"We geven
uit als een
tierelier"
Blik in de weekbladen
Minister Van der Stee van financiën
deTijd
HP
EISEVIERS
DONDERDAG 18 SEPTEMBER 1980
PAGINA 11
Van der SleeVakantiegeld inleveren kan ook
DEN HAAG - Het kabinet
heeft deze week een Mil
jardennota gepresenteerd
met een loonraming waar
het zelf niet achter staat.
Minister mr. Fons van der
Stee (financiën) geeft dat
ook zonder meer toe. „Zo
moet het niet", zegt hij.
Hoe het wel moet, zal
straks worden bepaald
door de bereidheid tot ma
tiging van vakbeweging
en werkgevers.
Van der Stee gelooft dat de
ze begroting een handvat
biedt om, samen met de
sociale partners, de eco
nomische problemen op te
lossen. „Dat kunnen we
niet zonder hen". Belas
tingmaatregelen bieden
geen soelaas meer. Het
moet nu echt uit de lonen
komen.
„De belastingdruk is al te
hoog. De afwentelingsver
schijnselen, fraude en al
dat soort zaken meer, ne
men hand over hand toe.
Ga maar na, het gaat om
schoon in de hand, van de
werkster tot de klusjes
man toe. Dat werkt niet
meer. Maar de loonpoli
tiek voeren we in overleg
met de sociale partners".
Vandaar dat de begroting
niet „af' is. Voorlopig gaat
zij uit van een voor de re
gering onaanvaardbare
loonstijging van zo'n 8
procent. In overleg met de
partners moet die stijging
tot 6 procent worden te
ruggedrongen. Maar het
zou onverantwoord ge
weest zijn om in de begro
tingscijfers nu al op het re
sultaat van het overleg te
gokken. De begroting
moet sluiten. En dus zul
len de sociale premies
omhoog moeten. „Dat is
eigenlijk het hele verhaal,
de basis van de begro
ting". Aldus de minis
ter.
- Verwacht U dat de sociale part
ners vrijwillig tot matiging be
reid zullen zijn?
„Als ik zo de maatschappelijke dis
cussie van de laatste maanden
overzie, dan is er toch wel duide
lijk een groeiende bereidheid tot
matiging".
- Is dat niet naar Uzelf toepra-
ten?
„Ach, iedereen praat graag een
beetje naar zich toe. Natuurlijk
maakt die ene zwaluw nog geen
lente, maar ik geloof toch dat die
bereidheid er in brede kring is.
Dat zal er de komende weken uit
moeten komen".
- Schuift u op die manier niet de
verantwoordelijkheid voor het
hele sociaal-economisch-finan-
ciële beleid naar de vakbewe
ging?
„Die conclusie gaat mij wat te ver.
Wij starten een overleg. En ik wil
bepaald niet zeggen, dat als dat
mislukt wij met een loonmaatre
gel komen. Wij gaan de onder
handelingen niet met een drei
gement in. Vergeet niet dat dit
land een van de weinige ter we
reld is, waar een reële loonpoli
tiek gevoerd wordt. En de Ne
derlandse vakbeweging heeft
zich altijd erg gematigd opge
steld".
Vakantiegeld
- Als de partners weigeren te mati
gen en u komt niet met een loon
maatregel, dan zit u flink ver
keerd met deze begroting?
„Nee, dan is mijn begroting toch
goed. Zij is solide, goed gebouwd.
Maar dan hebben we een inko
mensverdeling die het kabinet
niet wil. Dan zullen we ons moe
ten beraden of we verdere stap
pen nemen of ons erbij neerleg
gen".
- Ziet u andere mogelijkheden dan
een loonmaatregel?
„Ja. Bij een loonmaatregel denk je
meestal aan een algemene loo-
ningreep. Je kunt ook het vakan
tiegeld maximeren, of iets doen
met de prijscompensatie. Stel dat
we besluiten dat niemand meer
vakantiegeld krijgt dan 8 procent
van het modale loon, dan bereik
je al een loonmatiging van bijna 1
procent. En dat werkt door in de
prijzen".
