Blik in de weekbladen
EISEVIERS
iONDERDAG 23 OKTOBER 1980
PAGINA 23
Door Pieter Schut
iLujMcojce>rra IP
^ffiïïDlïïliyiytf V©©ff lb(l>W®(p)®Ifitof)
HILVERSUM - „Ja, het is waar, de wapenwedloop op
het gebied van kernenergie is al 20 jaar bezig en er is
nooit op grote schaal tegen geprotesteerd, maar we
zijn nu in een bijzonder gevaarlijke situatie terecht
gekomen. Het is net als met roken. Je kunt 20 jaar
roken, maar dan kom je in de kritieke fase waar
longkanker kan beginnen en moetje ophouden, an
ders is er geen weg meer terug"
Dr. Frank Barnaby, sinds 1979 directeur van het Stockholm Inter
national Peaceresearch Institute (Sipri), is pessimistisch. Hij is
niet de eerste wetenschapsman die het einde van de wereld aan
kondigt, maar hij is wel een man die zijn theorie met schokkende
cijfers weet te onderbouwen. De totale explosiekracht van alle
atoomwapens op aarde is momenteel gelijk aan 1,25 miljoen Hi-
roshima-bommen.
Op alle grote steden van het noordelijk halfrond, in Oost en West
staan bommen gericht, die 2000 maal zoveel zouden kunnen ver
nietigen als die ene bom die in 1945 de Japanse stad Hiroshima
totaal verwoestte.
In 1980 wordt er op de wereld meer dan een biljoen (1000 miljard)
gulden aan bewapening uitgegeven. Dat is twee miljoen gulden
per minuut. Van vijf landen (Verenigde Staten, Sowjet-Unie,
China, Frankrijk en Groot-Brittannië) staat vast dat ze kernwa
pens bezitten. Vele andere landen zijn bezig kernwapens te ont
wikkelen. In feite zou ieder land, dat kernenergie voor vreedzame
doeleinden gebruikt, indien gewenst, vroeger en later over
nucleaire bewapening kunnen beschikken.
IN OPSTAND
„Ik ben ervan overtuigd dat de mensen zich momenteel langzaam
maar zeker aan het realiseren zijn dat er een enorme ramp op
komst is", zegt Barnaby. „Daarom denk ik dat de publieke opinie
tegen de kernbewapening in opstand zal komen. Er zijn steeds
meer tekenen die daarop wijzen. Kijk bijvoorbeeld maar naar het
massale protest tegen de neutronenbom"
"Hét publiek is onze enige hoop. Ik heb geen enkel vertrouwen ini
politici. Die zijn alleen maar geïnteresseerd in herverkiezing^ Datt
is voor hen belangrijker dan wat ook. Het publiek zal de politici
duidelijk moeten maken dat ze niet worden herkozen, als ze zich
niet tegen kernwapens uitspreken"
- Maar hoe komen mensen
zoverIn een tijd dat het eco
nomisch slecht gaat, zal de
wapenindustrie toch ook met
succes kunnen betogen dat
bewapening werkgelegenheid
betekent?
Barnaby: „Dat is zo, ja, dat ar
gument zal zeker komen. De
wapenindustrie zal ook naar
voren brengen dat wapenex
port een goed middel is in de
strijd tegen de recessie. Maar
er gebeurt momenteel iets
nieuws: vooral in de NAVO-
landen gaan de militaire uit
gaven sneller omhoog dan het
bruto-nationaal produkt. Dat
betekent dat geld voor defen
sie gehaald moet worden uit
voorzieningen als gezond
heid, onderwijs en werkloos-
heidsu itkeringen. In mijn ei
gen land, Engeland, zal dat op
dramatische wijze spoedig
duidelijk worden. Want het
regeringsplan om Trident-
onderzeeërs aan te schaffen is
zo kostbaar, dat het de sociale
voorzieningen zal aantasten.
Ik verwacht daar een hard
protest tegen, waarbij ik zelfs
geweld niet uitsluit. Het feit
dat steeds meer mensen zich
gaan realiseren dat de defen
sie-uitgaven niet ongelimi
teerd kunnen blijven stijgen,
vind ik hoopvol"
Reagan
- Maar als we nu eens naar de
Verenigde Staten kijken.
De directeur van het Zweedse
vredesinstituut Sipri, dr.
