Gieten als hobby
Vertaalmachine
in zakformaat
Breng Uw gereedschap
veilig de winter door
Elk slot heeft
onderhoud nodig
c?
sP
Uniek laboratorium in Groningen
Haren en huidschilfers in tientallen flesjes
Lakken op waterbasis
DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1980
Een vertaalmachine in pocket
formaat, opgeborgen in een pols
tasje, in staat om 2800 Neder
landse woorden en uitdrukkin
gen te vertalen in het Engels,
Duits, Frans, Noors, Spaans, Ita
liaans, Arabisch en Japans (ook
omgekeerd) is werkelijkheid ge
worden.
Zo'n robotvertaler, die makkelijk
mee op reis kan worden geno
men, kost ongeveer f 600, waarbij
dan nog per „taalmodule" een
bedrag van f130 komt. Op het
toetsenbord wordt bijvoorbeeld
een Nederlands woord inge
toetst, de taaltoets wordt inge
drukt en op de display verschijnt
de vertaling in de gewenste taal.
Althans, wanneer dat woord in
het „pakket" van 2800 woorden
zit.
De vertaler kan drie modules be
vatten; die kunnen naar wens
worden verwisseld. Arabisch en
Japans worden niet in de betref
fende lettertekens weergegeven,
maar fonetisch, dus leesbaar en
uitspreekbaar voor westerlin
gen.
Het aantal van 2800 woorden lijkt
nogal beperkt, maar op reis kom
je er een heel eind mee. Boven
dien zijn woorden die met elkaar
verband houden groepsgewijs
opgeslagen, zodat vaak een sy
noniem kan worden gezocht. Er
zit ook epn vast geheugen met
veelgebruikte termen en uit
drukkingen in het apparaatje,
evenals een mogelijkheid om ma
ten en gewichten om te reke-
Of het leren van talen nu overbodig
is geworden? Die illusie heeft ui
teraard ook de fabrikant (Philips)
niet. Maar een handig hulpmid
del is het zeker, vooral voor men
sen die veel op reis zijn.
Zo ontstaat een sfeervol geheel, dat
bijna niet van echt is te onder
scheiden. Met behulp van
koudglazuur, glasverf, patina en
andere bewerkingsvloeistoffen
krijgen Keraminfiguren het ui
terlijk van aardewerk, porselein,
ivoor of gewoon gelakt.
Mogelijkheden genoeg dus, en dat
geldt ook voor de toepassingen:
wanddecoraties (sommige com
pleet met lijst), wandtegels en
andere reliëfs, metaal- of
houtkleurige versieringen of or
namentjes op dozen, spiegels,
deuren en andere gebruiksvoor
werpen, schaakstukken (diverse
middeleeuwse, Griekse en oos
terse figuren)'en -borden, ruim
telijke figuren, beeldjes enzo
voort.
Wilt u meer weten over deze knut-
selhobby, ga dan eens een kijkje
nemen bij uw handenarbeidwin-
kelier. Daar kunnen ze u verder
informeren over prijzen, beno
digde materialen, hoeveelheden,
werkwijze en dergelijke. Is dat
niet het geval, dan kunt u bellen
naar de importeur, de firma Kars
en Co BV te Kesteren, telefoon
08886-1825.
Stomme camera
De techniek van het gieten is heel
oud. Al eeuwenlang worden ge-
bruiks- en siervoorwerpen gego
ten van tin, brons, ijzer, klei, enz.
Dat gebeurde op handambachte-
lijke wijze. Het vloeibare mate
riaal werd in vormen of mallen
gegoten en daarna afgekoeld, zo
dat het stolde en de vorm behield
waarin het was gegoten. Nadat
het produkt uit de mal was ge
haald, moest het nog worden af
gewerkt door middel van schu
ren, frezen, polijsten, lakken en
dergelijke.
