De "blauwe" weer in
oude luister hersteld
steken
al hun
tijd in
grote
opknap
beurt
ZATERDAG 4 OKTOBER 1980
gevormde bergingsploeg
naar Leiden liet overbrengen.
Danzkij de medewerking van
NS kon de tram tijdelijk een
plaatsje krijgen op het goede
renstation aan de Haagweg in
Leiden. Op die plaats werd
het al snel een gewild object
voor de jeugd. Ruiten sneu
velden. links en rechts wer
den er onderdelen afgesloopt.
Af en toe werd er zelfs een
vuurtje in gestookt.
Geen onderdak
George Groenveld, een van de
mensen van het eerste uur.
"De tram ging met de dag
achteruit. We vreesden het
ergste. We zaten met het
probleem dat we geen ge
schikte bergruimte konden
vinden. Overal hebben we
aangeklopt. Er is gebietst en
gebedeld. Gebeld en ge
schreven. Zonder succes".
Tot in 1976 het oog viel op een
leegkomende romneyhal van
Starlift in Voorburg. Er werd
contact opgenomen met de
eigenaar D. Stoop en na wat
heen en weer gepraat kwam
er een genereus aanbod. De
stichting zou de oude fa
briekshal gratis mogen ge
bruiken tot het ogenblik dat
de tram weer was opgeknapt.
Enkele maanden later volgde
een geimproviseerd transport
van Leiden naar Voorburg.
En sinds die tijd zijn de leden
van de stichting aan het werk
gegaan. George Groenveld:
"Het eerste jaar was het voor
namelijk sloopwerk. Klin-
kernagelkoppen afvijlen,
roestig plaatwerk verwijde
ren en verrot hout wegbre
ken. Achteraf heb ik wel eens
gedacht: hoe hebben we toen
de moed gehad om er aan te
beginnen"
Enthousiasme
De tramrestaurateurs komen
voor het merendeel uit Haag
se en Leidse regio. Maar er
zijn enthousiastelingen die er
geregeld een retourtje Castri-
cum of Abcoude voor over
hebben om mee te kunnen
sleutelen. Deskundigheid is
niet vereist wel een flink por
tie enthousiasme. Zoals tot
voor kort trombonist Schaap
van het Noordhollands Phil-
harmonisch Orkest die zich
als een echte meubelmaker
ontpopte en onder meer de
tekeningen voor de nieuwe
banken maakte. Helaas is hij
onlangs overleden, zodat de
stichting op het ogenblik nij
ver zoekt naar een nieuwe
"meubelmaker"
Ander voorbeeld is een instru
mentmaker van de TH Delft
die aan de hand van een kapot
exemplaar de nieuwe kop
lampen vervaardigt.
Door
Bram van Leeuwen
Ook de vindingrijkheid van an
deren kent geen grenzen.
Leidenaar Frits van Dam:
"We hebben een serie posters
laten maken van trams. En
kleurenfoto's. Die verkopen
we. Er zijn stickers en er is een
grammofoonplaatje boorde
vol met tramgeluiden. Voor
de echte liefhebbers". De eer
ste persing van tweeduizend
exemplaren is inmiddels bij
na uitverkocht. Bovendien
houdt de stichting af en toe
"open huis". Voor zaterdag 18
oktober is er weer een ge
pland. Iedereen kan komen
kijken en er worden dia's ver
toond. Voor één dag worden
de werkzaamheden opge
schort. Elke cent die binnen
komt is bestemd voor het
goede doel.
Hoewel de groep tramenthou
siasten de medewerking
krijgt van vele kanten ("Over
al waar iets te halen valt, zijn
we bij") moet er toch flink wat
geld op tafel komen. Neem
bijvoorbeeld de draaistellen.
Die zaten er niet meer onder
toen de stichting de tram in
handen kreg.
Al in 1974 legde de Leidschen-
dammer J.H. Vis, ook een
man het eerste uur, contacten
met de fabriek die ze in de ja
ren twintig ook leverde, de
firma Ganz-Mavag in Boeda
pest. "Na veel heen en weer
geschrijf bleek men bereid ze
speciaal voor ons te willen
maken. Voor een vrienden
prijsje van 31.000 gulden",
vertelt George Groenveld met
gepaste trots.
