Carters idealisme na
vier jaar verwaterd
Anderson:man van de afwijkende smaak
Blik in de weekbladen
deTijd
HP
EISEVIERS
DONDERDAG 30 OKTOBER 1980
Vandaag de laatste twee portretten van de
Amerikaanse presidentskandidaten. Werd de
Republikein Ronald Reagan vorige week in de
ze krant geschilderd, vandaag zijn de Democra
tische en de onafhankelijke kandidaat aan de
beurt.
'WASHINGTON. DC
WASHINGTON (GPD) -
De vellen hangen erbij
tegenwoordig, aan het
gezicht van Jimmy Car
ter, president van de VS,
deze dagen. Toch is het
nog maar een kleine vier
jaar geleden dat hij op
een frisse winterdag op
de trappen van het Was-
hingtonse Capitol de eed
op de grondwet aflegde
en vol idealisme begon
aan de belangrijkste ta
ken die hij zich had ge
steld.
Hij straalde veerkracht uit, zijn
haar had de melkboerenhon-
denkleur, in plaats van het wa
terige grijs. Hij droeg zijn
scheiding nog rechts in plaats
van links en hij had veel be
loofd. De zoon van James Earl
Carter sr. en Lillian Gordy Car
ter, op 1 oktober 1924 te Plains,
Georgia, geboren, heeft die be
loften niet kunnen inlossen.
Hij ontdeed het Witte Huis van
veel pompeusheid, maar
staatsiediners in donkerblauwe
pakken vielen niet goed bij de
dames en heren die in Washing
ton aan de buitenkant van de
zogenaamde 'inner circle' al re
presenterend de toon aangeven.
Het traditionele muzikale wel
kom 'hail to the chief werd bij
officiële gelegenheden afge
schaft. Niet tot ieders tevreden
heid, maar Carter en zijn kring
van raadgevers uit Georgia, de
'overvallers' zoals zij aanvan
kelijk werden genoemd, ves
tigden de indruk van een rege
ring die met de mouwen opge
stroopt aan het werk ging.
Het is nu 1980. 'Hail to the chief
wordt weer gespeeld omdat het
politiek opportuun is voor een
president van omstreden allure.
Carter spreekt doorgaans in
nogal bolle taal over wat hij wil,
kan, zal en voorziet. Zijn uit
spraken evenwel nagelen hem
muurvast aan het kruis van de
verticale christelijke overtui
ging en het dwarshout van de
internationale politiek. Carter is
geen leider gebleken van toe
reikende allure, maar ontegen
zeglijk een man met visie. De
visie van de directeur van een
schoonmaakorganisatie met de
ambitie de overgeleverde vuil
nis zo snel mogelijk te vernieti
gen.
Een onbegonnen werk voor
waar, zelfs gegeven het margi
nale succes van de teruggave
van het Panama-kanaal, de
Camp David-akkoorden, de
signering van een SALT 2-ver-
drag met de Russen en een
reeks van aanwijzingen dat de
VS bezig zijn hun defensie met
tersluiks medeweten van NA-
Carter heeft de wind niet mee
gehad. Zijn beloften van 1976
vervaagden tegenover de feiten
van hogere olieprijzen en infla
tie, stijgende werkloosheid in
een reeks van industrieën.
Een man, deze Carter, met een
immens maar onwijs potentieel
voor persoonlijke loyaliteit te
genover falende medewerkers,
zoals Bert Lance, en tegenover
familieleden zoals broeder Billy
Carter, die dacht snelle winst te
kunnen maken omdat hij net als
de president tegen Lillian Car
ter 'hi, mom' kan zeggen.
Zelfs Carters imago als 'een fat
soenlijk man' is in deze verkie
zingscampagne van '1980 aan
gevreten: door Reagan in het
nauw gebracht, wegzakkend in
de opiniepeilingen (die meer
opinie maken dan registreren in
de VS), greep Carter naar grove
wapens. Het is nauwelijks een
troost dat Reagan op zijn beurt
nu plotseling het lot van de ge
gijzelden in Teheran toch in de
verkiezingsdebatten heeft be
trokken. En het is meer dan
duidelijk dat de VS in Reagan
en Carter twee kandidaten voor
het Witte Huis hebben gepro
duceerd waarmee een meer
derheid van kiezers liever niks
te maken wil hebben. Die kiezer
heeft dat slechts zichzelf te
verwiiten.
