Kania op
bezoek
in büezie
- n
«ss
Een ander
gezicht.
van der
WIEL
isxartt
Onbehagen tijdens voorbereiding'Madrid
Economische
hervormingen
Polen hebben
wankele basis
nmm
Donderdags
openhuis en koffie.
Oostenrijkse minister
geeft bijbaantje op
Gk
WOENSDAG 10 SEPTEMBER 1980
1WARSCHAU - De leuzen van de
nieuwe Poolse regering voor de
komende jaren zijn decentrali
satie en arbeiderszelfbestuur".
Hiermee probeert de Poolse
communistische partij een door
braak te forceren en de apathie,
die kenmerkend is voor het ar
beidsmoraal van alle communis
tische landen, te bestrijden door
zowel de arbeiders zelf als het be
stuur op plaatselijk niveau meer
verantwoordelijkheid te geven.
De Polen hebben allang grote be
langstelling getoond voor het
Joegoslavische systeem van ar
beiderszelfbestuur. Het Poolse
model voor arbeiderszelfbestuur
staat ook na de recente stakings
golf nog steeds ter discussie. Het
is zeker dat het geen directe kopie
wordt van het Joegoslavische
systeem, maar het principe blijft
hetzelfde. Er komt, zo heeft de
regering de arbeiders nadrukke
lijk beloofd, inspraak van hoog
tot laag. Op die manier hoopt de
partij dat de arbeiders veel meer
betrokken worden in het ar
beidsproces, waardoor zij auto
matisch harder zullen werken en
meer creatief hun werk zullen
doen. De nieuwe regering voert
dezer dagen diepgaande ge
sprekken met de vertegenwoor
digers van de 47 Poolse provin
cies. De regering stelt zich voor
dat de provincies veel grotere be
slissingsbevoegdheden krijgen.
Op het ogenblik hebben de geza
menlijke provincies de beschik
king over twintig procent van het
landelijke budget. De regering
wil dit verhogen tot 33 procent.
Onder de nieuwe bevoegdheden
valt ook de mogelijkheid voor de
provincie financieel aantrekke
lijke beslisingen te nemen op
landbouwgebied. Ook krijgen de
provincies, de controle over de
binnenlandse handel, over de ke
ten van staatsrestaurants, over
alle dienstverlenende bedrijven
en over de plaatselijke wegen
bouw.
In de toekomst valt huisvesting - in
Polen een zeer teer punt - onder
de verantwoording van de plaat
selijke autoriteiten. De provin
cies vinden het een schitterend
idee, maar zijn over toegezegde
grotere bevoegdheden sterk te
rughoudend, omdat zij niet de
middelen hebben die bevoegd
heden te gebruiken. En zij ver
moeden dat de regering op deze
manier hun de schuld voor toe
komstige economische moeilijk
heden en de daaraan verbonden
sociale onrust in de schoenen wil
schuiven.
Produktiviteit
Hoe staat de Poolse economie er
voor, en in het bijzonder na de
miljarden dollars verlies als ge
volg van de recente stakingen?
Officiële cijfers over augustus
geven een produktiviteit .sverlies
aan van ongeveer 10 procent,
vergeleken met augustus 1979, en
12 procent minder dan het ge
plande produktieniveau. Over
heel 1980 betekent dat een pro-
duktieverlies van ongeveer 1
procent, vergeleken met de ver
wachte groei. In cijfers uitge
drukt wordt het verlies van de
stakingen voorlopig geschat op
30 miljard zloty (eem zloty is on
geveer 30 cent). Als de arbeiders
hun belofte nakomen om te wil
len overwerken tot het einde van
het jaar, zou het verlies kunnen
worden teruggebracht tót 20
miljard zloty, maar dan moeten er
ook topprestaties worden gele
verd vanaf de dag van van
daag.
De wortel van de Poolse arbeidson
rust van de laatste tijd, die overi
gens al heel lang broeide, lag - zo
geeft de nieuwe regering in haar
zelfkritiek toe - in een groot ver
schil tussen de koopkracht en de
beschikbare consumptiegoede
ren. De meeste Polen hadden en
hebben genoeg geld, maar zijn to
taal gefrustreerd door het feit dat
de dingen die zij dagelijks nodig
hebben, zoals vlees en fruit en
duurzame gebruiksartikelen als
wasmachines, kwaliteitsmeube
len en keukenapparatuut, een
voudig niet te koop zijn. Tenmin
ste niet tegen de nationale munt
eenheid, maar uitsluitend tegen
harde valuta.