Ambassadeur
Enkele weken geleden arri
veerden de tonnen zware on
derstellen met wielen en as
sen in de Voorburgse "remi
se". Onlangs werden ze tij
dens een korte officiéle plech
tigheid overgedragen aan de
club door de ambassadeur
van Hongarije. Zo zijn er meer
zaken geritseld. Het nieuwe
plaatstaal betrok men voor
een fancyprijsje van Hoogo
vens en Sikkens heeft al toe
gezegd gratis de verf te zullen
leveren. Maar zover is het nog
lang niet.
Een forse klus hebben ze in
middels wel achter de rug. De
grenenhouten vloer zit in
middels op zijn plaats en het
plaatwerk is op de traditio
nele manier met klinknagels
bevestigd. George Groen
veld: "In totaal zitten er al
meer dan vierduizend van die
klinknagels in. Die dingen
moet je stuk voor stuk heet
maken. En dan snel naar de
tram rennen, anders zijn ze
weer koud".
Geen concessies
Wat opvalt bij de uitvoering van
het wederopbouwplan is dat
Foto gemaakt bij het afscheid van de blauwe tram. Leden van de Tramweg Stichting met hun troetelkind.
LEIDEN - Het getal, dat met
krijt op het schoolbord in de
stalen koepelvormige ruim
te geschreven staat, laat
niets aan duidelijkheid te
wensen over. Meer dan
14.000 arbeidsuren zijn de
afgelopen vijf jaar geïnves
teerd in een ambitieus pro
ject. Het weer rijklaar ma
ken van een oude tramwagen
van de NZH. Eens een trots
stalen ros, maar na een pe
riode van verval niet meer
dan een karkas met doorge
roeste platen en verrot hout.
Of, zoals de leden van de
Tramweg Stichting het zeg
gen: er wordt gewerkt aan
het derde leven van een Boe
dapester. Elke dinsdag
avond en zaterdag zijn ze aan
het werk. De ongeveer twin
tig enthousiaste leden van de
stichting. Sinds de eersten in
1976 met het monnikenwerk
begonnen hebben ze maar
één doel voor ogen: de B 412
moet weer in oude luister
worden hersteld. De "blau
we" moet weer kunnen rij
den.
Gesloopt
Het is een van de vele tramstel
len die aan het eind van de
jaren vijftig en begin van de
jaren zestig bij bosjes uit de
roulatie werden genomen en
waarvan 99.9 procent uitein
delijk zijn graf vond onder de
gretige snijbranders van
snelwerkende slopers. Rol
lend materieel, dat sinds de
jaren twintig een vitale bij
drage leverde aan het open
baar vervoer tussen vele ste
den en dorpen in Noord- en
Zuid-Holland.
De verdwijning van de tram uit
het stadsbeeld is snel gegaan.
Heel snel. De bus werd een
beter en flexibeler vervoer
middel gevonden. Toch be
ginnen op het ogenblik steeds
meer mensen te twijfelen of
het wel zo verstandig was de
vrije trambanen op te offeren.
De roep om de terugkeer van
de aloude tram wordt weer
sterker. De gemeente Leiden
gaat er zelfs al toe over in de
Stevenshofjespolder ruimte
tuele nieuwe tramverbinding
in de richting Den Haag.
Boedapester
De B 412 behoorde tot de zeven
tig zogenaamde "Boedapes-
ters", die de NZH in het begin
van de jaren twintig in bedrijf
stelde. Op de lijnen met nor
maal spoor tussen Scheve-
ningen, Den Haag, Leiden,
Katwijk en Noordwijk en op
de smalspoorlijn Amster-
dam-Zandvoort. Vanwege de
kleur werd "de blauwe" voor
dit type tram een gevleugelde
term.
In 1923 werd de B 412 gebouwd.
Met draaistellen uit Honga
rije, automatische koppelin
gen uit de Verenigde Staten
en elektrische bedrading uit
Engeland. Een jaar later kon
den de eerste reizigers op het
tracé Leiden-Den Haag van
deze tram gebruik maken.
Een kleine tien jaar later werd
de tram geschikt gemaakt
voor smalspoor, omgedoopt
tot B 464 en tot de opheffing
in 1957 gebruikt op de lijn
tussen Amsterdam en Zand-
voort.
