voldaan
terugkeer
ran Griekenland
AG AN: „WEL SALT-3, GEEN SALT-2"
Toezeggingen
Carter voor
II vrijlating
gegijzelden
Bijeenkomst
ministers
Warschaupact
Verbanning burgemeesters
stakingen
Hongarije
Verwarring in Poolse vakbond
fSDAG 21 OKTOBER 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
gisteren dat verwerping van het
SALT 2-verdrag wellicht zo n 100
miljard dollar aan extra defensie-
lasten met zich mee zou brengen,
om met de Russen gelijke tred te
kunnen houden. „Zonder SALT 2",
zei Brown, „zouden de Russen te
gen 1990 anderhalf maal zoveel lan
ceerinrichtingen voor strategische
kernwapens kunnen hebben als dat
verdrag toestaat en tweemaal zo-
I Reagan beantwoordde nadat zijn televisietoespraak was opgenomen,
ïgen van verslaggevers.
(Van onze correspondent Henk
Kolb)
WASHINGTON - Republikeins
presidentskandidaat Ronald Rea
gan wil het SALT 2-verdrag met de
Sowjet-Unie (dat nog niet door de
Amerikaanse Senaat is geratifi
ceerd) verscheuren. In plaats daar
van wil hij - indien hij bij de aan
staande verkiezingen president
wordt - onmiddellijk beginnen met
onderhandelingen over een SALT veel kernkoppen
3-overeenkomst, terwijl hij terzelf-
dertijd het Amerikaans militair po
tentieel zeer aanmerkelijk wil ver- Henry Kissinger, een van de cory-
sterken. Reagan verklaarde dit feeën uit de regeringen-Nixon en
zondag, tijdens een half uur ge- -Ford die Reagan had opgetrom-
kochte televisietijd, dat hem bijna meld om zijn idee te ondersteunen,
twee miljoen gulden moet hebben verklaarde dat Reagan terecht aan
gekost. onderhandelingen over SALT 3
wilde beginnen, zij het dat een aan-
President Carter heeft op zijn beurt voorzieningen uit het SALT 2-
Reagans gedachten „buitenge- akkoord intussen als intenm-maat-
woon naïef genoemd. Het verlan- regelen zou moeten blijven be-
gen om het SALT 2-verdrag terzijde sta?n Kissinger draagt een groot
te leggen zou „een vernietigende en twwrdehlkheid voor het
wellicht fatale slag zijn voor de SALT 2-akkoord dat de regering
toekomst van de kernwapenbe- Carter vrijwel voltooid van de rege-
heersing. nng-Ford erfde. Ford heeft destijds
de onderhandelingen op een laag
pitje gezet, omdat het, zo zeggen
De Amerikaanse minister van de- politieke waarnemers, in de verkie-
fensie, Harold Brown, becijferde zingsstrijd van 1976 voor hem niet
opportuun was een akkoord te be
reiken dat in vele opzichten aan
vechtbaar zou zijn.
Jimmy Carter, nauwelijks in het
Witte Huis geïnstalleerd, zond toen
ter hervatting van de gesprekken
met Moskou zijn toenmalige minis
ter van buitenlandse zaken naar de
Sowjet-Unie, met zulke vergaande
voorstellen, dat de Amerikaan on
der hoongelach en onvenchterzake
uit het Kremlin moest terugkeren.
In Wenen hebben Carter en
Brezjnjev in juni 1979 tenslotte hun
handtekeningen onder het ont
werpverdrag gezet. Het akkoord is
vervolgens in Washington inzet
geworden van een bittere politieke
strijd en kansen op ratificatie in de
Senaat bestonden vrijwel niet.
Desondanks bleef de opinie over
heersen dat de wereld beter af was
met een onvolmaakt SALT 2-ver-
drag dan zonder verdrag. Carter
werd ervan beschuldigd onverant
woorde concessies te hebben ge
daan door de Russische „Backfi
re "-bommenwerper niet meer te
tellen als strategisch wapen, maar
wel de verouderde Amerikaanse B-
52-toestellen en door de reikwijdte
van de Cruise-raketten tot 1000 km
te laten beperken. Ook de vraag of
de VS wel toereikend zouden kun
nen controleren of de Russen zich
aan de afspraken van SALT 2 zou
den houden, vormde een kernpunt
in de slag die tussen het Witte Huis
en de volksvertegenwoordiging
werd gevoerd
Keagans verklaringen, vooral inge
geven door de Republikeinse vrees
voor Carters aantijging dat Reagan
het land in een oorlog zou kunnen
storten, houdt overigens niet eens
veel nieuws in. Bij afwezigheid van
een ratificatie van SALT 2 hebben
de VS en de Sowjet-Unie de afspra
ken van het verdrag al „stilzwij
gend" nageleefd en al eerder ls ook
van democratische kant gesugge
reerd dat onderhandelingen over
SALT 3 intussen toch zouden kun
nen beginnen, zij het zonder de mi
litaire opbouw waarmee Reagan nu
dreigt. SALT 3 is vooral voor Euro
pa van belang, omdat daarin plaats
zou worden ingeruimd voor de in
dit werelddeel gestationeerde
kernwapens.
