Kees Jansma: "ledereen klaagt
dat er van zijn sport
te weinig op het scherm komt
maar daar trekken we ons
allang niks meer van aan....
Tijd om plas te doen
De binnenkomende beelden
zijn precies als in het redac-
tievertrek te zien op een
beeldscherm, waarvoor zich
twee medewerkers hebben
genesteld. Het tweetal volgt
de wedstrijd volledig en
maakt aantekeningen van
momenten die het uitzenden
eventueel waard zijn. Een
klokje op het scherm maakt
het hun gemakkelijker om la
ter de voor de uitzending ge
schikt bevonden beelden te
rug te vinden Dank zij een
simpel technisch loetje kun
nen de cijfers simpel worden
uitgewist zodat geen kijker ei
weet van heeft.
Vooral wanneer de tijd dringt,
bijvoorbeeld op Europa-Cup
avonden. of, zoals bij deze
gelegenheid met slechts éen
Studio Sport-uitzend ing drie
kwartier na afloop van de
wedstrijden, kunnen razend
snel de voornaamste spel
momenten achter elkaar
worden geplaatst. Als de uit
gekozen beelden in de mon
tage-kamers op de monitoren
verschijnen, bewegen elders
in het gebouw allerlei spoe
len. Als door een onzichtbare
hand aangedreven gehoor
zamen ze braaf aan de keuze
van het tweetal dat zich met
die ene wedstrijd heeft be
last.
Niet Kees Jansma. Theo Reits-
ma, of de op 1 mei in dienst
getreden opvolger van chef
Bob Spaak. Kees Boerhoudt,
bepaalt welke momenten de
tv-kijker gepresenteerd
krijgt, maar anonieme mede
werkers. die niet eens in vaste
dienst zijn bij de NOS. Theo
Reitsma: ,,In onze reportages
geven wij wel dikwijls aan
wat voor uitzending of voor
een herhaling in aanmerking
moet komen, maar inderdaad
ligt die keuze primair bij die
medewerkers. En verder kan
de eindredacteur, die alle
binnenkomende beelden ziet.
natuurlijk instructies aan de
ampex-afdeling doorge-
Tijdens onze aanwezigheid
grijpt Herman Kuiphof één
maal naar de telefoon om de
bij Ajax aanwezige regisseur
(Henk Tellingen) er op te wij
zen dat bij het nemen van een
hoekschop een fotograaf het
uitzicht belemmert. Kuiphof:
..Zeg even voorzichtig tegen
de cameraman dat het geen
zin heeft om shots te maken
van de corners aan de linker
kant zolang zich daar een fo
tograaf bevindt".
Ijsberen
Terwijl er nog druk gevoetbald
wordt en tekenaar Dik Brey-
nesteyn ijsberend op de gang
over een grappige prent pie
kert, staat de uitzending al
lang van seconde tot seconde
volledig op papier. Een aantal
sportmedewerkers houdt
zich in een Apart kamertje be
zig met het scoreverloop van
alle wedstrijden in het be
taald voetbal. Het radiopro
gramma ..Langs de Lijn"
zorgt voor de eerste informa
tie, correspondenten bellen
terstond na afloop een paar
summiere gegevens door.
Presentator Mart Smeets zal
er maar heel weinig gebruik
van maken tijdens het ople
zen van de uitslagen.
Gedurende tien minuten neemt
hij routinematig alle onder
werpen door met regisseur
Ron Nicuwenhuys en begeeft
zich na zijn gelaat wat te heb
ben bijgekleurd naar de stu
dio waar het decor van Studio
Sport staat opgesteld. Het
lijkt op een kale sporthal, hier
en daar enkele wanden en een
bureau op een klein podium
waarachter de presentatrice
van de lotto reeds heeft
plaatsgenomen. De genum
merde pingpongballetjes
worden in het apparaat ge
kieperd waarop honderddui
zenden later hoopvol hun
ogen gericht zullen houden.
Met enkele camera's op zich
gericht acht de leider in de
studioruimte, ofte wel de
Iloormanager, het nuttig de
lotto-dame te repeteren.
Plichtmatig
Ook Mart Smeets ondergaat
plichtmatig enkele oefenin
gen. De aan- en afkondigin
gen van enkele onderwerpen
ratelt hij gewiekst op.