Frank Barnaby (53), kreeg
maandag een eredoctoraat
aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam. De jubilerende
universiteit wilde de Britse
natuurkundige (hij kreeg het
eredoctoraat in de wiskunde
en natuurwetenschappen)
op deze manier eren voor zijn
onderzoek op het gebied van
de kernbewapenings-
problematiek.
Barnaby heeft, volgens de
Vrije Universiteit, het
Stockholm International
Peaceresearch Institute, een
onafhankelijke organisatie
die financieel wordt ge
steund door de Zweedse
overheid, weten uit te bou
wen tot een internationaal
erkend instituut, dat niet te
onderschatten bijdragen le
vert aan de bewustwording
van de gevaren van de be
wapening.
De Vrije Universiteit heeft met
het verlenen van het eredoc
toraat aan Barnaby ook de
betrokkenheid van deze uni
versiteit bij discussies over
het probleem van de kern
wapens tot uitdrukking wil
len brengen.
Onlangs verscheen van Bar
naby het boek 'Vredesver-
wachtingen' (uitgave Meu-
lenhoff).
In dit werk zet hij op kernach
tige wijze uiteen waarom het
nodig is dat er spoedig een
einde dient te komen aan de
kernwapenwedloop. Als er
niet snel een wereldwijde
'brede maatschappelijke
discussie' volgt, is het einde,
volgens Barnaby, nabij. Een
gesprek met een superdoem
denker.
Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Amsterdamse Vrije Universiteit werd Frank
Barnaby een eredoctoraat verleend. Rechts op de foto prof. dr. E. Boeker, zijn erepromotor
Daar dreigt Ronald Reagan
president te worden, ondanks
het feit dat hij zich uitgespro
ken heeft vóór het verhogen
van de wapenuitgaven
Barnaby: „De Amerikaanse si
tuatie is anders. Nogal ge
compliceerd. Ten eerste gelo
ven veel Amerikanen op een
bijna religieuze manier dat
het gevaar van het commu
nisme dreigt. Daarnaast zijn
er de naweeën van het Water-
gate-schandaal. De crisis in
de binnenlandse politiek
heeft geleid tot een nieuw ge
voel voor moraliteit en gods
dienst. Deze zaken leiden,
ben ik bang, tot conservatis
me".
„En verder is Amerika na Viet
nam in het defensief gedron
gen, terwijl de Sowjet-Unie
zich sinds die tijd, helaas,
agressiever heeft opgesteld in
internationale conflicten.
Kijk maar naar Afghanistan.
Ten slotte is er dan nog het
gijzelingsvraagstuk in Tehe
ran. Dit alles heeft ertoe ge
leid dat de Amerikanen er ge
noeg van hebben en reactie
willen. En de politici spelen
op dat gevoel in"
„Hopelijk gaat dat niet te ver.
Persoonlijk denk ik niet dat
Reagan als president een to
taal onverantwoord defen
siebeleid zal gaan voeren.
Carter wil 5 procent besteden
aan defensie. Ik betwijfel of
Reagan daar overheen zal
gaan. Het zou hem in grote
economische problemen
brengen"
- U heeft gezegd het jammer te
vinden dat er momenteel meer
aandacht wordt besteed aan
de gevaren van kernenergie
voor vreedzame doeleinden
dan voor het kernwapen-
vraagstuk.
Barnaby: „Veel mensen onder
schatten kernwapens nog
steeds. Natuurlijk zijn er
problemen met veiligheid en
met het opslaan van radioac
tief afval, dat zal ik niet ont
kennen. Maar waar minder
aandacht aan wordt besteed,
is het feit dat als de kernener
gie zich over de wereld uit
breidt, ook het maken van
nucleaire wapens steeds
makkelijker wordt. Frankrijk
en Italië helpen momenteel
Irak bij het verkrijgen van
kernenergie. Dat vind ik to
taal onverantwoordelijk. Je
wordt er wanhopig van wat er
allemaal om commerciële re
denen gebeurt"
„Er wordt meer kernenergie
gebruikt op zee, door onder
zeeërs. dan op het land voor
vredelievende doeleinen. De
militaire centrales staan op
geen enkele manier onder
controle van burgers. Ik vind
dat een ernstige fout"
Iran-Irak
In zijn boek 'Vredesverwach-
tingen' stelt Barnaby, dat de
fatale kernoorlog (die in zijn
visie het noordelijk halfrond
in een woestijn zal verande
ren en de rest van de wereld
jarenlang zal bedreigen als
gevolg van de straling die bij
kernexplosies vrijkomt), zal
ontstaan wanneer een
conflict tussen twee kleinere
landen uit de hand loopt. Met
kleinere landen bedoelt Bar
naby landen die aan de Perzi
sche Golf liggen. In een Top-
10 van potentiële nucleaire
machten in zijn boek staat
Irak op de vierde plaats. Is het
conflict hussen Iran en Irak
dan het conflict waar Barna
by in 'Vredesverwachtingen'
op doelt?
