Scholen trekken
onvoldoende uit
voor schoonmaak
"Konijnen
lopen
door de
school;
het hooi
staat op
de WC..
LIU
DONDERDAG 14 AUGUSTUS 1980
Cineaste Mady Saks legt in Her
vormd Nederland uit wat haar
bedoelingen met de camera zijn.
"Ik heb geen ambities een speel
film te maken. Ik gebruik film
omdat ik er iets mee kan zeggen".
t
Haar laatste materiaal nam ze op in
Benin en Niger én op de vrou
wenconferentie in Kopenhagen.
Over het verband: "Terwijl wes
terse vrouwen zaten te praten
over emancipatie, vertelden
vrouwen van de Sahel en de
Kaapverdische eilanden dat ze
kilometers moesten lopen om
hout en water te halen. Zij von
den onze problemen een luxe"
HN gaat ook in op de hopeloze si
tuatie in Cambodja. "Gegijzeld
tussen honger en anarchie", al
dus het blad. Het wachten is op
een politieke oplossing die wordt
bemoeilijkt door de Russische
inval in Afghanistan. Een inter
nationale VN-conferentie zou de
doorbraak kunnen betekenen.
"Een
kunnen lachen". Ziedaar de sleu
tel tot het literaire succes, aange
dragen door auteur Frans Kel-
lendonk.
Kritiek van het literatuur-blad Ras
ter als zou zijn proza weinig ver
nieuwend zijn, weerlegt Kellen-
donk al even eenvoudig: "Het
proza dat je in De Revisor (het
blad waarin Kellendonk schrijft)
vindt, is even experimenteel als
dat in Raster. Alleen is het bij ons
goed geschreven en het Raster-
proza is allemaal vulles".
De Haagse Post is niet erg te spre
ken over de ontvangst in het
kraakcomplcx aan de Prins Hen
drikkade. Het notitieboekje van
de reporter wordt al snel door een
kraker gejat om het met collega-
krakers door te nemen. Komt
door onaangename ervaringen
met de media aldus de krakers,
die overigens niet schromen om
in de door hun gekraakte appar
tementen te slopen. "Ach, het is
je woonruimte en ik vind wel dat
je het recht hebt om die aan je
eigen wensen aan te passen", al
dus kraker Paul.
Oud-minister Westerterp bekent
best in het kabinet-Van Agt te
willen zitten. "Als ze me gevraagd
hadden, zou ik ja hebben ge
zegd". Aan gebrek aan kwaliteit
kan zijn afwezigheid niet liggen.
"Ik heb zaken tot stand gebracht
die je nog ziet; nu nóg. Zo'n
Schiphollijn, die komt in '81 vol
ledig in gebruik- dan zegje toch:
potverdikkie".
"Als ik hier in het water zou vallen,
liet ik meteen myn maag leeg
pompen". Haagse Post nam voor
het omslag verhaal een kijkje op
de Rijn om te zien hoe het leven is
op "het riool van Europa". Vol
gens één van de weinige be
roepsvissers die nog op de Rijn
aan het werk zijn, moetje nu een
veel groter gebied afvissen dan
vroeger "om de kost te halen".
Horst Mahler, één van de oprichters
van de Rote Armee Fraktion, die
onlangs wegens goed gedrag uit
de gevangenis werd ontslagen,
vertelt in Vrij Nederland over zijn
'bekering'. Gewelddadige acties
zijn volgens hem niet de weg naar
de bevrijding van de arbei
dersklasse. Mahler wil nu probe
ren om de RAF-activisten te be
wegen terug te keren in de legali
teit.
Over vroeger. "Wij waren enthou
siast voor de revolutie. Als de
staat maar werd vernietigd brak
het paradijs aan. Maar het prole
tariaat gedroeg zich niet zoals we
hadden verwacht".
Door Jan Cremer werd hij 'het
platje van de literatuur' genoemd
en de kritiek is nimmer enthou
siast geweest over zijn werk,
maar het kan Herman Pieter de
Boer allemaal weinig deren.
"Laat ze maar schreeuwen en
spugen en om zich heen slaan -
zolang ik naar de schrijversmarkt
in De Bijenkorf ga om te signe
ren, verkoop ik de meeste boe
ken".
Erg interessant is het artikel over
de problemen in Polen. Volgens
auteur Sasza Malko moet er niet
te veel heil van worden verwacht.
