Het tweede kind wordt
niet meer gedood
amsmns*
Trijntje Huistra terug naar Irian
Mooi werk in de Jalimo-vallei
KERK
DIENSTEN
I
Dit meisje is het tweede
kind van de eerste tweeling die
in het ziekenhuisje van Anggu-
ruk werd geboren. Zij werd
niet gedood, maar de ouders
deden wel afstand van haar.
Nu woont ze bij een verpleeg
ster op Sulawesi (Celebes).
In het ziekenzaaltje van
Angguruk, de hoofdplaats
van de Jalimo-vallei in
Irian Jaja (het vroegere
Nieuw-Guinea), is in fe
bruari van dit jaar voor
het eerst het tweede kind
van een tweeling binnen
gebracht dat de ouders
niet in de rivier hadden
weggegooid.
Als in dit deel van het cen
trale bergland - ten oosten
van de Baliemvallei280
mijl van de hoofdstad Ja-
japura - een tweeling was
geboren, dan werd het
tweede kind gedood.
De moeder had zelf niet vol
doende voeding om het in
leven te houden en ook gold
dit kind als het overtui
gende bewijs dat de vrouw
bij een andere man had
geslapen.
Zuster Trijntje Huistra (42),
door de hervormde zen
ding van Oegstgeest
uitgezonden om in West-
Irian te werken, schrijft
het toe aan de invloed van
de bijbel dat deze wrede
gewoonte langzamerhand
is losgelaten. Nu doden
zij het kind niet meer. Ze
doen er wel afstand van,
maar zoeken een oplossing
om het leven te sparen. En
een van de mógelijkheden
is dan, het kind bij het zie
kenhuis te bezorgen
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1981
Trijntje Huistra, die volgende week na een vierde
verlof, maar nu voor een laatste periode van twee
jaar, naar Irian teruggaat, raakt niet opgewonden
als ze over die praktijken vertelt.
"Je moet niet vergeten dat de mensen in deze vallei -
diep in het binnenland van Irian - pas in 1961 zijn
ontdekt. Een buitenwereld kenden zij niet. En nü
hebben wij er toch al een ziekenhuis met polikli
niek, röntgenkamer, operatiekamer, apotheek en
vrouwen- en mannenzaal voor 26 patiënten. Daar
werken een paar Indonesische verpleegsters, een
broeder uit Ambon en een Nederlandse arts met
zijn vrouw. Ook staan er op dat terrein twee grote
hutten waar mensen die van ver komen en voor
medicijnen of een kleine behandeling in de po
likliniek moeten zijn tijdelijk kunnen wonen".
Lopen
Trijntje Huistra loopt zelf re
gelmatig elf omliggende dor
pen af. Letterlijk "lóópt",
want wegen voor een auto
ontbreken. Sommige dorpen
liggen een half a één uur
gaans, maar andere vergen
een wandeling van wel vier
uur, bergje op - bergje af. Er
gaat altijd een meisje met
Trijntje mee om wat spul
letjes te dragen. Zelf loopt ze
dan met de weegschaal. Voert
de route door het bos, dan
vergezellen een paar mannen
haar. Voor de veiligheid.
Trijntje geruststellend: "Je
hoeft daar als vrouw echt niet
bang te zijn"
Zij onderzoekt in de dorpen
zwangere vrouwen en baby's
en praat er over geboortenre-
geling en voeding. Soms blijft
ze drie dagen bij de mensen.
"Dat hangt er vanaf wat ze je te
vertellen hebben. Je moet er
wel voor zorgen dat ze ook
weer niet te veel op je gaan
steunen. Want ze moeten wel
uit eigen beweging naar de
kliniek komen als dat nodig
Is de gezondheidstoestand van
de bevolking merkbaar ver
beterd?
"Dat is niet zo gemakkelijk vast
te stellen. Je weet niet hoe
oud de mensen vóór 1961
werden en hoe oud ze nu pre
cies worden. Ze hebben geen
jaartelling. Aan de hand van
gebeurtenissen in het verle
den is het soms een beetje te
schatten. Maar een feit is Öat
vroeger alleen de sterksten
over bleven. Velen stierven
aan diarree of longontsteking.