Er is veel veranderd. Tegenwoordig
zijn er andere technieken, nieuwe
materialen en doen machines het
werk. Hier en daar zien we echter
nog een vakman (bijvoorbeeld de
tingieter), die het ambacht uitoe
fent zoals dat vroeger werd ge
daan.
Zoals dat met zoveel „oude am
bachten" is gebeurd, begon de
amateur zich voor het gietwerk te
interesseren. Met name in de
hobbysector zijn er diverse mo
gelijkheden voor metaal (tin,
lood), gips, klei, was en kunst
stof.
Gietpoeder
Door het gebruik van kunststoffen
zijn de giettechnieken vereen
voudigd en de mogelijkheden
voor de hobbyist enorm uitge
breid. Het uit Duitsland afkom
stige Keramin is daar een voor
beeld van. Dit universeel te ge
bruiken gietpoeder wordt met
water aangemaakt en is bedoeld
voor het gieten van reliëfs of
ruimtelijke figuren.
Op de foto ziet u beide toepassin
gen: een reliëf in de vorm van een
schilderij en ruimtelijke (sier)
schaakstukken. Omdat de ver
werkingstijd ongeveer 10 minu
ten bedraagt, moet het mengsel
onmiddellijk na het aanmaken in
de mal worden gegoten.
Deze kunststofmallen worden kant
en klaar geleverd (merk: Hobby
Time). U kunt ze zo vaak gebrui
ken als u wilt. Na ongeveer 30 mi
nuten is de gietmassa hard en kan
het produkt uit de mal worden
gehaald. Natuurlijk bent u er dan
nog niet de afwerking maakt er
pas een waardevol werkstuk
Ook hiervoor bestaan diverse mo
gelijkheden. Allereerst moet het
materiaal met zogenaamde isola-
tiegrond worden afgedekt, zodat
verf en dergelijke er niet meer in
kan trekken. Houtstructuur (zie
de lijst om de reliëfvoorstelling
op de foto) kunt u bewerken met
beits, verkrijgbaar in diverse
houtkleuren, terwijl het zoge
naamde metalloidglazuur het
werkstuk een metaalachtig ui
terlijk geeft (zie de "kopergravu
re" in de „houten" lijst).
Over enige tijd wordt het voor al het
gereedschap dat in schuur, gara
ge of andere vochtgevoelige
ruimten is opgeborgen, weer een
lastige periode om te overleven.
Wie een centraal verwarmde
ruimte als doe-het-zelf-werk-
plaatsje heeft, is gelukkig. Want
daar loopt het gereedschap wei
nig kans aan roest ten onder te
gaan.
Schuren en garages zonder ver
warming echter zijn tijdens na
jaar en winter minder geschikt
als opslagruimte voor gereed
schap. In die tijd zal zo'n ruimte
ook niet erg vaak als werkplaats
worden gebruikt. Er wordt dan in
veel gevallen ook niet zo erg op
het gereedschap gelet en wan
neer men dan in het vooijaar wild
enthousiast aan de gang wil,
grijnst roestbruin op zaagbladen,
beitels enz. de eigenaar te
gen.
Het is natuurlijk mogelijk om alle
roestgevoelige spullen tijdens de
winter op een veilige plaats bin
nenshuis op te brengen. Is daar
voor echter geen gelegenheid,
dan zal de doe-het-zelf-uitrusting
in meer barre omstandigheden
moeten overwinteren.
Kijk het daarom, voordat het slech
te weer komt, goed na. Maak het
schoon en wrijf het licht in met
zuurvrije vaseline. Scharnieren
de delen smeren met dunne olie.
Tangen controleren op hun wer
king: helemaal openen, smeren
en enkele malen open en dicht
doen.
Waar al roestplekjes zichtbaar zijn
(want die kunnen uiteraard ook
in de zomer ontstaan): wegpoet
sen met staalwol en met vaseline
of olie behandelen.
Een goede olie om gereedschappen
te behandelen is Multi-Spray van
Alabastine; dat smeert èn bevei
ligt geruime tijd tegen roest.
