Satyagraha: lekkernij
voorde liefhebbers
Orkest overweegt actie
ORKEST
MAANDAG 8 SEPTEMBER 1980
VARIA
Per O'Toole kent u. Beroemd en
Engels tegelijk. Bekroonde
hoofdrollen in de film ,JBec-
ket" (Golden Globe 1965),
„The Lion in Winter" (Golden
Globe 1969) en GoodbyeMr.
Chips(Golden Globe 1970).
Kennelijk dus een groot film
acteur. Bryan Forbes kunt u
minder, hij begon als acteur,
schreef daarna de scripts voor
menige film, en regisseerde
ook menige film. Maar Mac
beth kent u weer wel heel goed:
toneelstuk van Shakespeare,
375 jaar geleden geschreven
Vorige week is in Londen, bij
de Old Vic, een nieuwe opvoe
ring van Macbeth in première
gegaan, met Peter O'Toole in
de titelrol, Bryan Forbes als
regisseur, en William Shakes
peare als slachtoffer. Als je de
kritiek tenminste geloven
mag.
Robert Cushman, de toneelcriti
cus van The Observer, begint
zijn recensie aldus:
Peter O'Toole heeft al in 17
jaar geen belangrijke Sha-
kespearerol meer vertolkt.
Bryan Forbes heeft nooit eer
der toneelregie gedaan Mac
beth is een heel moeilijk stuk.
Tot 2
r de
James Fenton, de toneelcriticus
van The Sunday Times, pakt
het anders aan. Na gewezen te
hebben op het gegiechel van
het publiek en de slechtste kri
tieken van het jaar, schrijft
hij:
„Vertrouiv die kritieken niet. De
voorsteling is veel erger dan
tot nu toe geschreven is, een
mijlpaal in de geschiedenis
van onbehouwen acte-
Met name Peter O'Toole schijnt
het heel bont te maken: ,JDe
mogelijkheid bestaat dat hij
van het stuk houdt, maar zijn
vertolking doet vermoeden
dat hij er een soort persoonlij
ke wraak op uitoefent, zoals
hij er methodisch elke zin en
variatie aan onttrekt",
schrijft de recensent van The
Observer, en de recensent van
The Sunday Times schrijft,
dat hij aanvankelijk meende
dat O'Toole een uitbeelding
van dronkenschap wilde ge
ven:
,JZijn optreden vertoonde een
vage traagheid die ook eigen
is aan een dronken chauffeur
die denkt dat hij niet gesnapt
zal worden als hij maar vlak
langs de troittoirrand blijft
rijden en nooit harder rijdt
dan 15 kilometer per
Het schijnt ook een buitenge
woon bloedige voorstelling te
zijn. De Observer-criticus
vindt Dudley Sutton in de rol
van Macduff een beetje aan de
wilde kant, en voegt daar aan
toe:
„Toen het zeer overtuigende af
gehakte hoofd van Macbeth
aan het slot op het toneel werd
gebracht maakte dit een zo le
vensechte indruk datje vrees
de dat de heer Sutton, ergens
achter de coulissen, even de
controle over zichzelf was
kwijtgeraakt".
De bloederigheid van het stuk,
die meer gegiechel dan gehui-
ver teweeg bracht, lijkt voor
een deel te danken te zijn aan
prinses Margaret, die een van
de voorpremières bezocht. Na
afloop raadde ze Peter
O'Toole aan voor het bloed het
zogenaamde Kensington
Gore" te gebruiken, dat bij
eerste hulpdemonstraties al
tijd gebruikt wordt door de St.