Barnaby: „Nee, ik denk niet dat
dit conflict nu zal escaleren,
vooral omdat Irak nog geen
kernwapens heeft. Wel is dit
conflict een waarschuwing.
Je moet het zien als iemand
die een hartaanval krijgt. Hij
krijgt eerst een aantal waar
schuwingen, zoals pijn in de
borst. Als hij zich daar niets
van aantrekt, zal hij sterven
aan een hartaanval. Het
Iraans-Iraaks conflict is de
pijn in de borst, een waar
schuwing"
„Op dit moment hebben we
geluk. De westerse wereld
heeft nog een olie-overschot,
de Sowjets zijn nog niet van
het gebied rond de Perzische
Golf afhankelijk voor hun olie
en Irak is nog geen kern
macht. Maar er zullen andere
tijden komen: de dreiging van
een olie-tekort blijft, Saoedi-
Arabië, onze grootste oliele-
verancier, kan bij de oorlog
betrokken raken, Israël kan
besluiten te reageren, kort
om: een gevaarlijke situa
tie"
„Voor mij zijn er twee zaken die
ons langzaam maar zeker naar
een kernoorlog voeren: de
oliesituatie en de ontwikke
ling van de militaire techno
logie"
Eén ding staat voor Frank Bar
naby vast: een oorlog in Eu
ropa, ook al wordt deze met
conventionele wapens be
gonnen, zal altijd» leiden tot
het gebruik van kernwa
pens.
Barnaby daarover „Bij ieder
conflict in Europa zullen de
supermachten direct betrok
ken zijn. Die grootmachten
zullen dan vroeger of later
naar hun nucleaire arsenaal
grijpen, omdat anders een
van beide partijen zich moet
overgeven. Dus het is escala
tie of overgeven. Overgave is
er niet bij in Europa. Dat
toont de geschiedenis aan.
Duitsland moest in de Twee
de Wereldoorlog eerst voor
een groot deel vernietigd
worden voor het zich overgaf,
Japan net zo"
Kleine landen
Naast het mobiliseren van de
publieke opinie ziet Barnaby
nog een mogelijkheid om de
kernwapenwedloop een halt
toe te roepen. In zijn boek
'Vredesverwachtingen' roept
hij kleinere landen op om de
handen ineen te slaan en er
gezamenlijk bij de groot
machten opaan te dringen om
tot ontwapening te komen.
Barnaby noemt landen als
Mexico, Zweden, India en
Joegoslavië als naties die zich
hebben bekwaamd in wa
penbeperking en zou deze
landen graag rond de tafel
zien met bijvoorbeeld Cana
da, Roemenië en Nederland
om ontwapeningsinitiatieven
te ontplooien.
- Verwacht u dat dit tot concrete
resultaten kan leiden?
Barnaby: „Zeker. De groot
machten zijn beslist gevoelig
voor de ideeën van de kleine
re landen. Deze kleinere lan
den moeten naar mijn idee
een conferentie beleggen.
Misschien zouden de kern
machten niet komen, maar
dat zou de aandacht op hun
weigerachtige houding vesti
gen en dat is een enorme mo
rele druk. Samen met de
publieke opinie, waar ik ove
rigens meer van verwacht, is
dit de enige mogelijkheid die
ik nog zie".
Een pessimistisch beeld. Frank
Barnaby, het prototype van
wat met een fraai neologisme
(afkomstig van Koot en Bie)
de doemdenker heet. Eind
volgend jaar zal Barnaby zijn
werkzaamheden als directeur
van het Zweedse vredesinsti
tuut neerleggen. Hij gaat te
rug naar zijn eigen land, maar
zal daar voor het Sipri actief
blijven door middel van het
verrichten van onderzoek en
het schrijven van boeken.
„Toch ben ik nog wel optimis
tisch", besluit Barnaby.
„Emotioneel optimistisch. Ik
heb nog steeds vertrouwen in
de gewone mensen en het ge
zonde verstand. Mijn ver
stand zegt me dat we in groot
gevaar verkeren, maar ik
denk dat er iets zal gebeuren
voor het te laat is. Als ik daar
geen geloof meer in had, zou
ik dit werk allang hebben op
gegeven".
