van oud- strijders. Moczar is een hoogst controversiële figuur. Tijdens het Gomoelka-re- gime was hij de man die de acties leidde om de studentenopstand te onderdrukken en die een begin maakte met een antisemitische campagne waardoor Polen en kele van zijn beste deskundigen Kwijtraakte Na tijdens het Gie- rek-regime bijna tien jaar op de politieke achtergrond te zijn ge weest, maakte Moczar deze zo mer een spectaculaire terugkeer nadat Gierek ten val was ge bracht en werd hij hoofd van de Poolse Algemene Rekenka- Moczar heeft geweigerd lid te wor den van het Poolse Politburo, waarvan hij onder Gomoelka een van de belangrijkste leden was, wachtend op het moment waarop hij zelf kan kiezen welke functie hij wil. Met 800 dossiers van par tijfunctionarissen achter de hand, die hij heeft aangelegd toen hij lid was van het Politburo en het Centrale Comité (verant woordelijk voor de geheime poli tie en de veiligheidseiienstwacht hij het ogenblik af dut Moskou „een sterke man" in Polen nodig acht. Dat ogenblik komt als de huidige regering-Kan ia de economie of de vrije vakbeweging niet meer onder controle heeft. Het is slechts een kwestie van tijd om dat, gelet op de positie van de Poolse economie, geen van beide doelstellingen voor de regering haalbaar zijn. Rusland heeft extra leveranties toegezegd en andere Warschaupact-landen hebben opdracht gekregen meer te leve- WASHINGTON (AFP) - De Ver enigde Staten zullen niet "on middellijk" kunnen antwoorden op de vier voorwaarden voor de vrijlating van de Amerikaanse gegijzelden die Iran zondag heeft bekendgemaakt. Dit is gisteren meegedeeld van de zijde van het Amerikaanse ministerie van bui tenlandse zaken. "Voor de formulering van een ant woord is enige tijd nodig", zo zei de woordvoerder van het minis terie John Trattner. Iran drong maandag aan op een snel en publiekelijk antwoord van de Verenigde Staten. De woordvoerder zei ook dat er tus sen Washington en Teheran nog steeds indirect contact bestaat. De nederlaag van president Car ter bij de verkiezingen heeft de behandeling van de gijzelings kwestie volgens Trattner niet bemoeilijkt. Radio-Teheran herhaalde gister avond de eis dat Iran "een publiekelijk antwoord" wenst op de voorwaarden die het Iraanse parlement heeft gesteld. De eis was dinsdag al geformuleerd in een communique van het minis terie van buitenlandse zaken. De nieuwe Amerikaanse president Ronald Reagan, die in januari 1981 zal worden beëdigd, heeft zich eerder uitgesproken voor "een geheime diplomatie". Reagan heeft gisteren tot de Iraan se leiders gezegd dat zij er niets bij winnen wanneer ze de vrijla ting van de gegijzelden uitstellen tot hij officieel president wordt. "Ik hoop dat de Iraniërs niet zul len denken dat zij er voordeel bij hebben wanneer ze wachten tot de nieuwe regering in januari geïnstalleerd wordt", aldus Rea gan op een persconferentie. Reagan haalde enkele persberich ten aan waarin Iraanse functiona rissen verklaarden dat ze mis schien liever zouden wachten tot de nieuwe regering aan het be wind is, dan te onderhandelen met de in de verkiezingen versla gen president Carter. De nieuwe president verklaarde Carter elke suggestie aan de hand te zullen doen die misschien zou bijdragen tot de vrijlating van de 52 gegijzelden. Hij beklemtoonde herhaaldelijk dat Carter nog tot 20 januari president is en dat de onderhandelingen met Iran en andere landen nog onder zijn verantwoordelijkheid vallen. "Buitenlandse leiders moeten zich er van Jewust zijn dat aé president nog steeds president is", aldus Reagan. HAVANNA (Reuter/AFP) - Twee mannen die gisteren een Vene zolaanse DC-9 met 57 passagiers en 5 bemanningsleden aan boord hadden gekaapt, hebben zich op het vliegveld van Havanna aan de Cubaanse autoriteiten overgege ven. De passagiers en de beman ning zijn in veiligheid. De kapers dwongen de piloot van het toestel dat een vlucht in Ve nezuela maakte, naar Willemstad op Curasao te vliegen waar zij dreigden het vliegtuig op te bla zen als het niet bijgetankt werd om naar Cuba te kunnen vliegen. Van Willemstad vloog de DC-9 toen naar Havanna. BONN (DPA) - De Westduitse minister van defensie Hans Apel, heeft gedreigd af te treden. Met dit dreigement wil hij verhinderen dat te zeer gesnoeid wordt in zijn budget. De Westduitse regering wil, zoals het er nu uitziet, een reële verhoging van de defensie-uitgaven voor volgend jaar van omstreek? 1,8 procent. Zij blijft daarmee ver onder de in het kader van de NAVO afgesproken verhoging van 3 procent per jaar. Met haar bezuinigingsplannen komt de Westduitse regering in conflict met de VS, waar de nieuwe president, Reagan, juist grotere inspannin gen van de bondgenoten verwacht op defensiegebied. WIELRENNEN - De Nieuwkoper Kees van de Wereld is gisteren in Wagrowiec derde geworden in de tweede veldrit uit een serie van vier wedstrijden in Polen. Van de Wereld had negentien seconden achterstand op de Tsjechoslo- waakse winnaar Milos Fisera. TEL AVIV (UPI)- De Amerikaanse ambassadeur James Leonard is gisteren in Israël aangeko erkdo ent ter doorbreking van de irnj in het overleg over Palestijnse au tonomie temidden van specula ties dut de machtswisseling in Washington vertragend zou kun nen werken op de besprekingen. Leonard weigerde te antwoorden op vragen van verslaggevers na aankomst op het vliegveld van Tel Aviv. Hij wil eerst spreken met de Israëlische autoriteiten. De Israëlische minister van bui tenlandse zaken, Jitzhak Shanur. zei woensdag geen reden te zien voor de stopzetting van het over leg met het oog op de verkiezing Het autonomie-overleg dat krach tens de akkoorden van Camp Da vid op 26 mei jl. al afgerond had moeten zijn, heeft nog geen resul taten op belangrijke punten op geleverd. Het werd enkele malen door president Sadat opgeschort uit protest tegen het Israëlische beleid op bet gebied van de ne derzettingen en de eenzijdige Is raëlische maatregelen inzake Je ruzalem. Op 14 oktober zijn de Is raëlische, Egyptische en Ameri kaanse onderhandelaars voor het laatst bijeengekomen in Was hington.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 9