EG wil herstel
democratie in
Turkije na coup
Militairen benoemen
waarnemend premier
Poolse president ook
voor zuivering partij
CARTER HOOPVOL
OVER GIJZELING
Twijfel over
EG-initiatief
Midden-Oosten
Tekstverwerking.
Ware stormloop op Nederlandse
ambassade Suriname voor visa
Iran meldt neerschieten
van drie Iraakse Migs
[Ti
DINSDAG 16 SEPTEMBER 1980
BUITENLAND
PAGINA 19
ANKARA (Reuter. DPA, AFP,
UPI) - De militaire junta van
Turkije heeft gisteren Turgut
Ozal, het economische brein
van de afgezette regering-
Demirel benoemd tot waar
nemend premier. Zijn beleid
zal onderhevig zijn aan de
goedkeuring van de militaire
machthebbers.
De 54-jarige Ozal heeft de af
gelopen 15 jaar in verschei
dene kabinetten onder lei
ding van Demirel gediend als
economisch adviseur. In De-
mirels laatste kabinet was hij
staatssecretaris onder de
premier. Ozal, een voormalig
zakenman, is een goede be
kende in kringen van het In
ternationaal Monetair Fonds,
de Wereldbank, en de organi
satie voor economische sa
menwerking en ontwikkeling
(OESO). Het Turkse leger is
gisteren een omvangrijke
zuiveringsoperatie tegen
linkse en rechtse extremisten
begonnen. Bij huiszoekingen
en straatcontroles zouden
honderden
denking van teroristische ac
tiviteitzijn opgepakt. De mili
taire machthebbers willen
kennelijk de talrijke linkse en
rechtse terreurgroepen op
rollen voordat een georgani
seerd verzet tegen de militaire
staatsgreep kan ontstaan.
Naar schatting tellen de ex
tremistische terreurorganisa
ties zo'n 20.000 leden.
Voordat het leger de macht-
greep pleegde maakte het po
litiek geweld gemiddeld rond
de 20 slachtoffers per dag.
Soldaten verichtten gisteren
straatcontroles in Ankara. Is-
tanboel, Adana, Izmir en an
dere grote steden. In de nacht
van zondag op maandag, ter
wijl het uitgaansverbod van
kracht was, hebben militairen
de krottenwijken rondom de
grote steden uitgekamd, die
veel terroristen tot schuil
plaats dienen.
Razzia's
Bij de razzia's zouden ook grote
voorraden wapens in beslag
zijn genomen. Het afgelopen
(Van c
correspondent Jan Gerritsen)
BRUSSEL - „De Europese Negen houden de Turkse gene
raals aan hun woord: de democratie moet in Turkije wor
den hersteld". Zo vatte minister Chris van der Klaauw
(buitenlandse zaken) gisteravond de betekenis samen van
het standpunt dat de ministers van de negen EG-landen
innamen over de militaire machtsovername in Turkije,
dat met de EG is geassocieerd.
CORPUS CHRISTI/WASHINGTON (Reuter/UPI) - Presi
dent Carter heeft gisteren verklaard dat de recente verkla
ringen van Iraanse leiders kunnen leiden tot een oplos
sing van het gijzelingsprobleem.
Op een bijeenkomst in Corpus Christi (Texas) werd hem
gevraagd wat hij als president had gedaan om de vrijlating
te bewerkstelligen van de 52 Amerikanen die sinds 4 no
vember in Iran vast worden gehouden.
Kennelijk verwijzend naar de re
cente opmerkingen van Irans fei
telijke machthebber, ajatollah
Chomeini, antwoordde de Ame
rikaanse president dat "er in Iran
verklaringen worden afgelegd
die zeer goed kunnen leiden tot
oplossing van het gijzelings
probleem in de toekomst".
Carter zei voorts dat hij een ernstige
fout zou maken als hij in het
openbaar op details zou ingaan.
Het laatste dat een presidents
kandidaat moet doen is via de
nieuwsmedia over dit onderwerp
onderhandelen, aldus Carter.
Ronald Reagan, de republikeinse
presidentskandidaat, liet eerder
weten dat hij het merendeel van
de voorwaarden die Chomeini
heeft gesteld voor de vrijlating
van de gegijzelden, zou aanvaar
den.