In een serie ovër de mysterieuze
wereld van de rechtspraak be
zoekt HP deze week het Amster
damse paleis van justitie. Dit eer
ste deel is overigens meer een
sfeerverhaal dan een verhaal over
justitiële openheid. Over de bode
die zich stoort aan, met name de
oudere rechters en officieren die
hem negeren, "maar ja, mis
schien hoorde dat bij hun image.
Wie zou het zeggen. Of misschien
leerden ze dat wel bij hun oplei
ding".
Ook de vaste bezoekers van de
publieke tribune komen aan het
woord. Eén van hen vindt het de
laatste jaren maar minder: "Het is
tegenwoordig veel te veel heroïne
en dat is eigenlijk allemaal het
zelfde". Vroeger had je tenminste
nog wel eens een moord of een
aardige bankoverval.
Net als de andere bladen toog
Haagse Post naar Dodewaard om
wat van de sfeer te proeven. De
kapitein van het pontje bij Do
dewaard, wist een dag tevoren al
dat het niks zou worden: "Geloof
mij maar, geen zon geen revolu
tie. Geen zon geen actie. Ik heb
wel medelijden met die stakkers
als het weer zo blijft. Maar ja. ik
zie het wel op de tv". Biljartende
autochtonen hebben het niet zo
op die 'stakkers' begrepen. De
keu is dan misschien wat stroef,
"maar nog altijd goed genoeg óm
een actievoerder mee plat te
meppen". De leiders van de actie
hadden zelf zoals bekend ge
weldloosheid in het vaandel
staan. Tot verdriet van een auto
noom. "Het waren allemaal ger
weldloosheidfreaks. Thuis krijg
ik al zoveel Jehova's aan de deur
en dan zie ik ze hier ook nog"
Columnist Brugsma heelt wei De-
grip voor de 'Dode-
waard-moet-dicht' actie, maar
twijfelt aan de juistheid: "Het is
zeker waar dat kernenergie op
grote schaal toegepast tot de
atoomstaat leidt die dodelijk is
voor de democratie. Maar dat is
toch geen reden om de democra
tische rechtsorde al op voorhand
uit te hollen".
We kopen minder, heefteen onder
zoek geleerd en en Elsevier heeft
dat tot omslagverhaal gebom
bardeerd. "De stagnatie van de
wereldeconomie begint zich nu
ook duidelijk te manifesteren in
de portemonnee van de consu
ment. Voor het eerst sinds zeer
lange tijd gaat het reële consump-
tiepeil terug". Vooral de duurza
me verbruiksgoederen doen het
veel minder denk maar aan de au
to's.
Een rondgang langs kleine nering
doenden bevestigt het Else-
vier-onderzoek. "Het achteloze
in het koopgedrag van veel men
sen is verdwenen. De pure im
puls-aankopen lopen duidelijk
terug" en "ook de kunstminnaars
worden duidelijk kritischer". Pe
ter Postma van Nationaal Insti
tuut voor Budgetvoorlichting
raadt ons aan een kasboekje te
gaan bijhouden.
Vice-premier Wiegel glorieert in
Elsevier het kabinet heeft de Al
gemene Beschouwingen gewon
nen. Hij vindt het vooral toe te
juichen dat ook D'66 het mati-
gingsbeleid van de regering on
dersteunt. "Dat is een hele goede
zaak". Maar het blijft oppassen
met de democraten, vindt de
WD'er "Als ik Terlouw goed
beluister dan mikt hij heel dui
delijk op samenwerking met de
PvdA. D'66-kiezers moeten goed
incalculeren dat hun keus waar
schijnlijk betekent stemmen
voor ome Joop uit Buitenvel-
dert".
Elsevier sluit in een verhaal over de
Amerikaanse presidentsverkie
zingen een herhaling van het
Truman-Dewey gevecht niet uit.
Zittend president Truman leek in
1948 ten onder te gaan tegen zijn
Republikeinse tegenstander
Dewey, maar eenmaal in het
stemhokje bleken toch veel Ame
rikanen weer om te zwaaien naar
de Democraa»
Verder concludeert Elsevier uit de
nieuwe musicals Xanadu en
Can't stop the music dat Holly
wood weer als droomfabriek
fungeert. "Als het slecht gaat
duiken de muziekfilms steeds
opnieuw op".