drag voor 10 jaar. Reagan, op de te
levisie getoond op de rand van een
bureau zittend of met een hand fier
rustend op de rugleuning van een
monumentale stoel, zei dat zijn
standpunten waren verdraaid in
„een poging om mensen vrees aan
te jagen door insinuaties en onjuis
te schildering van mijn opvattin
gen".
„De manier om een bewapenings
wedloop te voorkomen, is niet de
Russen eenvoudigweg voor te laten
raken. We moeten de grond aan hun
verlangen om voorop te komen
ontnemen door duidelijk te maken
dat wij kunnen en zullen tegenstre
ven, als dat nodig blijkt, terwijl wij
terzelfder tijd meedelen de voor
keur te geven aan het stopzetten
van deze tweestrijd en de vermin
dering van kern wapenarsenalen
door geduldige onderhandeling"
aldus Reagan.
Volgens Reagan heeft Carters be
leid de VS vervreemd van „onze
vrienden" op het westelijk halfrond
en niet alleen regeringen aan het
wankelen gebracht, maar ook de
Russische en Cubaanse invloed
toegelaten te groeien.
(Van onze correspondenten)
,'RUSSEL - De terugkeer van Griekenland in de geïntregeerde militaire
samenwerking van de NAVO is gisteren in het Brusselse NAVO-hoofd-
kwartier met voldoening begroet. De voorstellen voor de Griekse reïnte
gratie, afkomstig van NAVO-opperbevelhebber generaal Bernard Rogers,
ewerden goedgekeurd door de raad van ambassadeurs van de vijftien NA-
'VO-landen.
fer de inhoud van Rogers' voor
die al eerder door Athene
»n Ankara waren geaccepteerd,
verd gisteren niets bekendge
maakt. De NAVO gaf een eenre
gelig communiqué uit, waarin
slechts werd gemeld dat het plan-
iRogers door de NAVO-landen
Ivas aanvaard. Woordvoerders
Jan NAVO en SHAPE, het geal
lieerde NAVO-hoofdkwartier,
zeiden volkomen onwetend te
zijn van de inhoud van het voor-
stel-Rogers.
Amerikaanse generaal Rogers
^peelde een actieve bemiddelen-
pe rol om Griekenland te herin-
Itegreren in de militaire NAVO-
teamenwerking sinds hij vorig
^aar zijn Amerikaanse collega
Haig als NAVO-com-
opvolgde. Haig was er
in geslaagd een verzoening
stand te brengen tussen Grie
en Turkije, de twee
aartsvijanden die samen de zui
NAVO-flank vormden.
[Die verzoening was de belang-
voorwaarde voor de te-
van Griekenland in het
militaire NAVO-kader.
ok NAVO-secretaris-generaal
Luns had al enkele jaren eerder
zijn neus gestoten bij pogingen
|de regering in Athene te verzoe
nen met de samenwerking met
Turkije. Luns was eenvoudig niet
welkom in Athene, zodat hij de
rol van bemiddelaar over moest
(AP) - De Hongaarse
vakbondsleider Sandor Gaspar
heeft in een interview met het or-
gaan van de communistische par
tij "Nepszabadsag" verklaard dat
ook in verschillende Hongaarse
bedrijven "enkele uren'' is ge-
staakt. De uitspraken van Gaspar
werden niet door het Hongaarse
nieuwsagentschap MTI aan de
i; buitenlandse media verspreid.
Gaspar zei dat stakingen in Honga-
I rije niet echt noodzakelijk zijn
omdat de vakbonden grote
macht hebben. Elke beslissing
die de werknemers aangaat kan
volgens Gaspar alleen met de
goedkeuring van de vakbonden
worden genomen.
'Wat we zonder staking niet kun-
nen bereiken, kunnen we ook
niet bereiken met een staking.
Een staking is geen middel van
socialistische huize", aldus Gas
par.
