Het teken van het
beest knap gefilmd
PGENDf
weer op
het rechte
pad komt
r jêt a\w
I"" JW' AW 4
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 1980
'k ''Will, ''llllli, 'l|
American Gigolo; regie:
Paul Schrader; hoofdrol
len: Richard Gere en Lau
ren Hutton; theater:
Luxor; 16 jaar.
iiiiiiiiiiiiuiiniiiiiiiiimuuii]
Praktisch alle films van Paul
Schrader spelen zich af aan de
minder florissante zijde van
de maatschappij. Dat was al
zo in zijn periode van scena
rio-schrijver en ook als regis
seur zijn de maatschappelijke
decors allesbehalve vrolijk.
Neem nu bijvoorbeeld z'n
meest beroemde scenario,
Taxidriver dat gesitueerd was
in het door pooiers en andere
kleine gangsters geregeerde
deel van New York.
Als regisseur maakte hij een
paar jaar later Hard Core,
waarin de Californische por-
no-scene breed werd uitge
meten en in zijn laatste film,
American Gigolo is Californië
(Los Angeles) weer plaats van
handeling, al is het milieu dit
keer wel iets anders. Het the
ma is - de titel doet ook niets
anders vermoeden - weer sex.
Merkwaardig misschien, maar
aan de hand van Schraders
achtergrond wordt veel dui
delijk. Hij is afkomstig uit een
zeer gereformeerd nest van
Nederlandse emigranten
waarin behalve sex ook films
voor hem taboe waren. Pas op
z'n achttiende zag Schrader
voor het eerst een bioscoop
van binnen. Dat beviel ken
nelijk best, want na eerst zijn
brood als filmrecensent te
hebben verdiend, stortte
Schrader zich op het schrij
ven van scenario's. Maar om
dat er volgens hem te veel aan
zijn verhalen werd gerom
meld, besloot hij in '78 zelf in
de regisseursstoel plaats te
nemen om Blue Collar op te
nemen.
Derde film
American Gigolo is al weer de
derde film die hij regisseerde
rende uitstraling als bekende
filmacteurs van dit moment,
zoals Robert de Niro en Dus-
tin Hoffmann.
Zijn minzame glimlachje en het
roofdier-achtig observeren
van zijn omgeving maken
hem ideaal voor de rol van gi
golo Julian Kay.
Niet alleen Gere, maar ook Ju
lian is een vakman. Heeft veel
succes bij oudere, in veel ge
vallen verwaarloosde vrou
wen. Zonder erg gevoelig te
zijn, blijkt hy toch steeds de
juiste snaar bij de gefortu
neerde dames te raken. Ook
voor de charmes van Michelle
Stratton (gespeeld door het
adembenemend mooie foto
model Lauren Hutton) is hij
in eerste instantie ongevoelig.
De bij haar echtgenoot tekort
komende Michelle wil ook
van zijn diensten gebruik
maken, maar beseft nader
hand meer voor hem te voe
len. Pas als ze haar zakelijke
interesse laat varen en haar
werkelijke gevoelens toont,
laat ook Julian iets van zijn
koelheid schieten. En wordt
zelfs gaandeweg verliefd op
haar.
Problemen
Hij zit dan al midden in grote
problemen. Anderen probe
ren hem een moord in de
schoenen te schuiven en met
succes, want Julian is de
voornaamste verdachte van
de politie. Zijn liefde voor Mi
chelle redt hem echter. Als
echtgenote van een politicus,
zet ze diens carrière op het
spel door Julian een alibi te
verschaffen. Michelle zegt de
rechercheurs dat de gigolo op
de avond van de moord in
haar gezelschap verkeerde.
Als Michelle daarvan later bij
Julian melding doet. laat re
gisseur Schrader een haast
religieus muziekje te horen.
Hoe een zondaar toch nog op
het rechte pad komt of om
Schraders terminologie wat
nauwkeuriger te volgen: na
de zonde volgt de genade.
American Gigolo is kortom
een prima smakende maal
tijd, maar het toetje is te zoet.
BART JUNGMAN
Gerard Thoolen als IJe Wijkstra en Marja Kok als Aaltje.
