De ondergang van OGEM
Nederland
rookt minder
sigaren
In Europa
17 miljoen
werklozen
ECONOMIE
MAANDAG 22 SEPTEMBER 1980
Miljoenenstrop
kerncentrale
in Borssele
VLISSINGEN (ANP) - De provin
ciale Zeeuwse Energiemaat
schappij (PZEM) zal een tiental
len miljoenen kostende reparatie
aan de kerncentrale Borssele
moeten uitvoeren Het gaat hier
om de vervanging van de con
densor in het niet-nucleaire deel
van de centrale. De reparatie zal
begin 1981 worden uitgevoerd.
De problemen met de condensor
kwamen begin dit jaar tijdens de
driejaarlijkse uitgebreide con
trole van de kerncentrale aan het
licht. Toen bleken 49 van 8.000 u-
vormige pijpjes in de twee
stoomgeneratoren zodanig te zijn
aangetast, dat ze afgestopt moes
ten worden. Het makement werd
veroorzaakt, zo bleek na onder
zoek, doordat de wanden van de
condensor van een niet-water-
dicht materiaal het zogenaamde
cupre-nikkel zijn gemaakt. Met
dit euvel hebben overigens ook
diverse andere centrales te ma
ken gehad, met name degene die
met zeewater koelen.
EINDHOVEN - De Nederland
se sigarenindustrie heeft het
vorig jaar opnieuw bijzonder
moeilijk gehad. De moeilijk
heden werden vooral veroor
zaakt door de stijgende loon
kosten, de daling van de con
sumptie op de binnenlandse
markt en een vermindering
van de export. Bovendien
speelden de barre weersom
standigheden bagin 1979 de
sigarenindustrie parten. Dat
blijkt uit het jaarverslag van
de Nederlandse Vereniging
voor de Sigarenindustrie
waarbij 18 van de 22 sigaren
fabrikanten zijn aangesloten.
Bij de 18 aangesloten sigaren-
fabirken werkten vorig jaar
bijna 3500 mensen. Vorig jaar
werden 347 miljoen sigaren,
662 miljoen grote senorita's
en 1140 miljoen kleine senori
ta's en sprietjes geprodu
ceerd. In 1978 waren die cij
fers resp. 387, 691 en 1209
miljoen. Het aantal sigaren
dat per hoofd van de bevol
king werd gerookt daalde van
75 stuks in 1978 tot 66 stuks
vorig jaar.
De lotgevallen van generaal Tibbe en adjudant Udink, of...
Wereldbank:
meer aandacht
voor energie
WASHINGTON - Gezien de explo
sieve stijging van hun olie-im
portrekening dienen ontwikke
lingslanden de volle aandacht te
geven aan vergroting van hun ei
gen energieproduktie. De We
reldbank is van plan in de ko
mende jaren aanmerkelijk meer
geld te lenen aan ontwikkelings
landen ter ondersteuning van
energieprogramma's. Uit het
vandaag verschenen jaarverslag
over het boekjaar tot en met 30
juni 1980 blijkt dat de bank ver
geleken met het voorgaande
boekjaar vier keer zoveel aan
krediethulp voor energieprojec
ten toegezeg heeft, namelijk 457
miljoen dollar tegen 112,4 mil
joen dollar.
De Wereldbank heeft het afgelopen
boekjaar in totaal 7,64 miljard
dollar aan kredieten toegezegd
voor 144 projecten in 48 landen
tegen 6,98 miljard dollar (voor 142
projecten in 44 landen) in 1979.
De financiering van landbouw
projecten slokte voor het zesde
achtereenvolgende jaar het
meeste geld op, namelijk 3,"45
miljard gulden voor 85 projecten.
