kans op
Weinig
positieve uitslag
debat in Teheran
krachtmeting in Polen
barter en Reagan maken zich
>p voor tv-debat vanavond
Suriname
wil nieuwe
verdragen
sluiten met
Nederland
herschi/drinks
Sabotage
vermoed
bij brand
in Beieren
Gegijzelden morgen iveer ter sprake
kees noort
ÏSDAG 28 OKTOBER 1980
BUITENLAND
PAGINA i)
iSHINGTO^ - President Carter
leeft aan de vooravond van het
ipenbare debat met zijn Re-
lublikeinse tegenstander Ronald
jteagan nadrukkelijk gewaar-
Ichuwd tegen overspannen ver
pachtingen omtrent een aan-
taande vrijlating van de Ameri-
;anen die in Teheran zijn gegij-
eld. Irans parlement is kennelijk
rog niet bij machte een beslissing
e nemen, maar in de VS is in-
piddels de overtuiging gegroeid
jat vrijlating van de gevangenen
Ik moment kan plaats hebben.
,arter vreest, niet geheel ten on
echte, dat wanneer de kwestie
•lijft aanslepen, zelfs het sterk
erbeterde vooruitzicht van vrij-
ating zich tegen hem kan keren
yanneer de kiezers op 4 novem-
ler naar de stembus trekken,
rwijl Ronald Reagan zich in af-
pndering en met behulp van po-
Itieke en tv-adviseurs voorbe-
eidt op zijn optreden vanavond
5 Jimmy Carter al naar Cleve-
ind getrokken, waar het tweege-
prek zal plaats hebben. Reagan
heeft oud-president Ford naar
zijn tijdelijke residentie in de
buurt van Washington ontboden
om zich van advies te laten die
nen - Carter vertrouwt op zijn ja
ren in het Witte Huis en zijn bui
tengewoon vermogen om zich
details van ingewikkelde
problemen eigen te maken.
Het debat wordt gehouden in een
zaal van het congrescentrum van
Cleveland, waar slechts 750
toehoorders aanwezig kunnen
zijn. hoewel het theater aan 3000
mensen zitplaats biedt. De con
greshal, waar ruimte is voor
10.000 mensen, wordt herscha
pen in een enorm perscentrum,
waarvoor vele kilometers kabel
zijn gelegd, die Cleveland in de
staat Ohio althans voor één avond
met alle uithoeken der aarde
vrijwel rechtstreeks in verbin
ding zal brengen. Niet minder
dan 1500 vertegenwoordigers van
media overal ter wereld moeten
er hun werk doen.
Het debat is in alle opzichten een
gebeurtenis die zonder de nauw
lettende aandacht van kranten,
radio en televisie, nauwelijks be
tekenis zou hebben en vandaar
dan ook dat de kandidaten zich m
de allereerste plaats zorgen ma
ken over de manier waarop zij bij
het publiek in de huiskamer ko
men en in mindere mate of de na
tie getuige zal zijn van een debat
waarin dan eindelijk de werkelij
ke problemen waarmee Amerika
in zijn natfije toekomst te maken
krijgt aan de orde zullen komen.
Het buitenlands beleid, inflatie,
economie en alle deelverschijn-
selen die daaruit voortvloeien
staan op het programma. En in
weerwil van Reagans lange erva
ring voor de camera's zijn de Re
publikeinen er allerminst gerust
op dat hun kandidaat als „win
naar" zijn slotwoord kan spre
ken.
In de Amerikaanse dagbladen is nu
het tijdstip aangebroken om de
lezers kandidaten aan te bevelen.