John's Ambulance Brigade,
waarvan zij beschermvrouw
is. Haar goede raad werd op
gevolgd. In The Sunday Tele
graph van ruim een week voor
de première zei O'Toole in een
interview, dat hij in Ierland
katholiek is opgevoed: Jkhou
van tradities, de gewaden en
het bloed". Met Macbeth, zo
blijkt, maakte hij na vijftien
jaar zijn come-back op het to
neel na een stuk, ,f)ead Eyed
Dicks", dat viel als een bak
steen. Hij blijkt zich ervan
bewust te zijn dat hij met
Macbeth" een groot risico
loopt. In toneelkringen gelooft
men dat het stuk ongeluk
brengt, reden waarom ac
teurs de naam zoveel mogelijk
vermijden en zich behelpen
met eufemismes als Aimez-
vous Glamis?", „The Caledo
nian Tragedy", Monarch of
the Glenetcetera. Peter
O'Toole heeft zijn eigen
schuilnaam bedacht: „The
Harry Lauder Show". Sir
Harry Lauder was een Schot
se music-hall humorist. Het
heeft allemaal niet mogen ba
ten. Het publiek giechelde, de
critici gingen als gekken te
keer, Timothy West, de direc
teur van de Old Vic distan-
cieerde zich van de voorstel
ling, en dat noodzaakte regis
seur Bryan Forbes weer om op
het toneel te klimmen, en dat
optreden te verklaren in een
ingezonden stuk in The Times
van 6 september. Hij was niet,
de avond na de première op
het toneel geklommen om de
critici te tarten, maar om
zichzelf publiekelijk te dis-
tancièren van een verklaring
van het management van de
Old Vic Company:
Jk beschouwde die verklaring
als een verachtelijke daad
van artistiek verraad en een
staaltje van commerciële
dwaasheid. Generaals die
over de veiligheid van het
hoofdkwartier praten beho
ren niet degenen te kritiseren
van wie gevraagd wordt aan
de frontlinie te sneuve
len".
Het stuk schijnt nu te lopen als
een trein: iedereen wil dat
bloedbad wel eens zien!...
ROTTERDAM - Na de we
reldpremière door de Ned.
Operastichting, vrijdag jl.
in de Rotterdamse
Schouwburg, drong zich
de vraag op of "Satyagra
ha" van Philip Glass strikt
genomen nog wel als ope
ra beschouwd kan wor
den.
De tekst, in het Sanskriet gezongen
en ontleend aan de Bhagavad-Gi-
ta, een religieus-filosofisch In
disch dichtwerk, heeft geen di
recte relatie met de handeling.
Enerzijds zou men "Satyagraha"
daardoor kunnen karakteriseren
als een oratorium dat men op het
toneel illustreert met een visuali
sering van gebeurtenissen die
zich afspeelden tijdens Ghandi's
verblijf in Zuid-Afrika in de jaren
1893-1913. Anderzijds blijkt ech
ter dat de handeling en het karak
ter van Ghandi vooraf vastston
den; alle theoretische beschou
wingen van Glass verhinderen
namelijk niet dat er wel degelijk
een relatie aanwezig is tussen
muziek en toneelgebeuren, een
zeer traditionele relatie zelfs,
waarbij de muziek op sommige
momenten fungeert als directe
expressie van allerlei primaire
emoties. Niet verwonderlijk,
want ondanks allerlei modern ge
theoretiseer bleek Glass zowel in
vorige werken als in "Satyagra
ha" een componist met een ou
derwets gevoel voor theater en
dramatische effecten. Voor "Sa
tyagraha" zou dat wel eens de
redding kunnen betekenen, want
het werk verloochent zijn achter
grond van de "minimal music"
niet. Integendeel: alles in deze
opera is minimaal behalve de
tijdsduur. Slechts in enkele van
de zes scènes waaruit de eerste
twee bedrijven bestaan, is er
sprake van enige handeling. In de
overige is er eerder sprake van
allegorisch bewegingstheater
dan van dramatische gebeurte
nissen, waarbij bovendien veel
van de symboliek misschien wel
illustratief, maar beslist niet
functioneel is. Muzikaal gebeurt
er nog minden Glass pakt een ba
sismotief dat hij eindeloos va
rieert, en het is een compliment
voor zijn dramatische intuïtie en
de levendigheid van de zangpar
tijen dat de combinatie van zang,
toneel en orkestpartij meer dan
eens een grote dramatische
spanning oplevert, want de or
kestpartij doet vaak denken aan
het eindeloos herhalen van vin
geroefeningen. Het derde bedrijf,
Fragment uit Philip Glass' opera "Satyagraha"
door Glass bedoeld als noogte-
punt, spant in dit opzicht de
kroon.
Voor bewonderaars van Glass en
liefhebbers van de "minimal mu
sic" een ware lekkernij, maar
menig bezoeker zal toch wel het
gevoel krijgen dat hier zonder
enig bezwaar minstens een half
uur geschrapt had kunnen wor
den.
De uitvoering door het Utrechts
Symfonie Orkest onder Bruce
Ferden en in een gestyleerde re
gie van David Pountney kon
Glass zich moeilijk beter wensen.