"Ik kom zelf ook uit die sfeer
van psalmen en smartlap
pen", zegt Pieter Verhoeff
naar aanleiding van zijn eer
ste speelfilm, Het teken van
het beest.
Die sfeer heerste aan het begin
van deze eeuw in het dorpje
Grootegast op de grens van
Friesland en Groningen.
Daar leefde IJe Wijkstra, een in
zichzelf gekeerde dorpeling,
die voeger was, klompen
maakte en harmonica speel
de. Maar die vooral zijn eigen
gang ging, zich niets aantrok
van de mening van de be
krompen dorpsgemeente.
Een man, die Nietzsche las en
naar muziek van Saint Saëns
luisterde.
IJe Wijkstra (Gerard Thoolen) schiet de veldwachters die Aaltje willen meenemen neer.
Een buitenbeen, zeker in die
tijd in een achterlijk dorpje,
waar de dominee het nog voor
het zeggen had en waar de
brave burgers geen seksuele
uitspattingen konden beden
ken, laat staan zich eraan te
buiten gaan. Wijkstra gedroeg
zich eigenzinnig, enigszins
anarchistisch. Als vrijgezel
had hij, uit frustratie wegens
die enge seksuele opvoeding,
vrouwen afgezworen evenals
de drank.
Tot op een dag Aaltje in zijn le
ven komt, een vrouw met zes
kinderen, meteen echtgenoot
in de gevangenis.
Aaltje zal zijn ondergang bete
kenen, want Aaltje verleidt
hem. Zij laat haar zes jonge
kinderen in de steek om bij
hem te gaan wonen. En wan
neer op een dag vier veld
wachters Aaltje komen arres
teren, slaan bij IJe alle stop
pen door. Hij schiet de veld
wachters neer en snijdt hun
de hals open. IJe komt in de
gevangenis terecht en sterft
in 1941 in de Psychiatrische
Inrichting van Eindhoven.
Hij heeft dan twaalf jaar ge
leefd zonder de vrijheid, waar
hij zo van hield.
Deze zich in 1929 afspelende ge
schiedenis inspireerde Ver
hoeff tot het maken van Het
teken van het beest. Bekend
heid verwierf Verhoeff zich al
door een aantal documentai
res die hij voor de VPRO
maakte. De geruchtmakend
ste daarvan was Rudy
Schokker huilt niet meer.
En dan nu zijn eerste speelfilm,
die veelbelovend mag heten.
De sfeer> van psalmen en
smartlappen die Verhoeff
schildert komt zeer waar
heidsgetrouw naar voren. Hij
heeft geweigerd concessies te
doen in zijn keuze van spe-
"Het teken van het beest";
regie: Pieter Verhoeff;
hoofdrollen: Gerard Thoo
len en Marja Kok; Tria
non, Leiden; 16 jaar.
iiiiimiimiiinimiiiiuiiuuiii
Iers. De producent had liever
Rutger Hauer in de rol van
Wijkstra gezien, maar Ver
hoeff hield voet bij stuk en
koos Gerard Thoolen van het
Werkteater. Voor Aaltje werd
Marja Kok, eveneens van het
Werkteater uitgezocht. Met
deze twee mensen heeft hij
een terechte keus gedaan.
Voor de teksten heeft Verhoeff
gebruik gemaakt van Wijk-
stra's autobiografie die hij in
de gevangenis schreef. Daar
uit komt Wijkstra te voor
schijn als een intelligent man.
die ten onder ging aan het mi
lieu waarin hij leefde.
Het lijkt erop dat Wijkstra heel
goed bij zijn positieven is ge
weest, maar dat de arrestatie
van Aaltje iets in hem deed
knappen. Misschien had Ver
hoeff er beter aan gedaan de
psychologische kant van deze
man wat beter uit te diepen,
omdat juist die reden van zyn
wanhoopsdaad niet erg wer
kelijkheidsgetrouw over
komt. Er moet meer voor no
dig zijn geweest dan alleen de
pesterijen van de brave bur
gers en de arrestatie van zijn
geliefde.
