VS waarschuwen
Jordanië tegen
deelname in Golf
Fransen eensgezind in massale
betoging tegen anti-semitisme
Polen bezorgd om Russische troepen aan grens
Iraanse
luchtmacht
gebruikt F-14
Verdrag
Syrië-
Moskou
nieuwe
onzekere
factor in
M.- Oosten
Ghotbzadeh
gaat krant
oprichten
Britse Conservatieven
op bres voor Hogerhuis
Na toezegging hulp aan Irak
WOENSDAG 8 OKTOBER 1980
PAGINA 9
WENEN - De waarschuwing van de nieu
we eerste secretaris van de Poolse com
munistische partij, Stanislaw Kania, tij
dens de bijzondere zitting van het Poolse
Centrale Comité dat de Poolse economie
nog lang niet is hersteld en dat de bin
nenlandse rust nog steeds wordt be
dreigd, heeft bij de Polen en in het bij
zonder bij de leiding van de nieuwe on
afhankelijke vakorganisatie bezorgd
heid gewekt.
Waar die dreiging precies vandaan komt
heeft Kania ook na het weekeinde niet
gezegd, maar betrouwbare bronnen ne
men aan dat hij doelt op het feit dat de
grensposten langs de oostelijke Poolse
grens met Rusland, waar zich de laatste
dagen troepen samentrekken, zijn geslo
ten. Deze grensposten zijn voor westerse
bezoekers normaal niet passeerbaar,
maar worden wel door Polen en Russen
gebruikt.
De Poolse regering houdt intussen niet op
het Westen te beschuldigen zich te men
gen in de Poolse binnenlandse aangele
genheden. De minister van binnenland
se zaken, Stanislaw Kowalczyk, heeft
verklaard dat het Westen „anti-socialis
tische elementen" in de nieuwe vakbe
weging heeft gefinancierd.
Naast de recente zuiveringen in de Poolse
partijtop heeft de Poolse regering aan
gekondigd dat er meer zuiveringen zul
len volgen, die vooral leden van het Po
litbureau zullen treffen. De zuiveringen
zullen worden doorgevoerd tijdens het
komende partijcongres, zo heeft een
woordvoerder van de Poolse regering
gisteren bevestigd.
De taak om het partijcongres voor te be
reiden is opgedragen aan een bijzondere
commissie, onder leiding van Stefan
Olszowski, de vroegere minister van bui
tenlandse zaken die werd gepasseerd op
de dag dat de nieuwe Poolse leider Sta
nislaw Kania aan de macht kwam na de
val van Gierek. De meeste Polen hadden
verwacht dat de hervormer Olszowski,
die onder het regime van Gierek uit de
gratie was gevallen, de nieuwe leider zou
worden.
Maar nu heeft Olszowski, wiens ster bin
nen de partij snel rijzende is, de controle
over het partijcongres dat hij, waar
schijnlijk om zijn aanhangers achter zich
te krijgen, van november naar januari zal
verschuiven. Olszowski is pas een
maand geleden naar Warschau terugge
keerd, nadat hy als ambassadeur in
Oost-Duitsland in feite een aantal jaren
in ballingschap had geleefd.
Olszowski is de drijvende kracht achter de
plannen voor economische en organisa
torische hervorming waarover het Cen
trale Comité het afgelopen weekeinde
heeft gediscussieerd. Voor de Polen is
hij de man die ze graag als hun leider
willen zien, liever dan het vroegere
hoofd van de geheime politie Kania. Het
lijkt erop dat Olszowski de eerste stap
naar de macht al heeft gezet.
(Van onze correspondent
Rienko Wilton)
BEIROET - De Syrische president
Assad tekent vandaag in Moskou
een ..vriendschaps- en samen
werkingsverdrag" met de Sow-
jet-Unie. Al maandenlang
spreekt de Syrische (staats-)pers
over de noodzakelijkheid van het
„opwaarderen van de relaties met
de Sowjet-Unie", waardoor de
„strategische balans" in het Mid
den-Oosten - verstoord door
Egyptes vredesverdrag met Is
raël - hersteld zou worden. Assad
gaat dus naar Moskou, en hy
komt ditmaal niet met lege han
den thuis.