Mislukking
ROTTERDAM - In 1967 trad het Rotterdarrtse elektrotech
nische bedrij f Croon en Co toe tot de OGEM, de Overzeese
Gas- en Elektriciteits Maatschappij. Bij het tekenen van
het contract werd de directeur van Croon, Karei Fibbe, lid
van de directie van OGEM. Het begin van een opmerke
lijke carrière in dit bedrijf, dat in korte tijd zou uitgroeien
tot een concern van wereldformaat.
Fibbe kwam in 1971 op de hoogste
OGEM-stoel terecht, waar hij de
motor van de vooruitgang werd.
Links en rechts kocht hij bedrij
ven op, die onder de paraplu van
OGEM mochten komen schuilen,
maar verder bijna volledig zelf
standig bleven. OGEM is wel een
„federaal bedrijf' genoemd: de
dochters hielden hun eigen naam
en mochten hun werkwijze ge
woon voortzetten, waarbij ze el
kaar soms hevige concurrentie
aandeden. In Rotterdam zetelt
het OGEM-hoofdkantoor. dat
zich voornamelijk bezighoudt
met enige overkoepelende admi
nistratieve taken, zoals de pen
sioenregelingen.
Relaties
Opzien baarde de generaal van
OGEM in 1973 bij de keuze van
zijn adjudant: hij haalde Berend
Jan Udink naar de bouwafdeling
van het concern. Een man met
relaties in de politiek: hij was mi
nister van ontwikkelingshulp
geweest in het kabinet-De Jong
en minister van volkshuisvesting
onder Biesheuvel.
Als bouwdirecteur wendde Udink
de blik naar het oosten. Met
Mahmoud Rabbani, de consul
van Koeweit, als speciaal advi
seur in Arabische zaken slaagt
Udink er begin 1977 in een ge
weldige order binnen te slepen:
in de stad Damman in Saoedi-
Arabië moet OGEM in precies
twee jaar tijd 32 torenflats neer
zetten. plus een aantal winkelga
lerijen. Het contract wordt af-
gsloten op 1,4 miljard gulden en
Udink daalt als een gevierd man
de vliegtuigtrap af.
Maar Udink lijkt door dit succes
enigszins beneveld geraakt. Hij
laat naar buiten toe weten dat
OGEM aan het werk in Damman
200 miljoen overhoudt. Dat is
misschien wel waar, maar ze le
zen in Arabië ook kranten. En bij
de eerstvolgende bespreking met
de autoriteiten moet Udink een
aantal contractwijzigingen ac
cepteren, die er onder het motto
.jullie verdienen er toch genoeg
aan" doorgedrukt worden.
Ongetwijfeld heeft deze onhandig
heid van Udink destijds enige
tientallen miljoenen gekost en
mogelijk ook nieuwe contracten
want geen land ziet zich graag in
ternationaal voor gek gezet.
Op een feestje 'meldt Udink nog
eens dat OGEM kans maakt op
een - met een Zweedse firma ge
deelde - order voor een woning
bouwproject in Riad a 10 miljard
gulden, maar later blijkt dat er
zelfs nog geen offerte is uitge
bracht en dat er niets van terecht
komt.
Als Udink dan ook nog overhoop
komt te liggen met Rabbani, is
het met de kansen voor het be
drijf in het Midden-Oosten ge
daan. Udink is inmiddels (1 ja
nuari 1978) Fibbe opgevolgd als
voorzitter van de raad van be
stuur en hij denkt het zonder
Rabbani te kunnen rooien. Deze
voelt zich dodelijk beledigd na
enige incidenten: Udink komt
een keer niet opdagen bij een
door Rabbani geregelde afspraak
bij een sheik in Abu Dhabi en
Udink beveelt Rabbani bij een
receptie een keer een borrel voor
hem te halen. Dieptepunt in de
relatie tussen de heren is het
vraaggesprek van Rabbani met
het blad Cobouw, waarin hij (in
maart 1979) Udink een „circusar
tiest" noemt. „Het is iemand die
na één bezoek aan het Concert
gebouw denkt dat hij Beethoven
is". Udink probeert via de rechter
de publikatie van het interview te
Een andere poging van OGEM om
internationaal meer kans op or
ders te maken werd een dramati
sche, peperdure mislukking: de
deelname in het Duitse bouw
concern Beton und Monierbau.
