Het conflict Iran-Irak: .oorlog tussen tieners' Blik ii de weekkladen Haviken winnen in Pools staatsapparaat Voor 230 miljoen goud in gezonken kruiser Edinburgh ILSIMERS DONDERDAG 16 OKTOBER 1980 PAGINA 13 WENEN - Met gegronde zorg beginnen de Polen zich af te vragen of de doorgevoerde zuiveringen in de top van het partij-apparaat en in het bij zonder de herbenoeming van de vroegere generaal Miec- zyslaw Moczar tot hoofd van de controlekamer - een soort algemene rekenkamer - niet het einde heeft ingeluid van de „Poolse Zomer". Het lijkt erop dat na de golf van zuive ringen in de regering en par tijtop die in lagere partij re gionen zijn beslag nog niet heeft gekregen, de haviken intussen de overhand heb ben. De recente benoeming van Moczar, voormalige minister van binnenlandse zaken en hoofd van de Poolse binnen landse veiligheidsdienst dooi de nieuwe minister-president Josef Pinkowski geeft daar alle aanleiding toe. De ex-ge neraal heeft de leiding van de ketterjacht tegen partijleden die van het „democratische pad" zijn afgedwaald en die nu zullen moeten boeten voor de jaren waarin zij als rode playboys een „dolce vita"-be- staan hebben geleid. De officier van justitie in War schau is nog steeds bezig met een diepgaand onderzoek van ongeveer 50 gevallen waar onder dat van „Krwawy Ma- cius" (bloeddorstige Mat- theus), Maciej Szczepanski, boezemvriend van de afgezet te partijleider Edvard Gierek en vroeger hoofd van de Pool se radio en televisie. Hij wordt beschuldigd tien miljoen gulden uit de openbare mid delen te hebben verspeeld, zich ten koste van de staats kas te hebben verrijkt en de viezen naar het buitenland te hebben gesmokkeld. Een niet minder intensief on derzoek is gaande naar de handel en wandel van de vroegere directeur van het Poolse im- en exportbureau Minex, Kazimierz Tyranski, die wordt beschuldigd steek penningen te hebben aange nomen van Zweedse, West- duitse en Oostenrijkse firma's ter waarde van meer 750.000 Amerikaanse dollars. Ex-generaal Moczar is een ui terst controversiële figuur wiens benoeming een huive ring door de Poolse intellec tuele kringen teweeg heeft gebracht. Tijdens het regime van Gomulka in de jaren zes tig was hij verantwoordelijk voor de bloedige onderdruk king van de studentenrellen en het lanceren van een onge kende antisemitische cam pagne waardoor talrijke lei dende Poolse academici naar het buitenland emigreer den. Tien jaar bleef Moczar, sinds hij door de nieuwe eerste-secre- taris van de Poolse commu nistische partij Stanislaw Kania als secretaris van het Centrale Comité werd afge zet, op de achtergrond. Maar hij zat niet stil. Moczar. een fervent nationalist, verza melde in de loop der jaren persoonlijke dossiers van 800 leidende figuren in heel Po len. Zijn kennis heeft hij uit de tijd dat hij minister van binnenlandse zaken was en als lid van het Centrale Comi té van de communistische partij verantwoordelijk was voor militaire zaken en bin nenlandse veiligheid. De laat ste functie, waaruit hij in 1970 door Kania werd gezet, ge bruikte hij ongetwijfeld om zijn eigen databank op te zet ten over vriend en vijand. Het duo Kania-Moczar biedt een afschrikwekkend voor uitzicht voor de Poolse lo onafhankelijke vakbeweging. Van beide heren is niet te verwachten dat zij een zomer langer laten duren dan het politieke weerbericht toe staat. ANTON KOENE Generaal Mieczyslaw Moczar: leider van de ketterjacht In de militaire systemen van de landen van de hoog- geïndustrialiseerde wereld is een duidelijke relatie aanwijsbaar tussen: de strategische en tacti sche opvattingen en beginselen, de kwaliteit van de wapensystemen en de eigenschappen van de ge bruiker. Die relatie is van belang om op een verant woorde wijze militaire middelen te kunnen gebrui ken voor het