Wijkstra was tenslotte, althans
volgens de film, een onver
schrokken, tamelijk harde
jongen. Die psychologische
kant, de achterliggende ge
dachte, de voorgeschiedenis
ontbreken.
Niettemin is Het teken van het
beest boeiend genoeg om
naar een nieuwe film van
Verhoeff uit te zien. Dat komt
dan vooral door Verhoeffs
knappe sfeertekening.
ANNEMIEK RUYGROK
"Ik wil iemand doden. Zijn
naam en adres ken ik niet. Ik
weet zelfs niet hoe hij er uit
ziet. Maar ik zal hem vinden.
Het beest zal sterven." We
duwnaar Charles Thénier is
op zoek naar de automobilist
die zijn zoontje heeft doodge
reden. De politie heeft het
zoeken naar de man die na het
ongeluk is doorgereden al na
een paar weken opgegeven,
waarna Thénier zelf een
speurtocht inzet. Hij houdt
daarvan een dagboek bij en
maakt daarin bovenstaande
aantekening.
Dit is het thema van de morgen
door de VARA uit te zenden
film Que la bete meure van de
regisseur Claude Chabrol.
Michel Duchaussoy speelt de
hoofdrol.
Dezelfde avond via Duitsland 2
pnvé-detective J. J. Gittes
aan het werk. Voor wie dit
Briefkaart-voor-de-eer-
ste-rang-raadseltje te moei
lijk is. Dat is een rol van Jack
Nicholson in Roman Polans-
ki's Chinatown. Hij krijgt
daarin te maken met een
echtgenote van een directeur
van een waterleidingbedrijf
die haar man van een buiten
echtelijke verhouding ver
denkt. Gittes moet hem in de
gaten houden en krijgt dan te
maken met een andere vrouw
die ook beweert de vrouw van
de directeur te zijn. Faye Du-
naway speelt de laatste dame,
dus er valt wel iets moois te
bekijken.
Ook heel spannend is de Franse
film Le clan des Siliciens met
een wel heel illuster ac-
teer-trio: Jean Gabin, Alain
Delon en Lino Ventura. Drie
pokerfaces bij elkaar. Ventu
ra is de commissaris en Gabin
en Delon de zware jongens.
Vrijdag op Nederland 2.
Het programma:
ZATERDAG: Que la bete meu
re; 21.20 uur: Ned. 2. China
town; 22.05 uur; Dtsl. 1.
ZONDAG: The Freshman;
14.50 uur; Dtsl. 2 (regie: Same
Taylor met Harold Lloyd.
Amerikaanse film uit 1923).
The brothers Karamazow;
21.05 uur; Dtsl. 1 (regie: Ri
chard Brooks met Yul Bryn-
ner. Amerikaanse film uit
1958).
MAANDAG: The Nelson af
fair; 21.20 uur; Dtsl. 2 (regie:
James Jones met Peter Finch.
Amerikaanse film uit 1973).
Knight without amour; 21.45
uur; Dtsl. 3 (regie: Jacques
Feyder met Mariene Dietrich.
Amerikaanse film uit 1936).
Cos za cos; 23.00 uur; Dtsl. 1
(regie: Angnieszka Holland.
Poolse film uit 1977).
DINSDAG: De jager van Fall;
19.30 uur; Dtsl. 2 (regie: Ha-
rald Reinl. Duitse film uit
1974).
WOENSDAG: The spy who
came in from the cold; 20.55
uur; Bel. 2 (regie: Martin Ritt
met Richard Burton. Ameri
kaanse film uit 1965). The un
suspected; 22.50 uur; Dtsl. 3
(regie: Michael Curtiz met
Claude Rains. Amerikaanse
film uit 1947).
DONDERDAG: Réjeanne Pa-
dovani; 20.15 uur; Dtsl. 3 (re
gie: Denys Arcand met Jean
Lajeunesse. Canadese film uit
1973). Niagara; 23.15 uur;
Dtsl. 1 (regie: Henry Hatha
way met Marilyn Monroe.
Amerikaanse film uit 1952).
VRIJDAG Griffin and Phoe
nix; 20.15 uur; Dtsl. 1 (regie:
Daryl Duke met Peter Falk.
Amerikaanse film uit 1976).