"Een economische en sociale crisis
komt vanaf 1948 in Polen met een
zekere regelmaat voor. Iedere
keer gaat dat gepaard met ar-
beidsonlusten, ingrijpende lei
ders, een dreigende Sowjet-in-
terventie en uiteindelijk met de
vervanging van een groot deel
van de machthebbende elite door
een andere concurrerende
groep". Zonder dat er veel veran
dert.
list in restaurants wordt onfat
soenlijk bediend. "Alleen bij de
elite mag je nog wel eens alleen
eten en krijgt dat dezelfe egards".
Minister De Ruiter van justitie kijkt
streng op de omslagfoto van De
Tijd. Vonnissen van de rechter
moeten worden uitgevoerd en als
het moet met groot politiever-
toon, "al zijn we er terecht huive
rig voor geworden om met groot
geweld in te grijpen".
Critici die beweren dat Nederland
onaardig doet tegen illegalen,
snoert hij ook de mond: "Het feit
dat je een beperkt toelatingsbe
leid voert, heeft niets te maken
met het idee datje hier geen bui
tenlanders wil hebben, maar met
de geringe mogelijkheden die
mensen echt een plaats in de Ne
derlandse samenleving geven".
Waarom gastarbeiders en in het
speciaal de Turken allemaal naar
Hengelo komen wordt deze week
ook in het blad uit de doeken ge
daan.
Belastingontduiking-in-het-klein:
vanuit de Eemshaven kunnen
boottochtjes worden gemaakt
om belastingvrij inkopen te doen.
Alle redacteuren die niets te doen
hadden, stuurde Elsevier naar
uitspanningen om zich een kopje
koffie te laten bedienen, hetgeen
in een keurig staatje metervarin-/
gen heeft geresulteerd. Van de
regionale gelegenheden vielen-'
twee de eer van een visite te
beurt. Over de aanblik van Tres
long in Hillegom: "Daar moet be
ter gewassen worden" en die van
het Wassenaarse Hoogwerf:
"Puik. Met blom en krul".
De alarmerende berichten over een
sneller schietende politie vinden
bij Elsevier een wantrouwend
gehoor: nadat de buitenwacht de
zaak heeft laten escaleren, moet
de politie optreden en "de politie
wordt schuldig verklaard aan het
falen van de samenleving".
Hoofdredacteur Hoogendijk
spreekt het vermoeden uit dat
Arie Groenevelt de reddende En
gel wordt voor het kabinet-Van
Agt. Andere vermoedens komen
uit New York, waar de Elseviers-
verslaggevers denken dat na de
Democratische conventie het
aantal Republikein-aanhangers
zal toenemen.
BART JUNGMAN
DEN HAAG - „Scholen schoonmaken? Dat doen we
sinds augustus vorig jaar niet meer. Jarenlang heb
ik mijn vakantiemaanden verpest met de ergernis
aan deze wantoestanden. Scholen zijn niet meer
schoon te houden. Alles mag en alles kan tegen
woordig; er is totaal geen discipline meer".
„Kinderen mogen op de ramen schilderen, ze houden vogeltjes,
marmotten en weet ik al niet meer. De konijnen lopen door de
school en het hooi staat op de wc. Wij beginnen er niet meer aan.
Het is vechten tegen de bierkaai. Ik heb eens een keer kasten
verplaatst in een gymzaal; de maden sprongen eruit. Prullenbak
ken vol kauwgum haal je uit de lokalen. Nee, ze trekken er te weinig
geld en te weinig tijd voor uit".
Aan het woord is de heer Van Ravenstein van Cemsto BV in Den
Haag. Wat het werken binnen de scholen van de Haagse agglomera
tie betreft, een geflipte schoonmaker. Ongetwijfeld zullen zijn
werkzaamheden overgenomen zijn door één van de andere 3000
schoonmaakbedrijven in Nederland.
Alarmerende berichten over hoofdluis op scholen, allergieën ver
oorzakende stofnesten en andere zaken in het jaarverslag 1979 van
de Schoolartsendienst Ede-Wageningen, hebben de hygiëne op en
rond onze scholen weer in het brandpunt van de belangstelling
geplaatst. Wordt er voldoende geld voor het schoonmaken uitge
trokken? Weten de betrokken onderwijzers, gemeentelijke dien
sten en schoolbesturen eigenlijk wel wat schoonmaken is?
De basisschool in de Bjjvanck,
een nieuwbouwwijk van de
gemeente Blaricum, iseen gro
te en een bijzondere in zijn
soort. In het complex zijn zes
scholen gehuisvest; een open
bare kleuter- en lagere school,
een protestants-christelijke
kleuter- en lagere school en een
rooms-katholieke kleuter- en
lagere school. Vierenveertig lo
kalen, inclusief de elf noodlo-
kalen. Vier kleine gemeen
schappelijke ruimtes en één
grote, die ook dienst doet als
kerkruimte. Kamers voor de
verschillende hoofden. Vijfen
twintig toiletgroepjes. Getal
len. Maar achter die getallen
staan ettelijke honderden vier
kante meters, die met een zeer
grote en vaak ook heftige re-
geliViaat betreden worden door
duizenden kinderschoenen.