Problemen zijn er alleen even
wanneer Smeets voor een
bord plaats neemt waarop een
grafiek is aangebracht dat het
verschil tussen de kam
pioensgegadigden Ajax en
AZ'67 overzichtelijk moet
weergeven, maar of het
beoogde effect nou wel zo
glashelder is lijkt twijfelach
tig. De schaduw van de hen
gel waarin de microfoon is
bevestigd blijkt hinderlijk in
beeld te komen, maar dank zij
het verplaatsen yan een paar
van de tientallen lampen hal
verwege het plafond wordt
dat verholpen.
Besloten is dat Smeets voor een
losstaande blauwe wand de
presentatie verzorgt. Toeval
lig op enkele meters afstand
van het decor van „Voet
bal'80". Vara's tegenvoeter
van Studio Sport. De avond
tevoren was discjockey Felix
Meurders er nog actief bij de
roerloos hangende nationale
driekleur. Het zou aardig zijn
de kijkers even een blik te
gunnen op de naast elkaar
opgestelde tegenpolen, maar
voor ludieke vondsten is Stu
dio Sport niet in. Alles ver
loopt volgens een minutieus
en degelijk schema.
Als Smeets voor de blauwe
wand op een krukje heeft
plaatsgenomen levert dat
volgens de cameraman niet
zo'n geslaagd beeld op. De
voormalige basketballer stelt
dan zelf voor om gewoon te
gaan staan en aldus wordt be
sloten. Aan de andere zijde
van de studioruimte vertoont
een huis-tuin-en keuken-dia-
piojector een oranje gekleur
de voetoal op een klein
schermpje. Dat beeld ver
schijnt tijdens de uitzending
achter Smeets zodat het lijkt
alsof hij voor een reusachtige
voetbal staat. Maar de televi
sietechniek heeft zoveel
foefjes en voor een leek vol
strekt raadselachtige moge
lijkheden dat de realisering
van een Studio Sport-uitzcn-
ding eert chaotische indruk
achter laat.
Sneltrein
De eigenlijke uitzending vol
trekt zich in de regiekamer in
sneltreinvaart. Elk onderdeel
is tot op de seconde vastge
legd en als een bepaald on
derwerp het einde nadert,
wordt gecontroleerd of het
volgende, komend ergens
vanuit de duistere ingewan
den van het technische net
werk. startklaar staat. Regis
seur Ron Nieuwenhuys laat
de beginbeelden alvast op een
van oe acht beeld schermen
verschijnen, zodat hij kan na
gaan of alles in orde is en er
geen storende leemten val
len.
Hij verbijt zich als een toneel
meester plotseling op het
beeld verschijnt dat naar de
huiskamers wordt gezonden.
De man verdwijnt schielijk in
het onzichtbare. Verder blijkt
ook de duur van de uitzen
ding tot een misverstand te
hebben geleid, want Studio
Sport zit er drie minuten eer
der op dan was voorzien.
„Of we een goed produkt ma
ken?" herhaalt Kees Jansma
„Nee, het kan veel beter. Door
soepeler te reageren. Het
moet wat flitsender. speelser.
Maar door de logheid van dc
techniek worden we daarbij
erg beperkt".
Hij en Theo Reitsma vinden het
onjuist om maar steeds een
vergelijking te trekken met
de Westduitse tv en in het bij
zonder de populaire „Ak-
tuelle Sportstudio" op zater
dagavond. Jansma: „Het is
typisch Nederlands om dat te
idealiseren. Bij het ZDF wer
ken wel 75 man voor de sport,
vergeet dat niet. Bij Studio
Sport zijn er twaalf in vaste
dienst, van wie slechts vijf re
dacteuren. Onze bezetting is
veel te klein. Natuurlijk, de
Aktuelle Sportstudio met
publiek er bij doet het goed.
Maar inhoudelijk is het vaak
geen best programma. Kriti
sche vragen zijn er haast niet
bij. Je zou onze Studio Sport
van de zondagavond nog wel
kunnen vergelijken met de
Duitse zaterdaguitzending
van zes tot zeven. Daarin zit
ten ook alleen maar wed
strijdgebeurtenissen op het
Slijmerig
Jansma vindt zijn Duitse colle
ga's dikwijls zelfs slijmerig
als ze iemand ondervragen, al
zegt hij ook ..De camera
maakt voorzichtig Iedereen
is op zijn hoede Als je iemand
voor de krant interviewt kun
je er alle tijd voor nemen om
toch het antwoord er uit te
krijgen wat je hebben wilt.
Dat is een groot verschil".