Dat het nu zover gekomen is, ver
wondert niemand in de Arabi
sche wereld. De opgeld doende
theorie hier is. dat de Verenigde
Staten de Syriërs als het ware in
de armen van de Russen hebben
gedreven. Syrië werd bij Camp
David genegeerd, en in Damas
cus meent men dat de Amerika
nen met opzet Israël niet of on
voldoende hebben belet het oude
'spel in Libanon te spelen: door
Israëls steun aan de Haddad-mili-
ties in het Zuiden en vooral aan
de Falangisten in Centraal-Liba-
non. kon Jeruzalem gebruik ma
ken van haar Libanese „vijfde
kolonne" om zodoende de Syri
sche rol in Libanon - de Arabi
sche vredesmacht daar bestaat
voor 100 procent uit Syrische
troepen - verder te ondergraven
en de Palestijnen bezig te hou
den.
Daarnaast hebben het Amerikaan
se Congres en de regenng - nog
steeds volgens de Syrische lezing
- niets constructiefs gedaan om
Syrië op een of andere wijze te
betrekken bij het vredesoverleg
op voorwaarden die voor Damas
cus acceptabel zouden zijn. Het
Amerikaanse Congres zette deze
zomer alle economische hulp aan
Syrië helemaal stop.
Syriës relaties met Irak zijn het
laatste jaar tengevolge van de ou
de rivaliteit tussen de twee vleu
gels van de Baath-partij die zowel
in Damascus als in Bagdad aan de
macht is, tot het nulpunt gedaald.
Nieuw is de verkoeling in de
vroeger hartelijke verstandhou
ding tussen de Syrische leider
Assad en koning Hoessein van
Jordanië, die toenadering tot Irak
gezocht heeft, kennelijk met
groot succes wat moge blijken uit
Amman's onvoorwaardelijke
steun aan Bagdad in de huidige
Iraaks-Iraanse oorlog.
Genegeerd door de Amerikanen,
vastgelopen in het Libanese
moeras, omgeven door wantrou
wende buurlanden, geïsoleerd in
de Arabische wereld en met blij
vende binnenlandse onrust, is
Assad's noodsprong naar Mos
kou zeer begrijpelijk. Zyn „fusie"
deze zomer met de andere „out
cast" in de Arabische wereld, Li
bië, heeft weinig zoden aan de
dijk gezet.
Syriës verdrag met de Sowjet-Unie
zou overigens best eens op com
plicaties met Tripoli kunnen stui
ten. Kolonel Gadhaffi immers, is
altijd een tegenstander geweest
van verdragen met een der su-
permogendhëden. Interessant is
om Gadhaffi's reacties op de
nieuwe „as" Moskou-Damascus
de komende dagen in de gaten te
houden: als hij ermee instemt,
betekent dat in feite een belang
rijke verandering in de Libische
politiek en een de facto uitbrei
ding van het Syrisch-Russische
verdrag met Libië.
De oorlog tussen Irak en Iran heeft
de totstandkoming van het ver
drag ongetwijfeld versneld. Wat
Syne betreft, dit land steunt di
plomatiek Iran, en Damascus
voelt zich bedreigd door een mo
gelijke Iraakse militaire of poli
tieke overwinning op Iran in de
Golf. Daarnaast voelen de Syri
sche machthebbers zich extra
kwetsbaar voor Israëlische mili
taire avonturen, hetzij in Liba
non, hetzij op de Golan-hoogten,
die Israel zegt in november of de
cember „officieel" te zullen an-
Wat de Sowjet-Unie betreft, biedt
het verdrag met Syrië de Russen
een unieke kans om na jaren af
wezigheid politiek en diploma
tiek in het hart van het Midden-
Oosten „terug te keren". Juist op
het moment dat de „kaarten op
nieuw geschud worden."