In feite steunde het succes zelfs
voor een groot deel op de uitvoe
ring met indrukwekkende to
neelbeelden en een uiterst sub
tiele belichting. Een niet onaan
zienlijke bijdrage kwam boven
dien van het Rotterdams Conser
vatorium-koor en een gediscipli
neerd solistenensemble onder
aanvoering van de tenor Douglas
Perry als een wel erg zoetelijke
maar schitterend gezongen
Ghandi.
"Satyagraha" komt op 12 en 13 sep
tember naar het Circustheater in
Scheveningen en op 17, 19 en 23
september naar de Amsterdamse
Stadsschouwburg.
PAUL KORENHOF
LEIDEN/DEN HAAG - Op verzoek o.a. van de Tweede-Kamerleden J.J.
Voogd (P.v.d.A.) en mr. Kappeyne van der Coppello (WD) zal de vaste
kamercommissie van CRM op woensdag 10 september bijeen komen
teneinde zich te buigen over de gerezen subsidie-problemen van het
Gew. Orkest. Het ligt in de bedoeling later in de ochtend ook daarbij de
provincie te betrekken.
Mocht de minister zich negatief blijven uitspreken over het subsidie-ver
zoek (een aanvullende subsidie in afwachting van de behandeling van de
nota orkestenbestel), dan ligt het in de bedoeling op zeer korte termijn
een motie in te dienen, die naar men verwacht een brede basis in de
Tweede Kamer zal worden gesteund. Tot zo lang heeft het bestuur van
het Gewestelijk Orkest zich voorgenomen, niet tot verdere actie over te
gaan. Het bestuur van het Gewestelijk Orkest heeft zich intussen wel
beraden op alle mogelijkheden, zoals bijvoorbeeld een weigering van de
minister om een eventueel aangenomen motie in behandeling te nemen
of ten uitvoer te brengen. In dat geval zal het GEW. Orkest wel tot actie
overgaan. Hierbij zal een brede laag uit ons cultureel, educatief en maat
schappelijk volksbestel betrokken worden, in de hoop dat men zich zeer
sterk zal opmaken om de minister tot een positieve houding te bewegen.
De Tweede Kamer heeft alert
gereageerd op het beroep dat
het Gewestelijk Orkest op de
kamerfractie heeft gedaan.
Ongetwijfeld heeft men daar
de ernst van de situatie beter
ingezien dan het ministerie
van CRM dat deze zaak al van
1976 af slepende heeft ge
houden.
Het orkest staat op het punt ont
bonden te worden als niet snel
wordt ingegrepen. Drie en
veertig mensen gaan dan de
WW in. Raamt men de kosten
hiervan dan zal men onge
twijfeld tot de conclusie komen
dat deze vele malen het be
drag overtreffen dat nu nodig
is om het orkest in stand te
houden.
Bovendien is het belangrijk in te
zien dat een Gewestelijk Or
kest dat zijn taken kan blijven
uitvoeren ook andere gele
genheid geeft tot werk in de
culturele sfeer. We denken
bijvoorbeeld aan dirigenten en
solisten.
Het belang van de amateuristi
sche kunstbeoefening, en de
ontplooiing daarvan, staat
meer dan ooit centraal, nu
velen met hun gedwongen
vrije tijd gelegenheid krijgen
deze tijd zinvol te maken
Dit laatste komt in het gedrang
indien het Gewestelijk Orkest
zou weg vallen, en vele koren
gedwongen worden tot ver
arming van hun repertoi
re-keuze met alle konse-
kwenties vandien. Al deze fa
cetten raken zowel culturele
als maatschappelijke belan
gen, feiten die de minister van
CRM na aan het hart behoren
te liggen.
BEP RIJNDERS
Leidse bioscopen
LUXOR: "Bronco Billy", da. 2.30,7.00
9.15 uur, zo. 2.15.4.30.7.00 en 9 15 uur. al
Nachtvoorstelling: 'Family plot",
za. 11.30 uur. 16 jr.
CAMERA: "Once upon a time i
West", da. 8.00 uur, 12 jr.
Kindermatinee: "Een Nederlandse Ro
binson Crusoë", za. en woe. 2.30 uur, zo
LIDO 1: "Caligula", da. 8.00 uur, za. en
zo. ook 2.30 uur, 18 jr.