Volgens de overeenkomsten met
de stakers heeft de Poolse rege
ring zich verplicht om meer con
sumptiegoederen op de markt te
brengen en ook de sociale voor
zieningen aanmerkelijk te verbe
teren.
Hoe denkt een land als Polen, dat
de grootste schuldenlast heeft
aan het Westen van alle Oosteu-
ropese landen, deze beloften
waar te maken? Op de eerste
plaats gelooft de nieuwe regering
dat een van de oplossingen het
opvoeren van de produktiviteit
is, maar daarvoor is een gemoti
veerde arbeider nodig. En in het
Polen-van-nu zijn gemotiveerde
arbeiders een zeldzaamheid. Om
die motivering te stimuleren,
heeft het nieuwe regime decen
tralisatie en arbeiderszelfbestuur
aangekondigd, maar de tijd zal le
ren of de nu al jaren niet gemoti
veerde Poolse arbeiders zich
daarmee zullen laten afsche
pen.
Te weinig kader
Ongetwijfeld zal de decentralisatie
leiden tot snellere besluitvor
ming, maar het is zeer de vraag of
er genoeg geschoold kader in
Polen is om de juiste beslissingen
te nemen. Veel fabrieken worden
geleid door mensen die alleen
politieke verdiensten hebben,
terwijl veel jonge, goed opgeleide
managers naar het buitenland
zijn uitgeweken, omdat zij als
niet-partijleden lagere salarissen
kregen en minder kans op pro
motie hadden. Het ontbreken van
juist deze groep jonge managers
en technici is een van de oorza
ken van het ineenstorten van de
Poolse economie.
De Polen kunnen niet meer inves
teren, omdat anders de schulden
nog sneller toenemen dan ver
wacht wordt. De
vesteren moet anders gericht
worden. Er liggen plannen op ta
fel om ongeveer 30 miljard zloty
af te romen van de produktie van
goederen die niet voor de export
bestemd zijn of die lang blijven
opgeslagen, voordat ze kunnen
worden verkocht. De regering is
nu bereid om tegen kredieten
nieuwe landbouwmachines aan
het buitenland te verkopen. Met
het vrijkomende geld willen zij
bijvoorbeeld de bouw van kleine
landbouwmachines financieren,
die de Poolse boeren met hun
zeer kleine stukjes grond veel
harder nodig hebben.
Voor de komende twee jaar is een
bedrag van 600 miljard zloty uit
getrokken om de landbouw te
saneren. Het gaat naar die boe
ren, die de grootste produktivi
teit over de afgelopen vijf jaar
kunnen aantonen. De verschui
ving van investeringen binnen de
industriële sector moet volgens
de plannen leiden tot een hogere
produktie van zowel consumptie
als exportgoederen.
De regering wil met alle econo
misch geweld, zelfs al moet dat
gaan ten koste van het tijdelijk
stopzetten van bepaalde bedrijfs
takken, zich concentreren op de
produktie van consumptiegoe
deren en de export van Poolse
produkten. Wat de „emotionele"
kant van de vleesproduktie be
treft - de slagerswinkels zijn nog
steeds even slecht bevoorraad als
vroeger - hebben de Polen twee
mogelijkheden. Op de eerste
plaats kunnen ze de export van
vlees van goede kwaliteit uit
breiden en met de extra inkom
sten daarvan goedkopere vlees
soorten in het buitenland ko
pen.
Op de tweede plaats zouden ze de
eigen Poolse veestapel kunnen
uitbreiden, maar vanwege de lage
prijzen die de Poolse boeren voor
hun vlees incasseren, is de laatste
tijd de veestapel drastisch ge
slonken. De Poolse boeren vin
den dat het onnodig houden van
een grote veestapel veel werk
geeft en weinig geld oplevert.
Daarbij komt nog het probleem
van het veevoer. Na de zoveelste
misoogst moet Polen dit jaar op
nieuw grote hoeveelheden graan
uit de westerse landen invoeren.
Dat is zo duur, dat de boeren hun
vee goedkoper kunnen voeren
met gesubsidieerd brood van de
bakker.
De Polen willen hun graan van de
andere Oostbloklanden betrek
ken. Oost-Duitsland heeft toege
zegd haar graanleveringen dit
jaar belangrijk te willen opvoe
ren. Van Oost en West kan Polen
zoveel krediet krijgen als het wil.