bereiken van militaire en politieke doelstellingen. De terreurbombardementen die Irak en Iran uitvoeren op eikaars grondgebied en de wijze waarop groepen opge wonden militairen, vaak zon der de gebruikelijke ge vechtsuitrusting, omgaan met wapensystemen als tanks, kanonnen en mortie ren, roepen bij mij de vraag op of de strijdkrachten van beide landen wel in staat zijn om op een verantwoorde wijze om te gaan met de moderne wapens waarmee zij zijn uitgerust. Het gebruik van deze moder ne middelen lijkt meer door emoties dan door verant woordelijkheid en deskun digheid te worden bepaald. Spreekt president Sadat van Egypte niet over een oorlog tussen tieners? Uit het voorgaande mag niet worden afgeleid dat het in het huidige conflict tussen Irak en Iran niet zou gaan om het bereiken van concrete strate gische doelen. Integendeel, Irak wil zijn greep op de toe gang tot de Perzische Golf versterken. En dat is begrij pelijk als wij letten op ener zijds het belang van een goe de toegang tot deze levensa der voor onder andere de Iraakse economie, anderzijds op de kwetsbaarheid en be perkte breedte van de huidige toegangsweg. Onderschat De politieke en militaire leiders van Irak hebben gedacht dit doel te kunnen bereiken met een kort en beperkt militair offensief, gevolgd door een staakt-het-vuren en onder handelingen. Zij hebben ech ter bij de voorbereiding en uitvoering van hun optreden de reactie van Iran onder schat en de eigen mogelijk heden om de ontwikkelingen in de hand te houden, over schat. Als gevolg daarvan is Irak nu betrokken in een uit- puttingsstrijd, waarvan de uitkomst onzeker is. Het militaire probleem voor Irak is dat het de winst die het heeft geboekt in de Iraanse provincie Choezestan, gege ven onder andere de moeilij ke geografische situatie (niet te verdedigen grenzen en het ontbreken van natuurlijk hindernissen), alleen maar kan behouden wanneer het erin slaagt om Iran militair op de knieën te krijgen. Irak staat daarmee voor de keuze tussen: een voortzetting van het offensief tot diep in Iran of een terugtocht op de posities vóór de aanvang van het conflict. De keus voor een voortzetting van het offensief lijkt mij onverantwoord, om dat het militaire overwicht generaal-majoor M.H. von Meijenfeldt dat daarvoor nodig is (onder andere in de lucht), ont breekt. Onzeker is ook of Irak een dergelijk offensief logis tiek kan steunen. Bovendien is de machtsbasis van Irak (landoppervlakte, omvang bevolking, hulpbronnen en zovoorts) te smal om Iran mi litair tot overgave te dwingen. Militair gezien doet Irak er dan ook verstandig aan om zich achter de eigen lands grenzen terug te trekken. Een dergelijk besluit lijkt poli tiek echter niet haalbaar, om dat het de positie van presi dent Sadam Hoessein in ei gen land in gevaar brengt, en mag dus niet worden ver wacht. Irak zal vrijwel zeker in de komende tijd een af wachtende houding aanne men en zich beperken tot het versterken van de huidige po sitie in het gebied Sjat el Arab. Die handelwijze biedt echter nauwelijks enig mili tair perspectief. Steun Terzijde, de situatie en keuze mogelijkheden veranderen wanneer Irak op grote schaal steun zou ontvangen of wan neer de defensiebereidheid van het Iraanse volk en leger door interne tegenstellingen zou worden aangetast. Welke militaire ontwikkelingen zijn mogelijk wanneer de uit- puttingsstrijd tussen Irak en Iran doorgaat? Een eerste is een Iraans tegenoffensief wanneer Iran zeker is van on der andere de levering van re- servedelen, munitie en brandstof. Dit offensief kan worden gelanceerd in de rich ting van Bagdad (80 km van de grens) of in de omgeving van het zuidelijk strijdtoneel, bijvoorbeeld om de Iraakse strijdkrachten aldaar te om singelen en om Irak af te snij den van zijn toegang tot de