Ook middenoorontsteking
kwam veel voor. Ze teerden
uitsluitend op hun eigen
weerstand. Die ziekten zijn er
nu nog wel, en door de con
tacten met de grote buitenwe
reld zijn er zelfs andere bij ge
komen, zoals griep, maar nu
gaan ze naar de polikliniek
voor injecties. De sterfte is
dus wel teruggedrongen"
Romantiek
Trijntje Huistradie in deze
verlofperiode het gouden hu
welijksjubileum van haar
ouders in Leeuwarden mee
vierde, luisterde op de lagere
school altijd gespannen naai
de romantische zendingsver-
halen. En als ze 's maandags
haar geldstukje liet vallen in
de grote spaarpot voor de
zendingstelde ze zich daarbij
van alles voor. Later op de
kweekschool wist ze het heel
zeker: onderwijzeres worden,
maar dan wel daar.
Ze is dat van 1960 tot 1963 ge
weest. Toen kwam ze terug
om aan de Vrije Universiteit
in Amsterdam een verpleeg
stersopleiding te volgen. In
1969 werd zij, met financiële
steun in de rug van het her
vormde jeugdwerk in Sas-
senheim. Voorhout, De Kaag
en Warmond, opnieuw uitge
zonden, nu in dienst van de
Raad voor de Zending. De
band met de Leidse regio
(classis) van de Hervormde
Kerk is blijven bestaan. Van
daar dat Trijntje Huistra bij
elk verlof in Leiden en omge
ving de nodige vertel- en dia
avonden verzorgt.
Zij hoopt het in Irian tot 1 juni
1982 vol te houden. Dat hangt
ook af van de autoriteiten.
"Als je in de medische sector
werkt, moet je twee keer per
jaar je visum laten verlengen.
Voor theologen is dat maar
één keer per jaar. Je werkver
gunning moet elk jaar worden
verlengd. Heb je die, dan
volgt het visum vrijwel auto
matisch"
"Voor de kustgebieden zijn er
genoeg Indonesische ver
pleegkundigen. Daar zijn bui
tenlanders niet nodig. Zij
hebben een prima opleiding
achter de rug. Heel praktisch.
En met een grotere verant
woordelijkheid dan wij in
Nederland hebben. Je moet
bij ons als verpleegster veel
meer aan artsen en laboran
ten overlaten. Theoretisch
mogen de Indonesische ver
pleegsters misschien wat
minder zijn dan wij, praktisch
gaan ze ons voorbij"
"In het binnenland is er wel een
tekort. Dat komt omdat de
Irianezen sterk hechten aan
het familieverband. Ze kun
nen niet goed alleen zijn. On
getrouwde vrouwen vind je er
dan ook niet. Een vrouw zal
nooit alleen in een huis wo
nen. Wij staan daar heel an
ders tegenover. Als wij ons
werk maar hebben en thuis
onfce boeken, kranten en cas
setterecorder, dan vermaken
we ons wel"
Trijntje
Huistra
temidden
van
moeders
die hier
hun baby
laten
wegen.
"De Indonesiërs hebben aan
ons als buitenlanders echt
geen hekel. Maar als ze iets
zelf kunnen rooien, willen ze
zich ook bewijzen. Ze wensen
dan geen pottekijkers, hoe
goed die het ook bedoelen"
en vrouwen doen volop mee
aan de bewerking. Er worden
voornamelijk knolgewassen
verbouwd. Zoete aardappels
zijn erg in trek.
"Wat de landbouwmethode be
treft hoefje deze mensen echt
niets te leren. Toen de streek
werd ontdekt, was iedereen
verbaasd over hun vaardig
heid en kennis. Wel hebben
wij ze een aantal nieuwe pro-
dukten bijgebracht, zoals so
ja, kool, wortels, uien en to
maten. Dat groeit er allemaal
goed. En als er eens een vlieg
tuigje van de MAF (Missiona
ry Aviation Fellowship - dG)
leeg naar de kust terugvliegt,
dan neemt het een lading pro-
dukten mee, die daar worden
verkocht.