Dit enorme bedrijf meteen omzet
van 1,8 miljard per jaar en met
18.000 werknemers leek voor
OGEM een mooie partner om in
het Midden-Oosten projecten
mee op te zetten. OGEM kocht 44
pet van de aandelen voor een
nooit bekend gemaakt bedrag,
dat zeker enige tientallen miljoe
nen guldens moet zijn geweest.
„Het is een schitterend bedrijf,
met een briljante orderporte
feuille en goede kansen", zei
Udink over deze aankoop.
Later werd duidelijk dat OGEM bij
deze transactie eenvoudig „ge
tild" is.
Aftreden
Op de aandeelhoudersvergadering
van mei 1979 werd Udinks aftre
den geëist. Enige aandeelhou
ders vonden hem verantwoorde
lijk voor deze strop van vele tien
tallen miljoenen, maar de meer
derheid hield hem de hand boven
het hoofd. Niet in het minst om
dat er voor het jaar 1979 nog een
winst van rond 25 miljoen gulden
werd verwacht.
Door
Ad van Liempt
Er is van verschillende kanten be
weerd (vooral door PvdA-ka-
merlid Arie van der Hek) dat
OGEM de Nederhorst-bedrijven
heeft „leeggezogen" en ze ver
volgens weer aan de Staat heeft
overgedaan. Daarmee heeft
OGEM geruime tijd de eigen
winst op peil kunnen houden, al
dus Van der Hek, voor wie het
dan ook niet als een verrassing
kwam dat OGEM uiteindelijk
van de koop afzag. Ex-minister
Boersma was inmiddels aange
trokken om de afwikkeling te re
gelen; het kostte hem bijna de
kop bij OGEM, maar tot vanmor
gen zat hij er nog.
Udink niet meer. Op een sympo
sium voor Europese topmangers
in Davos lekt begin februari van
dit jaar het nieuws uit. Udink
moet weg. Hij heeft zelf ontslag
genomen, maar dat is slechts
voor de buitenwereld. De oor
zaak is ook duidelijk: er raakt be
kend dat OGEM niet, zoals eind
vorig jaar nog door Udink werd
beweerd, 25 miljoen winst heeft
gemaakt over 1979, maar enige
miljoenen verlies.
Voorliegen
De voorzitter van de raad van
commissarissen, prof. mr. P.
Sanders zegt in een toelichting
dat er intern tegen Udink geen
bezwaren bestaan, maar dat ge
looft niemand. Prof. Blaisse, een
andere commissaris, erkent dat
het „voorliegen" over de finan
ciële toestand Udinks lot beze
geld heeft.
Twee opmerkelijke reacties op
Udinks heengaan. Ex-adviseur
Rabbani toont zich bereid weer
voor OGEM te gaan werken:
„Door deze ontwikkeling kan
OGEM gered worden". De twee
de van ex-topman Karei Fibbe,
die van stal wordt gehaald om de
zaken voorlopig weer ter hand te
nemen. Hij spreekt de historische
woorden: „De kerstboom moet
worden afgetuigd".
Het aftuigen is vooral het werk van
prof. dr. Linse Koopmans, de fi
nanciële topman van de OGEM.
„Het slijtageproces aan de top is erg groot". Citaat uit een interview met OGEM-topman Karei Fibbe
uit 1976. Fibbe had het over het zware bestaan van managers in het algemeen en niet speciaal over
zijn eigen bedrijf. Maar vier jaar later is de voorspelling in meer dan één opzicht op OGEM van
toepassing geworden. OGEM heeft de laatste jaren een onthutsend aantal topmensen versleten. En
bovendien is er sleet gekomen op de reputatie van menig OGEM-leider, zelfs op die van Fibbe
zelf.