Regisseur Jan Keja heeft ruzie met
de Tros-leiding. Zijn serie 'Les
sen in liefde' werd tot de helft te
ruggebracht en daar is Keja boos
over. "Misschien is Lessen in
liefde wat te elitair. Tenminste ik
heb sterk de indruk dat er bij de
Tros-leiding zo over wordt ge
dacht. Maar dan hadden ze me
tenminste een kans moeten ge-
De hoofdcommissaris van de
Haagse politie, Peijster blijkt in
De Tijd over het geweten van de
politieman dezelfde ideeen te
hebben als minister De Ruiter.
"Voor het nemen van maatrege
len tot handhaving van de open
bare orde is het eigenlijk niet van
belang hoe de opinie luidt van
degenen die daarmee zijn belast"
En over een mogelijke ontheffing
bij een bepaalde actie zegt hij: "Ik
zou niet graag willen dat er twee
categorieën politieambtenaren
zouden ontstaan, van wie de ene
wel inzetbaar is bij zo'n demon
stratie en de ander niet".
Of Laurens-Jan Brinkhorst in de
toekomst nog wel inzetbaar is
voor D'66 blijkt ook de vraag. Al
thans wat betreft de modernise
ring van NAVO-kernwapens in
Nederland. Als volgende week
het congres van Demrtcraten zich
uitspreekt tegen modernisering,
dan zal Brinkhorst daaruit zijn
conclusies trekken. "Ik kan geen
ander standpunt verkondigen,
omdat ik daarmee mijn geloof
waardigheid te grabbel gooi",
zegt Brinkhorst die voor deze
zaak de woordvoerder van D'66
is.
De indiener van de motie tegen
modernisering, Dick Tommei
lijkt een ruzie ook niet uit de weg
te gaan: "Ik ben niet optimis
tisch: dit is een potentiële bom
onder D'66"
De arts Frans Tutuhatunewa is
aangewezen om bij een mogelijk
heengaan van Manusama de
RMS voorlopig te gaan leiden.
Tutuhatunewa voelt er niet veel
voor om Manusama echt op te
volgen: "Ik blijf liever gewoon
dokter. Maar als het moet dan
moet het".
De Tijd praat verder met Robert
Bockweg (importeur van de Par-
ker-pennen) over sportsponso
ring en hoe de media daarmee om
moeten springen. Vraagt de ver
slaggever 'Steunt u. om de com
petitie interessant te houden, te
genstanders van Leiden?'. Ant
woord Bockweg: "We heten Par
ker Leiden, hoor, niet gewoon
Leiden".
In zijn verhaal over Dodewaard/
kernenergie signaleert Vrij Ne
derland de ondemocratische ver
sluiering rond kernenergie.
"Misschien moeten politici ook
eens wat vaker terug naar hun
basisgroepen", aldus besluit het
artikel.
Israëlisch politicus Nahum Gold-
mann heeft weinig vertrouwen in
het met Camp David ingezette
vredesproces: "Een duurzame
vrede in het Midden-Oosten kan
niét tot stand komen zonder me
dewerking van Amerika én de
Sowjet-Unie". Over Begin zegt de
invloedrijke Goldmann. "Een
eerlijk, zij het wat koppig en be
krompen man"
In een necrologie van de vorige
week overleden Romme betwij
felt Jan Rogier of hij wel één van
de grote emancipatoren van de
rooms-katholiekcn in Nederland
was. En: "Als hij zijn zin had ge
kregen. was Nederland nu een
christelijke corporatieve monar
chie".
De Amerikaanse schrijfster en fe
ministe Kate Mollett zegt tegen
over Bibeb dat er in de Verenigde
Staten weinig is veranderd. "De
burgerrechten worden op dezelf
de manier verkracht als onder
Nixon. Toen was je geen echte
Amerikaan als je tegen de oorlog
in Vietnam was. Nu ben je een
verrader als je het niet eens bent
met de Koude Oorlog".
Vrij Nederland vermoedt dat de
'oorlog in Benthuizen' nog lang
niet is uitgewoed. Het conflict
tussen enerzijds ex-burgemees
ter Keijzer en anderzijds twee
(ex) wethouders en vijf ambtena
ren sluimert nog steeds. De
sindsdien gevoerde doofpotpoli-
tiek heeft de ambtenaren nog
steeds niet vrijgepleit van ver
duistering. Via de ambtenaren
rechter willen ze alsnog in het ge
lijk worden gesteld.
In de bijlage van Vrij Nederland
aandacht voor de wao-er en al zijn
perikelen.
BART JUNGMAN