Perzische Golf. Een tegenoffensief in de omge ving Abadan is erg lonend, maar stelt Iran wel voor grote problemen, gelet op de sterk te van de Iraakse troepen in dat gebied en op de aanwe zigheid van natuurlijke hin dernissen als rivieren, meren en moerassen in het deltage bied van de Eufraat en de Ti- gris. Het conflict kan zich ook uit breiden. Israël is in het Mid den-Oosten de sterkste mili taire macht. En de oorlog tus sen Irak en Iran biedt het land uitstekende mogelijkheden om voor lange tijd militair af te rekenen met de Palestijnen en met Syrië. In het westen heeft Israël de handen vrij; Jordanië stelt als militaire macht niet veel voor en de andere Arabische staten zijn direct of indirect gebonden door de oorlog tussen Irak en Iran. Dat de Syrische presi dent onlangs in Moskou de banden met Rusland nauwer heeft aangehaald, is met het oog op deze mogelijke ont wikkeling begrijpelijk. Rekeningen Ook Syrië zou van de situatie kunnen profiteren om enkele oude rekeningen met Irak te vereffenen. Op papier is het militair sterker dan Irak, me de omdat het beschikt over meer geavanceerde vliegtui gen (Mig-25) en meer tanks (2900 tegen 2800). Syrië kan zich echter pas een oorlog met Irak veroorloven als het er ze ker van is dat Israël zich bui ten de strijd houdt. Een laatste ontwikkeling ten slotte is een uitbreiding van het conflict in de richting van de andere Golf staten. Dan worden wezenlijke belangen van het Westen aangetast en moeten Amerika en West-Eu ropa militair ingrijpen. Om een dergelijke ontwikkeling te voorkomen, heeft Amerika de Golfstaten militaire hulp toegezegd en in en rond de Perzische Golf een aanzien lijke militaire macht gecon centreerd (onder andere twee vliegdekschepen en 30 ande re marinevaartuigen), die kan worden versterkt met mari tieme middelen van Frank rijk, Engeland en Australië en met onderdelen van de Ame rikaanse interventie macht. Mogelijke ontwikkelingen. Niemand kan zeggen of (een van) deze ontwikkelingen werkelijkheid zal worden. La ten wij hopen dat ook in dit conflict het gezonde verstand spoedig de overhand krijgt. ROZENBURG - Een volle dochteronderneming van Smit Internationale in Rotterdam, Risdon Beazly uit Southampton, heeft in opdracht van de Britse regering in de Barentsz Zee het wrak gelokaliseerd van de begin mei 1942 tot zinken gebrachte Britse kruiser Edinburgh. Aan boord bevindt zich circa 5500 kilo goud, met een huidige waarde van zo'n slordige 230 miljoen gulden. Op dit moment wordt onderhandeld tussen de Britse regering en het bedrijf over een contract waarbij Beazly het recht krijgt een bergingspoging te wagen. Het wrak ligt op enkele honderden mijlen afstand van de Kussiscne kust op een diepte van naar schatting 300 meter. De staat van het wrak zou dusdanig zijn dat een bergingspoging vrijwel zal slagen. Het goud bevindt zich ongeveer midscheeps in de bullion- room", de goudkamer. Het was bestemd voor de Britse regering als betaling voor de geweldige hoeveelheden oorlogsmateriaal en goederen die Engeland de eerste oorlogsjaren naar Rusland ver scheepte. De Edinburgh en haar zusterschip de Belfast kwamen in 1939 in de vaart en behoorden beiden tot de Edinburgh-klasse, de opvolgers van de Southhampton-klasse. De schepen maten elk 11.260 ton en waren bewapend met onder meer twaalf 15 cm-kanonnen. De topsnelheid van deze bij het begin van de Tweede Wereldoorlog zeer moderne oorlogsschepen was ruim 31 knopen. Voor de voortstuwing beschikten ze over vier-assige turbines met een vermogen van 80.000 pk. Magnetische mijn Binnen drie maanden na het uitbreken van de Tweede Wereldoor log werd de Belfast door een magnetische mijn zo zwaar bescha digd dat zij voor ingrijpende reparaties voor tweeeneenhalf jaar terug in het dok moest. Toch was de