Overleg VS met
bondgenoten over
vloot naar Golf
Partijblad Sowjet-Unie
valt vrije vakbonden aan
Israëlische parlementariërs spraken met Arafat
Oproep Carter
te maken aan
om einde
apartheid
Geen waarnemers bij vergadering IMF
Ondanks nadruk op neutraliteit:
Irak werkt
ook aan
itoombom
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 1980
BUITENLAND
(Van onze correspondent Jaap
van Wesel)
JERUZALEM - Twee leden
van het Israëlische parlement
(Knesset) hebben gisteren in
de Bulgaarse hoofdstad Sofia
met PLO-leider Arafat ge
sproken. Het gaat hierbij om
twee Knessetleden van de
communistische Rakach-par-
tij, Chali Biton en Toefik Toe-
bi. De ontmoeting heeft in Is
raël tot heftige reacties geleid.
De twee worden beschuldigd
van landverraad.
De Knessetleden woonden in
Sofia een vredescongres bij.
Zij werden onder anderen
vergezeld door de bekende
advocate Felicia Langer. Toe
fik Toebi vertelde vanuit So
fia aan de Israëlische televisie
dat het een kort kennisma
kingsgesprek was. Er werden
handen geschut en over en
weer enige vragen gesteld.
Ten slotte werd door beide
partijen de hoop uitgespro
ken op een rechtvaardige
vrede in het Midden-Oos
ten.
Het is de eerste keer dat Arafat
met Israëlische parlementa
riërs heeft gesproken. Na het
gesprek, woensdagmorgen,
vertrok Arafat vanuit Sofia
naar Bagdad teneinde te be
middelen tussen Irak en
Iran.
De ultra-rechtse Techia-partij
van Geoela Cohen - de initia
tiefneemster van de beruchte
Jeruzalem-wet - heeft geeist
dat de parlementaire on
schendbaarheid van de twee
Knessetleden opgeheven
wordt, om hun berechting
mogelijk te maken. Dat
standpunt wordt gesteund
door een van de onderminis
ters van de Likoed, Arridor,
maar op het ministerie van
justitie is men zeer voorzich
tig, en de algemene indruk is
dat tot een dergelijke stap niet
zal worden overgegaan.
Ook oppositieleider Peres
keurde de ontmoeting af. Hij
sprak van „een dolkstook in
de rug, omdat de PLO zijn
handvest niet wijzigt, de ver
nietiging van Israël blijft na
streven en doorgaat met ter
reur". Peres sprak echter niet
over berechting.
Het linkse Knessetlid Uri Avne-
ry zag in de ontmoeting met
Arafat een signaal van de
PLO dat men tot een dialoog
met Israël bereid is. Dit is ech
ter een wat voorbarige
conclusie, aangezien in reso
luties van de Palestijnse Na
tionale Raad al eerder contac
ten met „anti-zionistische,
progressieve Israëli's" gelegi
timeerd werden.
Toefik Toebi is een Arabisch lid
van de communistische par
tij; Chali Biton behoort tot de
zogenaamde Zwarte Panters,
een groepering van oriëntaal
se joden die een onderdak
heeft gevonden in de com
munistische partij Rakach en
daarmee één fractie in de
Knesset vormt.
1EIROET (Reuter) - Irak doet alle
11J moeite om in de Arabische we
reld de leiding te nemen op
- nucleair gebied, waardoor inter
nationale bezorgdheid is ont
staan over de mogelijkheid dat
een eventuele komende oorlog in
het Midden-Oosten met atoom
wapens zou kunnen worden uit
gevochten.
[sraël heeft al gezegd bang te zijn
voor een atoomaanval door Ara
bische landen. Die hebben daar
op geantwoord met de bewering
dat Israël al over een atoombom
beschikt.
Israël heeft de Iraakse plannen ook
afgekeurd en een vraagteken ge
plaatst achter de Iraakse bewe
ring dat het kernenergie alleen
voor vreedzame doeleinden wil
gebruiken.
