Syrië maakt draai naar Moskou
Blik li 3ci weekbladen
Door isolement van Washington afgedreven
HP
Er wordt steeds
meer gespeculeerd in Bei
roet - het centrum in de Ara
bische wereld bij uitstek
voor zowel serieuze politie
ke analisten als opportunis
tische koffiedikkijkers -
over de mogelijkheid dat de
Syrische leider Hafez Al As
sad binnenkort naar Moskou
zal vliegen om er een vriend
schapsverdrag met de Rus
sen te tekenen.
Er zijn vele aanwijzingen
hiervoor: de van staatswege
gecontroleerde Syrische
pers spreekt al weken over
de „noodzaak van het verbe
teren van de zogenaamde
'kwalitatieve relaties' met
de Sowjet-Unie"; hoge Rus
sische militaire delegaties
lopen in Damascus de deur
plat; de 'constructieve rol' -
binnen het zogenaamde Na
tionale Front - van de Syri
sche communistische partij
naast de regerende Baath-
partij wordt in toenemende
mate benadrukt, en Syrië
neemt op inter-Arabisch en
internationaal niveau een
steeds duidelijker anti-Ame
rikaanse positie in. „Zio
nisme, Libanees fascisme en
locale Arabische reactionai
ren zouden de Arabische na
tie nooit zo kunnen bedrei
gen als zij niet onvoorwaar
delijk gesteund zouden wor
den door het Amerikaanse
imperialisme", is een veel
gehoorde Syrische slogan.
Dit is niet altijd zo geweest. „U
bent een groot leider en Sy-
rië's rol in het Midden-oos
ten is van eminent belang
voor vrede en veiligheid",
zei de Amerikaanse presi
dent Carter iif Tnei 1977 nog
tegen een zichtbaar ingeno
men president Assad in Ge-
nève Het was het toppunt in
de Syrisch-Amerikaanse re
laties, die vanaf het moment
dat Assad in Syrië aan de
macht kwam (1970) lang
zaam maar zeker waren ver
beterd.
BEIROET - In 1973 ontketende
Syrië, samen met Egypte, de
Oktober-oorlog tegen Israël
met als doel de in 1967 verlo
ren gegane Arabische gebie
den terug te veroveren. Syrië
reageerde positief op het
daarop volgende Amerikaan
se diplomatieke offensief in
het Midden-Oosten: Kissin
ger regelde een troepen
scheidingsakkoord op de
Golan-hoogten, Syrië kreeg
Kuneitra terug (nadat de Is
raëli's de stad selselmatig
hadden opgeblazen), Nixon
werd in de straten van Da
mascus toegejuicht, de di
plomatieke relaties met Was
hington - in 1967 verbroken -
werden hersteld en Syrië ac
cepteerde VN-resolutie 338,
en daarmee indirect Israëls
bestaansrecht binnen de
grenzen van 1967. De Russi
sche invloed in Syrië was tot
een minimum teruggebracht.
Kwetsbaar
Vanaf dat moment is de Syri
sche politiek bepaald geweest
door een defensieve strategie
ten opzichte van Israël en het
voorkomen van Syrië's iso
lement. Maar ten gevolge van
het tweede Sinaï-akkoord
tussen Israël en Egypte kwa
men Syrië en de PLO in een
kwetsbare positie. Syrië
zocht en vond steun bij Jor
danië en Damascus probeer
de in de inmiddels uitgebro
ken Libanese burgeroorlog
tussenbeide te komen in een
poging om te voorkomen dat
een links regime in Beiroet
aan de macht zou komen, wat
een Israëlische actie in Zuid-
Libanon zou uitlokken, een
dodelijke bedreiging voor Sy
rië zelf. Dat is de reden dat de
Syriërs in juni '76 ten gunste
van de Libanese christen-mi
lities (Falangisten enz.) tus
senbeiden kwamen tégen de
Palestijns-moslim-linkse Li
banese alliantie. En zolang de
Syriërs de PLO bestreden
was er niets aan de hand en
sprak Washington van de
„constructieve Syrische rol in
Libanon".
De 'Pax Syriana' in Libanon na
de burgeroorlog - waar een
voor 90 procent uit Syrische
troepen bestaande Arabische
vredesmacht orde en rust
moest handhaven - was onte
genzeglijk mede een Ameri
kaans belang. In deze sfeer
ontmoetten Assad en Carter
elkaar in Genève twee dagen
voordat Menachim Begin de
verkiezingen won in Is
raël.
Bergafwaarts
Sindsdien is het bergafwaarts
gegaan met de Amerikaans-
Syrische relaties. Het Sadat-
initiatief heeft deze ontwik
keling in hoge mate versterkt.