In die rampzalige periode voor het concern, dat uit 250 ondernemingen met 22.000 personeelsleden
bestaat, is de winst van tientallen miljoenen per jaar veranderd in een geschat verlies voor 1980
van 90 miljoen, volgens de gunstigste voorspellingen.
En ondertussen is het zwarte-pieten in volle gang. Aan wie heeft het allemaal gelegen? Aan de
bouwmeester van OGEM, Karei Fibbe, die zoveel bedrijven opkocht en daardoor van OGEM een
reus op lemen voeten maakte? Of aan Berend Jan Udink, de keiharde, maar hoogst zelfingenomen
ex-minister, die het bedrijf een lawine van negatieve publiciteit bezorgde?
Over de lotgevallen van deze twee OGEM-bestuurders - althans over wat daarvan de laatste jaren
naar buiten is gekomen - gaat onderstaand artikel.
Hij was vroeger de rechterhand
van Duisenberg, toen die nog mi
nister was, en vóór zijn naam
pleegt men in financiële kringen
het woord „geniaal" te zetten (de
tijd zal leren of dat terecht is).
Koopmans moest in het jaarver
slag over 1979 een veel groter
verlies vermelden dan ooit voor
mogelijk was gehouden: 24 mil
joen gulden.
Twee grote problemen kreeg hij
voorgeschoteld: de internatio
nale bouwactiviteiten van OGEM
lagen, door het uitblijven van or
ders, helemaal stil en daarnaast
werd de rentelast steeds zwaar
der. Al die leningen, waarmee in
betere jaren bedrijven waren op
gekocht, zorgden voor een schuld
van 535 miljoen gulden en de ren
te stijgt alleen maar.
Afslanking
Een moeilijke zomer voor de 3U-ja-
rige Koopmans. De oplossing
voor de meest acute problemen
is: afslanking. OGEM gaat aan de
lijn doen. Een consortium van
banken heeft OGEM voorlopig
weer het vegwensejoor Koop-
nans de ruimte krijgt OGEM
weer naar rustiger vaarwater te
loodsen.
Nou ja. rustig?
Dat lijkt een illusie. Het wegwerken
van bestuurders blijkt een uiterst
geruchtmakende bezigheid. Al
lereerst de gouden handdruk
voor Udink. Hij kreeg - behahe
de dankzegging voor zeven jaar
trouwe dienst - twee en een half
jaar salaris mee. Het totaalbedrag
moet tussen de anderhalf en twee
miljoen liggen. Uitgerekend het
Gereformeerd Politiek Verbond
stelde in de Tweede Kamer de
vraag aan de orde of zoiets in deze
tijd van broekriem en matigen
wel kan. Pas onlangs werd be
kend dat Fibbe onder die gouden
handdruk uit wilde, door Udink
wanbeleid aan te wrijven, wat de
OGEM van de verplichting zou
ontslaan hem met goud te behan
gen.
Van die poging moet Fibbe nu wel
spijt hebben. Want Udink heeft
op listige wijze teruggeslagen.
Eigenlijk heeft hij een zwijg
plicht. In antwoord op een ver
zoek om een interview onzerzijds
schreef hij kort na zijn ontslag dat
de publikaties rond zijn vertrek
wel een „wat wonderlijk karak
ter" hadden, maar dat hij daar
niets aan kon doen. Hij heeft er
inmiddels wat opgevonden. Hij
heeft de pleitnota die hij met zijn
advocaat had opgesteld voor het
eventuele proces over zijn gou
den handdruk laten uitlekken.
Elsevier Magazine kwam er vori
ge week mee, enige kranten
volgden gedwee.