Carter verklaarde dat hij zich ver
plicht acht elk optreden te ver
mijden dat afbreuk zou kunnen
doen aan de eer en integriteit van
de V.S. of de gegijzelden en "de
onafhankelijkheid en vrijheid in
Iran als natie" in gevaar zou kun
nen brengen. Carters verwijzing
naar Irans vrijheid en integriteit
komt op zekere hoogte tegemoet
aan Chomeini's eis dat de V.S.
beloven zich niet te mengen in de
binnenlandse aangelegenheden
van Iran.
Muskie
De Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, Edmund Mus
kie, heeft gisteren echter op een
persconferentie gezegd dat geen
grote verwachtingen gekoesterd
moeten worden na de verklarin
gen uit Iran over vrijlating van de
Amerikaanse gegijzelden. Er zijn
op dit moment geen onderhan
delingen gaande en persberich
ten over geheime onderhande
lingen zijn onjuist, zei hij.
Familie
De families van de Amerikaanse
gegijzelden die in Iran worden
vastgehouden, willen met Iraan
se functionarissen gaan praten in
de hoop zo de vrijlating van deze
gegijzelden te kunnen bewerk
stelligen.
Dit blijkt uit een brief die de voor
zitter van het Iraanse parlement,
Hojatoleslam Hasjemi Rafsanja-
ni, via de Algerijnse ambassadeur
in Washington heeft ontvangen.
Na de verbreking van de diplo
matieke betrekkingen tussen de
V.S. en Iran behartigt Algerije de
Iraanse belangen in de V.S.
In de brief spreken de families de
hoop uit dat zij een "brug kunnen
zijn waarover de gegijzelden naar
huis terug kunnen keren".
President Carter
„De Europese gemeenschap en
NAVO zeggen: normaal door
gaan met de samenwerking in het
kader van de toezegging van de
Turkse legerleiders, dat de de
mocratie spoedig zal worden her
steld," aldus Van der Klaauw. De
Negen stellen hierbij overigens
geen limiet, maar twee maanden
is lang genoeg „om de zaak weer
eens te bekijken", zo zei de Ne
derlandse bewindsman.
In hun verklaring zeggen de Negen
met zorg kfennis te hebben geno
men van de politieke ontwikke
ling in Turkije (de machtsover
name door generaal Evran).
Voorts werd vastgesteld dat de
Turkse generaals hebben v
kerd dat de democratie zo spoe
dig mogelijk zal worden hersteld
Daarna heet het letterlijk i
EG-verklaring: „In dit gedach
tenkader zal de samenwerking
met Turkije worden voortge
zet".
Minister Van der Klaauw zei niets
te voelen voor het stellen van een
limiet aan de Turkse generaals
inzake herstel van de democratie.
De Nederlandse bewindsman
ontkende dat de Negen met op
luchting hadden gereageerd op
de staatsgreep van de Turkse ge
neraals, die beloofden politiek en
economisch orde op zaken te
stellen in hun land dat er zeer
slecht aan toe is.
„Als Negen zeggen we nu: je moet
de Turkse legerleiders een kans
geven. De staatsgreep in Turkije
is hoegenaamd niet te vergelijken
met de machtsovername door de
kolonels in 1967 in Griekenland",
aldus minister Van der Klaauw.
Hij voegde daaraan toe, dat de
Turkse zaakgelastigde in Den
Haag hem had meegedeeld dat
Ecevit en Demirel, beiden oud
premiers „anders werden behan
deld" da twee uiterst rechtse lei
ders. Al deze politici zijn gearres
teerd en worden gevangenge
houden.
Malta wil neutrale status
ROME (Reuter) - Italië en Malta hebben overeenstemming bereikt over
een neutrale status voor Malta, die door Italië zal worden gesteund, zo
heeft het ministerie van buitenlandse zaken in Rome gisteren meege
deeld.
Malta's streven naar een gewaarborgde neutrale status betekent een breuk
met het recente verleden, waarin het eiland nauwe betrekkingen met
Libië onderhield. Maar als gevolg van een geschil over de oliewinning in
de wateren van de Middellandse Zee is de verhouding met Tripoli aan
merkelijk bekoeld.
Volgens Italiaanse functionarissen zal de neutraliteitsverklaring inhou
den dat Malta niet tot bondgenootschappen zal toetreden, geen buiten
landse bases zal toelaten, en evenmin zal toestaan dat Russische of
Amerikaanse schepen in Maltezer dokken worden gerepareerd.
Italië zal andere landen vragen de neutraliteit van Malta te eerbiedigen. De
overeenkomst zou voorst voorzien in onmiddellijk overleg tussen Rome
en La Valletta als de Maltezer neutraliteit wordt bedreigd.
