Bijltjesdag
in Kubricks
The Shining
Walter Hill ontluistert de mythe Jesse James
EERSTE LANGE FILM VAN AB VAN IEPEREN
PGEfCM
r jët - uur
r jr,,iiir\<
VRIJDAG 31 OKTOBER 1980
Niets is zo onaangenaam voor een een griezelfilm als veel
voorpubliciteit. Hoe meer ons wordt beloofd dat het heel
erg eng zal worden, des te krampachtiger nemen we zo
veel mogelijk afstand van het verhaal. Waardoor het
beoogde effect voor een deel verloren gaat. Kijken hoe de
cameraman te werk gaat, is daarbij een beproefde metho
de. Bij The Shining lukte dat althans aardig en dat wil bij
een als 'all-horror-film' aangekondigde produktie wel
wat zeggen.
Of je zo'n film dan helemaal op zijn
juiste waarde weet te schatten is
natuurlijk weer een tweede. Het
j typeert in elk geval The Shining
dat het toch nog een meer dan
interessante film blijft. Onmis
kenbaar de verdienste van regis
seur Stanley Kubrick, die zelfs
van een karatefilm nog iets moois
zou kunnen maken.
Denk maar aan Barry Lyndon. Een
op zich vervelend verhaal dat in
de sprookjesachtige verpakking
van Kubrick adembenemend
werd.
Adembenemend is ook de juiste
kwalificatie voor The Shining.
Zoals gezegd, niet dankzij de hor
ror, maar ook niet dankzij de ac
teurs. Vooral wat dat laatste be
treft heeft Kubrick een niet erg
gelukkige hand van kiezen ge
had, (beter liep het af met de keu
ze voor de muziek die voor een
groot deel van de film verant
woordelijk is voor de suggestie
van spanning).
UK ''MHi,, «H
The Shining; regie: Stan
ley Kubrick; hoofdrol
len: Jack Nicholson en
Shelley Duvall; theater:
Luxor, Leiden; Euro 1 en
2, Alphen; 16 jaar.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIUIII
Bij de twee hoofdrolspelers lijkt het
soms wel of Kubrick het griezel-
genre op de hak wilde nemen,
maar dat blijkt verder nergens
uit. Vooral Jack Nicholson gooit,
met kennelijke goedkeuring van
de regisseur, alle remmen los. Hij
laat zijn ogen vervaarlijk rollen
en lacht zijn tanden moordzuch
tig bloot. Iets ingehoudener acte
ren had meer effect gesorteerd.
Alleen als af en toe de grimmige
humor in The Shining opduikt, is
Nicholson echt in zijn element.
Ook Shelley Duvall is als zijn
echtgenote iets té (in dit geval
hysterisch), waarmee eigenlijk
alleen Danny Lloyd als hun zoon
tje op maat gesneden is.
The Shining moet het dus vooral
hebben van de ambiance, net als
Barry Lyndon eigenlijk. De loka-
tie is er dan ook wel naar een
prachtig, art-déco-achtig hotel
midden in de bergen van Colora
do.
Jack Torrance gaat daar samen met
vrouw en kind in de winter
maanden op passen. Er zijn dan
geen gasten en het hotel is van de
buitenwereld afgesloten. Eén van
zijn voorgangers werd gek van de
eenzaamheid en doodde met een
hakbijl zijn echtgenote en twee
dochtertjes. Dat zal mij niet ge
beuren. zegt Jack. De duivelse
glimlach die zijn woorden bege
leidt, doet de toeschouwer dan al
anders vermoeden. Er zal zich in
dat gigantische, maar verlaten
hotel weer een bijlen-drama af
spelen.
Ook het zoontje, dat telepathische
■k Jack Torrance lacht zijn tanden bloot door de met een bijl kapotgeslagen deur. Daarachter verschuilt zich zijn
gaven bezit, voorvoelt dat al. Shi
ning wordt dat genoemd en daar
ontleent de film zijn titel aan.