Dndanks het vakbondswerk zijn er
gedurende enkele uren in som
mige fabrieken, werkonderbre-
I kingen, of als u wil stakingen ge-
weest," zei Gaspar. Hij verklaar
de dat als vakbondsfunctionaris
sen "hun invloed zouden hebben
aangewend, zulke conflicten
zouden zijn voorkomen."
Publikaties van de vakbonden zijn
de laatste tijd in Hongarije meer
in het nieuws. De ongeveer 20
bonden in het land gaan aan het
einde van het jaar nieuwe leiders
I kiezen en er worden resoluties
voorbereid voor met congres van
de overkoepelende vakbondsor
ganisaties.
laten aan Haig en later aan Ro
gers. Die kregen beiden de volle
dige steun van Washington, dat
allang aandringt op versterking
van de zuidflank, vaak betiteld
als de 'weke onderbuik' van de
alliantie.
In Brussel wordt aangenomen dat
de Griekse herintegratie„op 1 ja
nuari formeel een feit zal worden.
Er wordt aan herinnerd dat Tur
kije in het overleg met Rogers
steeds heeft vastgehouden aan de
eis dat Griekenland dezelfde po
sitie zou krijgen als het innam in
1974, toen het de NAVO-samen-
werking verliet na de Turkse in
vasie van Cyprus. Maar de Tur
ken drongen steeds aan op over
leg over de bezetting van de be
langrijke commando's bij land-,
lucht- en zeemacht in het ooste
lijke deel van de Middellandse
Zee.
Stilzwijgen
De Turkse autoriteiten hebben nog
geen officieel commentaar gele
verd op de Griekse beslissing, te
rug te keren tot de militaire struc
tuur van de NAVO. Dat stilzwij
gen is enigszins verklaarbaar
doordat hier in het weekeinde
een vierdaags religieus feest, het
Offerfeest, is begonnen waardoor
het openbare leven vrijwel geheel
wordt stilgelegd. Ook kranten
komen niet uit. Onder de gegeven
politieke omstandigheden is van
die kranten trouwens geen felle
kritiek op beslissingen van Turk
se generaals te verwachten,
hoogstens enig voorbehoud (die
kranten zijn intussen wel heel
nijdig op alles wat West-Europa is
in verband met de instelling van
visa).
Officieel is het nog niet zeker dat de
Turkse militaire autoriteiten hun
fiat hebben gegeven aan de for-
mule-Rogers waaronder Athene
tot de militaire structuur terug
keert. Maar er kan nauwelijks
worden aangenomen dat Rogers
bij secretaris-generaal Luns om
een spoedige bijeenroeping van
de NAVO-raad zou hebben ver
zocht als hij niet bij zyn laatste
bezoek aan Turkije bepaalde toe
zeggingen van zijn Turkse colle
ga's zou hebben gekregen.
Volgens speculaties in de Turkse
kranten van de laatste weken
komt het interim-commando in
handen van een militair die niet
Turks is en ook niet Grieks (Ita
liaans?). Deze zou dan voor bij
zondere operaties hetzij een
Turk, hetzij een Griek met spe
ciale commando's kunnen belas
ten. Op zee zou er een 'commando
Oost' kunnen komen onder lei
ding van een Griek en een 'com
mando Noordoost' onder leiding
van een Turk.
BRUSSEL - Ongeveer 100 Belgische organisaties hebben gisteren een
vreedzame anti-fascistische en anti-racistische demonstratie door het cen
trum van Brussel gehouden.
(Van onze correspondent
Henk Kolb)
WASHINGTON - President Carter
heeft gisteren tijdens een ver
kiezingstournee in de staat Ohio
gezegd dat bij vrijlating van de
gegijzelden in Iran alle Iraanse
tegoeden bij Amerikaanse ban
ken zullen worden vrijgemaakt
en d#it het handelsembargo zal
worden opgeheven.
Volgens Carter is „een sterk en ver
enigd Iran" in het Amerikaans
belang en zou hy streven naar
herstel van normaler betrekkin
gen met Teheran als de kwestie
van de gegijzelden eenmaal be
vredigend is opgelost.