Verbaasd
De nederzettingen in
mo-vallei variëren v,
2000 inwoners. Zij i
ronde hutten. De vrc
met haar kinderen
hut. de vaders wonen met hun
halfwassen zonen gemeen
schappelijk.
De bevolking leeft van de land
bouw. Mannen leggen de ak
kers - met stenen wallen - aan
Hoe reageerden deze i
op de christelijke gods
dienst?
Trijntje: "In 1961 kwamen de
zendingsarts Vriend en de
Duitse predikant Zöllner het
gebied binnen. Elf jaar later
werden de eerste mensen ge
doopt. Ieder is hier lid van de
Evangelische Christelijke
Kerk van West-Irian. Ik schat
het aantal gedoopten in de
vallei nu op 2500 a 3000. Ohi-
wille van de ruimte houden
wij op hoogtijdagen de kerk
dienst op het vliegveld"
"Kinderdoop is hier niet. Je
wordt gedoopt op persoonlij
ke belijdenis. Naast de echte
christenen zijn er, zoals over
al, ook meelopers. Ze willen er
gewoon bij horen. Er wordt
geen enkele dwang op de men
sen uitgeoefend. Wel klinkt in
de verkondiging van het
evangelie door, dat Christus
de mens voor een keuze zet
Die vrije keuze brengt velen
ertoe, afstand te doen van hun
oude heilige voorwerpen"
voor hun geloof durven uit te
komen. Bidden in het open
baar doet iedereen, zonder
schroom. Als ze gedoopt wor
den, vertellen ze ook openhar
tig wat ze fout hebben gedaan
en hoe hun leven anders is ge
worden. God is werkelijk hun
Vader en Jezus hun grote
Broer. Ze betrekken hem veel
meer bij hun dagelijkse erva
ringen"
Eenheid
De zondag is een hoogtepunt.
"Na vijf uur zaterdagsmiddags
leeft iedereen toe naar de
zondagmorgendienst en de
ontmoeting daarna. Avond
maalsdiensten duren wel
twee uren. Iedèr voelt zich er
intens bij betrokken. De ta
ken in de dienst worden ook
zoveel mogelijk verdeeld. De
een leest uit de bijbel, een an
der bidt het Onze Vader, weer
een ander houdt de preek,
meestal een evangelist, om-
1 dat niet in elk dorp een predi
kant kan voorgaan. Vrijdags
al komen de ouderlingen uit
de verschillende dorpen bij
elkaar om de kerkdienst te
bespreken. In alle dorpen
wordt dan min of meer de
zelfde dienst gehouden. Dat
bevordert de eenheid, zowel
naar vorm als naar inhoud"
Per jaar worden in de vallei zo'n
driehonderd gedoopten aan
de kerk toegevoegd.
Trijntje Huistra - ze vertelde mij
van haar ervaringen in de sta
tionsrestauratie van Zwolle,
tussen een schoolbezoek in
Heino en een spreekbeurt in
Bolsward door - vliegt
woensdag blijmoedig naar
Irian terug. Een land dertien
keer zo groot als Nederland.
"Ik vond het fijn om weer hier te
zijn. Bij familie, vrienden en
al die mensen die met je
meeleven. Dat is eën onmis
bare stimulans".
Is "roeping" haar drijfveer?
"Och, dat is zo'n groot woord.
Weet jij dan precies wat dat
is? Misschien kom je daaraan
pas toe als je je voor honderd
procent voor iets inzet. Met
totale wegcijfering van jezelf.
Maar wie brengt dat op? Je
maakt toch allemaal fouten?
Laten we het er maar op hou
den, dat het mijn instelling is.
En die staat natuurlijk niet
apart van mijn geloof. Een
tikkeltje avontuur kwam er
misschien ook wel bij. Ik kan
wel zeggen, dat ik er nog
steeds niet los van kom. Ik
vind het werk zelf ook zo
Maar in 1982 dan toch voor
goed terug.