Carter heeft de vergeetachtig
heid van de burgerij mee, maar
het blijft een onmiskenbaar feit
dat hij van zijn kabinetsleden
eerst eiste dat zij zich voor vier
jaar zouden verbinden en ver
volgens een aantal hunner met
harde hand verwijderde. Het is
ook waar dat Carter in crisissi
tuaties of althans omstandig
heden die hij als zodanig wenst
te betitelen uitgangspunten in
neemt, die niet overeenstem
men met de Amerikaanse
macht om gebeurtenissen naar
zijn hand te zetten. James Earl
Carter streeft met grote hard
nekkigheid een doel na. Die
hardnekkigheid maakt hem in
de ogen van velen niet alleen tot
een politieke tegenstander van
formaat, maar ook kleingeestig,
haatdragend en wantrou
wend.
Met het kerkboek onverander
lijk onder de arm geklemd,
heeft Jimmy Carter zich in het
Witte Huis doen kennen als een
man wiens beginselen niet wa
terdicht sluiten op zijn daden.
Hij heeft moeite met het maken
van de ene voor de hand liggen
de keus voor een president het
landsbelang staat altijd voorop.
Zodoende kon zich de affaire-
Lance voortslepen, met de di
recteur van zijn begroting in de
rol van bankfraudeur, zij het dat
de man vrijwel is vrijgesproken
en daar was de zaak-Billy,
Jimmy Carter
waarin de broer van de presi
dent, een man met net genoeg
capaciteiten om van een benzi
nestation op een dorpsplein een
folkloristisch gegeven te ma
ken, plotseling een rol ging
spelen als internationaal be
middelaar. Tegen flinke beta
ling.
Carter is, evenals Reagan, een
van die merkwaardige mensen
die van hun roeping overtuigd
zijn. Hij meent in volle ernst dat
de VS met zijn 250 miljoen in
woners zichzelf een dienst be
wijzen door hem als president
te kiezen. Het is een geestesge
steldheid die moeilijk valt te
doorgronden. In Carters geval
ligt het nog het meest voor de
hand dat zijn zuidelijk protes
tantisme hem in staat stelt te
redeneren dat hij een hem 'van
hogerhand opgelegde plicht'
aan het vervullen is.
Helaas heeft Jimmy Carter
moeten ontdekken dat zijn mis
sionaire uitgangspunten niet
genoeg zijn in een wereld van
andersdenkenden die ook
macht hebben. Hy meet zich
dan ook de gelaatsuitdrukking
aan van iemand die het lijden
geduldig draagt terwille van
anderen. Dat is bedrog, want de
politicus Carter is voornamelijk
aan de slag terwille van zichzelf
en heeft mee dat het Ameri
kaanse volk in moeilijke tijden
niet zonder meer van leidsman
durft te veranderen.
Carter barst van 'leerteksten',
hij ontdekt in de energiecrisis
het morele equivalent van oor
log. Maar Amerika bezuinigt
om eenvoudige financiële re
denen.
In het Witte Huis is de pinda
kweker uit Plains een eenzaam
man geworden met ernstig aan
getaste geloofwaardigheid, en
Amerika twijfelt, zoals men
twijfelt aan de kracht van de
man met de opgevulde schou
ders in zijn colbert. Mogelijk is
Jimmy Carter het morele equi
valent van een president Mo
gelijk ook ontkomt geen presi
dent aan de ongelukkige om
standigheden, die in 'de nieuwe
kleren van de keizer' zo doel
treffend zijn geschetst.
WASHINGTON - Als jongen
van 14 schreef onafhankelijk
presidentskandidaat John
Bayard Anderson (58) in een
schoolopstel over spinazie: hij
vond het lekker, zijn vriendjes
niet. In veel opzichten is hij
nog steeds een man van af
wijkende smaak - het politie
ke recept dat hij Amerika
voorschotelt, valt in de keuken
van het Capitol in Washing
ton, nog niet, tot ieders tevre
denheid te bereiden.
De kaarsrechte, grijsharige, ge
brilde Anderson, een kruide-
nierszoon uit Rockford in de
staat Illinois, is in de woorden
van de Democratische voor
man in de Senaat, Robert
Byrd, „vermoedelijk de meest
capabele van de kandidaten,
maar hij heeft geen kans om te
winnen". Zodoende stemt
Byrd voor Carter, want de
aanvankelijke beweging in
de Amerikaanse politiek die
ABC heette alles beter dan
Carter) is omgeslagen tot „in
elk geval geen Reagan".
Het betekent tevens dat John
Anderson in de opiniepielin-
gen tot minder dan 10 procent
is gedaald, en dat is jammer.