The deadly affair; 20.15 uur;
Bel. 1 (regie: Sidney Lumet
met James Mason. Engelse
film uit 1966). Le clan des Si
liciens; 20.27 uur; Ned. 2 The
bride came C.O.D.; 23.15 uur;
Dtsl. 2 (regie: William Keigh-
ley met James Cangney.
Amerikaanse film uit 1941).
Blijvers
"Caligula'- Fraaie opzet kan leeg
heid niet verbloemen, Lido 2. Lei
den.
"La Strada" - Eerste 'grote' Fellini.
Lido 3, Leiden.
"The black hole" - Science Fiction
uit de keuken van Walt Disney. Lido
1. Leiden, Euro 1, Alphen.
"The big red one" - Regisseur Sam
Fuller verfilmde eigen oorlogserva
ringen, Euro 2, Alphen.
(Op)nieuw
"The godfather 1" - Marlon Brando
als opper-maffioso, Camera. Leiden.
"Max Havelaar" - Multatuli's aan
klacht door Fons Rademaker ver
filmd, Studio, Leiden.
"Diepzeemonsters" - Agressieve
wezens uit zee. Euro 3, Alphen.
"Hang 'em high" - "Keiharde wes
tem met Clint Eastwood, Euro 4. Al-
Nachtfilms
"Easy Rider" - Camera. Leiden.
"De kille vernietiger" - Luxor. Lei
den.
"Het naaktrestaurant" - Rex, Lei-
"Gator" - Euro 1, Alphen.
"The Eiger sanction" - Euro 2, Al
phen.
"Diepzeemonsters" - Euro 3, Al
phen.
"Grijpgrage meisjes" - Euro 4, Al
phen.
Rex
"Dirty Lilly-
Den Haag
"The big red one" - Apollo 1
(460340). 12 jr.
"De duivel hale je" - Apollo 2. al.
"All that jazz" - Asta (463500), al.
"The Changeling" - Bijou (461177),
16 jr.
"Groene ogen in de nacht" - Calypso
(463502). 16 jr.
The big red one" - Babylon 1
(471656), 12 jr.
"1941" - Babylon 2, al.
"Het gehL-im van Bear Island" - Ba
bylon 3, 12 jr.
"Everything you always wanted to
know about sex" - Camera (467200),
16 jr.
"The black hole" - Cineac 1 (630637),
al.
"Max Havelaar" - Cineac 2, 12 jr.
"Cruising" - Cineac 3. 16 jr.
"Clarisse. klaar is ze" - Corso
(467200), 18 jr.
"Once upon a time in the West" - Du
Midi (855770), 12 jr.
"Hair" - Euro (667066), al.
"Roadie" - Metro pole 1 (456756), al.
"The good, the bad and the ugly" -
Metropole 2. 16 jr.
"Het teken van het beest" - Metro-
pole 3, 16 jr.
"The long riders" - Metropole 4, 16
"Papillon" - Odeon 2, 12 jr.
"Het teken van het beest" - Odeon 3,
16 jr.
'The rocky horror picture show" -
Odeon 4, 12 jr.
"Satyricon" - Odeon 5, 12 jr.
"Deep inside" - Le Pans 1 (656402),
18 jr.
"Meisjes die ervoor klaargemaakt
worden" - Le Pans 2, 18 jr.
"Hot Lady" - Le Paris 3, 18 jr.
"Caligula" - Passage (460977), 18 jr.
"Emanuelle en de laatste der kanni
balen" - Royal 3 (601192), 18 jr.
"Ontsnapping uit het vergeten con
tinent" - Royal 4. 12 jr.
"De doodsbrigades van Shao Lin" -
Royal 5, 16 jr.
"La Terrazza" - Studio 2000 (542288),
16 jr.
"La femme flic" - De Uitkijk
(542288), 16 jr.
Amsterdam
"Le notti di cabiria" - Alfa 1
(278806), 16 jr
"La femme flic" - Alfa 2, 16 jr.
"Het teken van het beest" - Alham-
bra 1 (233192), 16 jr.
"La Strada" - Alhambra 2. 12 jr.
"The big red one" - Bellevue Cine
rama (234876). 12 jr.