De New York Times koos voor
Carter, maar vond hem eigenlijk
„veel zeil en haast geen schip",
terwijl de Philadelphia Inquirer
hem aanbeval „met ernstige be
denkingen", omdat Reagan noch
Carter op grond van zijn presta
ties in een openbaar ambt aanbe
veling verdient. Maar kranten als
de Chicago Tribune en Detroit
News, die Reagan prefereren, za
gen het anders. Het dagblad in
Chicago (een Democratische
stad, waar Carter ver voor ligt op
Reagan) zegt dat Reagan „een
missie" meebrengt, en van een
duidelijk richting geven spreekt,
ja zelfs van „veranderingen wel
licht die steeds meer Amerikanen
wensen". In Detroit mochten de
abonnees van de Detroit News
vernemen dat Reagan „een nette
man is met andere en afwijkende
gedachten over vermindering
van werkloosheid en inflatie,
terwijl hij de wereld - bedaard -
laat weten wat de buitenlandse
politiek van het land in
houdt".
Vreemd genoeg zijn dit de kwalifi
caties zo ongeveer die vier jaar
geleden Carter een aantrekkelij
ke kandidaat maakten. Kortom,
zoals velen vrezen, zal de keuze
tussen Carter en Reagan er uit
eindelijk een blijken te zijn tus
sen lood en oud ijzer, voor zover
het gaat om Amerika's belang. En
betrokken buitenstaanders, zoals
Europeanen, mogen erbij toekij
ken.
Jimmy Carter arriveerde gisteren al in Cleveland, waar het televisiede
bat met zijn tegenstander Reagan zal worden gehouden
m Smith:
Kiesrecht
Heen voor
itelligente
^wassetien'
[RONTO (UPI) - Alle landen
buden betere regeringen heb-
len als zij het principe van alge-
jieen kiesrecht afschaffen. In
ilaats daarvan zou een systeem
loeten worden ingevoerd waar-
ij het stemrecht is voorbehou-
en aan intelligente, arbeidszame
n de-wet-respecterende volwas-
enen. Dit zei de voormalige
ihodesische premier Ian Smith
isteren in het Canadese Toronto.
Ik systeem dat gelooft en in prak-
jjk brengt dat zijn meest ineffi-
iënte burger, zijn meest onge
wenste, gewetenloze en corrupte
iurger evenveel in de regering
jan het land te zeggen heeft als
ijn doelmatigste en edelste bur-
er, vormt een duidelijke uitno-
iging tot chaos", aldus Smith.
lens een lunch in Toronto zei
mith dat het uiteraard moeilijk
du zijn aan mensen hun stem-
ïcht te ontnemen, maar naar zijn
lening zouden nieuwe landen
it recht moeten beperken. Op de
raag wie de kwalificaties van de
urgers zou moeten beoordelen
ei de voormalige Rhodesische
lider dat er vele mogelijkheden
»t testen zijn. In een verwijzing
aar het kiessysteem in Zim-
abwe, onderstreepte hij dat een
an de eenvoudigste beperkin-
en is dat „kiezers in staat moe-
»n zijn een stembiljet in te vul-
fn". Ian Smith hield zijn gehoor
ran 600 mensen die 75 dollar
adden betaald) voor dat het
iritse democratische systeem -
et regeringsmodel voor veel
inden van Zwart-Afrika - had
loeten worden voorzien niet het
tiket „niet voor export". Een
root deel van Afrika heeft naar
[jn zeggen geleden wegens
lislukte democratische regerin-
en. Overigens vermeed Smith in
ijn toespraak consequent het
'oord Zimbabwe, maar sprak hij
teeds van „ons land".
MÜNCHEN (DPA) - De Beierse
politie sluit niet uit dat sabo
tage de oorzaak is van de
enorme brand die gisteren
een gasdistributiestation in
Forchheim bij Ingolstadt in
West-Duitsland volledig ver
woestte.
Bijna zes uur lang sloegen de
vlammen met een hoogte van
honderd meter uit de installa
tie die kort na middernacht na
een explosie in brand vloog.
Een groep van 250 brand
weermannen en 120 politiea
genten bestreed het vuur.