Polen heeft enorme schulden,
maar staat wereldwijd bekend als
een land dat betrouwbaar is in het
terugbetalen van zijn schul
den.
De plannen voor de hervorming
van de Poolse economie, die nog
steeds op de bureaus van de des
kundigen liggen, beloven een
veel grotere flexibiliteit dan de
gebruikelijke vijfjarenplannen.
Ofschoon het er nog steeds op
lijkt dat de Polen het ene gat met
het andere dichten, zijn ze echt
bereid om effectieve economi
sche hervormingen door te voe
ren. Daarin zijn ze zonder meer
afhankelijk van andere landen,
zowel in de oostelijke als wester
se invloedssfeer. Jammer genoeg
zou een prijsexplosie in de ener
gie- of grondstoffensector alle
goedbedoelde hervormings
plannen te niet kunnen doen.
O 1
WARSCHAU (Reuter/DPA) - De nieuwe Poolse premier
Stanislaw Kania heeft gisteren een bezoek afgelegd aan
de stad Katowice in de belangrijke mijnstreek Silezië. Dit
gebied en de streek rond Gdansk waren de afgelopen
weken de voornaamste centra van de stakingsgolf die
Polen trof. Maandag was Kania in Gdansk. Gisteren werd
er overigens nog maar in enkele bedrijven gestaakt.
Kania heeft in Gdansk aan een ver
gadering met partijfunctionaris
sen en economisch deskundigen
deelgenomen. Voorts bezocht hij
in Gdynia de werf "Komuna Pa-
ryska" (Parijse commune) en de
marinehaven. Op de vergadering
in Gdansk werd nog eens onder
streept dat de communistische
partij zich al houden aan de met
de stakers gesloten akkoorden.
Kania beklemtoonde dat de een
heid van de vakbeweging een
grote verworvenheid van de ar
beidersklasse is. De partij heeft
echter, aldus de premier, de op
richting van vrije vakbonden
toegestaan, omdat de stakende
arbeiders hebben toegezegd dat
deze het socialistische systeem
niet zullen doorkruisen. Kania en
de overigen deelnemers aan de
vergadering spraken zich uit voor
een buitengewone partijdag,
waarop een nieuw partijpro
gramma zou moeten worden
aangenomen.
De leider van de regeringsdelegatie
die in Gdansk met het stakings
comité MKS heeft onderhandeld,
vice-premier Jagielski, bevestig
de overigens op de bijeenkomst
in de Baltische havenstad voor
het eerst openlijk dat Kania zich
gedurende de hele periode van
arbeidsonrust heeft gekeerd te
gen de mogelijkheid van een ge
wapend optreden tegen de sta
kers.
De stakingsgolf in Polen is onder
tussen afgenomen, maar nog niet
beëindigd. In verscheidene be
drijven wordt nog gestaakt.
Vooral in Bialystok en omgeving.
In dissidentenkringen verluidde
dat in een drukkerij in Poznan
het werk is neergelegd voor een
periode van 24 uur als waarschu
wing aan de directie dat zij niet
mag tornen aan eerder gedane
toezeggingen.
In de grote vliegtuigenfabriek in
Mielec, waar een overkoepelend
stakingscomité is gevormd wiens
eisenpakket verder gaat dan het
akkoord van Gdansk, zou over
eenstemming zijn bereikt. Over
de inhoud van de bereikte over
eenkomst is echter nog niets naar
buiten gekomen. De stakers in
Mielex eisten onder meer gods
dienstonderwijs op de scholen en
de uitzending van missen en van
godsdienstlessen van door de
kerk benoemde docenten op de
staatsradio.
Trybuna Ludu, het orgaan van de
communistische partij dat dui
delijk bezorgd is over de voortdu
ring van de arbeidsonrust, be
tichtte "anti-socialistische ele
menten" ervan dat zij de grieven
van de arbeiders aangrijpen om
het communistisch stysteem
omver te werpen. Het blad van de
communistische jeugdorganisa
tie "Sztandar Mlodych" liet zich
ook niet onbetuigd, en richtte
felle aanvallen op het "comité ter
sociale zelfverdediging" (KOR).
Bondskanselier Helmut Schmidt
van West-Duitsland heeft giste
ren nog eens gewezen op de
noodzaak van economische
steun van het Westen aan Polen.