De aanpak van Voetbal'80 heeft
over het algemeen niet zijn
bekoring. Sommige grappen
wekken allerminst zijn lach
lust op en hij vindt dat Ver-
meegen zich te weinig ver
diept in de voetbalmaterie.
Jansma: „Wij bereiden ons
zeer intensief voor. Niemand
die dat zo doet als wij. We
kunnen tijdens een wedstrijd
nauwelijks door iets verrast
worden. Voor de EK ben ik
naar de oefenwedstrijd Zwit
serland-Griekenland gegaan,
alleen om te verkennen om
dat ik de eerste wedstrijd van
Nederland tegen Grieken
land in Italië zou verslaan.
Dat kan bij ons".
Theo Reitsma trekt een vies ge
zicht als Voetbal'80 ter sprake
komt. „Voetbal'80? Een ver
schrikking. Heeft weinig te
maken met het uitoefenen
van ons vak zoals ik dat zie.
Kijk, een timmerman kan ook
lachend een spijker krom in
een plank slaan, maar die
spijker moet er wel recht in.
Er is ook wel kritiek op ons,
maar nooit dat we geen ver
stand van voetballen hebben,
dat we er helemaal naast zit
ten".
De beide voetbalcommentato
ren van de NOS verdelen
broederlijk onderling de
wedstrijden. Dat vormt nooit
een twistpunt. Toch uiten ze
zich nogal verschillend in hun
verslaggeving. Jansma: „Ik
ben te druk, snel driftig zelfs.
Maar ik ben nu eenrrtèal zo.
Theo is totaal het tegenover
gestelde. Wordt wel saai en
droog genoemd. Hij benijdt
mij om mijn impulsiviteit, het
snelle reageren. Ik wou dat ik
net zo lang zou kunnen na
denken als Theo. er dus even
de tijd voor nemen alvorens
een mening te geven".
Plan
In zijn diplomatenkoffer draagt
Jansma een op papier uitge
werkt plan met zich mee voor
het komende tv-seizoen. Op
de zaterdagavond krijgt Stu
dio Sport een half uur zend
tijd van de KRO. Die mogen
helemaal naar eigen inzicht
worden gevuld. Als Jansma's
ideeën worden uitgevoerd
komt de presentatie van die
uitzending vanuit een voet
balstadion waar die avond is
gespeeld. Dat geeft wat meer
sfeer dan de kille Hilversum-
se studio. Als vast onderwerp
in de lange zondagavonduit
zending zou hy graag een kor
te discussie willen hebben
tussen twee felle tegenstan
ders.
In Amerikaanse nieuwsuitzen
dingen is sport een vast on
derdeel. Een aparte sportpre-
sentator kan in een paar mi
nuten de voornaamste spor
tieve onderwerpen kwijt. Iets
voor Studio Sport?
Jansma: „Daar zijn wij erg voor
in. Het is trouwens ook wel
gebeurd tijdens de Winter
spelen in Lake Placid. Dat is,
dacht ik, ook bij het journaal
wel goed gevallen. Het
probleem is onder wiens ver
antwoordelijkheid het ge
beurt. Wij zouden zelf de on
derwerpen willen bepalen,
zoals we dat ook voor Studio
Sport doen. Maar dat ligt bij
Ed van Westerloo nog moei
lijk. Nu wordt Herman van
der Spek er wel op uitge
stuurd als er iets op sportge
bied in het journaal moet. Dat
kunnen wy veel beter".
Hardheid.
Onzin vindt Kees Jansma het
om te veronderstellen dat het
tonen van ruwe voetbalacties
op de tv de hardheid in de la
gere klassen en bij de jeugd in
de hand werkt. „Wij laten een
galerij van doelpuntenma
kers de revue passeren, maar
overtredingen moeten we
evengoed laten zien. Het is
juist een goed middel om de
verruwing te bestrijden, want
er is toch een commentator
bij die behoort te zeggen dat
het een schande is wat er ge
beurt. Door de televisie een
kwade rol toe te schuiven
blijkt hoe lachwekkend het
verantwoordelijkheidsge
voel is dat uit de voetballerij
opstijgt". Theo Reitsma: „Met
foutieve beslissingen van
scheidsrechters zijn we wel
voorzichtig. Alleen als het
echt van belang is voor het
wedstrijdverloop vestigen we
er de aandacht op".