De precieze inhoud van het Sy
risch-Russische verdrag is nog
niet bekend. Waarnemers in Bei
roet houden het op een „vriend
schaps- en samenwerkingsver
drag". maar de Syrische pers - de
wens is de vader van de gedachte
- sluit een militair veiligheid
pact" compleet met mogelijke
stationering van Russische troe
pen op Syrisch territorium of het
verlenen van lucht- of manne-fa-
ciliteiten aan de Sowjets, niet
uit.
Koning Hoessein van Jordanië
heeft verklaard dat een Iraakse
overwinning een zege zou zijn
voor alle Arabieren en heeft
prompt zijn vervoerspotentieel
gemobiliseerd om voorraden
naar Irak te brengen. Bovendien
zouden in de Rode Zee-haven
Akaba van ongeïdentificeerde
schepen Russische materialen
zijn uitgeladen, die volgens een
woordvoerder van het Ameri
kaanse ministerie van buiten
landse zaken, „met de oorlog te
maken zouden kunnen heb
ben".
Radarpost
Naar thans blijkt, hebben de VS
naar Saoedi-Arabië niet alleen
vier AWACS-radarvliegtuigen
(vliegende centra voor gevechts
leiding) gestuurd om het weste
lijke deel van de Perzische Golf
tegen onverhoedse Iraanse
luchtaanvallen te beschermen,
als represaille voor Arabische
steun aan Irak, maar ook een ra
darpost die öp de grond een aan
vulling op de waarnemingen in
de lucht moet vormen.
Voorts is sinds eind vorige week
een team van militaire specialis
ten in Saoedi-Arabië om de staat
van de Saoedische luchtverdedi
ging te bestuderen en tevens de
integratie van de Amerikaanse
waarnemingsposten met de Sa
oedische defensie zo effectief
mogelijk te regelen.
TEHERAN (Reuter) - De aftre
dende Iraanse minister van
buitenlandse zaken, Sadeg
Ghotbzadeh, gaat een nieuw
ochtendblad beginnen. Het
eerste nummer van de Per-
zisch-talige krant, die de
naam "Val'Asr" (leeftijd)
meekrijgt, verschijnt aan
staande zaterdag.
Een woordvoerder van de mi
nister verklaarde dat Gotbza-
deh de algemeen directeur
van het blad wordt en dat de
vergunning op zijn naam
komt te staan.
In het nieuwe kabinet van pre
mier Rajai van Iran is Ghotb
zadeh niet opgenomen. Over
een opvolger op buitenlandse
zaken is nog geen overeen
stemming bereikt. Hoewel
het aftreden van Ghotbzadeh
nooit officieel is aangekon
digd, heeft hijzelf verklaard
dat hij de functie van minister
van buitenlandse zaken niet
langer bekleedt.
Zijn woordvoerder deelde mee
dat Ghotbzadeh geen enkele
regeringsfunctie zal aanvaar
den omdat hij wil dat het
nieuwe dagblad onafhanke
lijk blijft.
Samenwerking
ROME (Reuter) - De Italiaanse so
cialisten en de sociaal-democra
ten die lang met elkaar overhoop
hebben gelegen, zijn het dinsdag
eens geworden over samenwer
king. Dit akkoord wordt te Rome
beschouwd als een belangrijke
stap naar eenheid van de niet-
communistische linkse groepe
ringen in Italië.
De overeenkomst tot samenwer
king werd gesloten door de so
cialistische leider Bettino Craxi
wiens partij bij de parlements
verkiezingen van juni 1979 10
procent van de stemmen kreeg,
en de sociaal-democratische se
cretaris-generaal Pietro Longo,
wiens partij toen 4 pet van de
stemmen behaalde.