Het gevolg: een aantal publikaties,
gebaseerd op Udinks verweer
schrift, waarin Fibbe de schuld
krijgt van alles wat er met OGEM
is misgegaan. Fibbe is opeens
verantwoordelijk voor het Ne-
derhorst-drama (Udink zat toen
in het buitenland, schrijft het Al
gemeen Dagblad); Fibbe is alleen
schuldig aan de hoge rentelast;
Fibbe gaf het groene licht voor de
deelname in Beton und Monier
bau; Fibbe begon aan project-
ontwikke ling in den vreem
de.
Vergeten zijn de fratsen van Udink,
zijn aanvaringen met Rabbani,
zijn loslippigheid; zijn onvermo
gen om orders binnen te slepen.
Nu krijgt Fibbe er de schuld van
Bij Wilma
moet
350 man weg
WEERT (ANP) - Bij het bouw
bedrijf Wilma Nederland in
Weert moeten 350 van de 3500
arbeidsplaatsen verdwijnen.
Dat is een uitvloeisel van
reorganisatieplannen die
moeten worden gemaakt in
verband met de verschuiving
in de bouw naar goedkopere
huur- en koopwoningen, de
achteruitgang van de wo
ningmarkt en de verminde
ring van de bouw van utili-
teitswerken, in het bijzonder
van winkels, kantoren en
dergelijke, aldus een persbe
richt.
Het bestuur van Wilma wil de
bouwactiviteiten bundelen in
drie dochtermaatschappijen
met hoofdvestigingen in
Weert, Den Haag en Utrecht.
Wilma Nederland verwacht
door deze aanpassing de
werkgelegenheid in de ko
mende jaren beter te kunnen
verzekeren. Ondanks nega
tieve resultaten in 1980 als ge
volg van de huidige marktsi
tuatie acht zij haar krediet
waardigheid niet in gevaar.
HEROINE-INBRAKEN - Bij een
verkeerscontrole zijn in de nacht
van zaterdag op zondag drie
mannen in de leeftijd van 22 tot 42
jaar door de Rotterdamse politie
aangehouden. In hun auto bleken
de mannen de buit van een zo
juist gepleegde inbraak te ver
voeren. Tijdens de verhoren be
kenden zij de afgelopen weken in
de Maasstad twintig inbraken en
diefstallen uit huizen en auto's te
hebben gepleegd. De buit, ter
waarde van 10.000 gulden, ging
volgens de politie op aan heroïne.
LEIDEN - Op de Leidse veemarkt wer
den vandaag 1894 dieren aangevoerd:
1120 slachtrunderen en 774 schapen of
lammeren. Prijsnoteringen slachtvee:
stieren le kw. 7.20-7,90. 2e kw.
6.70-7.10: vaarzen le kw. 6,85-7,90, 2e
kw. 6,10-6,75; koeien le kw. 6,65-7,85,
2e kw. 6,00-6,50, 3e kw. 5,50-5,90;
worstkoeien 4.80-5,75; extra kw. dik-
billen 8,25-13,50. Gebruiksvee: scha
pen 140-175; lammeren 150-180; lam
meren le kw. 185-205. Toelichtingen:
(aanvoer-handel-prijzen): slachtrun
deren redelyk-rustig-stabiel; schapen
en lammeren dubbel-redelijk-stabiel.
dat de tien-miljardorder niet
doorging en nu is Udink de man
die de contacten met de commis
sarissen en de ondernemingsraad
zo prima onderhield. Allemaal
pure advertenties vooriBerend
Jan Udink, die in die verhalen als
de enige ware GGEM-held wordt
afgeschilderd.
Handdruk
Hoogst opmerkelijk dat er nu plots
ook berichten verschijnen over
de gouden handdruk die Fibbe
bij zijn vertrek kreeg (en die hij
zelf zou hebben bekokstoofd).
Volgens het Algemeen Dagblad,
dat opeens geheel de kant van
Udink heeft gekozen, kreeg Fib
be 1,3 miljoen bij zijn vertrek,
plus de garantie van een pensioen
van 150.000 gulden per jaar na
zijn 65e.