"Ja, je moet er ook weer niet in
vastgroeien. Een mens heeft
behoefte aan variatie. En wie
weet, misschien ben ik dan
ook niet meer nodig. Nie
mand kan daar nog heen gaan
met de bedoeling er altijd te
blijven. In de zending bied je
je diensten aan. En dat loopt
sa f'
S. J. DE GROOT
LEIDEN - Hervormde Gemeente:
Hooglandse Kerk 10 prof. dr. De Jonge,
mmv Leidse cantorij, 11.45 oecumeni
sche dienst; Markerk 10 ds. Lagerwey,
Den Haag, 5 ds. Geluk, Giessenburg;
Maranathakerk (L. Morsweg) 10 ds. Hei-
ner, Utrecht; De Regenboog (Meren-
wijk) 9 zr. Meijer en ds. v. Leeuwen, 11.15
pastor v. Well. Bethlehemkerk (Drifstr.)
10 ds. Pannekoek; Bevrijdingskerk
(Montgomerystr., Zuid-West) 9 dr. Jon-
geneel, 5 ds. Rietveld; Vredeskerk
(Burggravenlaan) zie Zuiderkerk. Waal
se kerk (Breestraat) 10.30 ds. Ribs; Acad.
Ziekenhuis 10.15 ds. Bovenberg; Diaco-
nessenhuis 10.30 ds. Van 't Hof. Kapel
Endegeest (Oegstgeest): 9.30 ds. Friede-
rich. Geref. Kerk: Zuiderkerk (Lam-
menschansweg) 10 geref. herv. gemeen
tezondag; Petrakerk (Surinamestr.) 10
ds. De Bruijn, Den Haag; Oude Vest 10
ds. Koolstra, 5 ds. Sijtsma; Maranatha
kerk (L. Morsweg) 10 ds. Heinen.
Utrecht; Bevrijdingskerk (Montgome
rystr.) 10.30 en 5 ds. Rietveld; Groenho
ven (Witte Rozenstr.) 10 dr. Wiersinga.
Geref. Kerk (dolerend) "Groot-Leiden"
(Lokhorstkerk): 8.30 en 5 hr. Veth. Geref.
Kerk Vrijg. (Herengr. 70): 10 en 5 dr.
Arntzen. Chr. Geref. Kerk (Steenschuur
9): 9 ds. Witzier, Den Haag, 5 ds. v. Dij
ken, Lisse. Geref. Gemeente (Nieuwe
Rijn): 10 en 4.30 ds. Boogaard. Geref.
Gemeente in Ned. (Bethl. kerk Drifl-
straat): 11.30 en 5.30. Evang.- Lutherse
Gemeente (Hoogl. Kerkgracht): 10.15 ds.
Happee. Remonstr.- Doopsgezinde Ge
meente (Lokhorstkerk, Pieterskerk
straat 1): 10 ds. Kuipers. Baptistenge
meente (Oude Rijn 3): 10 stud. Schouten.
Evang.- Christen-Gemeenschap (Mid
delstegracht 3): 10 hr Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
singel 21): 5hr. v. Duuren. Evangeliecen
trum Zijlsingel 2: zond. 10 en dind. 8 hr.
Zijlstra. Pinkstergemeente (Rapenburg
10): 10 hr. Eikerbout. Leger des Heils
(Hooigracht): 10 en 7.30. Nieuw-Aposto-
lische Kerk (Hoge Rijndijk 24): 9.30 en 4.
wo. 8. Zevendedagadventisten (Lok
horstkerk): elke zaterdag 9.45 bijbelstu
die. 11 prediking. Christian Science
(Steenschuur 6): 10.30. Kerk van Jezus
Christus van de Heiligen der Laatste
Dagen (Mormonen): 9.30, 10.30. en 11.20.
Soefiebeweging: 11 in zaal Pieterskerk,
mr. Baron Bentinck over "Soefisme in
het dagelijks leven". Oud-Katholieke
KerR (Zoeterw. singel-hoek Cronestein-
kade): 10. Rooms-Katholieke kerken.