- Dit is dus de richting waarin het
kabinet denkt?
„Het is een gedachte die mij per
soonlijk sterk aanspreekt. Het
kabinet wil eerst proberen met de
sociale partners tot overeen
stemming te komen. Een afge
dwongen loonmatiging zal op
den duur toch averechts werken.
Door
Hans de Bruijn
en Louis Burgers
Ik wil niet de sfeer oproepen van
de stok achter de deur".
- Maar iedereen weet natuur
lijk...
„...dat die mogelijkheden er zijn,
ja".
- En met deze begroting lokt u het
wel uit. U zegt: alsjeblieft, sociale
partners, zoek maar uit wat je
ermee doet. Dan denkt natuurlijk
iedereen: als zij niet doen wat de
regering vraagt,komt die zelf met
maatregelen?
„Dat is geen onlogische gedach-
tengang. Maar een regering mag
nooit vertellen wat ze gaat doen.
Ik denk dat er dan toch nog stevig
over gesproken zal moeten wor
den, zeker met de Kamer".
- Als de sociale partners wel willen
matigen, wat heeft u hen dan te
bieden?
„Wij hebben gezegd dat we dan het
financieringstekort met f500
miljoen voor ieder procent loon
matiging willen oprekken. Dat
geld kan gebruikt worden voor
werkgelegenheid en lastenver
lichting".
- U zegt in de begroting dat u eigen
lijk geen mogelijkheden heeft om
met gerichte economische groei-
maatregelen te komen.
„Dat is volstrekt juist".
- U weet ook dat met name Den Uyl
daar zijn alternatieve beleid op
gebaseerd heeft.
„Maar hij erkent wel dat het finan
cieringstekort veel te hoog is.
Daarom zegt ook hij dat we niet
nog meer geld moeten lenen. En
wat doet hij dan in zijn alternatie
ve plannen? Hij haalt vijf miljard
bij de hogere inkomens weg, en
een hele hoop bij defensie. Dat is
tot mislukken gedoemd".
- En meer aardgas uit de bo
dem.
„Ja".
Aardgasbaten
- En u bent niet bereid om met die
maatregelen de groei te stimule
ren?
„Nee. Als er concrete plannen voor
vernieuwing van de industrie op
tafel lagen, dan zou ik bereid zijn
daar aardgas voor in te zetten.
Maar dat zie ik nu niet. Vergeet
niet dat wij al twee miljard aan
extra aardgasbaten uit het bui
tenland uittrekken voor met na
me het gezondere bedrijfsleven.
Want de vermogenspositie is daar
uitgehold door de verliezen van
de laatste jaren, en de te lage win
sten. Daardoor ontbreekt het aan
mogelijkheden voor investerin
gen".
Zijn die twee miljard dan niet ei
genlijk een beetje te laag ge
schat?
„Dat zal de toekomst moeten leren.
Dat hangt ook af van het verloop
van de olieprijs. Het is voorzich
tig, maar wel realistisch ge
taxeerd. Ik verwacht op dit punt
geen grote meevallers meer. Er
zitten veel onzekerheden in, zoals
het verloop van de dollarkoers en
de olieprijzen".
,Onze grote angst is dat het be
drijfsleven helemaal niets meer
verdient. Dat moeten we trachten
te vermijden. Daarom zeggen we
ook dat de concurrentiepositie
ten opzichte van het buitenland
verbeterd moet worden. We moe
ten nu van alles wat we consume
ren een dikke vijftig procent im
porteren. Daar móet export te
genover staan. Maar we moeten
ons niet blindstaren op de loon
kosten. Ook kwaliteit, stipte leve
ring en service spelen mee. De
prijs is niet alleen zaligma
kend".
U wilt met deze begroting toe naar
een lager financieringstekort. U
noemt 4 procent op den duur
aanvaardbaar. Wanneer halen
we dat?
„Als we zo doorgaan, binnen twee,
driejaar. Essentieel is ook dat we,
populair gezegd, de bankbiljet-
tenpers niet meer hoeven te laten
draaien".