Het „sterke en verenigde Iran" dat
Carter voor ogen staat, is vooral
in het Amerikaanse belang en dat
Ondanks protest tegen Israëlische autoriteiten
(Van onze correspondent)
JERUZALEM - Het protest van de
twee Palestijnse burgemeesters
uit de bezette westelijke. Jor-
daanoever tegen hun verbanning
is door de Israëlische militaire
autoriteiten van de hand gewe
zen. De Israëlische commandant
van de bezette westelijke Jor-
daanoever, Ben Eliezer, heeft be
sloten het advies van de militaire
commissie voor beroep op te vol
gen en het bevel tot verbanning te
handhaven Wel zullen de twee
burgemeesters in de gelegenheid
worden gesteld in hoger beroep
te gaan bij het Israëlische hoog
gerechtshof. De kans dat dit tot
een wijziging van het vonnis zal
leiden, is echter zeer gering.
De twee burgemeesters van He-
bron en Chalchoel werden samen
met de kadi (islamitische rechter)
van Hebron in mei dit jaar ver
bannen nadat een Palestijnse
commandogroep een aanslag had
gepleegd op leerlingen van een
joodse leerschool in Hebron,
waarbij zes doden vielen. De bur
gemeesters en de kadi werden
moreel verantwoordelijk gesteld
voor deze terreurdaad, van ophit-
serij beschuldigd en in het holst
van de nacht de grens van Liba
non overgezet. Via hun Israëli
sche advocate Felicia Langer
gingen zij in hoger beroep, omdat
zij niet zoals rechterlijk voorge
schreven in de gelegenheid.wa
ren gesteld hun zaak aanhangig
te maken bij de militaire com
missie van beroep.
Het hooggerechtshof erkende de
onrechtmatigheid van de gang
van zaken en beval de twee bur
gemeesters alsnog in staat te
stellen protest aan te tekenen. De
kadi van Hebron werd dit recht
ontzegd omdat, aldus het hoog
gerechtshof, hij door zijn felle an
ti-Israëlische uitspraken had ge
toond niet van goeder ■trouw te
zijn.
De twee burgemeesters keerden
aflgelopen week naar Israël terug
en werden onmiddellijk in hech
tenis genomen om verhoord te
worden. Het besluit het verban
ningsbevel te handhaven en de
burgemeesters niet naar hun
woonplaats te laten terugkeren,
werd voornamelijk genomen op
grond van hun gedrag en hun an
ti-Israëlische uitspraken tijdens
hun verblijf in Libanon en Jor
danië na hun uitwijzing.
Het verzoek van de burgemeesters
tot een gesprek met premier Be
gin is door de Israèlsiche premier
van de hand gewezen.
van de verdere vrije wereld, om
dat het een buffer zou kunnen
vormen tegen verdere Russische
avonturen in het gebied van de
Perzische Golf. Formeel heeft de
Amerikaanse regering zich neu
traal verklaard m de oorlog tus
sen Iran en Irak, maar diverse re
geringsfunctionarissen hebben
in de afgelopen dagen tamelijk
onomwonden de last van de
agressie bij Irak gelegd.
Carters verklaringen moeten tegen
het licht van de verkiezingsstrijd
worden gehouden: hij realiseert
zich dat vrijlating van de gegij
zelden hem vrijwel verzekert van
een nieuwe termijn als president.
En zodoende zijn sommige poli
tieke waarnemers snel bereid het
woord 'doorbraak' te gebruiken
nu Iraans eerste minister Rajai bij
zijn bezoek in Amerika heeft ge
zegd dat de VS in feite al hun ver
ontschuldigingen voor het beleid
tegenover Iran ten tijde van de
sjah hadden gemaakt.
Uit Teheran verluidt dat de parle-
mentscommmissie, die het lot
van de gegijzelden bespreekt,
komend weekeinde een aanbe
veling voor de volksvertegen
woordiging zal opstellen. Het
parlement zou dan op zeer korte
termijn een besluit nemen.
Wat de tijd betreft, biedt dit Cartel
nog steeds ruimte voor de grotf
politieke triomf, die een bevrij
ding van de gevangenen nog voói
de verkiezingsdag van 4 novem
ber zou betekenen.
VEILIGHEIDSRAAD-Cuba heef
gisteren zijn kandidatuur vooi
een van de vijf niet-permanenti
zetels in de Veiligheidsraad inge
trokken. Nu Cuba zich terug
trekt, is de weg vrijgemaakt voo
de verkiezing van Costa Rica u
de Veiligheidsraad.
WARSCHAU (DPA/Reuter) -
De ministers van buitenland
se zaken van het Warschau
pact zijn gisteren in de Poolse
hoofdstad bijeengeweest.