Vakantiehuisje
Dat het tramstel de slopersha
mer ontliep was te danken
aan een baron die er wel wat
in zag als vakantiehuisje en de
tram liet overbrengen naar
het Overijsselse Gorssel. De
gemeente maakte uitmi
lieu-oogpunt bezwaar en an
derhalf jaar later volgde
transport naar Groede in
Zeeuws-Vlaanderen. Daar
verschafte het vijftien jaar
onderdak aan vakantie- en
weekendgangers. Opnieuw
dreigde daarna het gevaar van
de sloop.
De eigenaar schonk het rijtuig
aan dé inmiddels gevormde
Tramweg Stichting, die het in
juni 1973 door een inderhaast
er geen enkele concessie
wordt gedaan om tijdwinst te
boeken. Alles moet zijn oor
spronkelijke vorm krijgen.
Daarom moeten de koppelin
gen (een Amerikaans patent)
- al weer tegen een sterk ge
reduceerd tarief - verscheept
worden van Boston via New
York naar Rotterdam.
Authentieke vormgeving. Dat
zelfde geldt voor de deur
knoppen, de handvaten op de
banken en de ventilatoren op
het dak. Zelfs de emaille
plaatjes met de aanwijzingen
voor de reizigers liggen al
klaar.
George Groenveld: "We hadden
gedacht dat het een vijf-ja
renplan kon zyn. Ons streven
was erop gericht de tram in
1981 klaar te hebben. Dat zou
dan mooi kunnen samenval
len met het honderdjarig be
staan van de NZH. Maar dat
lukt zeker niet. Waarschijn
lijk wordt het wel 1983"
Bij de groep bestaat een duide
lijke teleurstelling over de
belangstelling, die tot dusver
van NZH-zijde is getoond
voor het project Ook in de pe
riode dat met man en macht
werd gezocht naar een ge
schikt onderdak gaf de NZH
niet thuis. "Uit alle contacten
die we hebben gehad is dui
delijk gebleken dat de oude
tramgeneratie bij de NZH is
verdwenen. Men zegt dat ook
openlijk: de trams zijn voor
ons een voorbije zaak, we zijn
nu een busonderneming",
stelt een van de leden met
enige spijt vast.
Oude rotten
Dat betekent niet dat de groep
volledig verstoken is van
NZH-kennis. Gepensioneer
de NZH-mensen, die hun
hele leven te maken hebben
gehad met de trams zijn gere
geld in de werkloods te vin
den. Elk onderdeel heeft zijn
eigen verhaal. Een van die
oude "NZH-rotten" is Nico
Wildschut, die geregeld met
stadgenoot Frits van Dam
meereist naar Voorburg om
de werkers van advies te die
nen als dat nodig is. Hu heeft
er 45 NZH-dienstjaren op
zitten en wat hij niet van
trams weet is niet de moeite
waard.
Voor alle leden van de Tramweg
Stichting is er maar één doel
waarvoor gewerkt wordt: de
tram moet weer in rijvaardige
staat worden gebracht. Om
dat het niet denkbeeldig is dat
de tram ooit weer in de open
lucht zal moeten staan wordt
er bij het herstel veel aan
dacht besteed aan de conser
vering. George Groenveld:
"Zoals we het nu doen moet
hij twintig, dertig jaar buiten
kunnen staan zonderal teveel
problemen. Het wordt een
uniek museumstuk. Zo be
staat er geen tweede in ons
land".
Schaftkeet
Hoewel het eind van de klus
nog lang niet in zicht is. hou
den de leden van de stichting
de toekomst nauwgezet in het
oog. Overal waar tramonder
delen opduiken of verkocht
worden zijn de leden paraat
Zo slaagde men er onlangs in
een oude houten schaftkeet-
wagen van de NZH op de kop
te tikken. Het ding stond bij
een sloperij in Gouda. Met
een kraanwagen werd het
transport verzorgd en nu staat
de schaftwagen in de Voor
burgse loods.
Voor de wat verdere toekomst
heeft de groep tramenthou
siasten het oog al weer gericht
op een ander project. Ergens
in Nieuwkoop staat nog een
oude tram. De zoon van de ei
genaar heeft er een geluids
studio in ondergebracht.
"Maar we hebben de toezeg
ging dat we de tram krijgen
als de B 412 klaar is", vertelt
George Groenveld, als er in de
loods even wordt gepauzeerd
voor een bekerge koffie Tij
dens die werkonderbreking
wordt het gesprek bepaald
door slechts éen onderwerp:
de tram.
Toen de tram nog een vertrouwde verschijning wus in het stadsdeel.
