y@o@§»
ZATERDAG 16 AUGUSTUS 1980
EXTRA
PAGINA 25
De Stichting "Gaiapolis"
opent eind augustus een
wekkerij in Katwijk. In
deze wekkerij, die in een
van de firma Menken ge
huurde hal van 700 vier
kante meter aan de Val-
kenburgseweg wordt ge
vestigd, worden produk-
ten van "biologische" en
"biologisch-dynamische"
tuinbouwbedrijven ver
werkt en in potten ge
stopt. Bij de wekkerij
komt ook een eigen spoel-
inrichting, waar ingele
verde potten en flessen
worden schoongemaakt.
In de Katwijkse vestiging
van Gaiapolis worden
onverdunde vruchten
sappen gemaakt van ap
pels, peren, pruimen, aal
bessen en ander fruit. Ook
wordt er "beleg" van
vruchten geproduceerd
(omdat er geen suiker aan
is toegevoegd mag dit
produkt geen "jam" he
ten). Daarnaast zal er af
en toe moes worden ge
wekt. Het fruit wordt ge
perst, gekookt of gezeefd
al naar gelang de aard van
de bewerking die het
moet ondergaan. Gaiapo
lis rekent op een jaarlijk
se produktie van 3- tot
400.000 potten en flessen
per jaar. In de wekkerij
komen negen mensen te
werken.
De vestiging in Katwijk
komt in de plaats van
de wekkerij in Oegst-
geest, die veel te klein is
geworden. "We zijn hard
aan uitbreiding toe", ver
telt Frans Romeijn, een
van de medewerkers van
Gaiapolis. "We hadden
voor onze wekkerij in
Oegstgeest bovendien
geen vestigingsvergun
ning zodat we er in feite
illegaal zitten. Daar komt
bij dat de wekkerij niet
aan alle regels van de wa
renwet voldeed, zodat het
voor Gaiapolis zaak was
om te verhuizen".
In de wekkerij van Gaiapo
lis worden vooral pro-
dukten van andere "bio
logische" tuinbouwbe
drijven verwerkt, die
daarvoor wel aan bepaal
de eisen wat betreft de
teeltwijze moeten vol
doen. Het grote fruit is af
komstig uit de omgeving
Lopik. Klein fruit
komt, als het aanbod uit
eigen land te klein is, zelfs
helemaal uit Zuid-
Frankrijk om bij Gaiapo
lis te worden verwerkt.
Belangstellenden die zich
van dichtbij van de
werkwijze van Gaiapolis
op de hoogte willen stel
len krijgen daartoe de ge
legenheid tijdens de open
dagen, die de stichting op
gezette tijden organi
seert. Ook op 30 augustus,
als de nieuwe wekkerij in
Katwijk feestelijk wordt
geopend, kan het publiek
een kijkje nemen op beide
vestigingen van Gaiapo
lis.
Door
Ariejan Korteweg
r het verdeelcentrum
OEGSTGEEST - Aan de Oude Rijnsburgerweg, te-
midden van kassen en bloemenkwekerijen ligt
een stukje "onbespoten" Oegstgeest. Op de biolo
gisch-dynamische werkgemeenschap "Gaiapolis"
worden tuinbouwprodukten gekweekt en ver
werkt, maar niet via de algemeen gangbare produk-
tiemethoden. Gaiapolis werd in 1973 door twee
mensen opgericht en is inmiddels uitgegroeid tot
een goed draaiende onderneming, waaraan achttien
mensen hun bestaan ontlenen. Tot het bedrijf beho
ren een biologisch-dynamische tuin met kas, een
wekkerij en twee winkels.
Frans Romeijn, éèn van de pio
niers (hij is vanaf de start bij
Gaiapolis is betrokken), legt uit
wat onder biologisch-dyna-
misch tuinieren moet worden
verstaan: "We houden bij het
tuinieren rekening met kosmi
sche invloeden. Belangrijk
hierbij is de stand van de maan
ten opzichte van de tekens van
de dierenriem. We maken ge
bruik van preparaten om die
invloeden zo gunstig mogelijk
op onze produkten te'laten in
werken. De methode is erop ge
richt de bodem gezond te ma
ken. Daarom wordt organische
mest gebruikt en verantwoorde
bestrijdingsmiddelen".
Eigenlijk praat hij hier liever
niet over. "Het is een ingewik
kelde materie", stelt Frans. "Er
zijn erg veel verschillende
methoden en termen op het ge
bied van "alternatieve" land
bouw, die ook in kranten gere
geld door elkaar worden ge
gooid. Daarom moet je of het
hele verhaal vertellen of er
niets over zeggen anders roept
het maar misverstanden op".