Atoomgeleerden zeggen dat Irak al
over een jaar of vier atoomwa
pens kan produceren. Syrië,
Egypte, Libië, Koeweit en Saoe-
di-Arabië staan ook al te dringen,
'feagdad wijst erop dat Irak een van
de 114 landen is die het verdrag
van 1968 over niet-verspreiding
van kernwapens hebben onder
tekend, terwijl Israël dat niet
heeft gedaan en volgens veel
atoomgeleerden vermoedelijk al
over ongeveer 15 atoombommen
beschikt.
Israël ziet de ontwikkeling in Irak
als een reële bedreiging en enkele
Arabische landen vrezen een
mogelijke "eerste klap" van Is
raël.
Deze maand heeft de Syrische mi
nister van defensie, Moestafa
Tlas, al gewaarschuwd voor het
I gevaar van een kernoorlog in het
j Midden-Oosten.
Zou Israël atoombommen tegen de
Arabieren gebruiken dan zou de
Sowjet-Unie zijn vrienden te
hulp snellen, zei hij.
[rak doet atoomzaken met Frank
rijk, Italië en Brazilië maar heeft
de eerste atoomtechnologie in
1968 van de Sowjet-Unie gekre
gen.
In juli van dit jaar klaagde de Israë
lische minister van buitenlandse
zaken, Jitzhak Sjamir, dat Frank
rijk Irak zou helpen en dat Bag
dad met die hulp een atoombom
zou gaan maken. Frankrijk wees
er toen op dat het met Irak in 1975
een atoomovereenkomst had ge
sloten en verwierp het interna
tionale verwijt dat het de vrede in
het Midden-Oosten in gevaar
bracht.
Het zou zich ondanks alle druk aan
zijn contract houden, aldus het
Franse ministerie van buiten
landse zaken.
Onder de overeenkomst moet
Frankrijk aan Irak sterk verrijkt
uranium leveren voor een onder
zoeksreactor met de naam "Osi-
rak" die buiten Bagdad gebouwd
wordt. Dit centrum gaat 600
Iraakse kerndeskundigen oplei
den.
Frankrijk zei dat de IAEA, de inter
nationale commissie voor
atoomenergie in Wenen, de
Iraakse reactor scherp in het oog
zal houden en dat Irak met het
Franse uranium geen kernwa
pens kan bouwen. Een Franse
atoomgeleerde, Francis Perrin,
sprak het officiële standpunt ech
ter tegen en zei deze maand dat
I landen zoals Irak binnen enkele
jaren atoombommen kunnen
II maken.
Het Iraakse atoomprogramma is
door een serie geheimzinnige in-
cidenten opgehouden waar en
kele westelijke diplomaten de
I hand van Israël in zien. Vorig jaar
werd het hart van de Osirak-reac-
tor door een bom van saboteurs
vernield net voordat de reactor
naar Irak zou worden verscheept
uit de Franse plaats Toulon. De
Fransen beloofden een vervan
ging.
Op 14 juni werd in Parijs een Egyp
tische kerngeleerde, Yahia al
Meshad. vermoord. De man
werkte voor de Iraakse commis
sie voor atoomenergie. Deze
maand pleegde een tot dan toe
onbekende "commissie ter be
veiliging van de islamitische re
volutie" een bomaanslag op
Jean-Jacques Graf, een Franse
atoomgeleerde die ook aan het
Osirak-project meewerkt. De
bom kwam echter verkeerd te
recht, in een boekwinkel met de
zelfde naam.
Op dezelfde dag, 7 augustus, werd
I het kantoor van een Italiaanse
firma door een bom vernield. De
firma zou atoomtechnologie aan
Irak leveren.
Diplomaten in Beiroet zeiden dat
J de Iraakse plannen passen in het
streven van het land naar het ne
men van de economische en mili
taire leiding in het gebied.
President Sadat van Egypte riep gisteren de VS op tot waakzaamheid in het gebied van de Perzische Golf,
"opdat de Sowjet-Unie deze streek niet op een goudblaadje gepresenteerd krijgt".
WASHINGTON (Reuter/ANP) - President Carter heeft gisteren opgeroepen tot het beëin
digen van de apartheid in Zuidelijk Afrika in de nabije toekomst.