- Het kabinet heeft drie jaar lang
nogal veel moeten lenen om zijn
uitgaven te kunnen betalen?
„Dat is voor een deel gebeurd,
ja".
- Was het dan niet beter geweest om
eerst nog meer te bezuinigen?
„Jawel, maar de laatste twee jaar
zijn met name de belastingopbre
ngsten tegengevallen door de
slechte resultaten van het be
drijfsleven. De klap van de ener
giecrisis kwam daar eind vorig
jaar heel hard aan. Dat werkt nu
eigenlijk pas goed door. Verder,
ach vorig jaar zat ik niet op deze
post, dus laten we het daar maar
niet te veel over hebben..."
- De Raad van State heeft nogal on
gezouten kritiek op deze begro
ting. Vindt u die kritiek te
recht?
„Ik vind hem eigenlijk niet zo ver
schrikkelijk zwaar..."
- De zwaarste schouders dragen niet
de zwaarste lasten, het is deni
vellerend, zeggen ze.
„Als je de sociale premies verhoogt,
dan werkt dat denivellerend. In
het kader van de inkomensver
deling moeten de sterkste schou
ders meer dragen, akkoord. Maar
dat kan niet meer via de belastin
gen. Eigenlijk moetje de tarieven
verlagen en het aantal aftrekpos
ten beperken. Anders loopt het zo
vast als een muur. De belasting-
schroef is dolgedraaid".
- De sociale-premieschroef kenne
lijk nog niet?
„Dat is zo. Maar we staan met de rug
tegen de muur. En onder een ver
hoging van de premiegrenzen
(zodat de hogere inkomens meer
premie betalen) zouden juist de
middeninkomens lijden. Terwijl
voor die groepen de progressie
van de belastingen al zwaar
doorwerkt".
„Bestek '81 ging uit van 3 procent
economische groei. Dan is het
volsterkt reëel datje bij zo'n groei
de lagere en middeninkomens
kunt ontzien. Maar wanneer die
groei praktisch helemaal ver
dwijnt, moet je de tering naar de
nering zetten. Dan moet je dat
ook met z'n allen voor je rekening
durven nemen".
Gebakken peren
- Eigenlijk eet u van twee walletjes.
U krijgt nu IJ miljard binnen
dankzij de premieverhogingOf
de sociale partners over drie
maanden nu tot matiging beslui
ten of nietu krijgt zowel de extra
premiegelden als de loonmati
ging binnen.
„Als we direct een loonmaatregel
hadden afgekondigd, dan had
niemand de zekerheid gehad dat
die er ook was gekomen. Dan had
ik met de gebakken peren geze
ten. Ik wilde een solide begro
ting, niet het meest mooie of
fraaie plaatje. Het tekort moet
omlaag. Dat is top-prioriteit. De
zaak is gewoon niet meer te fi-
- Vroeger hielden ministers nog wel
eens geld over9
„Dat klopt. Maar de begrotingen
zijn de laatste jaren zo uitgekne
pen, dat de overschotten als
sneeuw voor de zon verdwenen.
Op dit ogenblik lopen de uitga
ven als een tierelier. Ik moest
daarom maatregelen nemen.
Geen minister wil veel geld krij
gen en het dan niet uitgeven. Dan
voel je jezelf falen".
„Als minister van financiën word je
constant achtervolgd door colle
ga's die meer geld willen. Het is
een apart vak. Je bent de grote
„nee-zegger". Dat is niet leuk.
Midden in de begrotings-bespre-
kingen werd ik gebeld door een
van mijn voorgangers. Hij begon
het gesprek met „En, heb je nog
een vrind over in het kabinet?"
Dat tekent de situatie van een
minister van financiën".
- Maar u moet ook nog de Tweede
Kamer overtuigen dat dit een
goede begroting is?
„Ik heb daar niet zoveel twijfels
over. Al moet ik voorop stellen
dat ik het helemaal geen fraai ge
heel vind, wat er uit is gekomen.
Maar ik geloof dat onder de gege
ven omstandigheden niemand
erin geslaagd zou zijn er iets
mooiers van te maken".