Zelfbestuur
Belangrijker dan de biologisch-
dynamische kweekmethode is
voor Frans het principe van ar
beiderszelfbestuur, dat bij
Gaiapolis wordt gehanteerd.
Hij beschouwt het biologisch-
dynamische tuinieren als het
middel dat tot het doel van
zelfbestuur moet leiden. "In
onze naam zijn beide aspecten
verenigd", legt hij uit. "Gaia
was bij de oude Grieken de go
din van de aarde. De Polis was
de Griekse stadstaat, waar de
burgers hun eigen wetten
maakten".
Arbeiderszelfbestuur houdt in
dat alle achttien medewerkers
van Gaiapolis gezamenlijk ver
antwoordelijk zijn voor de
werkzaamheden. Belangrijke
besluiten worden met z'n allen
genomen en eenmaal per week
is er een vergadering van alle
medewerkers waarin het werk
wordt besproken. Als ze één
jaar op Gaiapolis werken ko
men medewerkers in het be
stuur van de Stichting Gaiapo
lis.
"Een dergelijke werkvorm ver
eist een grote betrokkenheid
van iedereen bij het werk dat
hier moet gebeuren", vertelt
Frans. "We streven naar een so
cialistische samenleving, die
aan de basis is georganiseerd.
Uitgangspunt is dat iedereen
voor elkaar werkt in plaats van
ten koste van elkaar. Het ge
zonde voedsel dat we verbou
wen en verwerken hangt daar
nauw mee samèn, omdat hier
uit een verantwoordelijkheid
voor het milieu spreekt".
Het arbeiderszelfbestuur van
Gaiapolis wordt volgens Frans
moeilijker naarmate er meer
medewerkers komen: "Toen
we nog met weinigen waren
ging het natuurlijk veel ge
makkelijker. Alleen al het feit
dat mensen hier komen werken
houdt meestal in dat ze eigen
gereid zijn en er een eigen me
ning op na houden. Het kan op
de vergaderingen dan ook be
hoorlijk knallen. In de praktijk
heeft de een natuurlijk vaak
meer informatie dan de ander.
Dat is niet te voorkomen. Soms
gaan daarom ook
weg".
Samenwerking
De meeste geïnteresseerden ko
men volgens Frans toch op
Gaiapolis af door de biolo
gisch-dynamische tuin.
"Meestal zijn ze niet bekend
met het idee van arbeiderszelf
bestuur", zegt Frans. "Ze moe
ten wel achter het principe
staan. Anders zou het beteke
nen dat mensen hier bevelen
aan elkaar gaan uitdelen. Dat
willen we nu juist voorkomen".
Nieuwe medewerkers worden
wel via een soort sollicitatie
aangenomen. z,e Komen met
een proeftijd van een maand.
"Mensen die hier voor vast
willen komen werken moeten
goed kunnen aanpakken en
een beetje bij de andere men
sen passen", vindt Frans. "Dat
is eigenlijk de belangrijkste
voorwaarde die aan nieuwe
medewerkers wordt gesteld".
"Het principe van samenwerking
moet regel zijn", meent Frans.
"Niet alleen binnen Gaiapolis
maar ook met andere "biologi
sche" tuinderijen. We zijn geen
voorstander van het vrije markt
principe van vraag en aanbod.
Dat heeft ertoe geleid dat land
bouwers hun produkten zo laag
mogelijk moeten prijzen en
daarom zo goedkoop en effi
ciënt mogelijke produktieme-
thoden moeten gebruiken, die
de landbouwprodukten zelf
niet ten goede komen. Wij wil
len hier streven naar een "ver
menselijking" van de land
bouw. "Biologische" produk
ten zijn daarom altijd wat
duurder, de arbeidskosten per
produkt liggen nu eenmaal ho
ger als er meer aandacht aan
het werk wordt besteed.
Biologisch-dynamische bedrij
ven in de Randstad hebben,
mede om aan de vrije markt
economie te ontkomen de coö
peratie "Proserpina" opge
richt. De tuinderijen die hierbij
zijn aangesloten maken een
maal per jaar kweekafspraken.
Onkruid verdelaen is handwerk, er komt geen chemisch produkt
Deze bedrijven kunnen daar
door een constant en op elkaar
afgestemd assortiment leveren,
waarbij wordt getracht het
doordraaien van groente en
fruit te voorkomen. De coöpe
ratie Proserpina distribueert de
artikelen direct over de winkels
en reformhuizen.