In een gesprek met twee Afrikaan
se leiders, president Stevens van
Sierra Leone en president Ha-
byarimana van Roeanda, en
zwarte Amerikaanse parle
mentsleden zei de Amerikaanse
president graag met beide groe
pen te willen samenwerken om
"democratie en vrijheid voor het
volk van Namibië" te bewerk
stelligen en een einde te maken
aan de apartheid in heel zuidelijk
Afrika.
De president noemde Zuid-Afrika
niet met name, maar het was dui
delijk dat zijn woorden gericht
waren tegen het apartheidssys
teem in dat land.
Lovende woorden had Carter voor
de nieuwe regering van Zimbab
we. Deze is de democratie en de
mensenrechten toegewijd, aldus
de president.
Boycot
De raadgevende vergadering van
Reagan wil
niet met
Carter alléén
in debat
PORTLAND (AFP) - Ronald
Reagan, presidentskandidaat
van de Republikeinen, heeft
gisteravond geweigerd een
televisiedebat met Carter al
leen aan te gaan. Reagan zei in
Portland elk debat te zullen
weigeren waaraan niet "ie
dere kandidaat die een rede
lijke kans heeft op gelijke wij
ze kan deelnemen". Hij doel
de hiermee op Anderson, de
onafhankelijke kandidaat.
De Liga van vrouwelijke kie
zers had gisteren Carter en
Reagan uitgenodigd voor een
televisiedebat van man tegen
man in de week van 12 okto
ber.
Carter had de uitnodiging on
middellijk aanvaard.
de overeenkomst van Lomé heeft
gisteren in Luxemburg een re
solutie aangenomen waarin
wordt gevraagd om een boycot
van Zuid-Afrika. In de resolutie
zeggen de afgevaardigden dat ze
van mening zijn dat de maatre
gelen die door het apartheidsre
gime werden getroffen naar aan
leiding van het door de Vernigde
Naties afgekondigde verplichte
wapenembargo zodanig zijn dat
de in Zuid-Afrika gevestigde bui
tenlandse ondernemingen kun
nen worden betrokken bij het
militaire programma van het
Zuidafrikaanse regime. Deze
westerse firma's leveren prak
tisch aan Zuid-Afrika alle aardo
lie, computers en geavanceerde
technologie. Daarom zal elke
maatregel die niet de totale terug
trekking van alle westerse on
dernemingen behelst geen enkel
effect hebben", aldus de resolu
tie.
In de raadgevende vergadering van
Lomé spreken een gelijk aantal
Europarlementariërs en af
gevaardigden uit de 59 met de EG
geassocieerde ontwikkelings
landen uit Afrika, het Caraïbisch
gebied en het gebied van de Stille
Oceaan één maal per jaar ont
wikkelingsvraagstukken. Het
voorstel tot een boycot van Zuid-
Afrika werd opgesteld door de
Franse communist Jacques De-
nis en de Duitse christen-demo
craat Kurt Wawrzik.
Minister Van der Klaauw onder
zoekt of in Nederland een spe
ciale wet moet worden uit
gevaardigd om het door de Ver
enigde Naties tegen Zuid-Afrika
afgekondigde wapenembargo na
te leven.
Hij verklaarde dit gisteren in New
York, nadat hij met zijn Nige-
riaanse collega Ishaya Audu
voornamelijk over het door de
Veiligheidsraad afgekondigde,
en daarom voor alle landen bin
dende, wapenembargo had ge
sproken.
Minister Van der Klaauw zei na af
loop van het gesprek dat Neder
land het wapenembargo strikt
naleeft, en dat de in- en uitvoer
wet de regering hiervoor de mid
delen geeft.
De speciale commissie die de Vei
ligheidsraad heeft ingesteld om
de naleving van het wapenem
bargo te controleren zal binnen
kort formeel voorstellen het wa
penembargo aan te scherpen.
Omdat de controlecommissie be
staat uit de landen die thans in de
raad zitting hebben, ligt het voor
de hand dat de Veiligheidsraad
zal besluiten tot o.a. een nieuwe
bepaling van het begrip „wapens
en aanverwant materiaal". Doel
hiervan is ook de uitvoer van
goederen die voor zowel militaire
als burgerlijke doeleinden kun
nen worden gebruikt onmogelijk
te maken. Minister van der
Klaauw zal nu nagaan of de in- en
uitvoerwet nog aan de nieuwe si
tuatie beantwoordt, of dat ëen
nieuwe, speciale wet moet wor
den uitgevaardigd.