Het tv-werk heeft Kees Jansma
in twee opzichten verbaasd:
„De u ai tie en de mi n ten
over wat je doet en de logheid
van de televisie. Veel is daar
door onmogelijk. Maar wat
het publiek aangaat, ik had
gewoon niet verwacht dat be
paalde opmerkingen zo veel
kwaad bloed konden zetten.
Als je in de krant schrijft: het
wangedrag van de spelers van
Ajax is stuitend, kryg je daar
geen brief op Maar als je voor
de televisie zegt dat de Aja-
cieden zich niet bepaald cor
rect gedragen, mag je je wel
bei en Ji hi ik! i onto l
tend an hoe de mensen dan
kunnen reageren
extra
ZATERDAG 16 AUGUSTUS uw»
Aldus vult alleen de haastige spreektrant van Jansma de ruimte en
het grappige is in het bijzonder het beluisteren van zijn opmer
kingen, die de huiskamer onthouden blijven. Zoals bijvoorbeeld
zijn mededeling na de eerste helft dat het nu tijd is om een plas te
doen en het advies voor de,,ampex" een fraaie passeerbeweging
van Simon Tahamata te herhalen wordt ondersteund door Jans
ma's woorden: „Dat joch mot mee naar Italië". Ondanks dat
supportersrolletje van Jansma ging die wens, zoals later bleek,
niet in vervulling. Althans, Tahamata werd niet geselecteerd voor
het EK-toernooi, het bewuste spelmoment viel in de samenvat
ting wel in vertraagde vorm te bewonderen.
Maar wie bepaalt nu wat er van een voetbalwedstrijd op het tv-
scherm thuis wordt vertoond? Een wandeling door de betonnen
NOS-kolos, die de vergelijking met een doolhof glansrijk kan
doorstaan, gééft opheldering als de ampex-afdeling wordt aan
gedaan. In een langwerpige, schemerige ruimte ligt het zenuw
centrum van de technische vervaardiging van de voetbalsamen
vattingen. Die indruk wordt tenminste gewekt omdat daar de1
drie wedstrijden op rondtollende banden worden opgenomen
door drie afzonderlijke ampex-machines. Veiligheidshalve zijn
er twee banden in gebruik op ieder apparaat. Mocht ëën het laten
afweten dan betekent dat nog niet dat de reportage in Studio
Sport moet worden geschrapt.
Presentator Mart Smeets vlak voor het begin van een uitzending van Studio Sport.
Gezeten voor drie tv-toestellenwaarop thuiswedstrijden van Ajax
FC Utrecht en Haarlem direct en, wat het commentaar betreftin
ongekuiste vorm zijn te volgen, neemt het middagje Studio Sport
een aanvangNu is het goed volgen van drie wedstrijden tegelijk
al bijna ondoenlijk, het aanhoren van drie sprekers, die de ge
beurtenissen op de velden van hun persoonlijke teksten voorzien
wordt wijselijk vermeden. De aandacht van de aanwezigen in het
zondagse redactielokaal van Studio Sport gaal vooral uit naar
Ajax-Sparta.
HILVERSUM(GPD) -
Als de temporijke her-
kenningsdeun wéér een
flitsende aflevering van
Studio Sport sugge
reert kan iedere Ne
derlandse voetballief-
hebber'zich schrap zet
ten voor het televisie
scherm. Het meest be
keken sportprogramma
hield zich de afgelopen
maanden vooral bezig
met de Nederlandse
Ronde van Frankrijk en
de B-Spelen in Moskou,
maar zodra de voetbal
rolt zal de kijker het we
ten ook. Voetbal vormt
de hoofdschotel van het
zondagse programma,
of de in andere sporten
geinteresseerde kijker
het nou leuk vindt of
niet.
Voetbalcommentator
Kees Jansma: „Ieder
een klaagt dat er van
zijn sport te weinig op
televisie komt, maar
daar trekken we ons al
lang niks meer van
aan". Met Theo Reitsma
vormt Jansma het kop
pel dat de NOS-voetbal-
tandem Koen Verhoeff-
Herman Kuiphof op
volgde. Kuiphof treffen
we op een zondagmid
dag voorafgaande aan
een Studio Sport-uit-
zending in het binnen
ste van het vrijwel uit
gestorven NOS-om-
roepbastion, als func
tionerend eindredac
teur. De stemmen van
Jansma en Reitsma be
geleiden de beelden
van voetbalwedstrijden
in Amsterdam en
Utrecht.
Theo
Reitsma:
"Voetbal '80
verschrikking