Het Péntagon, het Amerikaanse
ministerie van defensie, ver
klaarde weliswaar maandag dat
de vier AWACS-toestellen zo snel
mogelijk zouden worden terug
gehaald naar de (Het is een kost-
.bare operatie"), maar niet eerder
dan Saoedi-Arabië wenst. Het
overvliegen van een grondstation
en de inschakeling van de militai
re experts wijst op een betrok
kenheid van langere duur dan het
Pentagon wilde suggereren, ze
ker nu het ernaar uitziet dat de
oorlog tussen Iran en Irak zich
nog geruime tijd kan voortsle
pen.
Onder druk
Naarmate Iran meer te maken
krijgt met tekorten aan brandstof
en onderdelen voor zijn Ameri
kaanse bewapening, zou de
Iraanse leider Chomeini met
wanhoopsaanvallen op andere
Arabische vijanden kunnen po
gen de olieverbruikende wereld
onder druk te zetten. Chomeini's
onberekenbaarheid is een van de
factoren die de strijd in het Iraan
se grensgebied met Irak tot een
politiek gevaarlijk en ongewis
gebeuren maken. Weliswaar
hebben de VS geen aanwijzingen
dat koning Hoessein Irak van
wapens zou willen voorzien uit
Amerikaanse arsenalen, maar
Amerika leunt zwaar op de be-
doeinen-koning om hem zoveel
mogelijk buiten de strijd te hou
den.
■Anderzijds, als de akkoorden van
Camp David tussen Israël en
Egypte ooit tot andere landen
moeten worden uitgebreid, zal
Jordanië het eerste Arabische
land moeten zijn om zich tot de
opvattingen van de Egyptische
president Sadat over de midde-
noostelijke verhoudingen te be
keren. Vandaar dat de VS ook
niet uit het oog verliezen dat
Hoessein uit politiek realisme
zo'n grote stap gemakkelijker
kan maken wanneer hij zich bij
zulke gelegenheden als de strijd
van Arabieren tegen een Perzi
sche aartsvijand, duidelijk aan de
Arabische kant schaart en niet
zoals Sadat wel moet, balanceert
tussen zijn afhankelijkheid van
Amerika, de noodzaak een vrede
te handhaven en de verguizing
van zijn Arabische broeders.
De Iraanse haven Chorramsjar, waar schepen door de oorlog tussen Iran en Irak vastzitten. Op de achtergrond
rookwolken als gevolg van de beschietingen.
(Van onze medewerker George
Mavros)
TEHERAN - Terwijl de Iraanse
president Bani-Sadr een
nieuw massaal tegenoffensief
aankondigde om de Iraakse
strijdkrachten tot buiten zijn
grenzen terug te dringen, is
een gegeven aan het licht ge
komen, dat een grote rol in
het machtsevenwicht met
Irak speelt: de Iraanse lucht
macht gebruikt de laatste drie
dagen bij de aanvallen op
Iraakse strategische doelen
de befaamde Amerikaanse F-
14's die veel meer gevechts
kracht hebben dan de tot nu
toe gebruikte Phantoms.
Een adviseur van president Ba
ni-Sadr en twee hoge officie
ren van de Iraanse lucht
macht hebben de inzet van de
F-14 gisteren bevestigd, toen
wij gezamenlijk een vlucht
per helikopter maakten bo
ven het westelijk deel van het
front.
De F-14 is in veel opzichten zelfs
de meerdere van de onlangs
door Nederland aangeschafte
F-16. Aanvankelijk exclusief
ontwikkeld voor de Ameri
kaanse marine, slaagde alleen
de verdreven en inmiddels
overleden sjah van Iran er in
Washington te bewegen hem
aangepaste versies voor ge
bruik vanaf land-bases te le
veren. Het toestel kan op gro
te hoogte opereren, zowel te
gen lucht- als tegen grond
doelen. Het beschikt over alle
denkbare apparatuur om vij
andelijke vliegtuigen en ra
dar-installaties te mislei
den.
Bronnen in Teheran melden dat
de F-14's zo'n 150 aanvallen
per dag uitvoeren tegen Irak.