Hij telt officieel niet meer mee,
hoewel hij ongehinderd door
de omstandigheid dat een
kleine marge de doorslag kan
geven, de Amerikanen ten
minste duidelijk zegt waar
het op staat.
Anderson verplettert in de loop
van zijn toespraken de ge
vaarlijke televisiedominees,
die gelovigen pogen te organi
seren binnen het raam van
hun christelijk mandaat ten
einde de Amerikaanse poli
tiek te doordrenken van het
christelijk beginsel. Zonder
aanzien des persoons, maa
ook zonder enige ambitie voo
andere opvattingen plaats i
te
Toch is John B. Anderson een
'wedergeboren christen' en hij
is dat reeds vanaf negenjari
ge leeftijd. Een van zijn favo
riete kinderspelletjes was
'dominee spelen'. En dan
preekte hij inderdaad tot zijn
zusje en zijn broertje, respec
tievelijk koster en organist.
Toen reeds leidde de kleine
Anderson een georganiseerd
leven en zijn dagboeken ver
raden dat de meeste van zijn
dagen 'fijne dagen' waren.
Hij was als student al een
zorgvuldig boekhouder en
leerling. Elk flesje cola wprd
verantwoord op papier, en
meisjes kwamen nauwelijks
in zijn bestaan voor.
John Anderson
Hij kwam terecht bij het minis
terie van buitenlandse zaken
als diplomaat, maar vond het
feit dat hij die besluiten zelf
niet kon beinvloeden onver
draaglijk. Hij ontmoette zijn
vrouw Keke(spreek uit: Kiki),
een onvervaarde strijdster
van Griekse komaf, en hij
kwam in het Huis van Af
gevaardigden, vooral dank
zij de aanbeveling van de
geestelijkheid en een niet te
beteugelen werklust.
Maar Anderson ontgroeide het
volk dat hem had gekozen. Hij
had steeds minder gemeeen
met de burgers van Rockford
en hun betrekkelijk benauwde
kijk op 's werelds zaken. An
derson besloot zich niet her
kiesbaar te stellen en besloot
president te worden. Hij had
niets meer te verliezen en hij
kan niets winnen, althans
niet in 1980. Het is zijn groot
ste uitdaging tot nu toe, zegt
hij.
Hij probeerde zelf een wat
vriendelijker ogende bril dan
het strenge donkere montuur
waarmee hij begon. Dat hielp
niets. En hij greep weer naar
de vertrouwde donkere ran
den, die hem iets strengs en
belerends geven. Nog steeds,
zegt Anderson, heeft hij kan
sen. Hij volhardt dat de Ame
rikaanse kiezer in de een
zaamheid van het stemhok op
hem zal stemmen als de keuze
tussen Reagan en Carter on
mogelijk blijkt. Volgens vele
anderen blijven die kiezers
dan gewoon thuis
Het is jammer maar begrijpe
lijk dat Anderson niet bij het
debat tussen Reagan en Car
ter werd betrokken. Want dan
zou althans zijn gebleken dat
de Verenigde Staten wel wat
meer hebben te bieden dan
mannen die hun opvatting
conformeren aan zoveel be
langengroepen, dat zij uit
eindelijk als president niet
meer zijn dan acteurs in een
poppenspel, waarbij anderen
aan de touwtjes trekken. An
derson wenst te spreken voor
de gematigde vleugel van de
Republikeinse partij - die
partij gaf hem daartoe niet de
ruimte.
John Anderson is zodoende met
opgeheven hoofd op weg naar
de eeuwige jachtvelden van
de Amerikaanse politiek. Zijn
politieke carrière begon toen
hij in april 1956 tot openbaar
aanklager van Winnebago
County werd gekozen. Hij
klaagt nog steeds, maar het
oordeel van de jury lijkt anno
1980 reeds geveld.
hervormd
nederland
Het omslagartikel van Hervormd
Nederland behandelt de vraag of
D'66 instemt met de idee van de
beperkte kernoorlog. Na maan
den geharrewar over wel of niet
instemmen met de plaatsing van
kruisraketten in Nederland is de
partij tot een compromis geko
men. Vorige week kwam dat via
een amendement van Suzanne
Bischoff uit de bus: "geen plaat
sing onder de huidige omstan
digheden". Rijst natuurlijk de
vraag of die "huidige omstandig
heden" zich zullen wijzigen. Aan
staande zaterdag zal op het con
gres van D'66 het ontwerpbe-
leidsprogramma worden gepre
senteerd waarmee de partij de
verkiezingen ingaat. Waar moe
ten de kiezers nu eigenlijk op af
gaan? D'66 is bezorgd over de
ontwikkelingen die kernbe
wapening met zich mee brangt.