Gaiapolis is bovendien aangeslo
ten bij de Federatie van distri
buteurs van ecologische pro
dukten. Deze samenwerkings
vorm werkt met regionale dis
tributiecentra voor de ver
spreidingvan "milieubewuste"
artikelen. Tot op heden richt
deze federatie zich vooral op
verpakte produkten. Om aan
deze federatie mee te kunnen
doen moeten bedrijf en pro
dukt aan bepaalde voorwaar
den voldoen: De artikelen moe
ten biologisch worden ver
bouwd, de verpakking moet
"milieuvriendelijk" zijn, het
bedrijf moet in eigen beheer
van de medewerkers zijn en de
distributielijnen moeten kort
zijn.
Florerend
Vaak wordt gedacht dat "alterna
tieve" produktiemethoden op
de lange duur niet rendabel
zijn, Gaiapolis in Oegstgeest is
een levend bewijs van het te
gendeel. Zeven jaar geleden
vatte Willem Veldhoven het
plan op een biologisch-dyna
mische kwekerij te beginnen.
Twee maanden later voegde
Frans Romeijn zich bij hem. Na
eerst een jaar in het Westland tc
hebben getuinierd, huurden zij
met weinig ervaring en bijna
geen geld een braakliggend
weiland aan de-Oude Rijnsbur-
gerweg. Omdat dit weiland al
tien jaar niet meer werd bemest
was het zeer geschikt voor een
biologisch-dynamische tuin.
Hun experiment is inmiddels
uitgegroeid tot een redelijk flo
rerend bedrijf, van de op
brengst waarvan achttien men
sen kunnen leven.
a
in Oegstgeest zaten, kregen we
de mogelijkheid de grond, die
we eerst huurden te kopen. We
hebben certificaten ter waarde
van honderd gulden uitgege
ven die mensen konden kopen
ter ondersteuning. Die actie
heeft 40.000 gulden opgeleverd.
Voordat geld hebben we de
grond gekocht. Die certificaten
geven geen recht op aanspraak
op de grond. We stellen ons op
het standpunt dat grond van
iedereen is".
Hoe moeilijk het is om koste wat
het kost aan idealen vast te
houden bleek onlangs. Als
voorfinanciering voor de Kat
wijkse wekkerij, om glazen,
fruit en verpakkingsmateriaal
te kopen was een bedrag van
150.000 gulen nodig. Dit geld
kon slechts worden verkregen
door hypotheek te nemen op de
grond van de kwekerij. Dit
strookt uiteraard niet met het
idee dat grond geen handels
waar mag zijn. Toch moest
Gaiapolis besluiten deze con
cessie aan haar principes te
doen omdat anders de wekkerij
Pioniers
In het eerste jaar moesten beide
pioniers zeven dagen per week
werken. Allengs sloeg het idee
bij meer mensen aan en kregen
ze geregeld versterking van
vrijwilligers. Momenteel heeft
Gaiapolis achttien vaste me
dewerkers. Drie en half jaar
geleden werd het houten ge
bouw neergezet, waarin kan
toor, keuken, eetkamer en
woonkamer zijn onderge
bracht.
De wekkerij in Oegstgeest is nu
driejaar oud. Deze werd in eer
ste instantie opgezet om over
schotten uit eigen kwekerij, die
niet direct verkocht konden
worden te kunnen bewaren,
maar is inmiddels tot de meest
opleverende tak van Gaiapolis
uitgegroeid. Daarnaast heeft
Gaiapolis twee winkels, waar
van er een op het terrein is. Hier
kunnen zelfverbouwde of ge
wekte artikelen worden ge
kocht. Op de eigen kwekerij is
een grote kas aanwezig,
Frans vervolgt: "Het is veel groter
geworden dan we ooit ver
wacht hadden toen we eraan
begonnen. In het begin dach
ten we dat we blij mochten zijn
als we ervan in leven konden
blgven*.
"Gaiapolis was eerst alleen een
werkgemeenschap". vertelt
Frans. "Na verloop van tijd
kwamen we er achter dat het
beter is als je als tuinder op je
bedrijf woont. Nu wonen er zes
mensen op de kwekerij. In Den
Haag hebben we ook een huis
gekocht waar zes mensen in
een woongemeenschap wonen.
Iedereen krijgt hetzelfde loon,
dat in de buurt van het mini
mumloon ligt". Voor dat mini
mumloon werken de mensen
van Gaiapolis vier dagen per
week van 's morgens acht tot 's
avonds zes. In het hoogseizoen
kan dat overigens nog wel eens
oplopen tot vijl'dagen per week
of meer.