Haagweg zat. 7. zond. 9 en 10.45; Heren
singel zat. 7. zond. 8.30-9.30 en 11; Rijn
dijk (Leiden-Voorschoten) zat. 7, zond.
9.30 en 11.30. Steenschuur zat. 10 en 7,
zond. 8.30,10,11.30,6 en 7; Boshuizerka-
de: zat. 7, zond. 9.30 en 11; Lammen-
schansweg zat. 7, zond. 9, 10.30 en 12;
Haarlemmerstraat zat. 7, zond. 9.30,10.45
en 12.15.
ABBENES - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Goverts.
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeen
te: 10 hr. Stam, Nieuwkoop, 7 ds. v.
Leeuwen, Leiden. Geref. Kerk: 10 hr.
v.d. Kraan, R.dam, 6.30 ds. Vree. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 dienst, 3 ds. Kok, Ca-
pelle. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 9.30 en 5 ds. De
Jonge; Kruiskerk 9.30 ds. v. Hoegee;
Opst. kerk 9.30 ds. v.d. Broek. Vinke-
veen, 6.30 ds. Bogers; Nabij 9.30 ds. Bo-
gers, jeugdkapel; G. Herderkerk 10.30
dr. v. Santen, 6.30 ds. De Kruif, zang-
dienst; De Bron 9 DR V. Santen, 6.30 ds.
Mulder; Ashram 9.30 ds. Femhout;
Driehoorne 7 ds. Oort; Onderweg (Lij
sterlaan) 10 jongerendienst; Sionskerk
9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds. Schrijver,
Woerden. Geref. Kerk. Mar. kerk 9.30 ds.
Vree. 6.30 ds. Stolk; Salv. kerk 9.30 ds.
Stolk, 6.30 ds. Assies, Zoetermeer; G.
Herderkerk 9 ds. v.d. Ree; De Bron 10 ds.
Hanemaayer. 10.30 ds. v.d. Ree. Zie ook
herv gemeente. Geref. Kerk Vrijg.
(Rijnstroom): 8.45 dienst. 6.30 ds. Borg-
dorff. Ned. Geref. Kerk (chr. nijv. school
Willemstr.): 10 en 4 ds. Smit. Dalfsen.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Ham-
stra. Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 4.
Baptistengemeente (Molenwerfstr. 1): 10
ds. De Ruiter, 6.30 ds. Koekkoek. Baptis
tengemeente Alphen-Noord (Sport-
laan): 10 hr. Bosveld. Volle-Evangelie
gemeente (school Westpreludeweg): 10
hr. v.d. Hoorn. Leger des Heils (Corn, de
Vlamingstr): 10 en 6.30. Pinksterge
meente Bethel (Rode-Kruisgebouw): 4
nam. Pinktergemeente Alphen (Rode-
Kruisgebouw): lOvoorm. Remonstrant
se Kring (Van Mandersloostraat 36): 10
ds. D'iinker, R. dam. Rooms-Kath. paro
chies: Bonifaciuskerk zat. 7, zond 9.45
en 11.30; Piuskerk zat. 7. zond. 9,10.30 en
11.45; De Bron zat. 7. zond. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6 ds Exalto. Geref. Gemeente: 9.30
dienst, 3.30 ds. Dnessen, wo. 1 okt. 7.30
ds. Harinck.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 3.30 hr. v. Geelen, Wierin-
gerwaard, 6.30 ds. De Vreugd; Salvator-
kerk 9.30, ds. Richter, 6.30 KAND. V.
Harten, Noorden, jeugddienst; Bethle
hemkerk 9.30 ds. De Vreugd, 6.30 ds.
Richter. Geref. Kerk: 9.30 ds. Elderman,
6.30 ds. Los. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 4
ds. Borgdorff.
BOSKOOP - Hervormde Gemeente:
Dorpskerk 9.30 ds. Stelwagen, 6.30 ds.
Vlasblom; De Stek 9.30 ds. Hoogendijk,
Alphen. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Dijk
stra. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v.
Langevelde. Geref. Gemeente: 9.30 en 6.