- Het ziet er nogal miserabel
uit?
„Miserabel dan in de zin dat de si
tuatie miserabel is. Het beta
lingsbalanstekort, het financie
ringstekort, de werkeloosheid, de
stagnatie in de bouw, noem maar
op: de omstandigheden waarin
wij verkeren, zijn allermisera-
belst".
„Het is absoluut geen leuke bood
schap om te brengen. In die zin
ben ik niet trots op deze begro
ting. Het is moeilijk genoeg ge
weest om er op een acceptabele
manier uit te komen. Een troo
strijke gedachte is dat geen en
kele collega van mü in Europa er
momenteel gemakkelijk voor
staat. Zelfs de Duitsers worstelen
met een enorm betalingsbalans-
tekort".
Billen bloot
„En zij hebben geen aardgas. Dat is
een vloek en een zegen voor onze
economie. Een vloek, omdat het
ons heeft verdoofd en bedwelmd.
Het hield de problemen lange tijd
verborgen. Het aardgas draagt
volgend jaar 16,7 miljard aan onze
begroting bij. En dat zal teruglo
pen. Dan zullen we echt met de
billen»bloot moeten".
„Tenzij we erin slagen die terugval
op te vangen door onze industrie
te versterken. Het wordt hoog tijd
dat we daar iets aan doen. En ik
vertrouw erop dat we met deze
begroting een stuk fundament
gelegd hebben".
- Volgend jaar hebben we verkie
zingen en daarna een ander ka
binet. Zal dat deze lijn ook voort
zetten?
„Den Uyl heeft wel eens gezegd dat
de marges klein zijn. Een kabinet
kan niet op korte termijn funda
mentele wijzingen aanbrengen.
De mogelijkheden om een ander
beleid te voeren, zijn minimaal.
Met andere politieke partijen
wordt het leven niet ineens een
stuk vrolijker".
- En het parlement zal natuurlijk
ook nog wel wat van deze begro
ting willen afknabbelen?
„Ik hoop dat het parlement slechts
wijzigingen zal aanbrengen. Niet
alleen afknabbelen, maar ook el
ders weer toevoegen. De regering
is ervan overtuigd dat we met de
rug tegen de muur staan. Dat be
tekent dat ook de marges voor het
parlement niet groot zijn. Zeg
maar praktisch nul".
hervormd
nederland
HN is psycholoog Jos Frenken,
sinds kort verbonden aan de
Leidse universiteit als bijzonder
hoogleraar seksuologie, naar de
huidige beleving van de seksuali
teit gaan vragen. Volgens Fren
ken is de afgelopen zestig jaar het
schuldgevoel vervangen door de
faalangst. "Vroeger bestond er
schuldgevoel en angst voor lust,
tegenwoordig is het angst om de
criteria die men zelf stelt niet te
halen, en niet aan de verwachtin
gen van de partner te voldoen".
Frenken introduceert ook het
begrip 'emancipatie-impotentie'.
Frenken: "Je ziet dat nogal wat
mannen onder druk van de
vrouwen-emancipatie seksueel
onzekerder worden, vooral wan
neer ze hun zekerheid ontleen
den aan een traditioneel manne
lijke manier van vrijen. In de sek
suele omgang kan een actieve op
stelling van de vrouw dan leiden
tot impotentie van de man".
Uiteraard in HN ook weer veel aan
dacht voor de gevaren van de
kernenergie. Frank Barnaby, di
recteur van het in Stockholm ge
vestigde bureau voor vredeson
derzoek, zet uiteen hoe het
'vreedzame atoom' en het 'mili
taire atoom' hand in hand gaan.
De nieuwe boeken van Maarten 't
Hart (De Droomkoningin) en van
Gerard Reve (Moeder en Zoon)
krijgen een uitgebreide bespre
king. Beide boeken worden ta
melijk enthousiast onthaald
waarbij het artikel over Reve zich
extra makkelijk laat lezen dank
zij de vele aangehaalde passages
uit zijn boek, bijvoorbeeld wan
neer hij de katholieke ambtsdra
gers typeert met: "De geur die
schijnt op te stijgen uit hun pijen
is vergelijkbaar met de muffe
geur van oud golfkarton en voch
tige eierdozen".