Belfast, die later zelfs nog een rol in de Koreaanse oorlog zou spelen, fortuinlijker dan haar zusterschip de Edinburgh. In juni 1941 nam Engeland de beslis sing Rusland te bevoorraden en op 22 augustus 1941 vertrok het eerste konvooi schepen naar de Noordrussische haven Moer- mansk. Dit en volgende konvooien ondervonden nog weinig last van de Duitsers die toen zeer actief waren op de Noordzee. Wel waren diverse bases voor Duitse schepen en vliegtuigen in Noorwegen in aanbouw. Deze voor de Britten gunstige situatie zou duren tot maart 1942. De konvooien kregen op de reizen naar Moermansk en Arkhan gelsk en terug codeletters en nummers. Uitgaand werd dat onder andere PQ met een nummer en vanaf Moermansk of Arkhangelsk terug naar Engeland QP. Er werd via twee routes gevaren: de winterroute liep noordelijk van Schotland ongeveer evenwijdig aan de Noorse kust en boog gaandeweg af naar de Noordkaap en de zomerroute liep om IJsland heen via Spitsbergen en Nova Zembla. In maart 1942 werden de Duitsers op deze voor Rusland vitale aanvoerlijnen bijzonder actief. De Duitse slagschepen Tirpitz en Admiral Scheer begonnen met een flottielje van acht U-boten en met ondersteuning van bommenwerpers met succes de konvooi en aan te vallen. Zo verloor bijvoorbeeld konvooi PQ 13 maar liefst vijf van haar 19 schepen. Ook werden de konvooien bij voortduring aangevallen door torpedovliegtuigen vanaf de noordelijk gelegen Duitse ba ses Tromso, Bardufoss, Kirkenes en Petsamo. die daarbij het voordeel hadden dat de afstand van hun bases naar de konvooien zo kort was dat meerdere vluchten per dag mogelijk waren. Dit alles dwong Engeland er toe haar konvooien beter te bescher men. Allereerst kreeg elk konvooi een escorte van oorlogssche pen, maar er werd ook, indien het weer dit toeliet, bescherming gegeven door jagers vanuit de lucht. Toch was deze luchtbe scherming weinig effectief. Een grote rol daarbij speelde de enorme afstand van de Britse bases naar de konvooien en het vaak barre weer dat vliegen onmogelijk maakte. Dit zou duren tot aan het gereedkomen van de Britse basis op IJsland. Zware gevechten Het was bij de begeleiding van deze konvooien dat ook de Edin burgh werd ingeschakeld. Op reis QP 11 op 1 mei vertrokken uit Moermansk. raakte de Edinburgh met haar andere escortesche pen vernikkeld in zware gevechten met Duitse oppervlakte- schepen die het konvooi aanvielen. De Edinburgh werd tijdens dit gevecht door Duitse torpedo's getroffen en raakte daarbij dermate beschadigd dat besloten werd naar Moermansk terug te Vanwege haar lading werd de Edinburgh geëscorteerd door de jagers Forester en Foresight. De Duitsers concentreerden zich in eerste instantie verder op het konvooi. Dit werd echter verdedigd onder leiding van commandant A. Richmond, die met zijn elf, deels verouderde, schepen zo fel van zich afbeet, dat de Duitsers besloten achter de Edinburgh aan te gaan. Er volgde een her nieuwd treffen waarbij de Edinburgh er nog in slaagde het Duitse slagschip Hermann Schoemann tot zinken te brengen, maar liep daarbij zelf nog meer schade op. De haar escorterende jagers werden eveneens beschadigd. De Edinburgh had zoveel schade dat de commandant besloot het schip te verlaten en het daarna tot zinken te brengen. Dit ondanks het feit dat het 5500 kilo goud aan boord had. Dit goud heeft de afgelopen jaren verschillende bergingsmaatschappijen nogal be ziggehouden. Zo is bekend dat ook de Noorse rederij Stolt Niel sen belangstelling had en heeft voor het goud van de Edinburgh. Smit-dochter Risdon Beazly schijnt nu echter de hoogste ogen te gooien bij het naar boven halen van deze goudschat. Vrij Nederland opent met een ver haal over "De (illegale) gouden handel in Béres-druppels", een kruidenmélange zogenaamd te gen fysieke zwakte