Echter een onomwonden 'neen'
komt er niet uit. De partij heeft
haar geweten gesust door in een
passage over kernwapens de zin:
"het bezit en de bereidheid tot
gebruik van kernwapens, zelfs
voor verdedigingsdoeleinden is
zedelijk onaanvaardbaar" op te
nemen. Het conflict in de partij is
ten einde. Maar wat is er aan dui
delijkheid gewonnen?
Een heel ander verhaal heeft oud
ambassadeur van Saoedi-Arabië,
Van der Meulen. Hij hoopt te
kunnen sterven als een gelovige
islamiet. Binnenkort verschijnt
zijn boek met ervaringen als am
bassadeur in Saoedi-Arabië. Van
der Meulen heeft veel contact ge
had met de islam. Het vaste ge
loof vindt hij een heel positief
punt van deze godsdienst. Over
de verhouding tussen Israël en de
Arabische landen zegt hij: "ik
heb veel kritiek op het systeem
van de kibboetsim gehad. Ouders
stuurden kinderen erheen vanuit
een idealistische en zeer diepe
politieke overtuiging. Door een
gebrek aan ouderliefde zijn er
harde mensen uit gegroeid, die
soms niet terugschrokken voor
een moord. Dat heeft me bitter
doen denken: de wereld weet nu
hoe Israël recht doet. Je kunt
mensen die niets meer te verlie
zen hebben niet met geweld te
gemoet treden".
De verdoktering van Nederland is
een artikel waarin de zin van het
bevolkingsonderzoek centraal
staat. Aangetoond is, dat wij in
groten getale komen opdraven
voor zo'n bevolkingsonderzoek.
Het gaat tenslotte om onze ge
zondheid, ons leven. Aan zo'n
onderzoek, bijvoorbeeld naar
tbc, kleven echter ook nadelen.
Ten eerste is het onderzoek zelf
slecht voor onze gezondheid. Het
zich keer op keer onderwerpen
aan röntgenstralen kan de kans
op kanker doen toenemen. De fi
nanciële kant van de zaak valt
niet te onderschatten. Honderd
duizenden guldens kost het dit
soort onderzoeken te organiseren
en te realiseren. Wel is het zo, dat
veelvoorkomende ziektes als
baarmoederhalskanker en long
kanker nog te overzien zijn als zij
vroegtijdig worden ontdekt.
Hoofcommissaris van de Haagse
politie dr. Peijster aan het woord
over het geweten van een poli
tieman. Na de weigering van twee
politiemensen, Hopman uit
Zwolle en Van Berkel uit Epe,
mee te doen met de acties van de
ME in Dodewaard zijn er vragen
gerezen over "het geweten van de
politieman". Mag hij zich ont
trekken aan het handhaven van
de openbare orde, als hij bijvoor
beeld van mening is, dat men
voor een goede zaak demon
streert? Peijster is van mening,
dat er aan het beroep van politie
functionaris nu eenmaal nadelen
kleven. Je hebt als taak de orde te
handhaven en je kunt niet zeg
gen: "Hier wordt de crue ver
stoord maar 't gaat om een goed
doel".
L/n
VRU NEDERLAND
Een interview met de republikein
Ronald Reagan. Kandidaat voor
het komende presidentschap van
de Verenigde Staten. Stabilisatie
van de dollar, bedwingen van de
inflatie en de industrie nieuw le
ven inblazen zijn de eerste
problemen die Reagan zou aan
pakken. wanneer hij in het Witte
Huis zit. Verder moet het ver
trouwen in de wereldvrede her
steld worden. "We moeten onze
defensie zodanig versterken, dat
een potentiële tegenstander zich
wel twee keer bedenkt voordat
hij ons durft in te schakelen".
Reagan, die begonnen is als de
mocraat kwam op een dag thuis
en zei tegen zijn vrouw: "Nancy,
ik ben er achter dat ik jaren een
partij gesteund heb die verant
woordelijk is voor dingen waar ik
tegen ben. Toen ben ik republi
kein geworden. De mensen hier
hebben een sterke man nodig. Je
moet ze het gevoel geven dat ze
geleid worden".
