Hoe de paus onfeilbaar werd
Kabinet laat Noorden in
de (vries) kou staan...
fUMmiiittwn
Boek over macht en onmacht van een dogma
Steunplan niet meer dan een „prul
„Gemeenten moeten
hinderwetvergunning
kunnen intrekken
WOENSDAG 22 OKTOBER 1980
Op 1 november is het precies dertig jaar geleden dat paus Pius XII tot dogma (leerstelling)
verklaarde, "dat de Onbevlekte Moeder Gods Maria, altijd Maagd, aan het eind van haar
leven met lichaam en ziel in de hemel was opgenomen". Hij verklaarde dat ex cathedra,
dat wil zeggen het betrof een kwestie van geloof, dat hij alle katholieken ten gelove
voorhield op straffe van zonde.
Daarmee werd de tweede onfeilbare pauselijke uitspraak gedaan. De eerste betrof de
pauselijke onfeilbaarheid zelf, die tachtig jaar tevoren (in 1870) was afgekondigd door
Pius IX. Dat dogma werd toen hevig omstreden en het wordt dat tot op de dag van
vandaag. Tien jaar geleden werd het weer actueel door de encycliek "Humanae Vitae" en
het boek van prof. Hans Küng "Onfeilbaar?"
Thans is de pauselijke onfeilbaar
heid opnieuw in opspraak, en wel
door het geruchtmakende boek
van dr. T.A.B. Hasler: "Hoe de
paus onfeilbaar werd". Het ver
scheen dezer dagen met als on
dertitel: "Macht en onmacht van
een dogma".
In dit boek toont de auteur zich een
felle tegenstander van het dog
ma. Hij is het volkomen eens met
Küng die in een uitvoerige inlei
ding min of meer een samenvat
ting geeft van zijn boek "Onfeil
baar?" Volgens Küng is er nie
mand, behalve God, onfeilbaar.
Derhalve de paus ook niet. Wel
bestaan er volgens Küng onaan
tastbare geloofswaarheden in de
kerk.
Traditie
Het dogma van de pauselijke on
feilbaarheid werd in 1870 door
Pius IX afgekondigd als besluit
van het eerste Vaticaanse conci
lie. Hij er\ zijn medestanders ba
seerden zich op de evangelietekst
"Gij zijt Petrus, en op deze steen
rots zal ik mijn kerk bouwen, en
de poorten der hel zullen haar
niet overweldigen. Ik zal ze de
sleutels geven van het rijk der
hemelen, en wat gij zult binden
op aarde zal ook in de hemel ge
bonden zijn, en wat gij zult ont-'
binden zal ook in de hemel ont
bonden zijn". Verder beriepen zij
zich op de kerkelijke traditie en
op de diverse concilies in de af
gelopen eeuwen.
Dr. Hasler toont aan, dat er van een
kerkelijke traditie geen sprake is
en dat er op de concilies ter zake
geen besluiten zijn genomen.
Over de interpretatie van de tekst
kun je van mening verschillen. In
elk geval heeft Jezus Christus
nooit gesproken over onfeilbaar
heid. Hij zei altijd wel duidelijk
wanneer hij het niet eens was met
de wet: "maar ik zeg u".
In de eerste tien eeuwen is er door
de pausen niet over onfeilbaar
heid gerept. De eerste die aan de
paus onfeilbaarheid toeschreef
was de franciscaner pater Petrus
Clivi. Johannes XXII wilde er
echter niets van weten. Hij be
schouwde de onfeilbaarheid als
een ontoelaatbare beperking van
zijn soevereine rechten en ver
oordeelde de pater en zijn leer als
"het werk van de duivel".
Twee eeuwen later hanteerde kar
dinaal Nicolaas van Kues het be
grip weer. Na Maarten Luther
(1517) werd, als reactie op de pro
testanten die het gezag van de
paus bestreden, weer gedacht
aan de onfeilbaarheid. Het conci
lie van Trente (1545-1563) wilde
er echter niet aan, ondanks het
feit dat de Italianen en de Jezuïe
ten erop bleven hameren. In de
18e eeuw schreef een zekere "Fe-
bronius", pseudoniem van wij
bisschop Johann Nicolaus von
Hontheim, een boek tegen de
aanspraken van "Rome".