daarvan op dit ogenblik "over en onder de toonbank van menige reform winkel en drogisterij" duizenden flesjes worden verhandeld. Vol gens deskundigen is het middel "waardeloos", maar er is enorme vraag naar gekomen sinds boule vardbladen hebben verklaard dat het uit Hongarije afkomstige middel kanker geneest. Iedereen lijkt iedereen te bezwen delen in deze affaire, maar één ding is zeker: aan andermans el lende wordt weer grof verdiend. Het blad beschrijft verder "De mar telgang van mr. A. A.M. van Agt" - een opsomming van al zijn kwaaltjes, ongesteldheden en ontvluchtingen sinds hij in 1971 in de politiek kwam. Wim Kok blijkt in een pagina-groot interview razend op Van Agt te zijn. "Die man heeft stelselmatig de behoefte de FNV in de hoek te drukken van de club met wie in redelijkheid niet te praten is. Waarom noemt die man ons een sociale partner?" Volgens VN wil het kabinet af van de 5-mei-v,iering al heeft de Tweede Kamer zich daarvoor krachtig uitgesproken. Staatsse zijn met het inwinnen van nega tieve adviezen. Het zaterdag opgerichte CDA heeft volgens VN alles: leden, kiezers, burgemeesters, wethouders in de provincie. "Het enige verschil met andere politieke partijen is dat het CDA nog geen politieke standpunten heeft". Nogal stekelig is het interview met Sipke van der Land, de man van de omstreden NCRV-tv-serie over religieuze sekten. ("Ik ben niet het Christendom. We hebben allemaal een stukje van de bood schap te pakken"). Als hij con creet aan de tand wordt gevoeld over praktische zaken neemt Van der Land snel de benen in het ge sprek. Het duo Barend en Van Dorp maakte een portret van bonds coach Jan Zwartkruis. Vroeger voetbalde hij (betaald) in HVC. Zijn oud-medespelers noemen hem een verdediger van het type "lange halen, gauw thuis", maar wel "een fijne vent". De Tijd begint een veelbelovende serie die als titel draagt: "De ver doktering van Nederland". In het eerste artikel: "Wacht u VOOI de arts: straks staat op elke straat hoek een dokter met een schep net klaar", wordt meteen stevig naar de medische stand uitge- In "Een weekje Amsterdam" con stateert De Ti jd dat de dagen voor de krakersbeweging geteld zijn. "De Groote Keyser kan het Dien Bien Phoe van de beweging wor den". Maar inmiddels, zo meent het blad, "tekent zich in de bin nenstad alweer een nieuwe anar chistische groep af die zich min der bekommert om huisvesting maar even vlijtig is in het contes teren. Men moet zich niet de illu sie makefi dat de grote overwin ning van het arrestatieteam bij de metro-opening een einde maakt aan de rellen". Het Duitse blad Der Spiegel heeft onlangs laten blijken te twijfelen aan de echtheid van het dagboek van Anne Frank, omdat in het oorspronkelijke manuscript aan tekeningen met balpen voorko men - en dat voorwerp bestond nog niet in de oorlog. De Tijd buigt zich ook over de vraag van de echtheid en schuift in feite alle twijfel weg. Uit het verhaal blijkt verder dat Anne Frank haar dag boek later is gaan overschrijven om het geschikt te maken voor publikatie. Alles wat ze kinder achtig vond moest er uil. Ze had namelijk gehoord via Radio Oranje dat na de oorlog dagboe ken zouden worden ingezameld. In het latere manuscript heelt Ot to Frank ook nog eens zitten krassen o.a. passages over haar eerste seksuele belangstelling. In de Tijd uiteraard ook aandacht voor het CDA en voor Van Agt. Onder de kop "De Angst om te re geren" kijkt de Haagse Post terug op de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer. "Wat zou er gebeurd zijn", zo vraagt het blad zich af, "als Van Agt zijn uitstel- tactiek had laten varen, als hij werkelijk was gaan regeren, als hij zelf een duidelijke keuze had gemaakt en die ter toetsing aan de Kamer had voorgelegd?" Vol gens HP zou "ogenblikkelijk een ferm