Reagen: 'Beleid
tegenoverMoskou
grondig wijzigen'
AM
Pessimisme westerse landen
Rnssische
premier hoopt
op positieve
houding VS
Polen tussen bankroet en revolutie
AMBASSADEUR VS IN ISRAEL
"Mensen
rechten
niet
vergeten
Minister Apel dreigt
Nog geen
antwoord
VS op
eisen Iran
KAPERS
GEVEN
ZICH OVER
VRIJDAG 7 NOVEMBER 1980
(Van c
espondent Peter Hattink)
- De woordvoerder van de Westduitse delegatie
toonde zich gisteren tijdens de voorbereiding
voor de Europese Veiligheidsconferentie in
Madrid, zeer pessimistisch over de bereid
willigheid van de Oostbloklanden om tot een
ontspanning tussen Oost en West te ko-
Als reactie op een voorstel van het neutrale
Zweden, dat alleen de bedoeling had om de
voorbereidende werkzaamheden van de Eu
ropese Veiligheidsconferentie, die volgende
week dinsdag begint, uit de impasse te halen,
dienden de Oostbloklanden onder leiding
van de Sowjet-Unie gisteren op het laatste
moment een tegenvoorstel in het Russisch
in, dat volgens de eerste indrukken van de
Westduitse delegatie de weg afsluit tot een
dialoog tussen Oost en West over ontspan
ning.
De Nederlandse delegatie kon gisteravond nog
geen commentaar leveren op het voorstel van
de Oostbloklanden, aangezien men nog geen
vertaling van dit document beschikbaar had.
De Westduitse delegatie, die bevestigde dat
men de visie van de westerse landen vertolk
te, verklaarde dat de Sowjet-Unie niet eens
de moeite had genomen om het Zweedse
voorstel te bestuderen.
Evenals de vorige voorstellen van de
Oostbloklanden, ingediend door Hongarije,
Tsjechoslowakije en Oost-Duitsland, pro
beert de Sowjet-Unie met dit voorstel de
toetsing van de rechten van de mens, vast
gelegd in de befaamde slotakte van Helsinki,
die in 1975 door de 35 deelnemende landen
aan de Europese Veiligheidsconferentie te
Helsinki werd ondertekend, tot een voor de
westelijke landen onaanvaardbaar n
te beperken.
Het Nederlandse delegatielid mr. H. Meesman
beschouwde het Zweedse voorstel als een
welkome bijdrage om uit de impasse te gera
ken. Hij verklaarde echter dat dit werkdo
cument geen concrete oplossingen bood
voor de knelpunten tijdens de voorbespre
kingen over het verloop van de hoofdconfe
rentie voor veiligheid.
Die knelpunten zijn: het waarborgen van een
correcte toetsing van de naleving van de
rechten van de mens en de mogelijkheid om
op dit punt - essentie voor de 15 westerse
landen - terug te komen tijdens het uitwer
ken van nieuwe voorstellen omtrent samen
werking en tijdens de fase, waarin de 35 deel
nemende landen gemeenschappelijk de slot
verklaring van de Europese Veiligheidscon
ferentie te Madrid opstellen.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG - Het punt van de na
leving van de mensenrechten
mag niet op de achtergrond gera
ken bij de besprekingen die vol
gende week in Madrid worden
gevoerd over veiligheid en sa
menwerking in Europa. Deze op
roep heeft het Internationaal
Sjtsjaranski-Comitè gericht aan
alle regeringen die aan de confe
rentie van Madrid deelne
men.
Vooral de Westeuropese landen
zullen volgens het Comité op de
mensenrechten moeten blijven
hameren, nu Ronald Reagan pre
sident van de Verenigde Staten
wordt. Het comité verwacht dat
Reagan veel minder belang zal
hechten aan het mensenrechten-
beleid dan Jimmy Carter heeft
gedaan.
Harry van den Bergh, Tweede-Ka
merlid en secretaris van het
Sjtsjaranski-Comitè, lichtte de
oproep gisteren in Den Haag toe.
Op de conferentie, die een ver
volg is op de conferentie van Hel
sinki, dreigt de kwestie van de
mensenrechten te worden over
schaduwd door besprekingen
over wapenbeheersing.
Volgens het comité verdient de
naleving van de mensenrechten-
bepal ingen in de slotakte van
Helsinki hoge prioriteit. Van den
Bergh: „Ook voor ons staat vast
dat op het terrein van de wapen
beheersing voortgang moet wor
den geboekt, maar niet ten koste
rhto
Ondanks de bepalingen in de akte
van Helsinki is er in de Sowjet-
Unie sprake van een aanzienlijke
verslechtering op het gebied van
mensenrechten, aldus Van den
Bergh. Vrij verkeer van personen
is er niet mogelijk, wat onder
meer blijkt uit de sterke daling
van het aantal verstrekte uitreis
visa de laatste tijd.