Berg kleine dingen in dozen of la
den. Hang nooit gereedschap di
rect tegen een muur, ook al lijkt
die altijd mooi droog te zijn. Een
eenvoudig, maar veilig gereed-
schappenbord kan worden ge
maakt van een stuk spaander
plaat dat met enkele houten re
gels tegen de muur wordt beves
tigd.
Overigens kan het helemaal geen
kwaad om, ook al zijn alle nodige
voorzorgsmaatregelen genomen,
tijdens de winter enkele malen te
inspecteren of de spullen het
goed maken. Een onschuldig lij
kend roestplekje is misschien
twee maanden later een gemeen
ingevreten stukje verwoesting
van uw dure handzaag!
Met zo'n hobbyset is het mogelijkje eigen.schaakstukken te gieten.
Gewoonlijk wordt naar deursloten
weinig omgekeken; wij nemen
gemakshalve maar aan dat zulke
dingen eeuwig blijven functione
ren. En als er dan ineens iets mis
gaat, worden we daar boos om.
Terwijl het meestal aan ons zeifis
te wijten. Een slot heeft namelijk
onderhoud nodig.
Vooral sloten op buitendeuren zijn
gevoelig voor roestvorming, met
name de gewone ijzeren in-
steeksloten waarmee keuken-,
achter- en balkondeuren zijn uit
gerust. Het is vaak meteen aan de
zogenaamde schoten (de uit de
deur stekende metalen pennen
die in de sluitplaat op het kozijn
vallen) te zien hoe het met het in
wendige van het slot is ge
steld.
Wanneer die schoten zijn verroest,
zal het er binnen in de slotkast
ook niet zo best voorstaan. Knar
sende geluiden bij het omdraaien
van de sleutel duiden eveneens
op verregaand „achterstallig on
derhoud". Dat kan op een dag
vervelend worden; als het slot in
eens blijft steken, terwijl de sleu
tel er omgedraaid inzit, wordt het
tobben om de deur weer open te
krijgen. Daarbij loopt de sleutel
kans te breken. En dan is Leiden
helemaal in last.
Voorkom die narigheden door elk
slot van tijd tot tijd (tweemaal per
jaar) even te smeren. Olie is voor
dat doel beslist niet geschikt; die
gaat, samen met stof, aankoeken
en dan is het middel op den duur
erger dan de kwaal.
Spuit liever smerende grafiet in het
slot; via het sleutelgat en via de
kieren van de schoten. Beweeg
de deurkruk en de sleutel daarna
enkele malen heen en weer. Het
grafietmiddel verspreidt zich dan
door de slotkast.
Wanneer een slot, ondanks regel
matig smeren, erg stroef gaat
werken, haal het er dan uit. Ver
wijder de deurkruk (pennetje uit
tikken) en draai de schroeven van
de slotplaat uil. Het hele slot kan
dan worden uitgenomen. Soms is
via het sleutelgat binnengeko
men (of erin gestopt) vuil de oor
zaak. Het kan ook een opeenho
ping van roest zijn.
In het laatste geval kan het slot een
tijdje in een petroleumbad wor
den gelegd; laat het daarna dro
gen en spuit via alle openingen
flink wat smeergrafiet in de slot
kast. Baat dit allemaal niet, koop
dan maar liever een nieuw slot.
Neem het oude mee naar de win
kel, om er zeker van te zijn dat u
een overeenkomstig type
kiest.
Let ook op de bevestiging van slo
ten. Niet zelden hangen de
schroeven van de slotplaat er ar
metierig bij. Indraaien van een
iets langere schroef kan het euvel
verhelpen; zo niet, vul dan de
schroefgaten met enkele in hout-
lijm gedompelde lucifers, laat de
lijm drogen en steek het uitste
kende deel van de lucifers af.