conflict een einde hebben gemaakt aan zijn kabinet en lei derschap. Tevens zou een gordijn zijn weggetrokken dat het zicht ontneemt op een fundamentele crisis in ons politieke systeem". Daaraan aansluitend een gesprek met CPN-econoom Boe Thio over het communistische heils plan voor.Nederland: meer werkgelegenheid. handhaving van de koopkracht tot 50.000 gul den en zelfs uitbreiding van de collectieve voorzieningen. Thio: "Van Agt heeft gezegd dat Nederland een OPEC-land in de versukkeling is. Nou. het stereo tiep van OPEC-landen is dat ze worden geleid door heden die niet welen hoe ze hun geld moeten uit geven". Als complete tegenhanger een in terview met oud-ambassadeur jhr. De Ranitz. Een stijlvolle aris tocraat met fraaie, sfeervolle uit spraken. Hij had in plaats van Van der Klaauw minister van buitenlandse zaken kunnen wor den. maar besloot er van af te zien: "Dat gegoochel met de Ka mer zou me veel moeite hebben gekost. Ik kon beter proberen een goed ambassadeur te zijn dan een slecht minister". Over Luns spreekt hij met warmte. "Een man met sprankelende humor en feeling". Reizen in het oostblok zinde hem niet zo. "Je moet toe maaltijden in ontvangst nemen. Het kost ontzettend veel tijd" Jan Ponkers schreef een dh p gaande reportage uit Amerika ("De bedreigde Democraten") De door Franklin Roosevelt ge- smede coalitie (de armen in de grote steden, de negers en andere minderheden, vakbondsleden, joodse groeperingen en liberale activisten) die de Democratische partij veertig jaar lang de meer derheidspartij maakte, bestaat niet meer. Wat nu opkomt is Nieuw Rechts, dat vooral de evangelisch bevlogenen in de VS (zo'n 40 miljoen mensen) pro beert te activeren, een groep die zich tot dusver steeds afzijdig heeft gehouden van de politiek, "Xaberals" als McGovern eh Church krijgen het zeer zwaar te verduren in hun staten. "De Kamer regeert prima", concludeert Elseviers Magazine uit de algemene beschouwingen. Mimstci Albeda zit nu, volgens het blad met de zwarte piet "pi man die met 8Vr loonstijging de vrede met de vakbeweging wilde bewaren, krijgt nu van het par lement te horen dat hij terug moet naar 4Het zou het poli tieke einde van de minister kun nen betekenen. Maar zover is het nog niet. Da actie "Red hel ge zicht van Albeda" draait op volle toeren". "Dodewaard: geweld tegen gewe ten". Zaterdag stromen de ver ontrusten naar het Gelderse Waaldorpje. Volgens EM wordt het "de bewogenste protestactie uit de geschiedenis van de anti- kemenirffieheweiuni^ IV standpunten verharden zich met de dag. Over de aankoop van de Groote Keyser door de gemeente schrijft het blad: "De verongelijkten in de Groote Keyser kregen hun gelijk: de ge meente kocht het bastion aan voor jongerenhuisvestingEu dat pik ken de bezetters niet, want voor jongerenhuisvesting hebben zij gevochten. En door niets voelen zij zich zo verslagen als door een overwinning". EM schrijft vertoornd over het feit dat Luud Schimmelpenninck voor zijn witkar-expenment een ton subsidie krijgt "in een tijd waarin Den Haag elk dubbeltje omkeert". "Hoe kreeg hij Den Haag toch weer zo gek?" Emmy van Overveen en Ria Bre mer doken in de wereld van de trans seks welen: "Het le\ en in een verkeerd lichaam", vrouw in een mannenlichaam, man m een vtou wenl ichaa m Wim Zaal bekeek de Frankfurter Buchmesso "Windhandel in be drukt papier" De toon is niet vrolijk "Vaders van geesteskin deren hebben op de Buchmesse geen ouderlijke macht, hun kind is voor de meest biedende t Is maar gelukkig dat er in die droe fenis twee krachten zijn die met zo gemakkelijk zwichten: de le zers en de ulrali.sten' Het om slagverhaal gaat over "het andere Israel" RUUD PAAUW (Hervormd Nederland was gisteren non niet verkriurbaan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 13