Belangrijkste onderwerp van
gesprek waren de problemen
rond de vervolgconferentie
over Europese veiligheid en
samenwerking die 11 novem
ber in Madrid begint. Naar het
Poolse persbureau-PAP na
afloop van de beraadslagin
gen meedeelde hebben de
ministers ook gesproken over
het bijeenroepen van een con
ferentie over Europese ont
spanning en ontwapening.
Volgens westerse waarnemers
is de verslechtering van het
internationale klimaat ook
aan de orde geweest. Ook zou
de situatie in Polen zijn be
sproken.
Bij de ontvangst van de minis
ters in Warschau zei premier
Pinkowski van Polen dat
Polen een vast lid van de so
cialistische statengemeen
schap is. Polen zal zijn bijdra
ge leveren aan het versterken
van de samenwerking in de
wereld, aldus Pinkokwski.
Bij het begin $an de besprekin
gen beschuldigde de Bul
gaarse minister van buiten
landse zaken, Peter Mlade-
nov, "militaire en reactionaire
krachten in met name de VS,
ervan de vrede en de veilig
heid te bedreigen.
Na afloop van de besprekingen
hadden de ministers een on
derhoud met de Poolse par
tijleider Kania.
De ministers gaven na hun bij
eenkomst een communiqué
uit waarin het traditionele
beleid van het Warschaupact
nog eens is neergelegd. Er
werd opgeroepen tot her
nieuwde ontwapeningsinitia
tieven, het voortzetten van de
ontspanning en het met sue
ces afronden van de vervolg
conferentie in Madrid. Ook
riepen de ministers van bui
tenlandse zaken op tot het
houden van een Europese
ontwapeningsconferentie.
Volgens de ministers wint de
vervolgconferentie in Madrid
aan betekenis gezien de hui
dige ingewikkelde situatie.
De mogelijkheden de ont
spanning voort te zetten moe
ten worden benut, aldus het
communiqué. Opnieuw werd
uitdrukking gegeven aan de
beginselen van niet-inmen-
ging in binnenlandse aange
legenheden van staten, geen
geweld te gebruiken en niet te
dreigen met het gebruik van
geweld.
In het communiqué werd niet
direct ingegaan op de jongste
ontwikkelingen in Polen. Wel
bleek uit twee zinnen de be
zorgdheid van zowel Polen
als zijn communistische
bondgenoten over de in hun
ogen westerse inmenging in
Poolse aangelegenheden. In
het communiqué worden
schendingen van de onaf
hankelijkheid en de soeve
reiniteit van staten van de
hand gewezen. In soortgelijke
woorden heeft Warschau dit
weekeinde bij Engelse. Ame
rikaanse en Westduitse di
plomaten geprotesteerd te
gen de activiteit van enkele
van hun politieke partijen en
vakbonden.
JASTRZEBIË (AFP/Reuter) - De
eerste bijeenkomst van alle
MKZ's, de vakbondscomites die
zich hebben aangesloten bij de
onafhankelijke bond "Solidari
teit" is gisteren in de Silezische
mijnstad JaStrzebiê Zdroj in gro
te verwarring geëindigd. Tijdens
de beraadslagingen tekende zich
een meerderheid af voor een al
gemene staking, maar voor het
tot stemming kwam sloot vak
bondsleider Lech Walesa de ver
gadering.
De bijeenkomst was niet toegan
kelijk voor journalisten, maar
deelnemers vertelden dat de
"gematigden" onder aanvoering
van Walesa duidelijk in de min
derheid waren. Walesa vertrok
om te voldoen aan een tevoren
gemaakte afspraak vooreen mas
sabijeenkomst m de sporthal van
Katowice. Maar het afbreken van
de vergadering en het abrupte
vertrek van Walesa liet de ruim
honderd vertegenwoordigers van
vakbondscomité's achter met
een onvoldaan gevoel.
De comité s moesten hun houding
bepalen tegenover de Poolse
overheid, die tot dusver registra
tie van de vakbond "Solidariteit"
heeft geweigerd omdat in de sta
tuten de leidende rol van de
Lech Walesa links)sprak gisteren ook mijnwerkers in Silezie toe. Bij di
gelegenheid kreeg hij mijnwerkersattributen uitgereikt.
communistische partij niet ex- evenmin een protest-staking za
pliciet wordt erkend. Walesa ver- uitroepen. De bond Solidariteit
klaarde gisteren op een bijeen- zal .Bewoon functioneren, of d
komst met Silezische mijnwer- registratie nu wel of niet dooi
kers dat de bond niet van plan is Kaat, aldus Walesa, die een ronc
de statuten te herschrijven, maar rels door zuid-Polen maakt.