De Syriërs waren niet zo zeer
razend dat Sadat naar Jeru
zalem ging, maar omdat
Egypte de Arabische solidari
teit had verbroken. Niet al
leen de militaire solidariteit,
maar vooral de politieke
eensgezindheid om Israël tot
vrede te bewegen op voor
waarden die voor alle Arabi
sche landen plus de PLO ac
ceptabel geweest zouden zijn.
Het hierop gevormde anti-
Sadat 'Front van standvas
tigheid' (bestaande uit Syrië,
de PLO, Algerije, Libië en
Zuid-Jemen) kwam pas echt
van de grond toen bleek dat
Israël niet van zins was wer
kelijke tegenconcessies aan
de Arabieren te doen als ant
woord op Sadats historische
vredesaanbod aan de joodse
staat.
De gevolgen voor de Syrische
positie, vooral in Libanon,-
waren rampzalig. Aan de ene
kant waren de Syriërs nu niet
meer 'neutraal' in Libanon -
zij moedigden de Palestijnen
aan om het Sadat-vredespro-
ces met acties vanaf Zuidli-
banese bodem te verstoren -
aan de andere kant speelden
de Israëli, nu de Syriërs de
Palestijnen niet meer onder
de duim hielden, handig in op
de terechte angstgevoelens
hierover onder Libanese
christenen: Israël ging zich
gewapenderhand opwerpen
als 'protector' van de christe
nen in Libanon, wat in de
praktijk neerkwam op een si
tuatie waarbij Israël door
middel van een Libanese
„vijfde kolonne" (de rechtse
milities van de Falangisten,
Chamounisten en Haddad) de
Palestijnen - de felste tegen
standers van het Egyptisch-
Israëlische vredesproces - op
Libanese bodem militair on
der druk kon zetten en de Sy
rische positie in Libanon ver
der kon ondergraven.
De Syrische vredespolitiek in
Libanon is uiteindelijk geheel
mislukt omdat - zo zeggen de
Syriërs - Amerika de eerder
geschetste onwikkeling heeft
aangemoedigd. Bewijs hier
voor zagen de Syriërs in de
overweldigdende rol van
Carter en Assad: het is uit met de liefde.
Amerika in de ^totstandko
ming en uitwerking later van
de Egyptisch-Israëlische
Camp David-akkoorden Deze
werden in Damascus als een
regelrechte bedreiging voor
Syrië aangemerkt: de door Is
raël bezet gehouden Syrische
Golanhoogten worden in het
document niet eens ge
noemd, de PLO - Syrië's
bondgenoot - werd in Camp
David genegeerd. De nood
zaak dat Syrië óók zou moe
ten instemmen met een vre
desregeling in het Midden-
Oosten was de Amerikanen
kennelijk ontgaan. De sfeer
werd getekend door een
Amerikaanse diplomaat in de
Arabische wereld die zei dat
„wij na Camp David op Jor
danië en Saoedie-Arabië re
kenen, en dan zouden Syrië
en de Palestijnen wel moeten
volgen". Wat een naïviteit en
belediging voor Damas
cus.
Uithollen
De Syrische opstelling ten op
zichte van Amerika is sinds
Camp David alleen maar vij
andiger geworden. Dit omdat
de Syriërs menen dat Ameri
ka, met behulp van lokale
'agenten', hard bezig is het re
gime van de Syrische leider
Assad van binnenuit uit te
hollen, met als oogmerk „Sy
rië's verzet fegen Camp David
en het Egyptisch-Israëlische
vredesverdrag te breken".
Feit is dat sinds een jaar grote
binnenlandse onrust heerst in
Syrië, welke de regering in
Damascus steevast toe
schrijft aan de subversieve
activiteiten van religieuze fa
natici van de 'moslim broe
derschap'. Honderden Sy
riërs, vooral officiële figuren,
werden het slachtoffer van de
'broederschap'. Assad zelf
ontsnapte op 26 juni jl. ter
nauwernood aan een aanslag
op zijn leven, nota bene ge
pleegd door leden van zijn ei
gen lijfwacht, een aanwijzing
dat de 'broederschap' met
succes geïnfiltreerd is in Sy
rië's veiligheidsdiensten.
Aangenomen wordt dat Israël
en christen-rechtse Libanese
organisaties om voor de hand
liggende redenen chaos in
Syrië eerder zullen aanmoe
digen dan tegengaan. Het
binnenlandse verzet tegen
het Assad-regime beperkt
zich evenwel niet uitsluitend
tot de 'moslim broederschap'
(en hun vermeende buiten
landse opdrachtgevers): de
oppositie is veel breder onder
de bevolking verspreid; er is
grote economische onvrede
en verzet tegen de corruptie
en machtsmisbruik van
Baath-partijleden, waarbij de
bevoorrechte politieke posi
tie van de Alouitische min
derheid in het algemeen tot
sektarische polarisatie
leidt.