De gasbuisleiding die het
Beierse station van Russisch
aardgas voorziet levert 400
duizend kubieke meter gas
per uur. Het ongeluk in
Forchheim is het derde grote
gasongeluk binnen vier we
ken in de Bondsrepubliek. Op
28 september ging een gasop-
slagplaats in het Beierse
Chiemgau de lucht in en op 15
oktober maakte de Ameri
kaanse "rampenspecialist"
Red Adair een einde aan het
branden van een aardgasre
servoir in Frankenthal (Rijn-
land-Pfalz). Daar was in 17
dagen 16 miljoen kubieke me
ter aardgas weggestroomd.
(Van onze correspondent)
PARAMARIBO - Nederlandse en
Surinaamse delegaties zijn giste
ren in de Surinaamse hoofdstad
Paramaribo begonnen met amb
telijk overleg over de situatie die
ontstaat na 25 november a.s.
wanneer een aantal verdragen
tussen beide landen aflopen.
Kernpunt is de vraag of er na die
datum nog sprake kan zijn van
vrij personenverkeer. De Neder
landse regering heeft er tot dus
ver geen misverstand over laten
bestaan dat Surinamers na 25 no
vember aan de Nederlandse
grenzen zullen worden behan
deld als elke andere vreemdeling
van buiten de Europese Gemeen
schap. Sinds kort is er al een vi
sumplicht voor Surinamers. De
Surinaamse regering is voor
stander van zo vrij mogelijk per
sonenverkeer.
Het overleg werd gisteren geopend
door de Surinaamse minister van
justitie, politie, leger en buiten
landse zaken. André Haakmat.
Hij wees er met nadruk op dat het
de bedoeling is dat deze bespre
kingen zullen uitmonden in con
crete voorstellen die leiden tot
nieuwe verdragen. Suriname
heeft zijn huiswerk reeds gedaan
en zal deze voorstellen aan Ne
derland voorleggen, zo zei hij.
„Wij wensen aan de onderhande
lingstafel serieus genomen te
worden en wij wensen te onder
handelen en niet alleen te worden
aangehoord. Anders heeft deze
bespreking geen zin", zo liet de
bewindsman waarschuwend ho-
(Van onze redactie buitenland
TEHERAN-WASHING-
TON - In Washington is de
hoop op een spoedige
vrijlating van de 52 Ame
rikaanse gegijzelden in
Iran gisteren, na een lang
durig debat over dit on
derwerp in het Iraanse
parlement, de Majlis, vol
ledig de grond in geslagen.
Het is vrijwel uitgesloten
dat de gegijzelden of een
aantal van hen, nog voor
de datum van de Ameri
kaanse verkiezingen, 4
november a.s., na een gij
zeling van een jaar weer
naar huis kunnen.
Ondanks de aanvankelijk optimis
tische uitspraken van hoogge
plaatste Iraanse regeringsfunc
tionarissen, waar menigeen uit
concludeerde dat de gegijzelden
begin deze week zouden worden
vrijgelaten in ruil voor vergaande
Amerikaanse concessies, blek<#i
de aanhangers van de harde lijn
in het Iraanse parlement te in
vloedrijk. Morgen zal de Majlis
andermaal over het onderwerp
debatteren, evenals gisteren in
besloten zitting, maar een door-
ussen vakbonden en regering
ANSK/WARSCHAU (UPI) - De
liders van Polens grootste vrije
akbond, Solidariteit, nemen in
e loop van de dag een besluit in
oeverre zij tot harde maatrege-
»n overgaan als premier Jozef
'inkowski niet aan hun ultima-
am voldoet om naar de haven-
tad Gdansk te komen. De vak-
ondsleiders willen met Pin-
owski praten over het con-
foversiële optreden van een
echter in Warschau die eenzijdig
e statuten van Solidariteit wij-
igde. Of het tot een confrontatie
omt tussen de vakbonden en de
Utoriteiten moet worden afge
dacht. Een nieuwe krachtmeting
lijkt echter onvermijdelijk als de
aanwijzingen, die men gister
avond in Warschau kreeg, juist
zijn dat de regering opnieuw on
derhandelingen wil openen met
de vakbonden omdat de akkoor
den van Gdansk "te optimis
tisch" zouden zijn.