Van den Bergh wijst er verder op
dat het laatste jaar naar schatting
honderdvijftig prominente leden
van de mensenrechten -bewe
ging in de Sowjet-Unie zijn ge
vangen gezet en veroordeeld.
Over de gezondheidstoestand
van enkele gevangenen maakt
het comité zich ernstig zor
gen.
(Van onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - Het Amerikaanse beleid tegenover de Sowjet-Unie zal zich fundamen
teel wijzigen als Ronald Reagan in januari aan het bewind komt. De nieuwe president wil
met de Russen wel onderhandelen over wapenbeheersing, maar slechts tegen de achter
grond van het Russisch optreden elders in de wereld.
Onder Jimmy Carter was dit ver
trouwde standpunt uit het tijd
perk Nixon-Ford-Kissinger ver
laten, omdat de huidige president
ervan uitging dat wapenbeheer
sing als een afzonderlijk hoofd
stuk van de onderlinge verhou
dingen kon worden behandeld.
Eerst'in de laatste twee jaar is
Carter van dit standpunt terug
gekomen en de Russische inval
in Afghanistan heeft ertoe geleid,
dat het SALT 2-akkoord, waar
over Reagan opnieuw wil onder
handelen, uit de ratificatie-pro
cedure in de Senaat werd terug
getrokken, waar het hoe dan ook
geen kans maakte.
MOSKOU (DPA) - Sowjet-
premier Nikolai Tikanov
heeft gisteren de hoop uitge
sproken dat de nieuwe Ame
rikaanse regering de kwesties
van de betrekkingen met de
Sowjet-Unie constructief zal
benaderen. Hij zei dit in een
toespraak aan de vooravond
van de 63ste verjaardag van
de Oktober-revoiutie in het
Kremlin in Moskou.
De betrekkingen met de VS
kunnen zoals die met elk an
der land met een ander maat
schappelijk systeem, slechts
gebaseerd zijn op gelijkwaar
digheid, niet-inmenging in de
binnenlandse aangelegenhe
den en niet-benadeling van de
wederzijdse veiligheid.
Hij verzekerde dat de Sowjet-
Unie is voor een uitbreiding
van de samenwerking tot we
derzijds voordeel met het
grootste land van het Westen
in het belang van de volken
van de Sowjet-Unie en de VS,
in het belang van de ontspan
ning en het behoud van de
vrede. „Aan deze houding ligt
geen aarzeling ten grond
slag".
De Sowjet-premier zei voorts
dat het stationeren van kern-
rakketten voor middellange
afstand in Europa „een zeer
gevaarlijke daad" is. Verder
protesteerde hij tegen de
Amerikaanse presidentiële
richtlijn 59 die het Ameri
kaanse beleid defineert voor
het aanvallen van strategi
sche doelen in de Sowjet-
Unie ingeval van oorlog. „De
militaristische kringen wed
den op kernchantage, de ene
al avonturistischer dan de
andere". De Sowjet-Unie wil
echter de betrekkingen met
het Amerikaanse volk verbe
teren „omwille van de ont
spanning en het handhaven
van de vrede".
Tijdens zijn eerste persconferentie
de verkiezingen heeft Ronald
duidelijke vragen ten
spijt, vooral i
oken over
zers uit Carters erfenis, als de po
litiek op het gebied van de men
senrechten en de toenemende
druk van neo-conservatieve
groepen op de regering. Reagan
zegt dat hij op het gebied van de
mensenrechten een beleid wil
voeren dat niet door hypocrisie
wordt gekenmerkt. Hij' heeft al
eerder verklaard dat het naar zijn
smaak niet aangaat om sommige
landen wel wegens schending
van de mensenrechten te veroor
delen, maar machtige staten als
de Sowjet-Unie op dat gebied be
trekkelijk ongemoeid te la
ten.
uitgezon-
Drie vooraanstaande Democraten
hebben een functie aanvaard in
de „raad voor buitenlands be
leid" die een rol speelt in Ronald
Reagans plannen voor de macht
soverdracht in het Witte Huis.