Priem een gaatje en breng de
schroeven (eventueel nieuwe)
weer aan. Te grote (uitgesloten)
In de elektrotechnische vakpers is de laatste
tijd veel aandacht besteed aan de aardlek
schakelaar, een heel nuttig apparaat dat een
extra beveiliging vormt tegen „elektrische
ongelukken". Veel pasgebouwde huizen zijn
al van zo'n aardlekschakelaar voorzien en
waar dat nog niet het geval is, gaat men er
steeds vaker toe over.
Die extra beveiliging wordt met name aange
raden voor huizen waarin tegel- of plavui-
zenvloeren worden gelegd; die zijn veel ster
ker geleidend dan zachte vloerbedekkingen
en vergroten dus de kans op een ongeluk bij
toevallige aanraking van een stroomvoeren-
de draad of iets dergelijks.
In vakkringen wordt er nu op gewezen dat de
aardlekschakelaar door sommigen als een
absolute garantie voor veiligheid wordt be
schouwd, zodat de normale veiligheidsbe
ginselen soms wat worden verwaarloosd. Dat
is vanzelfsprekend een misvatting.
Een ander aspect is het blinde vertrouwen dat
men in het apparaat heeft. De mogelijkheid
bestaat echter dat de aardlekschakelaar, als
hij gedurende lange tijd niet in actie heeft
moeten komen, niet goed of helemaal niet
werkt.
Elke aardlekschakelaar is voorzien van een
testknop. In de praktijk blijkt die nauwelijks
te worden gebruikt. Vandaar dat er door de
deskundigen met nadruk op wordt gewezen
dat deze testknop op gezette tijden moet
worden ingedrukt, om te zien of het apparaat
nog goed werkt. Dat hoeft natuurlijk niet el
ke dag, maar eens per maand even die knop
indrukken is bijvoorbeeld een regel waaraan
men zich zou kunnen houden.
Ideaal zou natuurlijk zijn dat de aardlekscha
kelaar nooit uit zichzelf in werking hoeft te
treden, maar voor die toevallige keer dat hij
zijn werk moet doen, is het een geruststel
lend idee te weten dat hij dan ook werkelijk
functioneert!
toch film
met geluid
Aan het assortiment Super 8 films
heeft Kodak een nieuw type ge
voegd. Met de Kodachrome PS
film is het mogelijk om aan
"stom" opgenomen films in een
later stadium geluid toe te voe
gen. Na ontwikkeling wordt deze
film, die in een gewone cassette is
ondergebracht, van een magne
tisch randspoor en een balans-
spoor voorzien. Hiervoor wordt
dezelfde techniek toegepast als
voor de produktie van geluids
films. In kwalitatief opzicht is er
tussen beide films geen onder
scheid te ontdekken.
Een beetje grafietpoeder is het beste
sleutelgaten maken de kans op
vervuiling groter. Monteer dan
een sleutelgatplaatje.
Ten slotte de sluitplaat; dat is de
metalen plaat in het kozijn, met
gaten voor dag- en nachtschoot.
Controleer de sterkte van de be
vestiging; schroeven vastdraaien
en zonodig vernieuwen. Terwille
van de veiligheid kan worden
overwogen om een zwaardere
sluitplaat aan te brengen.
In Denemarken is een blanke lak met een "ingebouwd" UV-filter ontwik
keld waardoor de vergeling van b.v. vurehout, grenen en essen in hoge
mate wordt beperkt.
Deze Junckers Interiorlak 111 is sinds kort ook in Nederland verkrijgbaar.
Een plezierig voordeel van deze acryl-dispersie is ook, dat kwasten in
water kunnen worden uitgespoeld en spatjes zich met een vochtig
doekje gemakkelijk laten verwijderen.
Na droging is de lak echter volstrekt watervast. Door het ontbreken van
glans blijft de natuurlijke staat van nieuw hout vrijwel behouden.
Bovendien is deze afwerking sneldrogend, vrijwel reukloos en niet scha
delijk voor mens, dier en plant.
Tegelijk introduceert dezelfde fabrikant Onderhoudslak 222 voor Parket,
eveneens een acryldispersie in water. Dit type is bedoeld om een gelakte
parketvloer plaatselijk of in z'n geheel weer "als nieuw" te maken.