De Franse revolutie bracht de om
mekeer. Pius VII sloot een con
cordaat met Napoleon en bracht
daarmee de macht van de voor
naamste tegenstanders - de
Franse bisschoppen - om zeep.
De Maistre wilde een onfeilbare
paus. Gregorius XVI had voordat
hij paus werd als monnik een
boek geschreven waarin hij de
onfeilbaarheid verdedigde.
Schokkend
Zo stonden de zaken ervoor toen
Pius IX in 1845 paus werd. Om
zijn persoon draait de hele zaak
van de onfeilbaarheid. Hij is in de
totstandkoming van het dogma
dermate overheersend dat de au
teur het belangrijk acht zijn fi
guur wat nader te analyseren. Het
is een schokkend portret gewor
den, dat veel verklaart.
Pius IX was een epilepticus, die een
zekere neiging tot mystiek had en
autoritaire trekken vertoonde.
Hij was een ijdel man, die vaak
aanvallen van woede had, een
man ook die onoprecht was en
leugenachtig en met een bijten
de, kwetsende spot. Tenslotte
was hij zeer matig onderlegd en
wist hij vaak niet waar men het
over had.
Hasler vraagt zich af of Pius IX wel
toerekeningsvatbaar was. Hij
wordt in zijn vraagstelling ge
steund door onder anderen bis
schop Hefele, die schreef dat deze
man zijn tegenstanders "één voor
één afslachtte", onder meer door
huwelijksdispensaties te weige-
Ook bisschop Dupanloup was zeer
negatief over de paus. Hij schreef
op 28 juni 1870: "Ik ga niet meer
naar het concilie. De geweldda
digheid, de brutaliteit en nog
meer de onoprechtheid, leugen
achtigheid en ijdelheid maken
het mij onmogelijk".
Op de vooravond van de plechtige
afkondiging bezwoer hij de paus
er niet toe over te gaan.
"Hij is krankzinnig of hij houdt mij
voor krankzinnig" was Pius'
commentaar.
Propaganda
PAUS PIUS IX OMSTREEKS 1853
Naar een geschilderd portret in de Bibliuthèque Nationale
Tenslotte beschrijft de auteur mee
slepend de wijze waarop Pius
propaganda liet bedrijven voor
zijn dogma. Er moest voor wor
den gestreden "usque ad effusio-
nem sanquinis" (tot het vergieten
van hun bloed toe). Er versche
nen artikelen vóór en bisschop
pelijke brieven en er werden de
paus speciale petities aangebo
den. Soms waren deze petities
gewoon besteld. De schrijvers
vóór werden omstandig gepre
zen; de tegenstanders werd door
de paus "roekeloosheid, dwaas
heid, overstand en brutaliteit"
verweten. Hun boeken kwamen
op de index, "quocumque idio-
mate", in elke taal, zoals met na
druk werd gezegd. Bij verkiezin
gen werd gemanipuleerd en
handtekeningen werden in het
geheim verzameld.
Pius IX ging nog verder: hij schold
de tegenstanders uit "voor rotte
vis", zette na het kussen van de
voet door een patriarch (tegen
stander natuurlijk) zijn voet op
het hoofd van betrokkene cn
maakte zelfs ruzie met kardi
naal Guidi (volgens beweringen
zijn zoon).
Pius IX begon zijn studie vrij laat
en als Giovanni Mastoi hield hij
van vrouwen. De nuntii werkten
als verklikkers en de pers werd
gemanipuleerd. De tegenstan
ders waren murw gemaakt en
toen de dag daar was leek het er
op dat iedereen vóór was en blij.
De werkelijkheid was anders. Tal
lozen verlieten de kerk omdat zij
zich met dit dogma niet konden
verenigen.
In 1950 verlieten wederom velen de
katholieke kerk uit protest. Na
"Humanae Vitae" - voor alle dui
delijkheid: een encycliek en geen
dogma - hielden velen de kerk
ook voor gezien.
Het is te hopen dat de bisschoppen,
thans in Rome bijeen om zich
over de materie, die in "Humanae
Vitae" aan de orde wordt gesteld,
te buigen en hun mening te ge
ven, de moed durven opbrengen
zich van het pauselijke woord in
deze van Paulus VI en eigenlijk
ook van deze paus te distantiëren.