In zo'n geval zou Italië militaire bijstand kunnen verschaffen, en Malta's
positie kunnen steunen in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.
Het is niet duidelijk wanneer de neutraliteit van Malta formeel ge
proclameerd zal worden.
weekend heeft de militaire
junta een verschijningsver
bod opgelegd aan drie kran
ten die als verwant met ex
tremistische groepen worden
beschouwd.
Turkse universitaire kringen
hebben hun steun betuigd
aan de militaire machtsover
name. Drie dagen na de over
name is alles rustig en her
neemt het leven zijn normale
gang. Zestigduizend stakers
hervatten gisteren het werk
nadat het nieuwe bewind een
loonsverhoging van 70 pro
cent had toegezegd voor allen
die betrokken waren bij loon
onderhandelingen die al aan
de gang waren vóór de coup.
Het ging vooral om arbeiders
in de textiel- en metaalindus
trie en in de hotelsector.
Kringen rond de militaire
machthebbers verklaarden
gisteren dat er belangrijke
wijzigingen in het lokale be
stuur op til zijn. Men ver
wacht dat de burger-gouver
neurs van Turkijes 67 provin
cies binnen 48 uur vervangen
zullen worden door legeroffi
cieren. De meeste gouver
neurs zijn benoemd door de
afgezette premier Demirel, en
sommigen onder hen staan
bekend als ultra-rechts. Ook
de burgemeesters, wier taken
overigens grotendeels cere
monieel zijn, zullen niet ge
spaard blijven. Ten slotte
wordt er in de kringen rond
bewind ook ver-
dat er deze week nog
een nieuwe burger-kabinet
zal worden gevormd.
BRUSSEL (GPD/DPA) - Vóór hun
topberaad van begin december
zullen de Europese Negen niet
met initiatieven komen om de
impasse tussen Israël en de Ara
bieren te doorbreken. Deze ver
wachting werd gisteravond in
Brussel uitgesproken na EG-be-
raad over de reis van de Luxem
burgse minister Gaston Thom
(buitenlandse zaken) door het
Midden-Oosten.
Het rechtse Libanese blad "Le Re-
veie" schreef gisteren dat de
Militairen houden in Ankara burgers tegen en controleren hun identiteitskaarten. Het leger doorzocht huizen
en appartementen in de Turkse hoofdstad op zoek naar "schuilplaatsen van terroristen"Ook in Istanboel
Adana, Izmir en andere steden was het leger op deze wijze actief.
WARSCHAU (AFP, UPI, Reuter) -
Zoals het partijblad Trybuna Lu-
du ook al had gedaan heeft presi
dent Henryk Jablonski van Polen
aangedrongen op een zuivering
in de communistische partij.
Jablonski deed dit in een toespraak
tot het nationale eenheidsfront,
dat door de Communistische par
tij wordt overkoepeld.
De zuivering van corrupte partijle
den moet volgens de president
plaatshebben zonder aanzien des
persoons.
Trybuna Ludu had gepleit voor een
zuivering van mensen, 'die de
goede naam van de partij bezoe
delen en haar geloofwaardigheid
ondermijnen'.
Volgens een afgevaardigde op het
congres dat de afdeling van de
Poolse Communistische Partij
van Warschau en omstreken in
het weekeinde heeft gehouden,
heerste er een verbitterde stem
ming naar aanleiding van de
voorrechten die partijbonzen ge
nieten en die hen met een brede
kloof scheiden van het gewone
partijlid.
Iemand van het waterleidingbe
drijf van Warschau zei op het
congres: „Men kan de voorrech
ten verborgen houden voor Jan
met-de-pet, maar niet voor ons,
die installatie werk doen in nieu
we gebouwen en villa's. Wie weet
hoeveel er zijn gebouwd en voor
Afgezien van het extreme geval van
de gearresteerde directeur van de
Poolse televisie Szczepanski, die
zich omringde met een luxe die
de meest doorwinterde kapitalist
niet zou hebben misstaan, genie
ten partijbonzen en hun gezinnen
in Polen allerlei privileges zoals
gebruik van een ziekenhuis dat
voor de gewone man ontoegan
kelijk is en dat volgens diploma
ten in Warschau ongeveer het
enige is dat zich kan meten met
een ziekenhuis volgens westerse
inzichten.
Als het stakingsrecht onverschillig
wanneer en onder welk voor
wendsel wordt gebruikt, zal een
rechtvaardige beslissing heel
eenvoudig afgelijden naar ont-
wettigheid en anarchie, zo heeft
het blad van de Poolse commu
nistische partij, Trybuna Ludu,
gisteren geschreven.