Een groep adviseurs van niet
minder dan 120 man is beschik
baar voor adviezen op dit terrein,
dat voor Ronald Reagan kenne
lijk nog een onverkend nie
mandsland is. De eerste perscon-
ferneite van de aanstaande presi
dent in Los Angeles werd per te-
Henry Jackson, een conservatief
die een belangrijke rol heeft ge
speeld bij het ondermijnen van
Carters pogingen om het SALT
2-verdrag in de Senaat geratifi
ceerd te krijgen, de voormalige
senator Richard Stone van Flori
da, een allerminst progressief
politicus en een befaamd advo
caat te Washington, Edward
Bennett Williams. Williams is ei
genaar van een honkbalploeg in
Baltimore en van een football-
team in Washington. Hij behoor
de aanvankelijk tot de supporters
van Edward Kennedy.
Andere persoonlijkheden onder
Reagans kwartiermakers: jurist
William Casey die het tijdelijke
opperbevel heeft gekregen en in
de campagne van de Republi
keinse triomfator een belangrijke
rol heeft vertolkt, en Anne Arm
strong, voormalig ambassadrice
van de VS in Groot-Brittan-
Maar Reagan vermeed zorgvuldig
enige uitspraak van betekenis
over het feit dat een van de
nieuw-rechtse groepen van
christelijke fundamentalisten
heeft gedreigd politieke actie te
gen zijn vice-president George
Ronald Reagan tijdens zijn eerste grote persconferentie na zijn verkiezing tot president van de V S,
Bush te beginnen, indien deze
zich niet aan hun eisen van aan
vaardbaar staatsmanschap con
firmeert. ijkten", zei Reagan,
zoals velen voor hem, vergoeilij-
kend, „president van alle Ameri
kanen straks en ik zal geen advies
in de wind slaan".
In Reagans overgangsteam fun
geert wederom, als v
viseur, Richard V. Allen, die zich
op het laatste ogenblik uit de
campagne terugtrok nadat de
„Wallstreet Journal" hem ervan
had beticht zijn overheidsfunc
ties in Nixons Witte Huis voor
persoonlijk gewin te hebben
misbruikt. „Wij hebben niets
ontdekt dat Allen zou belasten",
aldus Reagan.
De Republikein maakte ook dui
delijk dat hij op geen enkele wijze
president Carter wil belemmeren
in de laatste fase van de uitoefe
ning van zijn taak als president
van de VS. Reagan zal zich ook
niet mengen in de onderhande
lingen over de vrijlating van de in
Teheran gegijzelde Amerika-
Harde confrojitatie dreigt
van twee artikelen aan de statu
ten van de vakcentrale door de
gewone rechtbank in War
schau.
In de rechtbankuitspraak wordt
het stakingsrecht beperkt en
verklaart de vakcentrale de over
heersende rol van de Poolse
communistische partij te erken- T-.ni i i i
Als het Hooggerechtshof De Poolse regenng deelde officieel
„i.ij u„. mee dat afgelopen vrndag bij de
Duitsland en Tsjechoslowakije,
de trouwste satellieten van het
Kremlin, met woecrënde kritie
ken de Poolse vrije vakorganisa
ties en deden heftige persoonlij
ke aanvallen op vakbondsleider
Lech Walesa en de Poolse dissi
dentenleider Jacek Kuron.
WENEN - Het Hooggerechtshof in
Warschau doet maandag 10 no
vember uitspraak in het hoger
befoep dat de nieuwe vrije onaf-
hahkelijke Poolse vakcentrale
Solidariteit heeft aangetekend
tegen het eenzijdig toevoegen
niet akkoord gaat met
schrappen van deze twee om
streden artikelen dreigt er op 12
november een algemene staking,
die de vakbondsleiders al tot in
details hebben voorbereid.
Tot de gerechtelijke uitspraak is er
een tijdelijk „staakt het vuren" in
de strijd tussen de vakcentrale en
de Poolse regering, maar het is
nadrukkelijk tijdelijk. Volgende
week zou de confrontatie tussen
beiden weer hard tegen hard
kunnen worden. En zo niet vol
gende week dan in elk geval op
zeer korte termijn.