Opwekkingsgemeente (Concordia):
9.30. Vergadering van Gelovigen
i 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9.30 jeugdevang. v.d. Bos. 6.30 ds. De
Jonge, Alphen. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Welbedacht, 5 ds. De Raadt. Rooms-
Kath. parochies: Dorp zat. 7, zond. 8, 10
en 11.30; Rijndijk (Bernardus) zond. 10;
Het Anker zat. 7, zond. 8.45 en 11.15.
HILLEGOM- Herv. Gemeente: 10.30 ds.
v.d. Wal, 7 ds. v.d. Meer, Sassenheim.
Geref. Kerk: 9 ds. Rothfusz, 7 ds. v.d.
Meer, Sassenheim. In herv. kerk. Chr
Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma, avond
maal. Rooms-Kath. parochies: Martius-
kerk zat. 7, zond. 8.30, 10. 11.30 en 7; Jo
zefkerk zat. 7, zond. 10 en 11.30; H. Hart
zat. 7, zond. 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds.
.d. Hoek. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
Kolkman. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Vermeulen. 6
ds. Gebraad; Ontmoetingskerk 10 ds. v.
Andel, Bergschenhock, 6.30 ds. Van Ie
peren. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Vrolijk.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30
en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Hen*. Gemeente:
Nieuwe Kerk 10 ds. Boer, 6 ds. Drieber
gen, intrede; Oude Kerk 10 ds. Arke-
raats. 5 ds. Visser; Ichtuskerk 10 ds.
Bosma, Rotterdam-IJsselmonde. 5 ds.
Vroegindewey; Pniëlkerk 9.30 ds. Vis
ser. 5 ds. Schuurman Groen van Pr
school 10 ds. Schuurman; Ziekenhuis
Overduin 2 ds. Baas; Wijkgebouw Hoek-
steen 9.30 hr. Steenbergen, Zoe
dovendienst. Geref. Kerk: Triumfator-
kerk 9 ds. v.d. Werff, Voorhout, 10.30 ds.
v. Halsrma, 5 ds. Gilhuis. Den Haag. Ge
ref. Kerk Vrijg: 10.15 stud. Voorberg, 3
ds. Breen. Ned. Geref. Kerk. 8.45 prof.
Troost. A dam, 7 ds. Janse. Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 leesdienst. Vrije Chr. Ge
ref. Gemeente (Uni-zaal): 10 en 5 ds. v.d.
Belt. Geref. Gemeente (Remisestr.): 10
en 5 dienst, di. 30 1SPT. 7.30ds Venema.
Drachten. Volle-Evangeliegemeente
(Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gemeente: 10 ds. v.d. Kloot Meyburg,
Den Haag, jeugddienst, 7 zie geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 7 ds. Haakman,
Zwammerdam.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeente
en Geref. kerk: Dorpskerk 10 ds. Geur-
sen. 6.30 cantatedienst, ds. Knorth; kerk
Hoofdstraat 10 ds. v. Loenen; Schep-
pingskerk 9 en 10.30 ds Knorth; Ver
pleeghuis Leythenrode: 10 ds. Lutmers,
mmv koor; St. Elis. ziekenhuis: 11 mevr.
ds. Visser. Baptistengemeente: 10 br. v.
Zuijlekom, in zaal achter v.d. Valk Bou-
manweg 236. Rooms-Kath. parochie: zat.
7, zond. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 en
7 ds. Schalk. Geref. Kerk. 9.30 ds. Los, 7
ds. Heiner, Haarl.meer. Rooms-Kath.
parochie: zat. 7, zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Hc-rv. Gemeente Dorpskerk 10
ds. 't Hooft; Pauluskerk 10 er. 7 ds. De
Gelder, nam. zangdienst. Geref. Kerk: 10
en 7 ds. Stam, Etten. Geref. Kerk Vrijg.:
10 ds. Snip. 4.30 ds. Bosma. Ned. Geref.
Kerk (Salvatori): 9 en 5 ds. Schuurman.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 ds. v. Dijken.
zond. 8.30,10 en 11.45; Engelbewaarders
zat. 7, zond. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
en 6.30 ds. Bronsgeest. Geref. Kerk: 9.30
ds. Nooteboom, 4.30 interk. vesper. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30. Rooms-Kath.
parochie: zat. 7.30, zond. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6.30 ds. Molenaar, avondmaal. Geref.