Toch zullen de akkoorden die de
arbeidersafgevaardigden en ver
tegenwoordigers van de regering
over het stakingsrecht hebben
getekend, „het wapen worden
van de arbeidersklasse en de laat
ste waarborg zijn van zijn belan
gen", zo voegde het blad eraan
toe. het bracht vervolgens hulde
aan „de wijsheid en de goede wil"
van de onderhandelaars. Dank zij
hun houding is een sociaal con
tract gesloten dat de onderteke
naars verplicht gezamenlijk te
werken aan de vernieuwing in
Polen, aldus Trybuna Ludu.
Intussen hebben de oprichters van
de nieuwe vrije vakbonden laten
weten dat vertegenwoordigers
van de vakbonden in heel Polen
morgen in Gdansk bijeen zullen
komen om van gedachten te wis
selen over een overkoepelende
vakorganisatie.
In Kielce, een stad in het centrum
van Polen, zijn gisteren de arbei
ders van twee ondernemingen -
een papierfabriek en een ver
voersbedrijf - in staking gegaan,
zo is in kringen van dissidenten te
Warschau vernomen. De arbei
ders willen loonsverhoging en de
vorming van vrije vakbonden.
voorzitter van de Europese mi
nisterraad, de Luxemburgse mi
nister van buitenlandse zaken
Gaston Thorn, in een vertrouwe
lijke brief over zijn recente Mid-
den-Oostenreis erop gewezen zou
hebben, dat de conservatieve
Arabische landen Saoedi-Arabië,
Koeweit en Jordanië en EG-ini
tiatief inzake het Midden-Oos
tenprobleem eisen voor de vol
gende Arabische top. Deze top zal
in november in de Jordaanse
hoofdstad Amman worden ge
houden worden.
Of een EG-initiatief om vrede in het
Midden-Oosten te brengen haal
baar is, werd nog niet besproken
in de EG, zo deelde de Neder
landse minister Chris van der
Klaauw (buitenlandse zaken)
mee. Er zijn nog geen conclusies
getrokken uit Thorns rondreis
door het gebied. Deze reis wordt
overigens in de komende weken
pas met een tweede bezoek aan
Israël volledig afgerond.
De reis van Thorn, thans voorzitter
van de EG-ministerraad, is een
eerste stap na de jongste EG-ver
klaring over het Midden-Oosten,
die in juni door de Europese raad
in Venetië werd uitgegeven. De
Luxemburgse bewindsman
kreeg vooral als opdracht te on
derzoeken of de Palestijnen het
bestaansrecht van Israël èn of de
joodse staat het Palestijnse zelf
beschikkingsrecht willen erken-
De afgelopen weken bezocht Thorn
Israël, de Palestijnse leiders als
mede de belangrijkste Arabische
staten in het conflict, zoals Egyp
te en Syrië. Zijn bezoek leverde
voornamelijk "een hoop vragen"
op, zoals Van der Klaauw zei. De
ze zullen de komende maanden
nader worden onderzocht, onder
andere door opnieuw contact op
te nemen met de "belangrijkste
betrokken landen".
Doel van deze EG-activiteiten is te
voorkomen dat de spanning in
het Midden-Oosten weer toe
neemt nu Amerika geen actieve
rol als vredesbemiddelaar speelt
in verband met de presidents
verkiezingen. Het vacuüm vra-
genonderwijs opvullen, luidde
het slagwoord waardoor de mi
nisters van buitenlandse zaken
van de Europese Negen zich lie
ten leiden bij hun besluit de "con
tacten voort te zetten".
Minister Van der Klaauw waar
schuwde nog dat de Negen voor
bereid moeten zijn op een scherp
debat in de Algemene Vergade
ring van de Verenigde Naties als
Israël de bezette Arabische ge
bieden niet heeft ontruimd. Dit
debat wordt eind november ge
houden. In een resolutie werd Is
raël onlangs opgeroepen de be
zette Arabische gebieden op de
Westoever van de Jordaan en in
de Gazastrook en de Golanhoog-
ten te ontruimen.
TEHERAN (DPA, AP)- In het Iraans-Iraakse grensconflict
zijn zondag en gisteren drie Iraakse Migs neergeschoten,
zo hebben Iraanse kranten gisteren gemeld.
Bij de havenstad Chorramsjar landen zich bereid verklaard tot
waren zondag ook Iraanse en
Iraakse marineschepen met el
kaar slaags, waarbij volgens de
Iraanse pers vier Iraakse militai
ren werden gedood.