"All that jazz" - Calypso 1
(266227),al
"American gigolo" - Calypso 2,16 jr.
"De sheriff ziet ze vliegen" - Calypso
3, al.
"Sexwish" - Centraal (248933), 18 jr.
"Caligula" - Cineac Damrak 1
(245648), 18 jr.
"One flew over the cuckoo's nest" -
Cineac Damrak 2, 16 jr.
"The sound of music" - Cineac
(243639), al.
"Schwarz und weisz wie die Tage
und Nachte" - Cinecenter (236615),
16 jr.
"Martin" - Cinecenter, 16 jr.
"Buffet froid" - Cinecenter, 16 jr.
"La règle du jeu" en "That sinking
feeling" - Cinecenter, 16 jr.
"Aardbeving" - Cinema Internatio
nal" (151243), 12 jr.
"The black hole" - City 1 (234579),al.
'Tame" - City 2. al.
"Don Giovanni" - City 2. 16 jr.
"Bronco Billy" - City 3. al.
"The Fog" - City 4, 16 jr.
"Die Blechtrommel" - City 5, 16 jr.
"Hardly working" - City 6. al.
"Max Havelaar" - City 7. 12 jr.
'Taxidriver" - Cine 'D' (226551), 16
jr
"Plav it again Sam" - Desmet
(226551), 16 jr.
"The main event" - Du Midi
(723653), al
"Chiedo Asilo" - Kriterion (231708),
16 jr.
"Aria voor een atleet" - Kriterion, 16
jr.
"Een koninkrijk voor een huis" -
Kriterion, 16 jr.
"La Terrazza" - Leidsepleintheater
(235909), 16 jr.
"Caligula" - Noggerath (230566), 18
jr.
"In opperste extase" - Pansien
(248933). 18 jr.
"Roadie" - Rem brandt pleintheater
1 (223542). al.
"The Warnors" - Rembrandtplein-
theater 2. al.
"The big red one" - Rial to (723488),
12 jr.
Gejaagd door de wind" - Rivoli
(723488). 12 jr.
"Cruising" - Roxy (232809), 16 jr.
"Agatha" - Studio K (231708). al.
"All the president's men" - Studio
Kal.
"Straight time" - Studio K, 16 jr,
"Best boy" - The Movies. 16 jr.
"De Samoerai" - The Movies
(245790). 16 jr.
Pourquoi pas" - The Movies, 16 jr.
"The long riders" - Tuschinski 1
(262833), 16 jr
"When a stranger calls" - Tuschinski
2. 16 jr.
"Het teken van het beest" - Tu
schinski 3, 16 jr.
"Bad timing" - Tuschinski 4, 16 jr.
'Ten" - Tuschinski 5, 12 jr.
"II y a longtcmps que je t'aime" - De
Uitkijk, 16 jr.
De Amerikaanse gigolo Julian
Kay Richard Gerelegt het eerste
contact met Michelle Stratton Lau
ren Hutton).
en is wéér aanleiding voor
analyses over de manier
waarop zijn calvinistische
jeugd doorklinkt in zijn pro-
dukten. Niet alleen een op
vallende fascinatie met het
thema van seksuele dienst
verlening en dat beseft
Schrader zelf ook ter dege:
"Hoe oud ik ook word, be
grippen als zonde en genade
zullen in mijn films altijd een
rol spelen".
American Gigolo is dus voor
alles een moralistische film
en pas dan een film over het
fenomeen gigolo. Na een
voorspoedige carrière raakt
de gigolo in kwestie, Julian
Kay. aan lager wal om daar
door de liefde weer vandaan
te worden gesleept. Wie zo'n
voor de hand liggende bood
schap geen onoverkomelijk
bezwaar vindt, zal echter aan
American Gigolo toch veel
plezier beleven. Het ziet er
niet alleen magnifiek uit,
maar er wordt ook verbluf
fend sterk in geacteerd. En
dat is toch ook wat waard.
Vooral Richard Gere (eerder te
zien in onder meer Looking
for Mr. Goodbar, Bloodbro-
thers en Yanks) is uitstekend.
Hij heeft dezelfde magnetise-