Kerk: 9.30 ds. De Zeeuw. Voorschoten, 7
ds. Bijleveld, Woerden. Rooms-Kath.
parochie: zat. 7, zond. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gemeente:
9.30 ds. Snijders, haarlem, 7 ds. Goverts.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Wijngaar
den. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 3 ds. Vis-
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond.
ds. Zoutendijk. Geref. Geref. Kerk
(Woerdense Verlaat): 10 hr. Kat, Ouder
kerk a.d. Amstel, 7 ds. v. Wijk, A. dam.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7. zond. 9 en
10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: kerk
Voorstraat 10 ds. v. Achterberg, Leiden,
3.30 ds. v.d. Bergh, Rotterdam, 7 ds.
Bakker, Amsterdam; Sole Mio 9 ds.
Keuning; kerk Hoofdstraat 10 ds. Keu-
ning; geref. KerkSds. Warnink; De Rank
(Golfbaan) 10 hr. Visser, Gouda. Geref.
Kerk: kerk Hoofdstraat (Buurtkerk) 10
ds. Elgersma. 5 ds. Warnink; Vinken-
laankerk 9.30 ds. Warnink. 5 ds. Elgers
ma; Stiehtingskerk 11 ds. Bouma
Rooms-Kath. parochies: Zee zat. 7. zond.
9.30 en 11; Binnen zat. 7, zond. -, 10 en
11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Hen'. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Kalkman.
Rooms-Kath. parochies: Victorkerk zat.
7, zond. 9.30 en 11; Jozefkerk zat. 7, zond.
8.30 en 10.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene of Will, kerk 10 mevr. ds. Möh-
ring, Voorburg; Pauluskerk 10 kand.
Smeets; Gemeentecentrum 10.30 ds. Ter
Linden. 7 prof. Berkhof. Geref. Kerk
Mauritslaan): 10 ds. Vegter. Geref. Kerk
Vrijg.: 9.30 en 4.30 ds. v. d. Jagt. Ned.
Geref. Kerk (Gemeentecentrum): 8.45
ds. De Lange, 4 kand. Horsman. Van
Wijckerslooth: 4.15 ds. Oegema. Kapel
Endegeest. 9.30 ds. Friederich. Volle-
Evangeliegemeente (Gemeentecen
trum): 4 nam. Rooms-Kath parochies
OUD-ADE - Rooms-Kath.parochie zat.
7, zond. 8.30 en 10.30
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Kielder,
avondmaal, 7 ds. Hanemaayer, avond
maal. Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers
Focks, 6.30 ds. Van Uitleusden, Moor
drecht. Rooms-Kath. parochie zat. 7,
zond. 8, 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms-
Kath. parochies: Maria Presentatie zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30; Petrus-Banden zat. 7,
zond. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9.30 ds. De Kruijf, 7 ds. Kielder. Chr.
Geref.Kerk: 9.30 dienst. 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Voor
hof 10 ds. Romein; Bethelkerk 8.45 en 10
ds. De Jong, Leiden, 5 ds. Romein. Ge
ref. Kerk: Petrakerk 9.30 dr. Rietveld,
Den Haag, 5 ds. Kersten; Immanuelkerk
9 en 10.30 hr. De Vries, Leusden, 5 ds.
Dijk, A'darn; Maranathakerk 9.30 ds. v.
d. Velde, Haarlem, 5 ds. v. Wijk. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Zomer. Chr.
Geref.Kerk: 9.30 en 5 ds. Kok, Capelle.
SASSENHEIM - Herv.Gemeente: 9 en
10.30 ds. v.d. Meer, 7 ds. Boer, Katwijk,
gem. dienst. Geref. Kerk: 9.30 ds. "Hes-
seis Mulder, A'dam, 7 zie Herv. Gem.