Sinds de eerste secretaris van de
Poolse communistische partij
Stanislav Kania en minister-pre
sident Josef Pinkowski vorige
week aan de vooravond van niet
onbelangrijke nieuwe onderhan
delingen met de leiders van de
nieu\ye vakcentrale een onver
wacht bezoek aan Moskou heb
ben gebracht, is er veel gebeurd
wat door de Amerkaanse verkie
zingen volledig overschaduwd
De Sowjet-Unie vond het vorige
week opportuun althans tijdelijk
haar zegen te geven aan het be
leid van de nieuwe Poolse leiders,
een houding die werd verwacht
met het oog op de uitslag van de
Amerikaanse verkiezingen. Te
gelijkertijd verketterden Oost-
l afgelopen vrijdag bij de
onderhandelingen met de leiders
van de vakcentrale was overeen
gekomen, dat de vakcentrale we
kelijks een vakbondsblad mag
uitgeven en dat de drukpersen
die in beslag waren genomen,
zouden worden vrijgegeven. Wat
op het eerste gezicht óp een
overwinning van de vakbond
mag lijken, is een nieuwe poten
tiële bron voor conflicten. Het
nieuwe vakbondsblad zal, net als
andere publikaties in Polen, on
derworpen zijn aan de een-
De kwestie van de boerenvakorga
nisatie, die door de rechter in
Warschau niet werd geregi
streerd omdat volgens hem boe
ren zelfstandige ondernemers
zijn en geen arbeiders en daarom
geen vakbond kunnen stichten,
is nog steeds niet geregeld. De
voorlopige datum voor verder
overleg is 15 november. Tegen
die tijd, gesteld dat gr volgende
week een algemene staking
komt, zou de atmosfeer wel eens
heel anders kunnen zijn.
De Poolse regering heeft ook offi
cieel meegedeeld dat als gevoig
van de rampzalige overstromin
gen deze zomer en de vroeg inge
vallen winter een groot deel van
de 25 miljoen ton aardappelen (de
helft van de geschatte oogst), een
groot deel van de suikerbieten,
voerbieten en ander veevoer als
verloren moet worden be
schouwd. In Warschau is maar
voor drie weken brandstof voor
radig, omdat de Silezische mij
nen beneden het produktieni-
veau zijn gebleven als gevolg van
stakingen en prikacties en omdat
de kolenexport voorgaat.
Op het Poolse politieke front heb
ben zich intussen twee belangrij
ke feiten voorgedaan. Het eerste
is de aankondiging dat het ko
mende vijfjarenplan volledig zal
worden gewijd aan de verbete
ring van de levering van con
sumptiegoederen in het alge
meen en van de situatie van de
voedselleverantie in het bijzon
der. Het tweede is de benoeming
van generaal Mieczyslaw Moczar
tot hoofd van Zbowid, de Poolse
nationale organisatie van oud-
strijders.
Moczar is een hoogst controversiële
figuur. Tijdens het Gomoelka-re-
gime was hij de man die de acties
leidde om de studentenopstand
te onderdrukken en die een begin
maakte met een antisemitische
campagne waardoor Polen en
kele van zijn beste deskundigen
Kwijtraakte Na tijdens het Gie-
rek-regime bijna tien jaar op de
politieke achtergrond te zijn ge
weest, maakte Moczar deze zo
mer een spectaculaire terugkeer
nadat Gierek ten val was ge
bracht en werd hij hoofd van de
Poolse Algemene Rekenka-
Moczar heeft geweigerd lid te wor
den van het Poolse Politburo,
waarvan hij onder Gomoelka een
van de belangrijkste leden was,
wachtend op het moment waarop
hij zelf kan kiezen welke functie
hij wil. Met 800 dossiers van par
tijfunctionarissen achter de
hand, die hij heeft aangelegd toen
hij lid was van het Politburo en
het Centrale Comité (verant
woordelijk voor de geheime poli
tie en de veiligheidseiienstwacht
hij het ogenblik af dut Moskou
„een sterke man" in Polen nodig
acht.
Dat ogenblik komt als de huidige
regering-Kan ia de economie of
de vrije vakbeweging niet meer
onder controle heeft. Het is
slechts een kwestie van tijd om
dat, gelet op de positie van de
Poolse economie, geen van beide
doelstellingen voor de regering
haalbaar zijn. Rusland heeft extra
leveranties toegezegd en andere
Warschaupact-landen hebben
opdracht gekregen meer te leve-
WASHINGTON (AFP) - De Ver
enigde Staten zullen niet "on
middellijk" kunnen antwoorden
op de vier voorwaarden voor de
vrijlating van de Amerikaanse
gegijzelden die Iran zondag heeft
bekendgemaakt. Dit is gisteren
meegedeeld van de zijde van het
Amerikaanse ministerie van bui
tenlandse zaken.
"Voor de formulering van een ant
woord is enige tijd nodig", zo zei
de woordvoerder van het minis
terie John Trattner.
Iran drong maandag aan op een
snel en publiekelijk antwoord
van de Verenigde Staten.
De woordvoerder zei ook dat er tus
sen Washington en Teheran nog
steeds indirect contact bestaat.
De nederlaag van president Car
ter bij de verkiezingen heeft de
behandeling van de gijzelings
kwestie volgens Trattner niet
bemoeilijkt.