Hij deed dit in een brief aan pre
sident Carter van de Verenigde
Staten, zo werd in regeringskrin
gen in Bonn vernomen. Schmidt
schrijven is een antwoord op een
brief van de Amerikaanse presi
dent aan Londen, Parijs en Bonn,
waarin gesproken werd van ge
zamenlijke Westere hulp.
ADVERTENTIE
Toetsing Helsinki in onderkoelde sfeer
Natuurlijk bent u elke dag
welkom in onze zaak.
Maar donderdag middag nemen we
extra tijd om onze schitterende
bontkollektie te showen.
Gezellig, met een kopje koffie,
genieten van bontmode op z'n
best. Vrijblijvend
natuurlij]
ook op
,.^r.v qaiij
Hoogstraat 5 Gouda. Tel. 01820-14138.
Donkersteeg 3 Leiden. Tel. 071-121406.
(Van c
correspondent Peter Hattink)
MADRID - In een onderkoelde sfeer van vertwijfeling en
onbehagen is gisteren te Madrid de voorbereidingsconfe
rentie geopend, waarop de afspraken en de agenda wor
den vastgesteld voor de tweede vervolgconferentie voor
veiligheid en samenwerking in Europa (CVSE), die op 11
november in de Spaanse hoofdstad begint.
hoop uit dat men in de toekomst
zou spreken over de 'geest van
Madrid' op dezelfde wijze als men
na augustus 1975 sprak over de
'geest van Helsinki'.
Aan de voorbereidende besprekin
gen nemen alle landen deel, die in
1975 de slotakte van Helsinki on
dertekenden. Het doel is een ont
spanning tussen Oost en West
door middel van het op gang
houden van een'dialoog te bevor
deren.
De delegaties van de 33 Europese
landen (Albanië en Monaco zijn
geen deelnemers), de Verenigde
Staten en de Sowjet-Unie werden
verwelkomd door Spanje's
gloednieuwe minister van bui
tenlandse zaken José Pedro Pe
rez Llorca. In zijn openingswoord
legde Perez Llorca de nadruk op
de vrede, die bereikt moet wor
den door de vrijheid in plaats van
door het betalen van een prijs. De
Spaanse bewindsman sprak de
De Nederlandse delegatie van drie
man, onder leiding van ambassa
deur dr. Van Dongen verwacht
van de voorbereidende bespre
kingen geen opzienbarende re
sultaten. Tijdens het éerste deel
van de veiligheidsconferentie,
waarbij de deelnemende landen
elkaar zullen toetsen over de na
leving van de bepalingen van de
slotakte van Helsinki, zal de
Sowjet-Unie trachten om de dis
cussies over de toepassing van de
fundamentele rechten van de
te beperken. „De Sowjet-
WENEN (AFP/UPI/Reuter) - De Oostenrijkse minister van financiën en
vice-kanselier, Hannes Androsch, heeft gisteren besloten zijn omstre
den nevenbetrekking als belastingconsulent op te geven. Kanselier
Bruno Kreisky had dit geëist als Androsch zijn portefeuille in het kabi
net wilde behouden.
Androsch maakte zijn besluit bekend op een bijeenkomst van het hoofd
bestuur van de socialistische partij, dat na enkele uren beraad besloot
hem als minister en tweede man na Kreisky te handhaven.
De 42-jarige Androsch had zichzelf aan heftige kritiek blootgesteld door
zijn privézaken te vermengen met zijn kabinetsfunctie. Overigens had
hij tegengesproken dat er een belangenconflict was geweest tussen zijn
privé-firma en de bouw van een algemeen ziekenhuis in Wenen van
2.100 bedden, waarvan de bouwkosten in 20 jaar 36 keer zo hoog oplie
pen als was begroot.
Naar aanleiding van deze zaak zijn tien personen, onder wie de voorzitter
van de bond van fabrieksdirecteuren, aangehouden, terwijl een onder
zoek gaande is naar omkoperij en het toestoppen van smeergeld.
Androsch ligt ook met Kreisky overhoop naar aanleiding van diens plan
nen het ministerie van financiën te reorganiseren en een corruptiebe
strijdingsprogramma van tien punten in te voeren.
De kanselier had vorige week met aftreden gedreigd als Androsch zijn
plannen met aanvaardde. Wat het ministerie van financiën betreft voor
zien zij in het opdelen van het departement in een ministerie van begro
ting en een ministerie voor industrie
LINEA DE P0LICIA
NO PASAR
Een Spaanse politieman, gewapend met machinegeweerhoudt de
wacht voor het gebouw in Madrid, waar de voorbereidingen plaatsvinden
voor de Europese veiligheidsconferentie in november.