Eenmaal in het hotel aangeko
men, treden we ook de occulte fa
se binnen. Eerst is dat nog heel
aanvaardbaar als zoontje Danny
de beide vermoorde zusjes ont
moet. Moeilijker wordt het al als
ook vader Jack paranormale sfe
ren binentreedt. Maar die werd
krankzinnig, dus dat is ook nog
wel verklaarbaar.
Raadselachtig wordt het pas echt
als vrouw Wendy aan het slot al
lerlei Fellini-figuren tegen het lijf
loopt. Zo heeft The Shining meer
van dat soort merkwaardige
wendingen. Het kunnen louter
dan vervreemdingseffecten zijn,
het kan ook een diepere beteke
nis hebben, die mij ontgaat. Nu is
logica niet direct een eerste ver
eiste voor een horror-produktie,
maar het leidt wel af.
Het talent van Kubrick is echter dat
hij een lege ballon kan tonen en
dan toch nog boeien. Met zijn fo
tografie die onvergelijkbaar fraai
is en met scènes die onvergetelijk
zijn. Criteria als goed en slecht
zijn daarom bij Kubrick (en ook
wel een stel andere filmers)
moeilijk hanteerbaar en verval
len eigenlijk. Er zitten zoveel
kanten aan een film van hem dat
het moet blijven bij adembene
mend. Een woord met meer be
tekenissen.
BART JUNGMAN
Kubrick ook
in Filmhuis
Er is nog een film van Starney
Kubrick te zien. Vanavond in
het Leids Vrijetijdscentrum
een beroemde anti-oorlogssa
tire van deze regisseur. Met
Peter Sellers in een prachtige
drie-dubbel-rol. Aanvang
23.00 uur, Filmhuis.
Jlk '''"Uk '<l||||lk
"The Long Riders"; regie:
Walter Hill; muziek: Ry
Cooder; hoofdrollen: Da
vid, Keith en Robert Car-
radine, James en Stacy
Keach; Lido 1, Leiden, 16
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimii
Het eindigt (denk je) zoals je ver
wacht dat het zou eindigen: in
één lange scène van schoten,
bloed, krijsende paarden en
mensen. Dat moet het einde van
de James-Younger bende zijn.
Zo moeten de bankrovers uit
Missouri in het harnas zijn ge
storven. Want zo'n heldenrol
moet toch zijn weggelegd voor
Jesse James, de held van het 'ou
de' Amerika, die nu nog zo wordt
bezongen?
Maar Walter Hill, regisseur van
Long Riders, laat Jesse James
ontkomen. En hij blijkt een laf
aard, die zijn gewonde kamera
den in de steek laat. Lafhartig is
ook zijn einde. Hij wordt in zijn
eigen huiskamer door twee even-
grote lafaards neergeknald.
Geen heldenverering aan het slot
van Walter Hills film dus. Al slaat
ook hier het Amerikaanse gevoel
voor melodrama toe, wanneer
broer Frank James zich aangeeft
op voorwaarde dat hij Jesse mag
begraven. Geboeid zien we Frank
in een trein staan bij de lijkkist
van zijn broer.
Walter Hill heeft met Long Riders
een meer dan goede western ge
maakt. Nu eens geen schietende
cowboys en agressieve indianen,
maar een ouderwetse gangster
bende die louter op geld uit is.
Bepaald niet sympathiek, want al
in het begin schiet een van de
bendeleden zonder enige aanlei
ding iemand neer. Hij wordt dan
uit de groep gezet. Maar later ma
ken leden van diezelfde groep
zich aan dezelfde fouten schuldig
en, zoals gemeld, vlucht de leider
op een heel mil
Een heel ander verhaal dan bij
voorbeeld Butch Cassedy and the
Sundance Kid, die wel sympa
thiek waren. Die niet alleen voor
hun eigen heil op geld uit waren,
maar een positiever doel daarmee
beoogden. Filmtechnisch is de
film uiterst knap gemaakt. Al
worden de slow-motion opna
men van neergeschoten
op den duur wel vervelena.'Tel
kens bloedcapsules die langzaam
uiteenspatten worden ongeloof
waardig.
