Westerse
bijval
onecht"
I i
Echtpaar
Landsman voert
actie voor zieke zoon
N"nCed„ied|f^dis,JWta 1
InA I
Leiilse tooflm* ®P
Hussische leaVemiepa»
"Sterken van
deze wereld"
Boris Landsman: "Volgens
Russische autoriteiten is
^:45sssssss
swBtsfestawt
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1980
PAGINA 19
verslaegever)
(VanTLeidse hoogleraar
huis vier»16-)a«ê<=
Uitreisvisum Landsman-
«-s,snmgSnd.l'l^^-
in Oost-Europa^
Cp°J' Vink de
rendeel urt V
iongen b
hoogleran
jongen aT
krijgeny
"Het
kemie IDiu Rusianj
men de joggj
kunnen/^
S«"h?Sd».opte
MOSKOU-Het dossier
Alexander Borisovitsj
Landsman (16 jaar; in
oktober - als hij dat
haalt - 17 jaar): een
berg papier vol treur
nis, verdeeld over
twee mappen en aan
gelegd door zijn wan
hopige ouders. Bo
venop een begin deze
week gedaan verzoek
om het ziekterapport
van Alexander, hun
enig kind, dat aan
leukemie lijdt en van
wie de specialisten in
stadsziekenhuis 52
van Moskou zeggen
dat zijn leven niet ge
red kan worden. Het
antwoord is intussen,
telefonisch, binnen:
„Njet".
Pal daaronder (d.d. 15-7-80) het af
schrift van een smeekbede om
hulp, die intussen op het bureau
moet liggen van paus Johannes
Paulus, koningin Beatrix, de En
gelse koningin Elisabeth II en
van Brezjnjev, de baas van al die
mensen die weigeren om
Alexander te laten vertrekken
naar het buitenland waar men
denkt hem te kunnen genezen.
Refuseniks (joden aan wie ooit
een uitreisvisum is geweigerd),
zoals de familie Landsman, heb
ben het slecht in Rusland.
Dan de tekst van een op 9-7-80 ge
dateerd telegram, gericht aan de
heer Ivanov, het hoofd van de
sectie die zich bezighoudt met de
emigratie van joden. De inhoud:
„Volgens de artsen maakt onze
zoon een verslechtering in zijn
gezondheidstoestand door en hij
wordt met de dood bedreigd. De
verbetering die het ministerie
van volksgezondheid had be
loofd, heeft niet plaatsgevonden.
Tot dusver heeft de minister van
binnenlandse zaken niet beslist
over het uitreizen van onze zoon
om beter te kunnen worden. Wij
eisen een directe toekenning om
weg te mogen". Het antwoordt
(vorige week woensdag binnen
gekomen): „Njet". De reden:
„Uw verzoek is niet doelma
tig".
Sinds de behandelend arts Sjach-
novkaja en twee sectiehoofden
op 7 maart van dit jaar een rap
port aftekenden waarin ze
Alexander Landsman ongenees
lijk ziek verklaarden, weigeren
de Russen in te gaan op de theorie
dat er elders op de wereld wél
kans op redding bestaat.
Emma, de strijdbare moeder van
Alexander „Een belangrijke
medische functionaris hier in
Sacha Landsman heeft volgens Amerikaanse kankerspecialisten vijfig procent kans c
i leven te blijven.
Moskou, dr. Troiskaye, heeft ons
verteld: Uw kind zal zeker ster
ven. Hier of elders". Boris, de va
der die al honderden meters brief
de deur uitwerkte: „De autoritei
ten zeggen dat alle westerse bij
val onecht is en dat het daar niet
zozeer om het probleem van onze
zoon, maar om de politiek gaat.
Daarom mogen we van hun die
verklaringen uit het Westen niet
serieus nemen. Ze willen ons er
van overtuigen dat de Russische
medische wetenschap geen ach
terstand heeft. Uw zoon is echt
niet te redden, zeggen ze"
Tegendeel
Tien brieven in het dossier spreken
over het tegendeel. Ze zijn af
komstig van specialisten, voor
namelijk uit Amerika, waar Em
ma's zus Bella Belostogki na haar
emigratie in 1976 terechtkwam.
Zij startte een actie die vanuit de
States al heel wat corresponden
tie naar het Kremlin heeft ge
voerd. „Maar", zo weet Boris
Landsman intussen, „dat maakt
daar helemaal geen indruk. Ten
minste: dat zegt men".