En als ze te veel in de ban zijn van
paus en "Rome", moeten zij het
boek van Hasler maar eens ter
hand nemen. En ik raad het niet
alleen kardinalen en bisschop
pen aan, maar iedereen die zich
met "Rome" verbonden voelt.
De anderen zullen het op voorhand
met de auteur eens zijn, denk ik.
"Hoe de paus onfeilbaar werd".
"Macht en onmacht van een
dogma". Dr. A.B. Hasler; uitg. In
den Toren; f 35,-.
THEO KROON
De raad voor de zending van de
Nederlands Hervormde Kerk or
ganiseert van 2 tot 9 november de
najaarszendingsweek, die deze
keer als thema heeft "Uw ko
ninkrijk kome". Uitgangspunt
voor deze zendingsweek is de
conferentie van de Wereldraad
van Kerken over zending cn
evangelisatie die dit jaar in het
Australische Melbourne werd
gehouden en over hetzelfde on
derwerp ging. Ter gelegenheid
van de zendingsweek is een dub
belnummer over deze conferen
tie verschenen van het gezamen-
lijke zendingsblad "Vandaar"
van hervormden en gerefor
meerden.
O De gereformeerde vereniging ter
bestrijding en voorkoming van
verslaafdheid aan alcohol en
drugs (GVAD) zal in Kampen een
opvangcentrum stichten. Een
pand aldaar, dat reeds onderdak
biedt aan een klein aantal ex-ver-
slaafden, zal verbouwd worden.
De capaciteit zal twintig bedden
bedragen.
Twee kleine kerken, de Refor
med Presbyterian Church in Ier
land en de gelijknamige kerk in
de Verenigde Staten, hebben hun
lidmaatschap van de Gerefor
meerde Oecumenische Synode
(GOS) opgezegd. Eerder verbrak
een lidkerk in Noord-Ierland de
banden met deze organisatie.
Ook de Schotse Free Church
overweegt deze stap. Deze ker
ken hebben vooral bezwaar tegen
het feit dat de G.O.S. op de laatste
vergadering (juli. nimes) niet de
Gereformeerde Kerken in Ne
derland heeft geroyeerd. Zij zijn
van mening dat de gereformeer
den in theologisch opzicht veel te
vrijzinnig zijn. Bovendien hebr
ben ze bezwaar tegen het gere
formeerde lidmaatschap van de
Wereldraad van Kerken.
De belangstelling voor de natio
nale bijbel week 1981 die wordt
gehouden van 25 tot 31 januari,
groeit snel. Het aantal aanvragen
van materiaal - preekschema's,
gespreksbrochures, vouwbladen
en affiches - is in een paar dagen
verdubbeld. Dit heeft de organi
serende instantie, de raad voor
contact en overleg betreffende de
bijbel (RCOB), op haar jongste
vergadering vastgesteld. Er zijn
13.000 proefzendingen aan paro
chie- en kerkeraden de deur uit
gegaan. Omdat deze hier en daar
laat zijn ontvangen, heeft de
RCOB de aanvraagtermijn ver
lengd van 1 tot 15 november. In
de RCOB werkt een groot aantal
kerken en bijbelorganisaties sa
men. Hij organiseert de bijbel-
week om de twee jaar, in de
Beroepingen: Nederlands Her
vormde Kerk: Beroepen te Hui
zen: A.W. van der Plas, Rijssente
Genemuiden: J. van Rossum,
Huizen; te Leiden: A.T. Kramer,
laatstelijk zendingspredikant
(Christelijk Evangelische Kerk
van Timor), wonende in Oegst-
geest; te Arnemuiden (toezeg
ging): G.S.A. de Knegt, Barne-
veld; aangenomen naar Ouden
hoorn (nadere beslissing): Ph.J.
Leenmans uit Wedde (part-time),
die bedankte voor Meeden-Om-
melanderwijk; aangenomen naar
Pijnacker (toezegging): F. Hou-
wert. laatstelijk predikant te Jo
hannesburg (Nederduitsch Her
vormde Kerk van Afrika), uit
Echteld, die bedankte voor Hil
versum; naar Deventer G. van
Dijk, Noordlaren: naar Baren-
drecht (buitengewone wijkge-
meente): J. Plomp, kandidaat te
Werkendam; naar Bergentheim:
C. Hakkenberg, Lopikerkapel;
bedankt voor Oene en voor Stol
wijk: J.J.W. Mouthaan, Nun-
speet.