Verder een artikel over een onder
zoek naar religieuze ervaringen
en een verhaal over 'gerefor
meerde conflicten'.
L/n
VRU NEDERLAND
VN beschrijft de volstrekt vernieti
gende wijze waarop de Raad van
State, het hoogste adviesorgaan
van de regering, de plannen van
het huidige kabinet om Neder
land uit het economische slop te
halen beoordeelt. 'De stijl is cor
rect, de argumenten zijn zakelijk,
de toon zweemt naar ironie, is
soms openlijk verwijtend, en de
inhoud is dodelijk voor het rege
ringsbeleid van mr. Van Agt'.
Ook schijnt er bij de Raad van
State nogal irritatie te bestaan
over de geringe tijd die men krijgt
om zich over de begrotingsstuk
ken te buigen. Het kabinet ver
ontschuldigt zich met de mede
deling dat de problemen zo zwaar
zijn geworden dat de besluitvor
ming daardoor wordt vertraagd.
Maar het is ook de leden van de
Raad van State niet ontgaan dat
premier Van Agt de begrotings
besprekingen rustig laat onder
breken om zich te gaan bezig
houden met de Tour de France.
D'66-leider Jan Terlouw weet zich
op sociaal-economisch terrein
geruggesteund door enkele
'breinen' die hun eigen arbeid als
"weinigzeggend" omschrijven.
Hun uitlatingen sluiten daar goed
bij aan. Een andere vooraan
staande D'66-er, Laurens Jan
Brinkhorst, doet een ferme uit
spraak over kernwapens. "Als
Reagan president wordt in Ame
rika word ik de meest geharnaste
tegenstander van de kernwa
penmodernisering in Europa".
Voetballer Hugo Hovenkamp be
kent wel eens doping te hebben
gebruikt. "Het waren kleine,
blauwe pilletjes. Twintig minu
ten voor de wedstrijd nam ik ze.
Ik kon niet stuk die wedstrijd, ik
liep als een hinde, ik werd maar
niet moe. Na afloop was ik wel
doodmoe, ik was misselijk, had
pijn in mijn kop, ik moest over
geven, vreselijk voelde ik me,
diarree, ik heb wel vierentwintig
uur geslapen".
In de rubriek Terzijde deze opmer
king:'Afzakkertje na de Troonre
de. Ha fijn, een borrel van Colijn'.
De macht van het Centraal Planbu
reau, het bureau dat kerngege
vens over de economie verschaft
waarop de regering haar beleid
baseert, wordt tegen het licht ge
houden. Directeur Van den Beid
(van WD-huize) ontkent dat hij
politieke uitspraken doet. "Als ik
vind dat de zaken een verkeerde
draai nemen acht ik het mijn
plicht dit te signaleren". Maar
volgens professor Van den Doel,
oud PvdA-Tweede-Kamerlid,
voerde het Planbureau ten tijde
van het kabinet-Den Uyl een
soort guerrilla tegen de kabinets
plannen. "Het CPB was mordi
cus tegen elke uitbreiding van de
collectieve sector. Nou dat heeft
Joop geweten".
Professor Goudzwaard legt een
week voor de opheffing van zijn
ARP nog eens uit waarom hij
geen trek heeft in het CDA. "Je
kunt niet in een partij blijven zeu
ren. Op een zeker moment eist
een partij loyaliteit en mag een
partij die ook eisen. Mijn kritiek
ging die vormen aannemen dat ik
dacht je kunt het die partij niet
meer aandoen er nog langer lid
van te blijven. En de achterban
liet duidelijk merken dat er gren
zen waren overschreden. Dan is
het consequent op te stappen".
In Portugal komen de politieke
partijen steeds feller tegenover
elkaar te staan. Zes jaar na de
Anjerrevolutie, die een einde
maakte aan de dictatuur van Sa-
lazar, neemt de polarisatie de
vorm aan van een verkapte bur
geroorlog.