Waar gehakt wordt, vallen
spaanders. Het kan dan ook een
stevige „rommel" zijn binnen
de school.
André Eek, het hoofd van de ka
tholieke basisschool, geeft het
eigenlijk direct na het begin
van het gesprek toe: „Het
schoonmaken van de school is
de sluitpost van de begroting".
En met deze opmerking zit je
meteen fnidden in de financiële
mogelijkheden en onmogelijk
heden van het onderwijs in Ne
derland. Altijd zijn er meer
wensen dan er geld beschik
baar is. Het schoonmaken van
de school schiet er dan natuur
lijk wel eens een beetje bij in.
„Liever een plank met extra
boeken, dan een extra
schoonmaakbeurt", wordt er
gezegd.
Terug naar de school in Blari
cum. „De situatie in deze
school is natuurlijk wat inge
wikkeld, omdat wij met drie
scholen onder één dak zitten",
vervolgt André Eek. „Het bij
zonder onderwijs, katholiek en
protestants-christelijk in dit
geval, krijgt een bedrag per
leerling van de gemeente. Dat
bedrag per leerling ontstaat
door alle kosten van het open
baar onderwijs in de gemeente
te delen door het aantal leerlin
gen dat dat onderwijs volgt. Wij
hebben als bijzonder onderwijs
alle vrijheid om dat bedrag te
besteden. Er is niemand die ons
zegt; geef zoveel geld uit aan
het onderhoud van de school.
Dat moeten we helemaal zelf
bepalen".
Praktijken
Deze afhankelijkheid van het
openbaar onderwijs heeft het
bijzonder onderwijs altijd hoog
gezeten. Een voorbeeld. Een
openbare lagere school in de
gemeente X bestaat uit tien lo
kalen. Regelmatig wordt er
schoongemaakt. Twee keer per
week, zo staat er op de begro
ting.
In werkelijkheid gebeurt het
drie keer per week. Die derde
schoonmaakbeurt wordt ech
ter op de begroting van het be
lendende gemeentehuis gezet.
Het gevolg is dat de gemeente
dat bedrag per leerling voor het
bijzonder onderwijs kan druk
ken. Deze praktijken waren
tien, vijftien jaar geleden geen
uitzondering, maar ook nu ge
beuren er nog dergelijke din
gen. Het is moeilijk om precies
te weten te komen of het be
drag dat op de begroting staat
voor het schoonmaken van de
openbare scholen ook werke
lijk niet overschreden
wordt.
Ander voorbeeld. Naast diezelfde
openbare lagere school in de
gemeente X heeft de gemeente
een plantsoen aangelegd.
Mooie struikjes, bloemetjes en
een strak geschoren grasveldje.
De school staat er op die manier
mooi bij. Eigenlijk zijn dat kos
ten die op de exploitatiereke
ning van de school thuishoren,
het bijzonder onderwijs moet
zulke voorzieningen immers
betalen uit de bijdrage per
leerling. Nee, maak er een ge
meenteplantsoen van en druk
op die manier die bijdrage per
leerling. Geen van de school
hoofden met wie gesproken
werd, gaf het toe, maar de
glimlach op de gebruinde ge
zichten liet geen ruimte voor
veel twijfel: „Daar zou u wel
eens gelijk in kunnen heb
ben".
Het hoofd van de lagere school in
de Bijvanck, André Eek, daar
over „Het wordt tijd dat het
rijk een vast bedrag per leerling
gaat vaststellen, dan is het met
een afgelopen met zulke prak
tijken".
Hoe dan ook, de financiële mo
gelijkheden om efficiënt
schoon te maken in de scholen
zijn er niet. De school in de Bij
vanck geeft er negenduizend
gulden per maand aan uit. De
directeur van de GEVON, het
schoonmaakbedrijf dat de
werkzaamheden uitvoert, geeft
desgevraagd meteen toe dat het
budget eigenlijk te laag is om
efficiënt schoon te maken. Hij
maakt een snelle berekening en
zegt dan: „Wil je het helemaal
volgens de regels en voor
schriften van de ,efficiëntie
doen, dan kunnen de kosten
wel eens veertig procent hoger
uitkomen. Je zou dus kunnen
zeggen dat het voor een mini
mum aan geld gebeurt". En
dan: „Vergeet niet dat negentig
procent van dat bedrag opgaat
aan arbeidskosten, yier tot zes
procent aan materiaalkosten en
dat de rest winst is". Dat zullen
we niet vergeten.