De Poolse premier Pinkowski liet
gisteravond laat weten dat hij
niet in staat is gevolg te geven aan
de uitnodiging van Solidariteit
voor besprekingen naar Gdansk
te komen. In plaats daarvan no
digde de premier de vakbonds
leiders uit vandaag of morgen
naar Warschau te komen. De lei-
ADVERTENTIE)
Vreemd eigenlijk; u kent ons als
interieurverzorging. Terwijl we juist
(ook) in kantoorinterieurs zo goed
thuis zijn.
rijnstraat 74, katwijk a/d rijn, tel. 01718-12798
ding van Solidariteit besloot gis
teravond echter vast te houden
aan het ultimatum dat Pinkowski
voor 20.00 uur vanavond in
Gdansk moet zijn.
De uitnodiging van de vakbond aan
de Poolse premier werd ver
stuurd na een conferentie van
vakbondsafgevaardigden in
Gdansk. Later, tijdens een bij
eenkomst achter gesloten deu
ren, zeiden enkele afgevaardig
den dat Solidariteit een nieuwe
staking overweegt als Pinkowski
de uitnodiging afslaat.
De nieuwe moeilijkheden tussen
Solidariteit en de autoriteiten in
Warschau zijn het gevolg van het
eenzijdige besluit van een dis
trictsrechtbank in Warschau de
stakingsbevoegdheid van de
vakbond te beperken. Daarnaast
nam de rechtbank in de statuten
van Solidariteit een zinsnede op
waarin de leidende rol van de
communistische partij in Polen
wordt bekrachtigd. Solidariteit
vindt de actie van de rechtbank
onaanvaardbaar omdat deze de
vakbond in een politieke sfeer
trekt en tevens zijn onafhanke
lijkheid beperkt.
Ondanks verhitte discussies, giste
ren tijdens de bijeenkomst in
Gdansk, probeerden de meeste
vakbondsleden een onmiddellij
ke confrontatie met de autoritei
ten te vermijden. Weliswaar wa
ren enkele leden voorstander van
een stakingsoproep, maar ande
ren - onder wie juridisch advi
seur Stanislaw Silanowicki -
stelden voor wettelijke middelen
te gebruiken om het besluit van
de rechtbank ongedaan te ma
ken. "Het lot van het land ligt in
onze handen" zo zei Silanowicki.
"We moeten proberen niet tot een
scherpe confrontatie uit te da
gen". De vakbondsleden riepen
overigens wel op tot het ontslag
van minister van justitie Jozef
Bafia. in wie zij de "architect"
zien van het recente optreden van
de rechtbank in Warschau.
Wellicht als een aanwijzing van het
antwoord dat de Poolse regering
gaat geven op de economische ei
sen van Solidariteit, gaf het ge
zaghebbende blad Polityka giste
ren te kennen dat de akkoorden
die deze zomer in Gdansk werden
bereikt te optimistisch zijn en dat
deze akkoorden misschien niet
eens kunnen worden nageko
men. "Aangezien wij de akkoor
den niet kunnen breken, noch de
toepassing ervan kunnen uit
stellen, is de enige uitweg dat
nieuwe onderhandelingen wor
den geopend" zo schrijft het blad
"Die zouden erop moeten zijn ge
richt de economische eisen nog
eens te bezien zodat ze kunnen
worden aangepast aan de werke
lijke economische situatie
braak wordt ook dan niet ver
wacht.