Enige HP-redacteuren zijn gaan
grasduinen in het schetterende
wereldje van de meidenpop.
Groepen als LUV, Babe en de
Dolly Dots maken het helemaal.
Babe-producer Peter Koelewijn
vindt het grootste probleem van
meidengroepen dat ze uit meiden
bestaan. "Vrouwen zijn nu een
maal anders. Als ze ongesteld zijn
hebben ze buien, worden ze sjag-
gerijnig en zingen ze vals. Een
probleem is ook dat ze nooit te
gelijkertijd ongesteld zijn".
Elk opinieblad komt in deze tijden
wel met een artikel over of inter
view met de Amerikaanse presi
dentskandidaat Ronald Reagan.
Ook in HP komt Reagan er weer
niet best vanaf, zijn conservatie
ve adviseurs trouwens ook niet.
Een vooraanstaand Amerikaans
journalist zegt over Reagan: "Ik
weet niet hoe de vijanden van de
Verenigde Staten denken over
Ronald Reagan, hoewel ik er wel
naar kan gissen. Ze moeten niets
liever willen dan hem in het Witte
Huis te zien want dat zou al de
lasterlijkheden bevestigen die ze
al die jaren gespuid hebben over
de Verenigde Staten".
Filmregisseur William Friedkin
denkt dat de homoseksuelen zo
tegen zijn nieuwe film Cruising te
hoop lopen omdat deze film de
vuile was van de homoseksuele
beweging buiten hangt. "Kijk, als
iemand een film zou maken
waarin alle vuile was uit mijn le
ven buiten gehangen zou worden
dan zou ik daar tegen proteste
ren. Cruising en sadomasochisti
sche sex en geweld zijn dingen
die de homoseksuele beweging
niet op de voorgrond wil plaatsen
in haar tamelijk legitieme strijd
voor gelijke rechten".
Uiteraard in HP ook aandacht voor
de mogelijkheden van 'een se-
mi-OPEC-land in de versukke
ling' zoals premier Van Agt ons
land onlangs aanduidde.
MACA71NE
Dezelfde Van Agt prijkt breed la
chend op de omslag van EM dat
trots meldt een exclusief inter
view met de minister-president
te hebben gehad. Van Agt, die de
schrijvende pers al jaren mijdt,
doet nu dan toch zijn mond open
om te melden dat niemand het in
dit land beter zou hebben gedaan
dan zijn regeringsploeg. "Als je
de gigantische problemen ziet
waarvoor we staan en de moge
lijkheden die we hebben dan zeg
ik: dit beleid is zo gek nog niet. Ik
moet zien dat een ander kabinet
het beter zou doen".
De weerstand die zijn kabinet en
zijn persoon opwekt bij veel Ne
derlanders is iets waar Van Agt
niet in gelooft. "Ik heb dat wer
kelijk nooit zo ervaren. Integen
deel, ik reis nogal eens door het
land, kom op politieke vergade
ringen en zo. Ik constateer dan
dat zeer veel mensen die bij een
maatschappelijke organisatie als
bijvoorbeeld een vakbond zijn
aangesloten, volstrekt iets anders
zeggen, denken en willen dan wat
hun voormannen zo luide roe
pen".
EM blikt nog even terug op het on
langs gehouden slaapcongres in
Amsterdam. Een deskundige
zegt dat kinderen beter naar hun
biologische klok luisteren dan
volwassenen. Ze verlangen pas
naar bed als ze moe worden.
Slaapstoornissen bij kinderen
komen dan ook zelden voor. De
volwassenen zouden daar een
voorbeeld aan moeten nemen.
Veel mensen zou dan het woelen
en draa e I r mdc t de c"aar maar
niet wil komen, bespaard blij-
Elseviers analyseert de situatie in
Turkije, geeft een overzicht van
de stand van zaken rond de abor
tus en zet onder meer vraagte
kens bij de 'operettevloot' van
Suriname.
BERT PAAUW