Nieuwe bezems
De school in de Bijvanck is vijf
jaar geleden bij het begin van
de school ook begonnen met
een ander schoonmaakbedrijf.
Maar het groeien van de school
bracht ook de noodzaak tot een
beter geoutilleerd schoon
maakbedrijf met zich mee. De
conciërge van de school: „Dat
is altijd prima in het begin. Dan
komt er een voorman mee, die
de zaken strak in de hand
houdt. En dan, na ongeveer
drie maanden zakt het af. Je
zou eigenlijk steeds een ander
bedrijf moeten nemen". André
Eek voegt daar lachend aan toe:
„Nieuwe bezems vegen
schoon!"
Uit de reactie van de Haagse
Cemsto-directeur werd al dui
delijk dat de vervuiling van een
school ook sterk samenhangt
met de mentaliteit van leerlin
gen en leerkrachten. André
Eek: „Kijk, je bent natuurlijk
niet alleen maar een leerfa
briek. Het pedagogisch klimaat
op school is een verlengstuk
van het pedagogisch klimaat
thuis. Als kinderen thuis hun
rommel opruimen, doen ze dat
op school ook. Wij kunnen
daarin natuurlijk corrigerend
optreden, want vergeet niet dat
de sociale controle op een
school erg groot is. Het
schoonmaken van een school is
sterk afhankelijk van de men
taliteit van de schoonmakers.
Het is een wisselwerking tus
sen school en schoonma
kers".
De conciërge voegt daar aan toe:
„Schoonmakers zijn ook maar
mensen. Er zijn natuurlijk al
tijd wel incidentjes. Moeders
die hier schoonmaken, hebben
de hele dag al thuis gewerkt en
komen dan nog eens hier. Als er
dan eens iemand ongesteld is of
zo, dan kan het natuurlijk ge
beuren dat er hier en daar wat
minder goed gewerkt is. Daar
ga je natuurlijk niet over zeu
ren. Dat lossen we informeel
op. Omgekeerd als een leer
kracht ergens een beestenben
de maakt, dan krijg ik dat weer
te horen van de schoonmakers
en dan zeg ik dat even tegen de
betreffende leerkracht".
Opvoeding
„De opvoeding thuis en op school
is in vergelijking met mijn op
voeding, net voor de tweede
wereldoorlog, sterk achteruit
gegaan. Ik durf gerust te stellen
dat er tegenwoordig sprake is
van een onvoldoende opvoed
kundige en culturele begelei
ding thuis en op school. En de
schuld daarvan ligt bij ouders
èn leerkrachten".
Rustig formulerend plaatst de
heer A.B. Funke Kupper, voor
zitter van de AWS (Algemene
Werkgeversorganisatie
Schoonmaakbedrijven) en lid
van de raad van bestuur van de
Hodon-groep, waar de Cemsto
de schoonmaak-poot van is, het
hele vervuilingsprobleem bin
nen een maatschappelijk-cul-
tureel kader. „De discipline,
het je schikken in regels die
anderen stellen, is verschrik
kelijk achteruit gekacheld. Dat
uit zich op allerlei manieren in
de maatschappij. Daarnaast
wordt deze mentaliteit nog
eens bevestigd door de opvoe
ding die de media geven".
Even later in het gesprek komen
we snel op het bekende punt;
de centen. Funke Kupper „De
onderwijsbegroting slokt het
meeste geld op in Nederland,
maar het probleem is dat de
verdeling van de bestedingen
binnen die begroting enorm
verstard zijn. Naar mijn me
ning te weinig voor het basis-
en beroepsonderwijs en te veel
voor het universitair onderwijs.
Daarnaast is de post onder
houd altijd een sluitpost. Dus,
dat laat zich eenvoudig verkla
ren, die takken van onderwijs
die binnen de begroting in het
verdomhoekje zitten, hebben
ook minder ter beschikking
voor dat schoonmaken".
Het was voor de heer Funke
Kupper dan ook geen verassing
dat juist vanuit het basison
derwijs de klachten over de
vervuilde scholen kwamen.
„Universiteiten en hogescho
len zijn gewoon schoner. Ver
geet niet dat dat grotere eenhe
den zijn met professionele
diensten die vaak beter geë
quipeerd zijn om onderhoud en
schoonmaakwerkzaamheden
te verrichten".