Gereformeerde Kerken: Bedankt
voor Boskoop: L.H. Kwast, Kol-
lum.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: Aangenomen naar Hat-
tem: B. van Zuijlekom. Assen-
Zuid, die bedankte voor Drach
ten en Zwolle; naar Lelystad: P.
de Wit. kandidaat te Kampen, die
bedankte voor Daarlerveen, Le-
mele-Lemelerveld, Oldehove,
Rijswijk, Ulrum in combinatie
met Houwerzijl, Vlaardingen.
Veenendaal. Waardhuizen (c a.),
IJsselmuiden-Grafhorst in com
binatie met Zwartsluis, Zaanslag
en voor Zaandam; bedankt voor
Helpman: M. Brandes te Ermelo;
beroepbaar de classis Zwolle
prep. geexamineerd en beroep
baar verklaard. K. Jonker, kan
didaat, Simon van Slingelandt-
plein 15. 8022 BH Zwolle.
Gereformeerde Gemeenten: Be
roepen te Scheveningen: D.
Rietdijk te Vlaardingen; te Oud
dorp. C. van de Poel te Yerseke;
bedankt voor Emmeloord: N.W.
Schreuder te Goes; voor Bent*
huizen en Zwijndrecht J. Karens
te Opheusden; aangenomen naar
Capelle aan den IJssel: Pieter
Blok te Dirksland.
DEN HAAG - Het Noorden kan
vandaag kennis nemen van
een van de meest verhullen
de en tegelijk onthullende
rapportages die ooit over het
gebied zijn verschenen. Het
zogenaamde „Voortgangs
rapport ISP" dat kamerle
den en statenleden in het
Noorden vandaag zal infor
meren over het rijksbeleid
ten aanzien van deze regio,
vertelt in fraaie taal en koele
cijfers twee harde waarhe
den. Die zijn: het beleid heeft
succes en ook: het beleid
gaat falen.
Deze twee tegenstrijdige medede
lingen kunnen betekenen dat de
waarheid wel ergens in het mid
den zal liggen. Met andere woor
den: het beleid heeft geen succes
maar het faalt ook niet. Kortom:
het ISP (Integraal Structuur
Plan) gaat zoals het moet
gaan.
Niets is minder waar. Het enige dat
het ISP-voortgangsrapport van
daag oplevert, is een grotere ver
warring dan ooit. Het beschrijft
luidkeels de mooie afspraken
tussen rijk en Noorden, maar kan
tevens niet heen om de conclusie
dat de afspraken niet werken.
Misschien beten de afspraken
hebben niet het gewenste ge
volg.
In het algemene deel van het rap
port zijn 2575 arbeidsplaatsen te
vinden die het ISP heeft opgele
verd. En tevens de conclusie dat
de doelstelling, het gelijkblijven
van de regionale werkloosheid, is
gehaald. Maar zelfs deze laatste
„waarheid" van de ISP-makers
kan de toets der noordelijke kri
tiek niet doorstaan. Het lijkt zo
mooi maar geschreven wordt dat
aan het patroon van de verwe
zenlijking van de taakstelling
voor 1979 „lijkt te zijn voldaan".
Gelukkig is die voorstelling van
zaken gekozen en niet het apert
onjuiste „is gehaald".
Misleidend
Toch blijkt ook de suggestie dat
men het wel lijkt te hebben ge
haald een zeer misleidende. Er is
integendeel allerminst iets ge
haald. Het is mislukt. Alleen kost
het de samenstellers van de ISP-
voortgangsnota geweldig veel
moeite om de erkenning van de
mislukking in de mond te nemen,
laat staan op te schrijven.
Pagina's lang wordt geprobeerd uit
te leggen hoe goed het toch wel is
gegaan met werkgelegenheid en
het scheppen van nieuwe en het
behouden van bedreigde banen.
Maar het eindresultaat is nul.
Want de regionale werkloosheid
is wel degelijk gestegen. De ISP-
makers hebben formeel gelijk als
ze het gelijkblijven verwoorden.