Daar staan hooguit 15 tot 20
aanvallen van de Iraakse
luchtmacht tegenover. Een
van de luchtmachtofficieren
die deze informatie bevestig
de zei: „Iedereen van ons wil
Phantoms sturen, omdat wij
ze kennen als onze broekzak.
Maar we gebruiken ze nu he
laas alleen maar om er
pamfletten mee uit te werpen
boven de steden van Irak"
Op deze pamfletten staan
boodschappen van Imam
Chomeini waarmee hij de Sji-
'iten van Irak, die 60 procent
van de bevolking uitmaken,
vraagt om tegen de Iraakse
.president Saddam Hoessein
ten strijde te trekken, zoals de
Sji'iten van Iran hebben ge
daan tegen de Sjah.
(Van onze correspondent Rudolph Bakker)
PARIJS - Een massale protestmars trok gisteravond over
de boulevards van Parijs. Vertegenwoordigers van alle
partijen, alle vakbonden en alle joodse organisaties trok
ken met honderdduizenden van de Place de la Nation
naar de Place de la Rpublique om van hun afschuw te
getuigen tegen de reeks van aanslagen het afgelopen
weekeinde tegen joodse instellingen. De aanslagen von
den hun hoogtepunt in een bomaanslag op een synagoge
in de Rue Copernic, waarbij vijf voorbijgangers werden
gedood.
Een joodse betoger in concentratiekamppak tijdens de r»assale betoging
tegen rassenhaat die gisteren in de Franse hoofdstad werd gehouden.
De protestoptocht was georgani
seerd door de MARP, de bewe
ging „tegen rassenhaat en voor
vriendschap onder de volkeren"
Aanvankelijk hadden vooral de
communisten en de socialisten,
geflankeerd door de gelieerde
vakbonden, zich bij de betoging
aangesloten. In deze fase van de
voorbereidingen had de gram
schap over de bomaanslag in de
Rue Copernic zich met name ge
keerd tegen de minister van bin
nenlandse zaken Christian Bon
net en tegen de president van de
republiek, Valéry Giscard d'Es-
taing, die niet tijdig genoeg de bui
zouden hebben zien aankomen.
Tevens zou het Franse politie
korps geïnfiltreerd zijn met ultra
rechtse elementen, die voor de
aanslagen verantwoordelijk
worden gesteld.
In dit stadium begrepen de rege
ringspartijen dat ze - een halfjaar
voor de presidentsverkiezingen -
een onvergeeflijke fout zouden
begaan niet aan de betoging deel
te nemen. De gaullisten gingen
hals over kop in beraad en beslo
ten een afvaardiging naar de pro
testoptocht te zenden. Ook de
UDF-de partij van de president-
besloot tot het zenden van af
gevaardigden. Terwijl de optocht
zich formeerde, sprak in het par
lement zijn voorzitter Chaban
Delmas, die de aanslagen fel ver
oordeelde. Op verzoek van de
fractievoorzitters werd de zitting
toen geschorst om de parlemen
tariërs gelegenheid te geven aan
de betoging deel te nemen.
Het schouwspel dat zich onder een
herfstige koude regen voltrok,
was aanleiding tot overdenking.
Voor het eerst in de geschiedenis
van deze republiek trokken ver
tegenwoordigers van alle politie
ke pluimage, gevolgd door verte
genwoordigers uit alle rangen en
standen, op om tegen de aansla
gen op „vrijheid en democratie"
te protesteren. Met name uitvoe
rig toegejuicht werden verte
genwoordigers van de beide poli
tievakbonden. die dezer dagen
hadden onthuld dat het politie
korps met nco-nazi's was door
schoten.
De politie hield zich by de demon
stratie op de vlakte; de organisa
tie was geheel in handen van de
ordediensten van de betogende
groeperingen. Tot de meest ge
hoorde kreten behoorden die
waarin het aftreden van minister
van binnenlandse zaken Bonnet
werd gevraagd, en waarin presi
dent Giscard en eerste-minister
Barre medeverantwoordelijk
werden gesteld voor de escalatie
van het anti-semitisme.