Irritatie over vermeende steun
aan de 'moslim broederschap'
van bijvoorbeeld over de
grens met Jordanië en Irak,
heeft tot spanningen met deze
landen geleid, die typerend
zijn voor de geïsoleerde posi
tie waarin Syrië zich op dit
moment in de Arabische we
reld bevindt. Syrië is een van
de weinige Arabische landen
die hartelijke relaties onder
houdt met het Chomeine-re-
gime in Iran, en daarnaast de
Russische interventie in Af
ghanistan heeft goedgepraat.
Dit maakt Damascus ver
dacht bij alle conservatieve
Arabische (olie-)landen en bij
Irak, dat zich sowieso be
dreigd voelt door aan de ene
kant de oude Baath-rivaai Sy
rië en aan de andere kant de
Shiitische revolutie in
Iran.
Daarnaast heeft Syrië met her
nieuwde problemen in Liba
non te maken: de recente
'machtsgreep' van de Falan
gisten daar in christen-gebie
den en de dreigende 'bevrij
ding van de rest van Libanon'
door diezelfde Falangisten,
moet wel op Syrisch verzet
stuiten, niet alleen vanuit
puur Syrisch eigenbelang ge
zien (bedreiging van Syrië's
westflank, de Israëlische
connectie met de Falangisten,
het ontstaan van religieuze
ministaatjes enz.), maar ook
omdat Syrië's geloofwaar
digheid als vredesmacht in
Libanon en als beschermer
van het centrale staatsgezag
van president Sarkis, of het
weinige wat daar nog van
over is, op het spel staat.
De Syrische isolatie wordt on
derstreept door de harde
standpunten die Damascus
innneemt op Arabische con
ferenties. Steeds weer hamert
Syrië erop dat de anti-Camp
David-lijn in de eerste plaats
tot anti-Amerikaanse stel-
lingname van de Arabieren
zou moeten leiden. Syrië staat
dan ook uiterst wantrouwend
tegen voortzetting van de po
litieke dialoog met Washing
ton - uiteraard buiten het ka
der van Camp David - door
bijvoorbeeld Jordanië en Sa
oedie-Arabië. Ook de gema
tigd positieve reactie van deze
twee landen op de Europese
Midden-Oostenpolitiek (Ve
netië) vindt geen genade in
Syrische ogen: Venetië was
niets anders dan een slap af
treksel van Camp David, in
gefluisterd door de Amerika
nen, menen de Syriërs. Re
cente Saoedische pogingen
om ter wille van de eeuwige
Arabische eenheid Syrië er
van te weerhouden om de
Russen definitief om de hals
te vliegen - de gedachte alleen
al maakt de fel anti-communi-
tische Saoedies onwel -
schjjnen op niets uitgelopen
te zijn.
Het Syrische Assad-regime, dat
bang is dat de Arabische lan
den het alleen de hete kas
tanjes uit het Israëlische vuur
zullen laten halen, en ver
moedend dat bepaalde Arabi
sche buurlanden de 'moslim
broederschap' in het geheim
steunen, heeft dringende be
hoefte aan bescherming van
een der beide supermachten.
Syrië is sinds Camp David
diep teleurgesteld, neen voelt
zich verraden door Amerika
en daarom zijn de Russen de
eerste gegadigden. Jarenlang
hebben de Syriërs de Russsi-
sche druk om een vriend
schapsverdrag met Moskou
te tekenen weerstaan. Maar
nu Syrië geisoleerd staat in de
Arabische wereld, bedreigd
wordt door binnenlandse
onlusten en wellicht weer in
direct uitgedaagd zal worden
door Israël in het Libanese
moeras, liggen de kaarten an
ders.
Een vriendschapsverdrag met
de Sowjets is de enige garan
tie voor de Syriërs dat zij de
komende jaren kunnen reke
nen op een constante stroom
van modern Russisch militair
materieel. Dit is niet zozeer
nodig voor het onder de duim
houden van de Syrische op
positie - dat is meer een poli
tieke zaak - maar voor het
herstel van, wat Damascus
noemt, de 'strategische ba
lans' met Israël. Hiermee
beogen de Syriërs het moder
niseren van hun strijdkrach
ten voor politieke doelein
den: niet voor een militaire
krachtmeting met Israël, die
winnen ze nooit - vooral na
het afvallen van Egypte - en
dat weten de Syrische gene
raals, maar om vanuit een po
sitie van kracht met Israël te
onderhandelen.