Maar het belangrijkste van de Long
Riders is toch wel dat de mythe
van Jesse James wordt ontluis
terd. Een heel eigen visie van Hill
op de heldenverering van de
Amerikanen. Een vrij gedurfde
visie. Maar wat kan men anders
verwachten van de man. die ook
de omstreden Warriors maakte?
ANNEM1EK RUYGROK
AMSTERDAM - Onlangs werd de
montage voltooid van 'Achter
Glas', een zeventig minuten du
rende speelfilm van Ab van Iepe
ren, met in de hoofdrollen Rudolf
Lucieer, Elias van Zanden en
Marjon Brandsma. Het is de eer
ste lange speelfilm van Van Iepe
ren, na de korte films 'Sollicitant'
(!970), 'Heb je Jetta wel 'ns ge
had?' (1978) en 'Schrijvertjes'
(1979), anonieme tv- en recla
meopdrachten en stages als
regieassistent en co-scenarist in
Nederland, Italië en Frank-
rijk.
Marjon Brandsma en Elias van
Zanden speelden reeds de voor
naamste rollen in 'Heb je Jetta
wel 'ns gehad?' en leverden
daarmee indirect de inspiratie
voor 'Achter Glas'. Van Ieperen
kreeg de indruk dat beiden aan
zienlijk meer en andere moge
lijkheden hadden dan ze in
film hadden kunnen tonen
van daaruit een nic
idee speciaal voor hen verder
gaan uitwerken. Ondertussen
werd de samenwerking met Elias
van Zanden ook gecontinueerd,
toen deze vorig seizoen de door
Van Ieperen geschreven toneel
eenakter 'Taarten' regisseer
de.
De rol van Rudolf Lucieer betekent
in ander opzicht een filmische
reünie voor hem en zijn regisseur.
Toen hij in 1966 aandachttrek
kend debuteerde in Wim Ver
stappens 'Minder gelukkige te
rugkeer van Joszef Katus' was in
een kleine rol Ab van Ieperen een
van zijn tegenspelers en later
weer, in 'Paranoia' van Adriaan
Ditvoorst. Lucieer werd toen de
meest actieve acteur van de op
komende Nederlandse
tot zijn verbintenis bij Toneel
groep Baal al zijn tijd en aandacht
ging opeisen. Deze 'come-back'
betekent voor Lucieer overigens
ook een drastische afwijking van
zijn destijds gevestigde film
imago als underdog.
In 'Achter Glas' speelt hij namelijk
de radiojournalist David die ge
specialiseerd is in zogenaamde
"menselijke" interviews. De be
trokkenheid die hij wel in zijn
uitzendingen weet te investeren,
gaat hem in zijn particuliere le
ven en betrekkingen heel wat
minder gemakkelijk af, al ver
schaffen ook dan werk en colle
ga's een welkom alibi om zich te
onttrekken aan mogelijke
conflictsituaties.
Elias van Zanden is de 28-jarige
glazenwasser Thomas die zich
nog altijd heeft weten te vrijwa
ren van de notie dat iedereen 'een
doel in het leven' moet hebben.
Zonder bijgedachten van dag
naar dag levend, betekent werk
voor hem niets meer dan een
economische noodzaak die alleen
aan de voorwaarde moet voldoen
dat hij zoveel mogelijk zijn eigen
baas kan blijven. Tot zijn liefde
voor David hem confronteert met
eisen die hij nooit eerder aan
zichzelf heeft hoeven te stel
len.
Marjon Brandsma speelt beider
huisvriendin Marina. Een onge
bonden levende jonge vrouw met
ogenschijnlijk slechts twee con
stanten in haar bestaan: haar
dochtertje Wanda en de vertrou-
weling-sinds-jaren David, bij wie
ze getrouw en in zelfspot verpakt
verslag komt uitbrengen over
haar romances.