De topman van Bos/Kalis, Kraaije-
veld van Hemert over de miljoe-
nenorder van Argentinië. Vorig
jaar gelukte het Bos/Kalis een or
der van in totaal drie miljard gul
den te veroveren voor het aanleg
gen van een aardgasleidingennet
voor de Argentijnse staatsgas-
maatschappij. Ondertussen is
daar in Nederland nogal beroe
ring over geweest. Het commen
taar van Kraaygveld van Hemert:
"De regering heeft een krediet
garantie afgegeven. Zij koos voor
het standpunt: maximalisering
van de welvaart, mimimalisering
van de ethiek". Kraaijeveld zegt
te beschikken over principes en
hij gelooft zelfs in Argentinië ze
genrijk werk te verrichten.
"Tweehonderd Nederlanders
vermengen zich in zo'n land met
zeg tweeduizend Argentijnen.
Dacht je dat er nooit eens gepraat
werd oveT hoe men zich hier ge
draagt, wat de mensen hier heb
ben aan rechten. Ik zeg altijd: de
grens van de graad van democra
tie stijgt evenredig met de wel
vaart".
Tenslotte deze week een zeer le
zenswaardige kleurenbijlage
over het indianen-probleem in
Canada.
Een analyse over de Iraanse revolu
tie door Victor Gerritse. "De bin
nenlandse gevolgen van de gijze
lingsactie zijn in de westerse me
dia schromelijk onderschat".
Volgens Gerritse zijn hier men
sen aan het werk van wie wij snel
geneigd zijn te denken in termen
als massaverdwazing, geloofsfa
natisme. "Het is echter zo, dat het
Iraanse volk hun Sjah niet ver
dreven heeft omdat zij hunker
den naar parlementair liberalis
me of sociale-democratie. Zij be
tichtten de Sjah van veramerika
nisering van de oorspronkelijke
Iraanse cultuur. Waarom de aja-
tollah onlangs zelf met voorstel
len voor de vrijlating van de ge
gijzelden kwam aandragen blijft
vooralsnog onduidelijk. Het zou
al te gemakkelijk zijn, aldus Ger
ritse om te verwijzen naar de hui
dige oorlogsomstandigheden.
Zijn vraag is. of met het beëindi
gen van de gijzeling ook het einde
van de revolutie in zicht is.
Wat moeten we met Suriname?
Hier komt het kort gezegd op
neer in het artikel van Herman
Vuijsje over de situatie in Suri
name. Binnenkort moet het Ne
derlandse parlement zich uit
spreken over de verlenging van
het verdrag inzake de militaire
missie aldaar. Het gaat echter niet
aan een verdrag in stand te hou
den die als voeding kan dienen
voor de opbouw van een politiek
machtsapparaat. De regering
Chin A Sen zegt een behoorlijke
en onafhankelyke rechtspraak na
te streven. En minister Haakmat
wil een op menselijke maat ge
sneden samenleving, waarin de
rechten van de mens hoogty vie-
MAC A7 INF.
Onder de kop Een pelgrimstocht
met prikkeldraad geeft EM een
commentaar op de afgelopen bis
schoppensynode. Wat wij nu
moeten met de uitkomsten van
de synode? Bisschop Ernst hoopt
dat de mensen deze synode niet
alleen zullen beoordelen naar de
eindteksten, maar vooral ook
naar wat zich daar heeft afge
speeld. Bisschop Ernst merkt
verder op, dat de toespraak van
de Paus geen synodestuk was,
omdat hij de aanbevelingen
slechts gedeeltelijk weergaf. "Uit
deze weegave blijkt de vrees van
de Paus dat ten gevolge van de
synode en voordat zijn Exhoratio
tot stand komt, mensen wegen
zullen inslaan die afwijken van de
leer die op dit moment in de kerk
geldig is".
Ook het omslagartikel van EM is
gewijd aan de veelbesproken
"roze middenpartij" D'66. De
partij voert oppositie op een re
delijke manier. Deze opstelling
veroorzaakt een behoorlijke po
pulariteit. Wie zijn de kiezers.
Alweer een NI PO-onderzoek
met een analyse van Feme Hoo-
gendijk. Kamerlid Brinkhorst
ontnuchterend: in enquetes doen
we het altijd stukken beter dan
bij de verkiezingen". D'66 is een
partij met een gemeleerde ach
terban. "Redely k denkende eco
nomen. milieu-freaks, intellec
tuele idealisten en goed opgelei
de maar uiterst naïeve bloemen
kinderen, aldus een D'66-Ka-
merlid. "Wy D'66-ers dragen het
hart links en het verstand
rechts". Nu maar afwachten hoe
de pet staat.
ANNELOES TIMMERIJE