Volgens zegslieden in Teheran
hebben de 228 Iraanse parlemen
tariërs geen overeenstemming
kunnen bereiken over de voor
waarden voor vrijlating van de
gegijzelden Een parlementaire
commissie die zich met de gijze
lingskwestie, moet bezighouden
heeft gisteren uitvoerig rapport
uitgebracht. De vier voorwaar
den die de Iraanse leider ajatollah
Chomeini steeds heeft genoemd,
zijn in elk geval in de aanbevelin
gen van de commissie opgeno
men.
Eisen
Chomeini's eisen komen er op neer
dat Iran de teruggave eist van de
eigendommen en het vermogen
van de verdreven keizerlijke fa
milie, vrijgeving van de geblok
keerde Iraanse tegoeden in de
VS, intrekking van de eisen tot
schadevergoeding die zowel het
Amerikaanse bedrijfsleven als de
Amerikaanse regering na de aan
vang van de gijzeling hebben ge
steld en de toezegging van Was
hington zich niet te mengen in
Iraanse binnenlandse aangele
genheden.
Naar verluidt hebben een aantal af
gevaardigden zich uitgesproken
voor het toevoegen van nieuwe
eisen aan het bestaande pakket.
Zo zou Amerika er eerst in moe
ten toestemmen niet alleen de
onlangs in Saoedi-Arabie gesta-
tionneerde AWACS-toestellen
(met geavanceerde radar uitge
ruste vliegende commandocen
tra) terug te trekken, maar ook
alle Amerikaanse marine-eenhe
den die zich in of in de buurt van
de Perzische Golf bevinden.
Andere parlementariërs zouden
een motie hebben ingediend om
de bespreking van de gijzelings
kwestie uit te stellen tot na het
einde van de oorlog tussen Iran
en Irak. Volgens de Iraanse am
bassadeur bij de Verenigde Na
ties, Ali Ardakani. is deze motie
verworpen. De ambassadeur, die
een sleutelrol vervult in de Iraan
se contacten met de Amerikaanse
regering, noemde de verwerping
van het voorstel een positieve
ontwikkeling, maar ook hij waar
schuwde tegen overspannen
verwachtingen over de uitkomst
van het gijzelingsdrama.
Akkoord
Ardakani zei dat het allesbehalve
zeker is dat vaststelling van een
pakket voorwaarden door het
Iraanse parlement en acceptatie
daarvan door de VS automatisch
zou worden gevolgd door vrijla
ting van de gegijzelden. Hij acht
het waarschijnlijk dat er dan
eerst een officieel akkoord moet
worden getekend door Washing
ton en Teheran, mogelijk onder
toezicht van een derde land.
Vrijlating zonder zo'n verdrag
zou volgens de ambassadeur bui
tengewoon naief zijn. Immers, zo
redeneert de Iraanse top-diplo-
maat. er moet ook toezicht wor
den uitgeoefend op de uitvoering
van het akkoord. Als mogelijke
..derde partij" is de afgelopen da
gen herhaaldelijk Algerije ge
noemd
Volgens het doorgaans goed geïn
formeerde Amerikaanse dagblad
Christian Science Monitor heb
ben de VS vrijdag een boodschap
naar Teheran gestuurd, waarin
wordt aangegeven in hoeverre de
VS akkoord willen gaan met de
Iraanse eisen, mits eerst de gegij
zelden worden vrijgelaten. In de
boodschap zou nadrukkelijk zijn
vermeld dat eerst dan kan wor
den begonnen aan de oplossing
van de problemen tussen beide
landen.
Niet alleen zouden, volgens het
dagblad, de VS hervatting van
diplomatieke betrekkingen wil
len bespreken, maar ook Irans
grieven tegen het beleid van de
voormalige sjah willen erkennen.
De regering in Teheran zou dan
worden bevestigd als de enige
wettige vertegenwoordiger van
het Iraanse volk. De VS zouden
bovendien behulpzaam willen
zijn bij een onderzoek naar het
regime van de sjah en de betrek
kingen tussen beide landen in het
verleden. Als Teheran dat wil,
zouden normale handelsbetrek
kingen kunnen worden hervat.