In losse episodes en moment-op
namen over een periode van acht
maanden toont 'Achter Glas' de
wisselende relaties van deze per
sonages tot elkaar, tot anderen en
tot zichzelf. Van de eerste alleen
visuele ontmoeting tussen David
en Thomas (letterlijk: achter glas)
tot aan een voor hen - mogelijk -
nieuw begin.
Hoewel meermalen eerder voor
films benaderd maakt Bram
Vermeulen in 'Achter Glas' zijn
debuut als acteur, in de rol van
Marina's zoveelste nieuwe min
naar. Hij tekent ook voor de
filmmuziek. Verder spelen onder
meer mee Elizabeth Hoytink (die
een hoofdrol had in 'Schrijver
tjes'), Hugo Maerten, Maria Stie-
gelis, Marina Schapers, Nelleke
Burg, Rinus Ferdinandusse, Ria
Beckers en Otakar Votocek. Een
opvallende gastrol is voor Petra
Laseur, in een al te zeldzaam op
treden voor de filmcamera's.
Voor het sleutelpersonage van de
Kort na de première in dt
Nederlandse bioscopen
brengt Duitsland 2 maandag
Aus dem Leben der Marionet
ten, de allernieuwste film van
Ingmar Bergman, die door
het Duitse net werd gefinan
cierd. Het is het psycholo
gisch portret van een lust
moordenaar (gespeeld door
Robert Atzorn. Zo in het da
gelijks verkeer een vriende
lijke man en centraal in het
verhaal staat dan ook de vraag
hoe iemand tot een dergelijke
daad kan komen. In flash
backs probeert Bergman een
verklaring te geven.
Catherine Deneuve vertrok tien
jaar geleden naar Hollywood
om na Europa ook Amerika
aan haar voeten te krijgen.
Niets leek een succes in de
weg te staan. Ze had onder
belangrijke regisseurs be
langrijke films gemaakt en in
haar Hollywood-debuut The
april fools was haar tegen
speler niemand minder dan
Jack Lemmon. Toch werd het
een flop en Deneuve keerde
terug naar Frankrijk om daar
de filmdraad weer op te vat
ten. Toch is The april fools be
slist geen onaardige komedie,
zoals maandag via Nederland
1 is te zien. Zowel Lemmon als
Deneuve hebben een onge
lukkig huwelijk en worden
verliefd op elkaar.
Dezelfde avond vertoont
Duitsland 1 de Belgisch-
Franse film Vrouw tussen
hond en wolf van André Del-
vaux. Marie-Christine Bar.-
rault speelt daarin de echtge
note van Rutger Hauer die
zich direct bij het begin van
de Tweede Wereldoorlog aan
sluit bij de SS. Hij vertrekt
naar het front en Barrault
neemt een verzetstrijder (ge
speeld door Roger van Hooi)
in huis. Ze wordt verliefd op
hem en komt in dubio te staan
als Rutger terugkeert van het
front.
Op de dag van de Amerikaanse
verkiezingen (dinsdag) zendt
België 2 King's Row uit,
waarin de huidige presi
dentskandidaat Ronald Rea
gan een rol speelt. De uit 1941
daterende film gaat over drie
opgroeiende mensen, onder
wie Reagan. Bij een operatie
worden onnodig de beide be
nen van de nog jonge Ronald
geamputeerd. De film geldt
als een hoogtepunt in de niet
erg imponerende c
Reagan
member; 16.00 uur; Bel. 1 (re
gie: Roy Baker met Kenneth
More. Engelse film uit 1958)
Nicholas en Alexandra; 19.30
uur; Dtsl. 2 (regie: Franklin
Schaffner. Amerikaanse film
uit 1971). Monev to burn;
22.10 uur; Dtsl 1 (regie: Ro
bert Lewis met E.G. Marshall.
Amerikaanse film uit 1973).
ZONDAG High noon; 15.35
uur; Dtsl. 2 (regie: Fred Zin-
nemann met Gary Cooper.
Amerikaanse film uit 1952).
Yi Jian Chuangshui Tong
Ling; 21.30 uur; Dtsl. 2 (regie
Chai Chuseng. Chinese film
uit 1947).