Unie heeft geen kans van slagen
in de beperking van deze discus
sie, want hiermee zou geen van de
Westerse, neutrale of niet-gebon-
den landen akkoord kunnen
gaan", aldus Van Dongen.
De delegaties van de Westerse, neu
trale en niet-gebonden landen
gaan ervan uit dat het incasse
ringsvermogen van de deelne
mende landen bij de toetsing
over de naleving van de rechten
van de mens veel groter is dan
men algemeen veronderstelt.
„Geen van de landen, die ervan
wordt beschuldigd, dat men de
rechten van de mens met voeten
treedt, wil worden nagewezen als
een uitgedreven lid van deze vei
ligheidsconferentie,," aldus een
Westerse delegatielid.
De 15 deelnemende NAVO-lidsta-
ten, waaronder de negen EG-lan-
den, gaan ervan uit dat de
Oostbloklanden bij een aanval
van het Westen op het niet nale
ven van de rechten van de mens
in hun landen, niet meer zoals tij
dens de eerste vervolgconferen
tie in Belgrado, de discussies
sluiten met het argument dat in
menging in interne aangelegen
heden is verboden. Volgens een
Westeuropees delegatielid zullen
de Oostbloklanden in dit geval in
hun wederwoord schermen met
sociaal-economische rechten, die
in sommige Westerse landen
ontbreken.
Ambassade Iran
in Londen
blijft open
LONDEN (AFP/Reuter) - De pers
dienstvan de ambassade van Iran
in Londen heeft gisteren meege
deeld dat er "geen sprake" is van
sluiting van de ambassade, naar
aanleiding van de sluiting van de
Britse ambassade in Teheran.
Groot-Brittanië ging gisteren tot
sluiting van zijn diplomatieke
vertegenwoordiging over omdat
het bang was dat het handvol di
plomatiek personeel dat er nog
aan verbonden was, gegijzeld zou
worden.
"Wij meenden dat het risico dat de
laatste vier diplomaten in Iran
liepen, te groot werd. Het risico
op een ochtend' wakker te wor
den en te ervaren dat ook zij ge
gijzeld waren".
„Nederland zou in dat geval aange
sproken kunnen worden over de
beroerde situatie van de krakers,
want in de Oostbloklanden gaat
men ervan uit dat iedereen recht
heeft op een woning", lachte een
van de Nederlandse delegatiele
den.
Hulden de delegaties van de
Oostbloklanden zich gisteren
nog in een diep zwijgen, de niet-
Oostbloklanden toonden zich
vastberaden over de discussies
tussen Oost en West over de nale
ving van de slotakkoorden van
Helsinki, want zij menen dat geen
enkele deelnemer de discussies
meteen dooddoener wil beëindi
gen. Dit betekent dat de Wester
se, neutrale en niet-gebonden
landen steeds meer het stand
punt huldigen dat in elk geval
grondig van gedachten moet
worden gewisseld over de prakti
sche uitvoering van de slotakte
van Helsinki.
Veel Westerse landen zijn van me
ning dat men Polen, gezien de re
cente ontwikkelingen in dit land,
niet al te hard moet aanpakken
met betrekking tot het toetsen
van de naleving van de rechten
van de mens.
De 35 deelnemende landen aan de
conferentie voor veiligheid en
samenwerking in Europa hopen
het eerste deel van de conferentie
- het wederzijdse toetsen van de
clausules uit de slotakte van Hel
sinki - voor Kerstmis van dit jaar
te beëindigen. Eind januari zou,
als alles goed gaat, het tweede
deel van de conferentie begin
nen, dat bestaat uit het maken
van meer bindende afspraken om
verder te gaan op de weg van vei
ligheid en samenwerking in Eu
ropa. Over dit tweede deel van
deze veiligheids- en samenwer-
kingsconferentie toonden de
meeste delegaties zich gisteren
pessimistisch.s
ADVERTENTIE
creation/
WJ/
Een nieuwe bril, een nieuw gezicht.
Van der Wiel
heeft de nieuwe
bril die u zoekt;
of kontaktlenzen.
Dat is weer een
heel ander
gezicht.
Nieuwe Rijn 62 Leiden 071 - 1241U8
met zorg voor uw ogen en oog voor uw uiterlijk.
1 nieuw gezicht.