Een van de belangwekkendste
brieven in de mappen, is afkom
stig van doctor James Holland,
voorzitter van de Amerikaanse
vereniging van kankerspecialis
ten die spreekt over „een revolu
tionaire ontdekking, die onge
twijfeld een spectaculiare ont
wikkeling zal blijken te zijn"
Brief van wanhopige moeder aan
De brief die Emma Landsman
stuurde aan koningin Beatrix,
president Brezjnjev, koningin
Elizabeth II en paus Johannes
Paulus, had de volgende in
houd:
Jk wend me tot U. de sterken van
deze wereld. Mijn enig kind sterft
aan bloedkanker. Hij heeft maar
16 jaar geleefd en hem zijn nog
maar een paar maanden gege
ven. De Sowjet-artsen doen al het
mogelijke voor zijn redding,
maar zonder residtaat. De groot
ste droom van mijn zoon is om Is
raël te zien en onder zijn eigen
volk te leven.
Daarbij heeft doctor Holland een
kopie gestuurd van een publica
tie die aantoont dat van jeugdige
leukemielijders, vijftig procent
kans maakt op genezing.
Aangemoedigd door Bella Belos
togki, die beschikt over een gede
tailleerd bulletin van de eerste
diagnose, verdiepten zich veel
Amerikanen in het ziektebeeld
van Alexander Landsman om tot
de conclusie te komen dat het
hier om een niet bij voorbaat ho
peloos geval gaat. „Gezien zijn
leeftijd", zo schreef doctor Hol
land op 28 mei, „is de kans van
genezing groot". En de directeur
van de afdeling bloed van het
Amerikaanse Rode Kruis, dr.
Nusbacher, liet letterlijk weten:
„Indien nodig, zou ik zelf de ver
antwoording voor zijn genezing
persoonlijk op mij willen ne-
Drie jaar geleden e
gezin hel recht op
zegd. De verwezenlijking van de
droom van mijn zoon. is ook mijn
laatste hoop op zijn redding. Mis
schien zal het de artsen in het wes
ten lukken om zijn leven tenmin
ste iets te verlengen.
Terwille van deze hoop ben ik be
reid om van mijn zoon afscheid te
nemen maar de desbetreffende
Sow jetinstanties tonen zich niet
ontvankelijk voor mijn verzoe
ken.Mijn zoon heeft nooit iemand
iets misdaa n. Help,zo vraag ik U.
om te voorkomen dat zijn droom
uiteen slaat en dat mijn hoop
verdwijnt. Ik heb Uw hulp van
daag nodig. Morgen kan het te
laat zijn.
MET GROTE HOOGACHTING.
EMMA Landsman".
Van dai al, heeft Alexander geen
weet. Hij is niet ingelicht over het
feit dat de Russische artsen zijn
leven hebben opgegeven. „Je
kunt het een kind toch niet aan
doen om dat te vertellen", zegt
zijn moeder. Ook de achtergrond
van de brief naar de vier grote be
kenden zijn dus geheim. „We
hebben hem verteld wat we de
den", aldus zijn vader, „maar niet
gesproken over de exacte in
houd. Hij vroeg er ook niet naar.
Misschien heeft hij zelf toch wel
een idee over de ernst van de si
tuatie. Er zijn tijdens zijn verblijf
in het ziekenhuis drie van de vier
patiënten op zijn kamer, overle
den. Het kan niet anders of dat
moet hem een bang vermoeden
gegeven hebben".
Het valt Alexander niet aan te zien.
Hij is opgewekt en maakt grap
pen over een tegen het dres
soirglas geplakte foto waarop zijn
hoofd een fraaie, gitzwarte, haar
dos heeft. Nu is hij kaal. Gevolg
van de agressieve bestralingen
waarvoor hij twee weken geleden
ontslagen werd uit het zieken
huis. Hij weet niet beter, of zijn
vader en moeder zijn actie aan het
voeren om eindelijk naar Israël te
kunnen gaan. Net als in 1977.
„Ik wil onder mijn eigen volk le
ven", zegt Alexander. En zijn
moeder: „Wij horen niet hier
maar in Israël. Hier is het slecht
voor ons". Alexander: ..Op de
hele school, ongeveer 1200 jon
gens en meisjes, zijn maar vijf jo
den en dut is erg vervelend. We
worden haatdragend behandeld.
In de pauzen en met sport zoeken
ze ons altijd op om te pesten en
om scheldwoorden te roepen. Ik
weet precies hoe negers zich
voelen..."
Emma: „De studiemogelijkheden
voor joden zijn beperkt. Wij wor
den moeilijk toegelaten tot de in
stituten en als we er al opkomen,
bedenken ze wel een truc om er
ons weer snel af te werken"
Alexander: „Wanneer je hier ten
tamens doet, of examens, geven
ze stempels waarvan je er ten
minste drie moet hebben om
door te kunnen. Een van onze ke-
nissen, die als een uitstekend
student bekendstond, kreeg bij
zijn allereerste examen twee
stempels, wat absoluut onmoge
lijk was. Daarop heeft z'n vader
enkele buitenlandse journalisten
die in Moskou waren, samenge
roepen en een persconferentie
gegeven. De volgende dag mocht
hij er een stempel komen bijha
len".