MAANDAG The april fools;
20.00 uur; Ned. 1. Aus dem
Leben der Marionetten; 21.20
uur; Dtsl.2. Takovy je zivot;
21.45 uur; Dtsl. 3 (regie: Carl
Junghans. Tsjechische film
uit 1929). Vrouw tussen hond
en wolf; 23.00 uur. Dtsl 1
DINSDAG King's Row; 20.35
uur; Bel 2
WOENSDAG: Manthan; 20 55
uur; Bel. 2 (regie: Shyam Be-
negal. Indiase film). The
mark of the whistier; 22.20
uur; Dtsl. 3 (regie: William
Castle. Amerikaanse film uit
1944)
DONDERDAG The prowlen;
20.15 uur; Dtsl. 3 (regie: Jo
seph Losey. Amerikaanse
film uit 1950).
VRIJDAG: Quiemada; 20.15
uur; Bel. 1 (regie: Gillo Ponte-
corvo met Marlon Brando.
Italiaanse film uit 1970). What
a woman; 20.15 uur. Dl I 1
(regie: Irvin Cummings met
Rosalind Russell. Ameri
kaanse film uit 1943) Water-
hole no. 3; 23.30 uur; Dtsl 2
(regie: William Graham met
James Coburn. Amerikaanse
film uit 1967).
kleine Wanda werd de vijfjarige
Floortje van Lierop ontdekt.
'Achter Glas' werd in kleur en met
direct geluid opgenomen binnen
twaalf dagen, op locaties die va
rieerden van het stadion van FC
Volendam tot VARA's radiocafè
De Rooie Haan. Net als vorig jaar
bij 'Schrijvertjes' - die inmiddels
op de nominatie staat voor een
Premio di Qualita in Italië en is
geselecteerd voor het 8e festival
van Huesca (Spanje)- produceert
Frans Rasker met CRM-subsidie
en is Mare Felperlaan verant
woordelijk voor de fotogra
fie.
De VARA zal begin 1981 Achter
Glas op de televisie brengen en
verder is het waarschijnlijk dat
Van Ieperens film daarna een
roulement zal krijgen langs óf de
Nederlandse bioscopen óf de
Filmhuizen.
PIETER VAN LIEROP
Blijvers
"Vrouwenstad" - Omstreden film
Fellir
de
waard. Studio. Lei<
"Xanadu" Aardige maütk
slechte film. Lido 2, Leiden.
"AU that Jazz" - Prachtige ballets
cènes. maar ook bla-bla in levens
verhaal van Bob Fosse, Camera,
"Cruising" - Al Pacino niet op z'n
best in wat eenzijdige film over
mo-scene, Tnanon. Leiden
"Goldfinger" - Heel oude James
Bond, Euro 3, Alphen.
"The sound of music" - Musical, Eu
ro 4, Alphen.
"What's new pussycat" - Sterren-
rijkdom in al oude film, Lido 3. Lei-
Nachtfilms
"Dial M for murder" - Camera. Lei-
"Het hete dagboek van de 17-Jari-
ge" - Rex. Leiden
"De kaken der verschrikking" - Eu
ro 2, Alphen.
"Convoy" Euro 3. Alphen
"Marike Matras" - Euro 4. Alphen.
Rex
"Zo vader i
Den Haag
"Cannibals" - Apollo 1 (460340), 16
Jr.
"De duivel kent geen genade" -
Apollo 2, 16 jr.
"Xanadu" - Asta (463500), al.
"II y a longtemps que je t'aime" -
Bijou (461177), 16 jr.
"Being there" - Calypso (463502), al.
"Dans van de marionetten" - Baby-
Ion 1 (471656), 16 jr.
"Xanadu" - Babyion 2, al.
"The big red one" - Babylon 3,12 jr.
"Everything you always wanted to
koow about sex" - Camera (467200),
16 jr.
"The sea wolves" - Cineac 1
(630637), al.