NEW YORK (AFP/Reuter/GPD) -
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, Edmund
Muskie, heeft gisteren in New
York bevestigd dat de VS overleg
voeren met hun bondgenoten
over de mogelijkheid een inter
nationale vlooteenheid op de
been te brengen die naar de Golf
zou kunnen worden gestuurd
wanneer de Straat van Hormoez
geblokkeerd zou worden. Hier
over is geen enkele beslissing ge
nomen, zo zei de minister met
klem. De beperkingen die de
scheepvaart op het ogenblik on
dervindt. zijn niet van dien aard
dat zij een militaire actie van de
westerse landen met zich mee
brengen.
Op een persconferentie na afloop
van zijn onderhoud met de Rus
sische minister van buitenlandse
zaken, Andrei Gromiko, zei Mus
kie dat de VS hun Europese
bondgenoten, de Sowjet-Unie en
de landen in het golfgebied het
allen eens zijn over het "kapitale"
belang van de Straat van Hor
moez. Volgens de Amerikaanse
minister geloven de VS en de
Sowjet-Unie dat een escalatie.van
het conflict tussen Iran en Irak
"niet erg waarschijnlijk" is. Bei
den hebben het belang van neu
traliteit onderstreept.
Gromiko wilde de pers niet te
woord staan. Over de oorlog rond
de Perzische Golf zei Muskie, dat
zijn Sowjet-ambtgenoot het
openbare Sowjet-standpunt her
haald had. Daarmee gaf hij aan
dat het hem niet gelukt was de
steun van zijn gesprekspartner te
krijgen voor de oproep van de
VN, het vuren te staken.
Chorramsjar
Terwijl het aantal Arabische landen
dat Irak steunt in zijn oorlog met
Iran met de dag groeit, heeft Irak
na vier dagen oorlog vrijwel zeker
de Iraanse oliehaven Chorrams
jar ingenomen. Voor het Iraakse
opperbevel, dat de verovering
van Chorramsjar gisteravond be
kendmaakte, betekent dit dat een
van de belangrijkste doelen van
de militaire actie is bereikt.
Volgens waarnemers zal Irak de
maandag begonnen opmars op
Iraans grondgebied niet langer
voortzetten, zich concentreren op
behoud van de veroverde gebie
den en zich opmaken voor lang
durige onderhandelingen met
Iran, met het zwaard op tafel.
Ontkenning
De val van Chorramsjar - met het
naburige Abadan - Iran's groot
ste oliehaven, wordt door de au
toriteiten in de Iraanse hoofdstad
Teheran hevig ontkend. Feit is
dat de omstreden stad aan de
grensrivier Sjat el Arab al sinds
maandagnacht intensief door
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Muskie (rechts) en
zijn Russische collega Gromiko voerden gisteren overleg over de kritieke
situatie rond het conflict tussen Iran en Irak.
Irak is belegerd en dat de Iraanse
verdediging onvoldoende ver
weer heeft kunnen bieden. Waar
schijnlijk is de defensie van de
stad goeddeels gebroken na
langdurige Iraakse luchtaanval
len en artilleriebombardementen
gistermiddag.
Uit de schaarse berichten uit de
stad zelf valt echter op te maken
dat Chorramsjar gisteravond nog
niet volledig in Iraakse handen
was, maar dat de Iraakse strijd
krachten wel de stad zijn binnen
getrokken. Irak zelf maakt mel
ding van een slachting onder de
Iraanse verdedigers; ..De geval
len stad is een kerkhof geworden
voor de vijandelijke troepen," al
dus radio-Bagdad.
Behalve het offensief tegen Chor
ramsjar is ook de Iraakse belege
ring van Abadan gisteren onon
derbroken voortgezet.
Ook heeft Iran gisteren opnieuw
luchtaanvallen uitgevoerd op
Bagdad en op verscheidene an
dere militaire en industriële
doelen in het buurland. Het was
donderdagavond nog niet duide
lijk hoeveel schade hierbij was
aangericht.