Tot nu toe was zo'n onderhoudsbeurt geen onverdeeld genoegen. Oplos
middelen uit normale parketlak zijn brandgevaarlijk, lang niet reukloos
en schadelijk voor alles wat leeft. Pogingen om slijtage van de laklaag
tegen te gaan met was-achtige preparaten bleken ook niet zo'n succes.
Adressen dealers: Junckers Nederland B.V., Alphen aan den Rijn. Tele
foon 01720-30011.
Vele tientallen flesjes met allerlei
allergeen-extracten in diverse
concentraties. Hondeharen, kat-
teharen, koeieharen, paardeha-
ren. Of, wat gedacht van haren en
huidschilfers van hazen, geiten,
apen, ratten en konijnen. Het is
maar een greep uit de grote hoe
veelheid extracten die te vinden
zijn in het allergenenlaborato-
rium van apotheek Diephuis in
Groningen.
Het is een vrij unieke zaak voor Ne
derland wat zich daar afspeelt.
Samen met het Haarlems Aller-
genen Laboratorium vormt apo
theek Diephuis de enige instel
ling in ons land die allergeenex-
tracten maakt. Deze stoffen wor
den gebruikt door artsen om uit
te vinden voor welke stof een pa
tiënt overgevoelig is.
De apotheek draagt nog steeds de
naam van pionier P. Diephuis.
Hij begon in de oorlog al met het
maken van extracten. Nu, vele ja
ren later, wordt de apotheek ge
leid door de heer J. Bel, terwijl de
heer R. G. de Lange het laborato
riumwerk (het maken van de al-
lergeenextracten) voor zijn reke
ning neemt.
In het laboratorium worden op
schaal pollen en schilfers verza
meld en huisstofmijten ge
kweekt. Ook loopt men de boer af
voor kippe- en ganzeveren. Van
de allergenen is de huisstofmijt
een zeer bekende. De Lange hier
over „De huisstofmijt kom je
overal tegen. Hij zit in het huis-
stof en is nét met het blote oog te
zien. Hoewel veel mensen er
overgevoelig voor zijn, heeft het
diertje toch zijn functie. Het eet in
huis schimmels, huidschilfers en
etensresten. De huisstofmijt
wordt bij ons gekweekt. We voe
den hem onder meer met huid
schilfers. Vervolgens worden de
mijten uitgetrokken met water.
Kleinschalig
De verschillende extracten zijn on
geveer een jaar houdbaar. Ook
van haarschilfers worden extrac
ten gemaakt. Van kappers in de
stad Groningen wordt „vers
knipt haar gehaald dat op een be
paalde manier wordt gewassen
De schilfers dienen ook als
dingsbodem voor de huisstof
mijt. De Lange doet het werk
geveer anderhalfjaar en vindt het
erg boeiend. „We leveren voor
namelijk aan ziekenhuizen en
hebben erg goede contacten met
diverse universiteitsklinie
ken".
De zaken gaan goed met het aller-
genenlab. Een ingrijpende ver
bouwing van het laboratorium
staat voor de deur. Toch blijft het
een kleinschalige en persoonlijke
zaak. De Lange: „We zijn klein
schalig en willen dat blijven. Een
groot laboratorium ergens op een
industrieterrein trekt ons niet".
Binnenkort komt wespen- en bij
engif op de markt. Voor vele
mensen die allergisch zijn voor
steken van wespen en bijen een
uitkomst.
De Lange: „Het gif dat de bijen en
wespen tijdens een steek in het
lichaam brengen, wordt betrok
ken uit de Verenigde Staten en
door ons verder verwerkt. We le
veren het aan specialisten. Door
het inspuiten van zeer lage con
centraties wordt m
voor bijen- en wespengif'.
In dit lab worden stoffen gemaakt die de artsen i
gevoelig is.
staat stellen uit te vinden voor welke stoffen een patiënt