"When a stranger calls" - Cineac 2,
16 jr.
"Voor een paar dollars meer" - Ci
neac 3. 12 Jr.
"Platvoet aan de nijl" - Corso
(467200), 12 Jr.
"Phantasm" - Du Midi (855770), 16
"Goldfinger* - Mctropole 1 (456756),
12 jr.
"Galigula", Metropole 2. 18 jr.
"Nijinsky" - Odeon 2. 16 jr.
"In de greep van de Zombies" -
Odeon 3, 16 jr.
"Papillon" - Odeon 4, 12 jr.
"The Black hole" - Odeon 5, al.
"Bad Penny" - Le Paris 1 (656402),
18 jr.
"Hoe heter hoe beter" - Le Paris 2,
18 jr.
"La'nymphomane perverse" - Le
Paris 3. 18 jr.
"The shining" - Passage (460977), 16
jr.
"Voel Jij wat ik voel?" - Royal 3
(601192), 16 jr.
"3 super-boys" - Royal 4, 12 jr.
"Game of death" - Royal 5, 16 jr.
"Being there" - Studio 2000
(542288), al.
"Dans van de marionetten" - De
Uitkijk (542288), 16 jr.
Amsterdam
"All that jazz" - Alfa 1 (278806), al.
"Van hel uestrlijk front geen
nieuws" - Alfa 2, 16 Jr.
"Vrouwenstad" - Alhambra 1
(233192), 16 jr.
"La femme enfant"-Alhambra 2,16
jr.
"Xanadu" - Bellevue Cinerama
(234876). al.
"Being there" - Calypso 1
(266227 ),al.
"The big red one" - Calypso 2,12 jr.
"Wholly Moses" - Calypso 3, 12 Jr.
"Massagehuis Manhattan" - Cen
traal (248933). 18 jr.
"The portorico gang" - Cineac
Damrak 1 (245648), 12 jr.
"One flew over the cuckoo's nest" -
Cineac Damrak 2, 16 jr.
"Moord in de orient expres" - Ci
neac (243639), 12 Jr.
"Broodje Zwitserse kaas" - Cine-
center (236615). 16 jr.
"Kentucky fried movie" - Cinecen-
ter, 16 jr.
"The Thomas Crown affaire" - 12 jr
Chiedo Asilo en Imposters, 16 Jr.
"Xanadu" - Cinema International"
(151243), al.
"Can't stop the music" - City 1
(234579), al.
"The black hole" - City 2. al.'Max
Havelaar" - City 3. 12 jr.
"De vrouw die twee keer leefde" -
City 4. 16 jr
"Fame" - City 5, al.
"Hardly working" - City 6. al.
"Funny America" - City 7, 12 jr.
"Mogliamente" - Cine 'D' (226551),
"Manhattan" - Desmet (226551). al.
"The godfather 2" - Du Midi
(723653). 12 jr.
"Dans van de marionetten" - Leid-
sepleintheater (235909), 16 jr.
"The sea wolves" - Noggerath
(230566), al.
"Klaar in een wip" - Parisien
(248933), 18 jr.
"Goldfinger" - Rembrand (plein
theater 1 (223542). 16 jr.
"Platvoet aan de nijl" - Rem-
hrandtpleintheater 2, al.
"Black samurai" - Rex, 16 jr.
"The sound of music" - Rialto
(723488). al.
"The amityville horror" - Rivoli
(7234881, 16 jr.
"In de greep van de Zombies" -
Roxy (232809). 16 jr.
"Dans van de marionetten" - Stu
dio K (231708). 16 jr
"La femme enfant" - The Movier
(245790). 16 jr.
"La atrada" - The Movies. 16 jr.
"The shining" - Tuschinski 1
(262633). 16 jr.
"When a stranger calls" - Tu
schinski 2. 16 jr.
"Caligula" - Tuschinski 3. 18 jr.
"Cruising" - Tuschinski 4. 16 jr.
"Funny people" - Tuschinski 5. 12
jr.
"La t
- De l itkijk, 16 jr.