Chr. Geref.Kerk: 10 en 5 stud. v.d. Gron
den. Ned.Prot.Bond (Jul.laan 17) 10.30
ds. v. Rossum. Voorburg. Rooms-
Kath.parochie: zat. 7. zond. 9.30 en 11
TER AAR - Herv.Gemeente: 9.30 ds.
Klein Kranenburg, 6.30 ds. Stelwagen,
Boskoop. Geref.Kerk: 10 ds. Hoekstra,
Maarssen, 6.30 hr. Dobbema, Bodegra
ven. Rooms-Kath.parochies: Aardam
zond. 9 en 12; Langeraar zat. 7, zond. 8.30,
10 e
i 11.30.
VALKENBURG - Herv.Gemeente: 10
ds. Vlasblom, St. Johannesga, 6.30 ds.
Vermeulen, jeugddienst. Geref.Kerk:
9.30 ds. De Raadt, 6.30 ds. Welbedacht.
Geref. Kerk Vrijg.; 9 en 5 stud. Voorberg.
VOORHOUT - Herv.Gemeente: 10 dr.
Verdonk. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 9. 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv.Gemeente
Dorpskerk 10 ds. Langenbach.Xeiden. 7
ds v. Bruggen. Wassenaar, jeugddienst;
aula Noord-Hofland 9.30 dr. De Ru, Den
Haag; Kerk Hulp en Heil 10 ds Lentz.
Geref.Kerk: 9.30 ds. De Zwart, 7 zie herv.
gem. Geref.Kerk Vrijg.: 10 en 5 ds.
Blokland. Rooms-Kath.kerken: Lauren-
tiuskerk .zat. 7, zond. 10 en 11.30;'aula
Noord-Hofland zond. 11; Moeder Gods-
kerk zat. 7, zond. 8.30 en 10.30. Jan
Hooflaan 3: 10.30 Engelse Dienst.
WADDINXVEEN - Herv.Gemeente:
Brugkerk 9.30 ds. Spilt, 2.30 afscheid ds.
Verwelius; De Hoeksteen 9.30 ds. Roet-
man, 6.30 ds. Verboom: Bethelkerk 9.30
ds. Verboom. 5 ds. Zoutendijk; Imma
nuelkerk 9.30 en 7 ds. Hulst. Geref. Kerk;
Kruiskerk 9 ds. v.d. Berg, 5 ds. v. d. Ree;
Ontmoetingskerk 10.15 ds. v.d. Berg.
Chr. Afgescheiden Gemeente: 9.30 e T
Volle-Evangeliegemeente "Sion" (Lin-
dègaarde 17a): 9.30. Remonstr.Gerr.
te: 10 dr. Cramer. Rooms-Kath.parochie:
Victorkerk zond. 10; Ontmoetingskerk
zond. 8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv.Gemeente: 10 ds.
Den Tonkelaar, avondmaal. Rooms-
Kath.parochie: zat. 7, zond. 8.30, 10
11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. Steenstra, oogstdienst,
4.30 ds. Looijen, Kinderdijk, 7 kerkcon-
cert; Kievietkerk 10 ds. Van Weelie,
Naarden; Messiaskerk 10 ds. v. Bruggen,
Ned.Prot.Bond (L.Kerkdam): 10.30 ds
WOUBRUGGE - Herv.Gemeente: 9.30
ds. Lefeber, 6.30 hr. Christ, Leiden. Ge
ref.Kerk: 9.30 en 6.30 hr. v. Duin,
Noordwijk. Ned.Prot.Bond (gebouw De
Wijk): 7 nam. mevr. ds. v.d. Voort,
Heemstede. Rooms-Kath.parochie:
ds. De Leeuw, Maarn, 7 hr. Van Leeu
wen, jeugddienst. Geref.Kerk: 9.30 ds.
De Ruig, Haarlem, 7 zie herv. gem.
Rooms-Kath.parochie: zat. 7, zond. 9 e
10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gemeente: 10
ds. Wolthaus. Rooms-Kath.parochies:
St. Jan zond. 9.30 en 11; Chr.Dienaar-
kerk zat. 7, zond. 10; Meerburgkerk (Ho-