In een televisie-interview bekriti
seerde madame Simone Veil - de
voorzitter van het Europees par
lement in Straatsburg en voor
malig minister van volksgezond
heid in het Franse kabinet - het
'betrekkelijke stilzwijgen" van
de regering in de kwestie van de
Rue Copernic. Madame Veil be
leefde als joods meisje de erva
ringen van een Duits concentra
tiekamp. Het interview van ma
dame Veil werd op de televisie
ingeluid door de eveneens joodse
Franse top-presentator Leon Zi-
trone.
Premier Barre heeft voor woensdag
een verklaring in het parlement
in het vooruitzicht gesteld. Na de
verklaring volgt een door de op
positie aangevraagd debat. Het
debat wordt bij uitzondering
door de televisie uitgezonden. De
kwestie van het anti-semitisme in
Frankrijk is echter zo complex -
evenals in vele andere landen -
dat het onwaarschijnlijk is dat
het debat enige opheldering zal
brengen. Frankrijk telt de meeste
joden binnen zijn grensen van
geheel Europa.
De gigantische protestmars van
gisteren door de straten van Pa
rijs straalde een gevoel van na
tionale saamhorigheid uit. Dit
gevoel werd opgewekt ondanks
de gepolitiseerde motieven van
veel deelnemers aan de betoging.
Het ontstond op een moment in
de geschiedenis van het moderne
Frankrijk, waarin het land hope
loos en uitzichtloos verdeeld leek
door elkaar op leven en dood be
strijdende groeperingen. Het
kwam ook voort uit een gevoel
van nationale schaamte. De
Fransen die hun historie kennen,
weten dat zijn burgerij in zyn
chauvinisme altijd hardvochtiger
met de joodse landgenoten is
omgegaan dan met immigranten
van andere pluimage.
BRIGHTON (DPA) - De Britse Conservatieve partij is vastbesloten af
schaffing van het Hogerhu is door een komende Labourregenng met alle
middelen te verhinderen. Op de eerste dag van het partijcongres in de
Zuidengelse badplaats Brighton spraken afgevaardigden gisteren gea
larmeerd over de plannen van de Labour-oppositie, by een verkiezings
overwinning het Hogerhuis op te heffen
"Het House of Lords is een onmisbaar en doeltreffend bolwerk tegen het
scheppen van een autoritaire, socialistische staat", zei Norman St. John-
Stevas, leider van de Conservatieve fractie en minister voor de kunst,
onder applaus van de afgevaardigden
Met grote meerderheid namen de ongeveer 5.000 afgevaardigden een re
solutie aan die versterking van het Hogerhuis eist. Door het beschermen
van het House of Lords tegen aanvallen van een toekomstige linkse
regering moet worden voorkomen dat er een een-kamerparlement komt
dat "een stap naar instelling van een marxistische staat" neemt.
Veel Conservatieven zijn vooral bezorgd dat na eventuele afschaffing ver
kiezingen voor het Lagerhuis steeds weer kunnen worden uitgesteld,
omdat er geen geschreven Britse grondwet bestaat, en Labour zich dan
voorgoed van de macht kan verzekeren.
Op het Labourcongres in Blackpool vorige week had de leider van de
linkervleugel, Tony Benn. opheffing van het Hogerhuis een voorwaarde
voor een werkelyk socialistische politiek genoemd Labour heeft er
vooral bezwaar tegen dat meer dan de helfi van de zetels in het Hoger
huis erfelijk zijn.
WASHINGTON - De VS hebben Jordanië en een aantal andere landen in het Midden-Oos
ten gewaarschuwd voor het gevaar van een uitbreiding van de strijd in het gebied van de
Perzische Golf. En Jordanië, dat hulp heeft toegezegd aan Irak, heeft te horen gekregen
dat geen Amerikaanse wapens aan derde landen kunnen worden overgedragen zonder
toestemming van de Amerikaanse regering