Tot eind 1979 was dat wel zo.
Maar in hun beschouwingen gaat
de ontwikkeling in de eerste
maanden van 1980 ten onder in
een prietpraterige sneeuwbui.
Terwijl het er juist om gaat te we
ten hoe de zaak zich in dit jaar
verder ging ontwikkelen. Over
twee maanden is 1980 voorbij en
1979 is nu al een grijs verleden
geworden.
Een paar zinnen die de provincies
aan het rapport hebben bijgedra
gen, spreken klaarder taal dan de
tevredenheid uit het rijksgedeel
te. Terwijl de ploeg ISP-makers
van minister Van Aardenne op
timistisch becijferde hoe goed
het wel ging, spreken de provin
cies over fors verlies van werk:
Friesland noemt 350 verloren ba
nen, Groningen meldt de afbraak
in de industrie (Philips, Avebe en
Okto scheppen honderden
werklozen) en Drente vreest 700
tot 800 industriearbeiders in de
WW.
Niet het koele eindcijfer van 1979
telt dus als beoordeling voor het
ISP-beleid, maar de beschikbare
verwachtingen uit begin 1980. En
die bevatten alleen ai in de parti
culiere sfeer een kleine 3000 ver
dwenen of te verdwijnen banen,
hetgeen met aanleverende func
ties op 4500 „tekort-banen" kan
worden geschat. Een fikse knauw
dus na het eerste ISP-jaar.
Banen weg
Wie dan de inspanningen ziet, kan
onmogelijk onder de indruk ko
men. Het particuliere werk (1700)
dat erbij kwam zat voor meer dan
de helft (915 arbeidsplaatsen) in
het „behoud". Nieuwe banen
komen voor de helft voor reke
ning van de NOM-deelnames en
slechts 540 nieuwe banen zijn de
gepremieerde vestigingen. Sa
menvattend kan men stellen: de
winst van 1700 banen in 1979 valt
in het niet bij de 4500 die dreigen
te verdwijnen in dit jaar.
heid niet groter laat worden,
moet wel zeer grote oogkleppen
ophebben of er duur voor betaald
worden de verkeerde dingen te
zeggen.
Het is allerminst leedvermaak die-
tot de conclusie leidt dat het ISP
zoals voorspeld, zou gaan mis
lukken. Al vaak is gewag ge
maakt van de overdreven ver
wachtingen en valse beloften die
in het ISP-kader zijn gewekt en
gedaan. De reden daarvan was,
dat voorspellingen deels op drijf
zand gebaseerd waren, deels op
niet waar te maken toezeggin
gen.
Voorbeeld van zo'n non-beleid is
het Onderwijs Plan Bureau in
Emmen. Dat werd jaren geleden
al beloofd, toen weer geruisloos
in de la gelegd, totdat de Tweede
Kamer er in maart over begon te
donderjagen. O, géén minister
Pais, maar het komt echt hoor!
Nog geen half jaar later laat de
onderwijsminister weten dat er
gèèn geld is en er „voorlopig"
DeEemshaven had het paradepaardje van hel Nourden moeten worden. Hel tegendeel ishet geval. Het terrein
ligt braak. Bedrijven zijn niet in vestiging geïnteresseerd.
niks van komt. Weg 120 hoog
waardige arbeidsplaatsen voor
Emmen. En dan heet die plaats
ook nog groeipool.
Non-beleid
Ander voorbeeld van non-beleid:
Albeda wil de oudere arbeiders in
't Noorden één jaar eerder pen
sioneren dan elders. Legt 30 mil
joen op tafel zonder dat hij weet
of zoiets kan. Vorig jaar mislukt,
dit jaar komt er opnieuw niks
van. .De 1500 banen die zo'n
maatregel vorig en dit jaar opge
leverd zou hebben, zijn niet ge
haald. Wat oudere werklozen, E-
werkers, zijn de houtwallen inge
stuurd, om toch nog maar iets van
het geld te besteden.
Moest onthullende van het voort
gangsrapport is de becijfering
van de ÏSP-kosten in de toe
komst. Het moet allemaal met
wat minder geld.