LIDO 2: "Fame", da. 2.30, 7.00 en 9.15
uur, zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "La Strada". da. 7.00 en 9.15 uur,
do., vr., ma. en di. ook 2.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Superster Goofy", za.,
zo. en woe. 2.30 uur. zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "Last tango in Paris", da. 7.00
en 9.15
16 j
n di. ook 2.30
Kindermatinee: "Jungleboek", za., z
en woe. 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur.
TRIANON: "Zombies", da. 2.30, 7.00 e
9.15 uur. zo. ook 4.30 uur, 16 jr.
WEERRAPPORTEN
van gisteravond 20 uur b
y CL u
E
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Vlissingen
Zd Limburg
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Genève
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
Mallorca
München
Oslo
Split
Stockholm
Casa Blanca
Istanbul
Las Palmas
Tel Aviv
Tunis
onbew. 23 0
onbew. 23 .0
onbew. 24 0
onbew. 24 0
onbew. 22 0
onbew. 23 0
onbew. 23 0
onbew. 21 0
onbew. 23 0
aar bew. 19 0
onbew. 20
onbew. 31
onbew. 24
onbew. 22
onbew. 21
geh. bew. 16
onbew. 23
half bew. 23
onbew. 20
onbew. 30
onbew. 25
onbew. 23
onbew. 21
zwaar bew. 35
licht bew. 28
half bew.
onbew. 20
licht bew. 25
zwaar bew. 20
onbew. 25
onbew. 28
onbew. 28
half bew. 18
licht bew. 21
onbew. 21
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrydag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur EÜsabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur
Kraamafdeling vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage-
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuun Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Baby show laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
C.CAJ. (hartbewaking), dag.
14.15-14.45 en 19.00-19.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volat:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
Maandag tlm vrijdag
z 1830-18.45 uur
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks;
15 00-15.45 uur
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag
14 15-15 00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13 30-14.15 en 18 30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14 45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
u>l (020-175000)
bev
27
onbew. 25
licht bew. 27
onbew. 28
licht bew. 29
cdladcri Zieuius.
8 SEPTEMBER 1980
- Verleden Vrijdag werden te
Londen een man en een vrouw
in hechtenis genomen, verdacht
van een hunner kinderen ver
moord te hebben. Drie politiea
genten deden er een eed op, dat
zij hen met twee kinderen op de
Theemskade waren tegengeko
men en later slechts met ëén
kind. Maandag-ochtend meld
den zich echter bij de politie een
man en een vrouw aan,die ver
klaarden dat zij de personen
waren,die vroeg in den ochtend
op de Theemskade gewandeld
en de politie-agenten ontmqet
hadden. Het bleek bij nader on
derzoek, dat de man eene bui
tengewone gelijkenis had met
den gearresteerde, die nu na
tuurlijk terstond op vrije voeten
werd gesteld.
- Een os, die Maandag-morgen
uit de slachtplaats "La Villette"
te Parijs ontsnapte, holde in
woeste vaart verscheidene stra
ten door en veroorzaakte ver
scheidene ongelukken. Een kar-
revoerder werd door het beest
neergeworpen en vreeselijk met
de horens gestokenHetzelfde lot
trof een slagersjongen, die den
os wilde tegenhoudenEen kind
van twaalf jaar werd doodelijk
getroffen. Tenslotte vielen drie
politieagenten en een paar
voerlieden het wilde dier met
sabels en houweelen moedig aan
en mochtenna een vreeselijken
strijd, er m slagen het onscha
delijk te maken. Een der agen
ten kreeg daarbij nog zware
verwondingen.
Vijftig jaar geleden:
- In de haven van Piraeus
(Athene) is een groote paniek
ontstaan door het in brand vlie
gen van twintig zeilschepen en
eenige stoomschependie bezig
waren met het lossen van benzi
ne. Het drama begon door het
defect raken van de benzinelei
ding van het Engelsche vracht
schip "Donor". waardoor de
benzine zich over het water ver
spreidde. Aan den oever zat een
arbeider, die zijn eten kookte
boven een open vuur. De resten
van dit vuur wierp hij in het
water, waarop de benzine on
middellijk in brand vloog. Tal
van schepen waren in korten
tijd veranderd in flambouwen
en ontploften met donderend
geweld.Het aantaldooden loopt
in de tientallen.