Het schoonmaakwezen zat vroe
ger totaal anders in elkaar. Er
was sprake van een overvloed
aan goedkope schoonmakers
die zeer gemotiveerd waren om
prestaties te leveren. Die moti
vatie was natuurlijk gebaseerd
door
Jan Geert Majoor
op een heilig moeten; men had
deze centen hard nodig om
rond te komen. De combinatie
van deze motivatie met een,
naar de mening van Funke
Kupper, veel gedisciplineerder
gedrag van de mensen, leverde
in vroeger dagen een veel
schoner beeld op. „Willigheid
en plichtsbesef maakten een
professionele aanpak van het
schoonmaken overbodig".
Funke Kupper is al jaren een en
thousiast promotor van een
professionele aanpak van het
schoonmaakwezen. Cursussen
voor schoonmakers, maar ook
voor opdrachtgevers, moeten
die situatie op den duur gaan
verwezenlijken. „Men weet
veel te weinig van de proble
men van het schoonmaken af.
Los van het feit of je laat
schoonmaken door een profes
sioneel bedrijf of dat in eigen
beheer doet, het moet gewoon
professioneel gebeuren".
Niet gratis
„De techniek van het schoonma
ken is ongelooflijk geperfec
tioneerd maar we zijn er nog
niet in geslaagd om het gratis te
doen. Schoonmaken is veel
moeilijker dan men denkt. De
AWS heeft bijvoorbeeld met
het ministerje van onderwijs en
wetenschappen gepraat over
richtlijnen voor het schoonma
ken van scholen. Ambtenaren
weten niets van schoonmaken
en dus kwam er niets uit dat
overleg. Ja, er is een of ander
velletje met prijzen, maar geen
enkele schoonmaker kan daar
voor een school schoonmaken.
Er zijn zoveel invloeden die het
onmogelijk maken om een
eenheidsprijs vast te stellen.
Twee identieke scholen in een
verschillende omgeving kun
nen een totaal verschillende
schoonmaakprijs per vierkante
meter hebben. In wat voor een
omgeving staat de school, hoe
veel kinderen zitten er in de
klassen, wat is de vuilbelasting,
wat is de gedragsdiscipline van
de leerkrachten; allemaal pun
ten die de „vervuiling" van een
school ingrijpend kunnen
beïnvloeden".
Funke Kupper pleit ervoor om de
gigantische hoeveelheid voor
schriften en eisen aan de kant
te schuiven. Het ministerie is
misschien wel bereid om mee
te werken, maar het is er ge
woon niet toe in staat". En ter
illustratie geeft hij een voor
beeld. „Wij hebben vanuit de
AWS pogingen ondernomen
om het schoonmaakonderhoud
als vak toe te voegen aan het
onderwijspakket van de hotel
scholen. Het ministerie kon
daar niet aan meewerken in
verband met problemen bij de
salariëring van de eventuele
docenten. Het is natuurlijk een
nieuw vak, en het zijn dan na
tuurlijk 'onbevoegde' docen
ten, maar je gaat die mensen
toch niet onderbetalen. Enfin,
daarop werd het afgewezen.
Later hebben we wel toestem
ming gekregen voor een expe
riment op Academie Die-
denoord. Een vierjarige oplei
ding in de huishoudweten-
schappen op hbo-niveau. We
mochten in die vier jaar dertien
middagen een cursus over het
schoonmaken geven. Na die
dertien middagen was het potje
op en het experiment afgelo
pen. Ook op de pedagogische
academies wordt met geen
woord gerept over het aanpak
ken van deze zaken. Juist deze
toekomstige onderwijzers
moetje iets leren over gebouw-
hygiëne en bewoningsge-
drag".
Ook in parlementair Den Haag is
de verontrusting over deze
zaak nu doorgedrongen. Het
CDA-kamerlid mevrouw M.
Andela-Baur wil van de minis
ters van onderwijs en weten
schappen en van volksgezond
heid en milieuhygiëne weten in
hoeverre de door de schoolart
sendienst van Ede-Wagenin
gen geconstateerde slechte hy
giënische omstandigheden re
presentatief zijn voor de situa
tie in de scholen in het alge
meen. Volgens de vragenstel
ster is het dringend gewenst in
zicht te krijgen in de oorzaken
van de slechte hygiënische om
standigheden op de scholen.
Zij is tevens van mening dat de
leerlingen, maar vooral de leer
krachten, meer besef m'oet
worden bijgebracht van het
belang van een goede hygiëne.
Het CDA-kamerlid wil verder
dat de inspecties voor onder
wijs en volksgezondheid meer
toezicht gaan houden op de
omstandigheden op de scho
len.