Beide heren, Fibbe en Udink, heb
ben dus zeven cijfers op hun
bankrekening. En dat maakt ze
wat beter opgewassen tegen de
kluiten modder die ze elkaar
toewerpen.
Wie een wat meer afgewogen oor
deel wil vellen over de rol die
Fibbe en Udink hebben gespeeld
in de dramatische ontwikkelin
gen rond OGEM (de aandelen die
vorig jaar nog 31 gulden deden
zijn nu 7 gulden waard) moet nog
een paar maanden geduld heb
ben. Rond Kerstmis komt het
rapport dat ex-Unilever-topman
prof. Kuin opstelt over de handel
en wandel van het OGEM-mana-
gement, waarvan de conclusies
vermoedelijk openbaar wor
den.
Rond Kerstmis, dat biedt onge
kende mogelijkheden voor
beeldspraak, straks.
VELP (GPD) - Het aantal werklo
zen in Europa is de laatste maan
den gestegen tot 16 a 17 miljoen.
Dit cijfer staat in een nog niet
openbaar gemaakt rapport van
het Welzijnsbureau van de Euro
pese Vakbewegingen. Hiervan
werd zaterdag melding gemaakt
op een PvdA-manifestatie in het
Gelderse Velp door partijvoorzit
ter Max van den Berg. Volgens
hem is Nedërland als „semi-
OPEC-land" ook verantwoorde
lijk voor deze verontrustende
stijging. „De regering erkent de
verantwoordelijkheid op interna
tionaal gebied, maar houdt er in
de praktijk geen rekening mee.
We doen driftig mee aan een be-
stedings- en investeringsbeper
king en we verklaren de verla
ging van het financieringstekort
heilig", aldus Van den Berg in
zijn rede.
De PvdA-voorzitter is van mening
dat de rijke „NV Nederland" niet
te snel de broekriem aan moet
halen. „Als iedereen in Europa
dit zou doen, dan gaat het nog
sneller mis", meent Van den
Berg. De overheid doet volgens
hem veel te weinig aan investe
ringen in werkgelegenheid be
houdende of scheppende activi
teiten in de industriële sector.
MAANDAG 22 SEPTEMBER 1980
ACTIEVE
AANDELEN
BINNENLANDSE
AANDELEN
176,00 176,00
Kon. Ned. Pap
Krasnap.Nky
BELEGGINGS
INSTITUTEN
GOUD EN ZILVER
Goud: 41780 - 4
BUITENLANDS
GELD
AMSTERDAM - Het Damrak
kwam maandag maar traag op
gang. Ondanks een hoger Wall
Street bleken, naarmate de och
tend vorderde, de koersen van de
doorlopend genoteerde fondsen
weer overwegend de nijging tot
afbrokkelen te hebben. De rente
daling kwam tot uiting in de stij
gende koersen op de staatsfond-
senmarkt, waar de winsten rond
de halve punt lagen.
Van de internationals was Kon.
Olie rond twaalf uur rond 0,50
gedaald tot 171,40 en KLM met
0,40 tot 62,70. Unilever ver
loor toen 0,30 op 124enAkzo[
0,20 op 21,60. Hoogovens
echter was 0,10 beter op 13,70
terwijl Philips onveranderd
17,20 noteerde.
Blydenst. C
106.00
56.00
243.00
126.50
13.00
34.00
240.00a
107.25 110.25
20.75 23.75
3.60 4.20
1.63 1.73
33.75 36.75
Nedlloyd was zwak gestemd en
gleed snel bijna 2 omlaag naar
98,20. Gist Brocades was 0.60
op haar retour op 32.40. De
banken en hypotheekbanken la
gen licht verdeeld in de markt. De
verzekeringswaarden konden
zich net niet handhaven. Van de
uitgevers zakte Elsevier-NDU
3 naar 190 en VNU 1,30
naar 83.