Nieuw zijn de berichten over een
Iraaks offensief in de richting van
de stad Ahwaz, 70 kilometer op
Iraans grondgebied. Niet alleen
wordt de stad, hoofstad van de
provincie Choezestan, vanuit de
lucht zwaar bestookt, ook zouden
Iraakse tanks de Ahwaz zeer
dicht zijn genaderd. Volgens het
Iraanse persbureau Pars zouden
onder de bevolking van de stad
veel slachtoffers zijn geval
len.
Steun
Naarmate het Irak bij de oorlog
steeds meer voor de wind gaat,
groeit de steun voor Bagdad van
uit het Arabische blok. Nadat al
eerder Jordanië en Koeweit zich
solidair hadden verklaard met
het Iraakse streven, hebben nu,
behalve een aantal kleine Arabi
sche Golfstaten, ook Saoedi-ara-
bië en Egypte zich achter de
Iraakse president Saddam Hoes
sein geschaard.
Zei president Sadat van Egypte
dinsdag nog dat hij geen partij
zou kiezen in het Iraaks-Iraanse
conflict, gisteren verklaarde hij
dat de oorlog een uitstekend kans
bood om de Iraanse leider ^jatol-
lah Chomemi ten val te brengen.
Sadat deed zelfs een beroep op de
Verenigde Staten een eventuele
militaire staatsgreep in Iran met
terdaad te steunen. Ook waar
schuwde Sadat de Verenigde
Staten waakzaam te zijn, zodat de
Sowjet-Unie geen kans krijgt zijn
voordeel te doen met de huidige
MOSKOU (Reuter/AFP) - Het Rus
sische partijblad "Prawda" deed
gisteren een felle aanval op men
sen die ijveren voor "zogeheten
vrije vakbonden die onafhanke
lijk zijn van het communisme en
het algemeen belang van de wer
kende klasse". De krant haalde in
dit verband een uitspraak van
Wladimir Lenin aan, waarin hij
stelt dat "vakbonden in socialis
tische landen altijd onder leiding
van de partij moeten staan".
De Sowjet-pers heeft geen melding
gemaakt van de concessie die de
Poolse partijleiding heeft moeten
doen om de golf van stakingen in
het land te breken, namelijk de
oprichting van onafhankelijke
vakbonden. Wel heeft het Krem
lin duidelijk gemaakt ongelukkig
te zijn met de situatie in Polen en
heeft het gewaarschuwd voor de
gevaren voor Polen van "anti-so
cialistische elementen" en van
westerse inmenging.
Het artikel in "Prawda" van giste
ren met zijn verwijzingen naar
Lenin, hebben bevestigd dat de
Russische leiders deze vak
bondskwestie als iets beschou
wen waarbij de orthodoxe lijn
moet blijven gehandhaafd.
Walesa
Het bezoek van de Poolse sta
kingsleider Lech Walesa aan
Warschau is een belangrijke stap
geweest op weg naar de nationale
erkenning van de nieuwe Poolse
onafhankelijke vakbonden. Wat
eveneens tot uiting kwam tijdens
het verblijf waren de onbetwist
bare politieke kwaliteiten van
deze arbeiders uit de scheeps
werven in Gdansk.
Na de inschrijving van de statuten
van de nieuwe vakbond en de re
geringsontvangst die de natio
nale leiders van de bond was be
reid. heeft de pers in Warschau
eindelijk haar kolommen enigs
zins opengesteld voor het ver
schijnsel "Walesa". Deze had
juist in zijn gesprekken met de
ministerraad geklaagd over de
"misleidende informatie" in Po
len.
Gisteren publiceerde de Trybuna De kranten schreven echter giste-
Ludu een grote reportage over de ren niet over de eerste persconfe-
journalisten en vertegenwoordi
gers van een nieuwe vakbond
"Mazowsze" (regio Warschau).