Emma: „Als ze ons kunnen pakken,
dan doen ze het. Ze moeten ons
niet. Maar het gaat allemaal stie-
kum; geniepig. Ik hoorde op het
werk eens dat er enkele collega's
onder elkaar gezegd hadden, dat
ze het jammer vonden dat niet
alle joden uitgeroeid waren. Toen
ik verhaal ging halen, zeiden ze:
ja, maar daar bedoelen we jou
niet mee. Jou vinden we wel aar
dig".
Dubbel probleem
Wie in Rusland behalve zijn joodse
afkomst ook nog de aantekening
„refusenik" heeft, blijkt dubbele
problemen te krijgen, met name
in het werk.
De familie Landsman ondervond
dat vanaf 1977 toen hun een vi
sum werd geweigerd. „Acht
maanden moesten we wachten
voor we antwoord kregen en toen
mochten we niet. Ze verboden
het ons, uit wat ze noemden „re
gime-overwegingen". Omdat er
geen flauw vermoeden bestond
van wat dat te betekenen had,
opende Bons Landsman een on
derzoek. wat moeizaam verliep
en eigenlijk nooit helemaal tot
een opening van zaken heeft ge
leid, maar waaruit tenslotte de
conclusie viel te trekken dat
Emma het probleem vormde. Al
thans, in theorie.
„Ik heb tien jaar op de computer
afdeling van een vliegtuigfabriek
gewerkt en dat schijnt je aange
merkt te worden als iemand die
over staatsgeheimen beschikt.
Maar in mijn geval is dat te dwaas
om over te praten want ik had
zo'n ondergeschikte functie, dat
ik niets bijzonders wist. Boven
dien was ik daar al zeven jaar
weg; vvat zou ik onthouden kun
nen hebben...?"
De gevolgen van het geweigerde vi
sum bleven niet uit. Emma:
„Wanneer een jood een visum
aanvraagt, moet zijn afdelings
chef daar medewerking aan ver
lenen. Daar hebben ze een ver-
schikkelijke hekel aan, want de
chef van de chef heeft er een he
kel aan... Zodoende. Men neemt
dus liever, om die problemen te
voorkomen, maar meteen een
ander als dat kan. Kom je echter
als jood bij zo'n chef met een
emigratiepapier, dan zegt die:
oke, ik zal tekenen maar dan
moetje hier vertrekken. Wanneer
een visum dan wordt afgewezen,
zit je zonder werk en ben je ver
plicht om een minder baantje te
nemen, want een refusenik kan
nooit meer op hetzelfde niveau
terug. We hebben het zelf mee
gemaakt in 1977 toen mijn man
weer aan de slag moest. Hij kreeg
met moeite een baantje bij een
klein bouwbedrijf: 180 roebel per
maand".
Het feit dat het echtpaar Landsman
zo in de weer is om opnieuw de
grens over te komen, daarbij bo
vendien met de ernstige ziekte
van hun zoon een zwaar argu
ment inbrengt, heeft de Russi
sche autoriteiten nog niet wreve-
lig gemaakt Het postverkeer lijkt
normaal te functioneren gezien
het feit dat adhesie-betuigingen
uit het Westen de brievenbus be
reiken. Van gevolgd worden of
afluisteren, is nog niets te mer
ken. Terwijl toch de actie uit
Amerika overwaaide naar vele
andere landen (vanuit Nederland
heeft de groep Amser al gerea
geerd) en er een beweging is die
binnen afzienbare tijd de zaak
Alexander Landsman wellicht
tot een wereldwijd besproken
onderwerp maakt.
Laatste
Boris Landsman: „Ik heb tegen het
hoofd van
de afdeling, waar we
ons visum
moeten aanvragen, ge-
zegd. dat
we deze afwijzing niet
accepterer
i en de hele wéreld
zullen alar
meren. „Gaat uw gang
maar", z<
ei hij, „dat is uw
In een laatste vertwijfelde poging
hebben Emma en Boris Lands
man besloten de autoriteiten aan
te bieden alleen vader en zoon
naar het buitenland te laten gaan.
„Ik zou die scheiding kunnen
opbrengen als offer voor mijn
zoon", aldus Emma Landsman.
Ook op die basis werd geen toe
stemming verleend. En evenmin
is ingegaan op het aanbod om dan
Alexander alleen een visum te
geven „De brief aan de vier grote
bekenden, is onze laatste harte-
kreet. Ik denk niet dat we nog
Veel tijd hebben", zeggen Emma
en Boris Landsman.