Dat is een vreemde voorstelling van
zaken. Want tot nu toe ging het
eerst in 1977-1978 om wat „losse
flodders", daarna tussen 1979 en
1982 om „gelijk blijven" en tot
1985 om het „inhalen" van een
achterstand. Terwijl dus met de
beschikbare middelen het ge-
lijkhouden van de achterstand al
te kort schiet, wordt voor het in
halen van die achterstand met
minder geld volstaan.
DEN HAAG (GPD)- Een
meerderheid van de
Tweede Kamer wil dat
gemeenten de be
voegdheid krijgen om
verleende hinderwet
vergunningen weer in
te trekken, indien be
drijven geen maatre
gelen willen nemen om
de door hen veroor
zaakte hinder te beper
ken.
PvdA, D'66 en CDA deden zo n
voorstel gisteren tijdens de
behandeling van de door mi
nister Ginjaar (milieuhygië
ne) ingediende voorstellen tot
wijziging van de bestaande
Hinderwet. De fracties vin
den voorts dat de mogelijk
heden van de gemeenten om
strafmaatregelen tegen over
tredende bedrijven te nemen
worden uitgebreid.
r>r>
Zo willen onder meer CDA,
WD en PvdA dat gemeenten
ook dwangsommen aan be
drijven kunnen opleggen. Dit
in die gevallen waarin sluiting
van het bedrijf een te zware
straf wordt geacht. Dan zou,
zo betoogde CDA-woord-
voerder Deetman. ook de
verplichte sluitingsbevoegd
heid in een vrijwillige kunnen
worden omgezet.
Tripels (WD) vond dat het nu
voorgestelde straffenpakket
geen aanscherping behoeft.
Het voorstel van de PvdA om
milieu-delicten onder te
brengen in de Wet Economi
sche Delicten - wat sluiting
en dus grote problemen tot
gevolg kan hebben - deelde
hij niet. Hij ziet meer heil in
het opleggen van dwang-
het CDA. klonk nogal wat kri
tiek op de voorgestelde wijzi
gingen, die deze fracties lang
niet ver genoeg vinden gaan
Een belangrijk kritiekpunt
bleek de vraag wanneer hin
derwetvergunningen moeten
worden verleend. Tot nog toe
gebeurt dat pas wanneer een
bedryf of Inrichting gaat
„draaien", wanneer de hinder
dus voor het eerst gaat optre
den.
De minister stelt nu voor om de
vergunning-verlening te laten
ingaan bij de „oprichting",
dus de bouw. van het bedrijf.
Volgens de nieuwe wet kan een
gemeentebestuur bepalen dat
in delen van de gemeente
zonder vergunning hinder-
wet-plichtipe bedrijven wor
den opgericht l i 'A h IA en
D'66 vinden echter dat 'i>'
gemeenten dan ook delen
moeten kunnen aanwijzen
waar in het geheel geen hin
derende bedrijven mogen
komen.
Met andere woorden: iets wat veei
moeilijker is, in feite de grootste
klus ooit voor het Noorden ver
richt, moet betaald worden met
een kleinere pot geld. Wie het
ISP-rapport leest, mag zo op me
nige verrassing stoten.
Het ISP-voortgangsrapport is deels
onwaar, achterhaald, onwaarach
tig, vaag. met zichzelf in tegen
spraak, kortom, als beleidsstuk
een prul. Het ergst zijn de gevol
gen van het „beleid" in het rap
port: de werkloosheid neemt toe,
méér dan gemiddeld in Neder
land en de werkelijke achter
stand wordt versluierd. Een
angstwekkend vooruitzicht voor
het Noorden.
PvdA: vragen
over
kinderbedjes
DEN HAAG (ANP) - De PvdA-frac-
tie in de Tweede Kamer verlangt
maatregelen die ongevallen met
kinderbedjes in ziekenhuizen
moeten uitsluiten.
Naar aanleiding van een recent on
geval in een ziekenhuis waarbij
een patientje het leven verloor
hebben de c cialisten T ussaint
en Muller-van Ast zich schrifte
lijk tot staatssecretaris Veder-
Smit gewend. Zij willen weten in
hoeverre in dit geval mede sprake
is geweest van onvoldoende toe
zicht op de desbetreffende afde
ling. Voorts vragen zij wtnneef
een. aangekondigde, wettelijke
regeling inzake de deugdelijk
heid van kinderbedden en
-boxen tot stand komt.