Radio-Teheran herhaalde gister
avond de eis dat Iran "een
publiekelijk antwoord" wenst op
de voorwaarden die het Iraanse
parlement heeft gesteld. De eis
was dinsdag al geformuleerd in
een communique van het minis
terie van buitenlandse zaken.
De nieuwe Amerikaanse president
Ronald Reagan, die in januari
1981 zal worden beëdigd, heeft
zich eerder uitgesproken voor
"een geheime diplomatie".
Reagan heeft gisteren tot de Iraan
se leiders gezegd dat zij er niets
bij winnen wanneer ze de vrijla
ting van de gegijzelden uitstellen
tot hij officieel president wordt.
"Ik hoop dat de Iraniërs niet zul
len denken dat zij er voordeel bij
hebben wanneer ze wachten tot
de nieuwe regering in januari
geïnstalleerd wordt", aldus Rea
gan op een persconferentie.
Reagan haalde enkele persberich
ten aan waarin Iraanse functiona
rissen verklaarden dat ze mis
schien liever zouden wachten tot
de nieuwe regering aan het be
wind is, dan te onderhandelen
met de in de verkiezingen versla
gen president Carter.
De nieuwe president verklaarde
Carter elke suggestie aan de hand
te zullen doen die misschien zou
bijdragen tot de vrijlating van de
52 gegijzelden. Hij beklemtoonde
herhaaldelijk dat Carter nog tot
20 januari president is en dat de
onderhandelingen met Iran en
andere landen nog onder zijn
verantwoordelijkheid vallen.
"Buitenlandse leiders moeten
zich er van Jewust zijn dat aé
president nog steeds president
is", aldus Reagan.
HAVANNA (Reuter/AFP) - Twee
mannen die gisteren een Vene
zolaanse DC-9 met 57 passagiers
en 5 bemanningsleden aan boord
hadden gekaapt, hebben zich op
het vliegveld van Havanna aan de
Cubaanse autoriteiten overgege
ven. De passagiers en de beman
ning zijn in veiligheid.
De kapers dwongen de piloot van
het toestel dat een vlucht in Ve
nezuela maakte, naar Willemstad
op Curasao te vliegen waar zij
dreigden het vliegtuig op te bla
zen als het niet bijgetankt werd
om naar Cuba te kunnen vliegen.
Van Willemstad vloog de DC-9
toen naar Havanna.
BONN (DPA) - De Westduitse minister van defensie Hans Apel, heeft
gedreigd af te treden. Met dit dreigement wil hij verhinderen dat te zeer
gesnoeid wordt in zijn budget. De Westduitse regering wil, zoals het er
nu uitziet, een reële verhoging van de defensie-uitgaven voor volgend
jaar van omstreek? 1,8 procent. Zij blijft daarmee ver onder de in het
kader van de NAVO afgesproken verhoging van 3 procent per jaar.
Met haar bezuinigingsplannen komt de Westduitse regering in conflict
met de VS, waar de nieuwe president, Reagan, juist grotere inspannin
gen van de bondgenoten verwacht op defensiegebied.
WIELRENNEN - De Nieuwkoper
Kees van de Wereld is gisteren in
Wagrowiec derde geworden in de
tweede veldrit uit een serie van
vier wedstrijden in Polen. Van de
Wereld had negentien seconden
achterstand op de Tsjechoslo-
waakse winnaar Milos Fisera.
TEL AVIV (UPI)- De Amerikaanse
ambassadeur James Leonard is
gisteren in Israël aangeko
erkdo
ent
ter doorbreking van de irnj
in het overleg over Palestijnse au
tonomie temidden van specula
ties dut de machtswisseling in
Washington vertragend zou kun
nen werken op de besprekingen.
Leonard weigerde te antwoorden
op vragen van verslaggevers na
aankomst op het vliegveld van
Tel Aviv. Hij wil eerst spreken
met de Israëlische autoriteiten.
De Israëlische minister van bui
tenlandse zaken, Jitzhak Shanur.
zei woensdag geen reden te zien
voor de stopzetting van het over
leg met het oog op de verkiezing
Het autonomie-overleg dat krach
tens de akkoorden van Camp Da
vid op 26 mei jl. al afgerond had
moeten zijn, heeft nog geen resul
taten op belangrijke punten op
geleverd. Het werd enkele malen
door president Sadat opgeschort
uit protest tegen het Israëlische
beleid op bet gebied van de ne
derzettingen en de eenzijdige Is
raëlische maatregelen inzake Je
ruzalem. Op 14 oktober zijn de Is
raëlische, Egyptische en Ameri
kaanse onderhandelaars voor het
laatst bijeengekomen in Was
hington.