Over twee kolommen wordt ver
teld dat deze bond al meer dan
70.000 ledern heeft en dat het gaat
om een "echt onafhankelijke"
bond, iets wat de vorige avond
nog ondenkbaar was. Tot nog toe
hadden de kranten alleen maar
melding gemaakt van de wijzi
ging van officiële vakbonden in
"onafhankelijke" vakbonden.
oprichting van een onafhankelij
ke vakbond in Elblag in de buurt
van Gdansk. De Zycie Warszawy
gaat nog verder en maakt mel
ding van een ontmoeting tussen
(Van onze correspondentnenK ts.olb)
WASHINGTON - De Wereldbank
en het Internationale Monetaire
Fonds zullen bij hun jaarverga
dering, die volgende week in de
Amerikaanse hoofdstad begint,
geen waarnemers toelaten. Dit
betekent dat de Palestijnse Be-
vrijdings Organisatie PLO voor
lopig buiten de deur wordt gezet,
binnen het kader van een com
promis dat ten doel heeft de be
sprekingen over de wereldeco
nomie en de financiële situatie
van de ontwikkelingslan den te
ontdoen van een politiek explo
sief gegeven.
Evenwel, niet alleen de PLO wordt
zodoende verwijderd, ook Zwit
serland, dat geen lid is van de or
ganisaties maar wel dikwijls geld
heeft geleend ter financiering van
internationale projecten, kan nu
formeel niet worden toegelaten.
Al bestaat de mogelijkheid dat de
Zwitsers nog wel aan commis-
sieberaad kunnen deelne-
De directeuren van de Wereldbank
en het IMF (organisaties met elk
meer dan 130 leden) wilden aan
vankelijk de lijst van waarnemers
beperken tot de landen die ook in
Belgrado, waar vorig jaar de bij
eenkomst werd gehouden, aan
wezig waren. De PLO was er toen
niet bij. De voorzitter, Amir Ja-
mal, minister van financiën van
Tanzania, besliste echter dat
waarnemers dit jaar niet van de
partij konden zijn.
Hoewel de PLO geen lid is van de
Wereldbank of het IMF en daar
om ook niet voor leningen in
aanmerking komt. zei een
woordvoerder van de organisatie
dat Palestijnse econoven om re
denen van economie aanwezig
wilden zijn, omdat het Palestijn
se volk in ballingschap, vluchte
lingenkampen en in bezet gebied
economische hulp nodig heeft.
De PLO wijt het uitsluiten van
waarnemers aan Amerikaanse
pressie.
De beslissing van Wereldbank en
IMF kan ertoe leiden dat Arabi
sche olielanden als bijvoorbeeld
Saoedi-Arabië en Koeweit hun
financiële steun aan de interna
tionale financierings-organisa-
ties ontzeggen. Een van de on
derwerpen die tijdens de verga
dering ter sprake zullen komen,
is het ontwerpen van een systeem
dat enerzijds de Arabische lan
den een zekere garantie moet
bieden tegen de waardevermin
dering van hun enorme tegoeden
door inflatie en anderzijds de
westelijke geïndustrialiseerde
wereld en de ontwikkelingslan
den een stabiele, zij het gein-
dexeerde olievoorziening moet
garanderen.
De tot zo'n 350 miljard dollar op
gelopen schuld van ontwikke
lingslanden die olie importeren
zonder zelf over grondstoffen te
beschikken, zou voorzover het
regeringsschuld betreft volgens
een voorstel van de Nederlandse
minister De Koning (ontwikke
lingssamenwerking) in tien jaar
«tls bilaterale hulpverlening moe
ten worden gelenigd door kwijt-
|chelding.
rentie die Walesa woensdag
avond heeft gegeven in het ge
bouw van het officiële l|—t
schap Interspress. Alle waarne
mers waren het erover eens dat
dit moment een "evenement" is
geweest waarop de hoofdrolspe
ler verbluffend fit ten tonele ver
scheen na een slopende dag
voorafgegaan door weken van
spanning.
WALLS - Generaal Peter Walls, die
onlangs is ontslagen als opperbe
velhebber van het Zimbabwese
leger, mag niet naar Zimbabwe
terugkeren. Dit staat in een de
creet van de Zimbabwese rege
ring dat gisteren is gepubliceerd.
De (blanke) generaal heeft zich het
ongenoegen van de regering van
Zimbabwe op de hals gehaald
door in een interview te zeggen
dat een burgeroorlog tussen de
rivaliserende guernllagroeperin-
gen in Zimbabwe een "reele mo
gelijkheid" is.