De Iraanse tegoeden in de VS
zouden evenwel slechts kunnen
worden vrijgemaakt als Iran er
kent dat Amerikaanse burgers
aanspraken tegen Iran kunnebn
doen gelden.
Frankrijk
wijzigt stem
over Israël
resolutie
BELGRADO (AFP) - Frankrijk
heeft gisteren zijn stemgedrag
gewijzigd inzake de Unesco-re-
solutie waarin het Israëlische
beleid in de bezette gebieden
wordt veroordeeld. Op 17 okto
ber had Frankrijk, evenals de
overige EG-landen. tegen deze
resolutie gestemd. Maar gisteren,
op de openbare zitting van de
Unesco-conferentie, in Belgrado,
liet de Franse delegatieleider
Francois Valery, weten dat zijn
land zich van stemming wil ont
houden.
Hij zei niet waarom Frankrijk zijn
stemgedrag heeft veranderd. De
overige EG-landen bleven bij
hun afwijzing van de resolutie.
Minister Haakmat toonde zich ge
stoord door opmerkingen van
enkele Nederlandse politici en de
Nederlandse regering dat de
parlementaire democratie in zijn
land aan erosie onderhevig is.
Ook zouden de beginselen van de
mensenrechten in Suriname niet
worden nageleefd. De Surinaam
se regering heeft deze opmerkin
gen voor kennisgeving aange
nomen.
„Maar", zo vervolgde de Surinaam
se bewindsman, „wij maken ons
ook bezorgd over de positie van
de Surinamers en andere min
derheidsgroepen in Nederland.
De gewelddadige behandeling
van Surinamers door de politie
en andere autoriteiten zijn de Su
rinaamse regering bekend. Als
gevolg van geweld hebben en
kelen zelfs het leven moeten la
ten. Ik heb dan ook in de VN-as-
semblee de aandacht gevraagd
voor de schending van de men
senrechten in Europa", aldus
Haakmat.
Minister Haakmat wees er voorts
op dat van alle verdragen tussen
Suriname en Nederland het ver
drag met betrekking tot vestiging
en verblijf van wederzijdse on
derdanen het slechtst heeft ge
functioneerd. De toenmalige Ko-
ninkrijkscommissie, die een rap
port terzake had samengesteld,
stelde onder meer dat de bijzon
dere banden tussen Suriname en
Nederland ook na de onafhanke
lijkheid in 1975 zouden blijven
bestaan
Haakmat zei dat de situatie na 25
november niet met zich mag
meebrengen dat Surinamers als
vreemdelingen worden behan
deld of met vreemdelingen wor
den gelijkgesteld. „Nederland
heeft op abrupte wijze gepro
beerd een stop te zetten op het
personenverkeer. Deze eenzijdi
ge maatregel, die ook indruist te
gen de bepalingen in het verdrag,
wordt door de Surinaamse rege
ring betreurd".
Volgens de Surinaamse minister
heeft de regering in Paramaribo
Den Haag tijdig gevraagd om met
voorstellen te komen teneinde de
problematiek met betrekking tot
de trek van Surinamers naar Ne
derland te bespreken. Suriname
en Nederland zijn met elkaar met
vele touwtjes aan elkaar gebon
den, daarom is een hernieuwd
verdrag met betrekking tot het
personenenverkeer van weder
zijdse onderdanen een gebieden
de eis, aldus Haakmat.
De Nederlandse delegatie, onder
leiding van de directeur minder-
hedenzaken van het ministerie
van binnenlandse zaken. Henk
Molleman, blyft tot vrijdag m Su
riname.
(ADVERTENTIE)
waak je dmt mom aal... ml hmcki
Herschi Sinas met zuiver
mineraal water, zuivere
1 vruchtensappen en uitslui
tend natuurli|ke suikers
zonder toevoeging van onnatuurlijke
smaak- of kleurstoffen'
Htmni Drinks Hoensbroek. iel (045)21 17 77