Volgens de .Teheran Times' heb
ben verscheidene islamitische
ADVERTENTIE
Plaatjes van Italiaanse Wijnen
voor een zeer redelijke prijs,
Kwaliteiten, die zich o.m. kunnen meten
met Franse wijnen. Zoals bijvoorbeeld
deze 1974 BARBARESCO DOC
uit Piemonte. Robijnrode kleur,
volle smaak, rond en droog.
Verkrijgbaar bij
slijterij en
wijnhandel.
bemiddeling tussen Irak en Iran.
Welke staten dat waren, meldde
het blad niet.
Irak heeft een militaire operatie
op touw gezet om een betwist ge
bied langs de grens met Iran weer
terug te krijgen, zo heeft de
Iraakse vice-president van de re
volutionaire commandoraad
Ibrahim Izzat, gisteren verklaard.
"Als dit gebied niet wordt terug
geven, dan zullen wij het leger in
zetten", aldus Izzat.
Tijdens het bewind van de sjah
had Iran aan Irak toegezegd dat
het Zin al Kaus-gebied, een
strook van 500 kilometer lang en
vijftien kilometer breed, aan Irak
zou worden teruggeven, aldus
een adjudant van Izzat. Na de
Iraanse revolutie zou Chomeiny
echter deze beslissing hebben te
ruggedraaid. Het betreffende ge
bied is van strategisch belang
omdat het dichtbij de belangrijk
ste scheepsroute is gelegen
waarlangs Iran zijn olie naar de
Perzische golf brengt.
ADVERTENTIE
A+E laat u kiezen uit
meerdere geavanceerde
systemen die in de showroom
gedemonstreerd worden.
Ons advies is afhankelijk
van de toepassing. Enkele
merken: Olivetti. Adler,
Hermes.
Komt u zich eens
oriënteren.
office systems
Staringlaan 21.
2741 GC Waddinxveen,
Tel. 01828-8055
PARAMARIBO(ANP) - Op de Nederlandse
ambassade in Paramaribo is een ware
stormloop ontstaan van Surinamers die op
de valreep nog snel een visum willen aanvra
gen. Vandaag wordt namelijk een nieuwe re
geling van kracht, waarbij de visumaanvrage
via Den Haag zal lopen en men minstens drie
weken voor vertrek een visum moet aanvra
gen.
In de Lim a Postraat in Paramaribo stonden
gistermorgen om zes uur de eerste mensen al
te wachten, terwijl de visumafdeling aldaar
pas om acht uur open gaat.
Vóór de openingstijd verdrongen zich al hon
derden mensen in een rij van tientallen me
ters in de brandende zon voor de toegangs
deuren. Tot die tijd kon men in de wachtlo
kalen van de visumafdeling zo n tien tot
hooguit enige tientallen gegadigden tegelijk
in de wachtlokalen aantreffen. Maar toen al
beklaagden de mensen zich er over dat er
anderhalf tot tweeëneenhalf uur gewacht
moest worden, voordat men bij het loket was.
De Surinaamse overheid stelt momenteel alles
in het werk zoveel mogelijk Surinamers in
Nederland er toe te bewegen naar hun land
terug te keren. Voor dit doel heeft de regering
nu een wervingscommissie in het leven ger-
bepen. Dit is gistermorgen in Paramaribo
meegedeeld. Gelijkertijd maakte men be
kend dat de salarissen voor academici min
stens met 725 Surinaamse guldens per
maand zullen stijgen en die voor mensen met
een hogere beroepsopleiding met 500 Suri
naamse gulden per maand (een Surinaamse
gulden is ongeveer f 0,90 in Nederlands geld
Op die manier willen ze de achtergebleven sa
larissen van deskundigen op een redelijk peil
brengen. Tot nog toe lagen de overheidssala-
rissen ver achter bij die in het particuliere
bedrijfsleven. De maatregel is ook bedoeld
om het tekort aan mankracht in het ambtelijk
apparaat aan te vullen.
De commissie zal uiterlijk eind oktober naar
Nederland vertrekken om in een aantal ste
den wervingszittingen te houden.
Vroeger werden veel Surinamers in hun terug
keer belemmerd vanwege de eindeloze en
ingewikkelde procedures d:e moesten wor
den gevolgd. De nu ingestelde commissie
kan directe afspraken over onmiddellijke in
diensttreding met gegadigden maken, aldus
liet de nationale voorlichtignsdienst weten.