Het moet nog afgewacht wor
den of Syrië een vriend
schapsverdrag met de Sow
jet-Unie afsluit. Maar als pre
sident Assad inderdaad zijn
handtekening onder zo'n do
cument zetten zal, dan is dat
in de eerste plaats het gevolg
van Carters Midden-Oosten-
politie k, die allereerst gericht
is op Israëlische en Egypti
sche aspiraties en dientegen-
gevolge ten koste moet gaan
van Syrische en Palestijnse
belangen. Waarbij moet wor
den aangetekend dat de poli
tieke betekenis van het feit
dat zo'n Russisch-Syrisch
verdrag wordt afgesloten veel
groter is dan het verdrag zelf:
gelijksoortige vroegere Rus
sische vriendschapsverdra
gen met Egypte en Irak heb
ben niet kunnen voorkomen
dat Sadat weer terugkeerde in
het Amerikaanse kamp en
Bagdad tegenwoordig een
zekere afstand neemt van de
Russen.
Meijer trekt in de Haagse
'Post maar liefst negen pagina's
t om melding te maken van de
zekering van Wouter Gortzak",
ortzak is al weer geruime tijd
irecteurvan de Wiardi Beekman
tichting, het wetenschappelijk
jureau van de Partij van de Ar-
ieid, maar was tussen '54 en '58,
n het voetspoor van zijn vader
Jenk, lid van de CPN. "Het beeld
eeft zich bij ontzettend veel
ensen vastgezet: communisten
eugen niet, dat zijn rare idioten,
angsters, ratten. Later komt de
ntdekking dat het dikwijls heel
tsoenlijke, aardige en lieve
ensen zijn". Over zijn ex-colle-
;a bij de Groene Amsterdammer
Ian Lammers: Die jongen kan
ooit méér autoritair zijn dan
oeger, lees maar die stukken
n 'm door, „hij is nooit zo'n
oot democraat geweest" en
ver coalitievorming: Ik ben een
'root voorstander van een PvdA
DA coalitie. Zoals het CDA stelt
e PvdA nodig te hebben voor
iet nemen van impopulaire
aatregelen, geldt dat voor mij in
mgekeerde zin ook". Henk
ofland citeert in zijn column het
■'ranse Le Matin: "Olympische
ortlieden zijn stuk voor stuk
rantwoordelijk voor de ver-
ezeling van de feiten". Pat van
rdoezeling sprake zou zijn,
verbaasd hem niet, "maar", zo
schrijft hij, "het is toch nog een
verrassing geweest, dat het zo
brutaal toegaat". In de HP voorts
interviews met Dick Cavett en
met Nederlandse corresponden
ten in Rome en een verslag van de
speuractie naar een nieuwe mi
nister van defensie: "De voor
naamste reden lijkt me dat men
er niets voor voelt als straks die
begrotingsbesprekingen eventu
eel mislukken er ook nog eens
een minister van defensie in spé
rondloopt", aldus het CHU-
Tweede Kamerlid Gualthérie van
Weezei over het uitblijven van
een regeling voor opvolging.
hervormd
nederland
Een week na de HP ondervraagt
HN de socialist Bram Peper over
het "Suriname-conflict" tussen
hem en Jan Pronk. Weinig
nieuws op dat punt, maar Peper
lucht ook zijn hart over zaken als
democratie en Den Uyls opvat
tingen over het "basis-inkomen".
"Teveel wordt gedacht", zegt hij,
"dat democratie moeilijk te com
bineren is met het nemen van
verantwoordelijkheid" en "ik
vind het basis-inkomen een anti
socialistische gedachte. Het doet
te weinig een beroep op mensen
om zich voor anderen in te zet
ten". Jos Theunissen vraagt zich
af "waarom worden bejaarden op
hun levensavond nog zo massaal
lastig". Hij spreekt van een uit
grote onvrede voortkomende
"onstuitbare opkomst van de
grijze macht", maar signaleert
wel dat "men nergens binnen de
beweging weet aan te geven, op
welke manier men gelijkwaardi
ge bejegening wil afdwingen".
De derde energienota van minister
Van Aardenne, doet HN denken
aan een "omgevallen archief
kast". Oude en achterhaalde
standpunten zijn opnieuw opge
poetst, zoals kernenergie, waar
van ten onrecht, aldus HN, wordt
gezegd dat het goedkoper zou
zijn dan kolengestookte centra
les. "De maatschappelijke dis
cussie staat voor de energie- en
milieugroepen op losse schroë-
ven".
Een verslag in dagboekvorm van de
VN-vrouwenconferentie in Ko
penhagen en de berichtgeving uit
het Moskou van de Olympische
Spelen vormen de minst verras
sende en zo langzamerhand wat
al te zeer uitgekauwde onder
werpen in VN. Aardiger is het
portret van Ronald Reagan van
Joop van Tijn: "Er zit aan de man
zoveel kunstmatigs dat Nixon
bijna van vlees en bloed leek".
Van Tijn bezocht de Republi
keinse conventie in Detroit en
komt tot de slotsom dat de denk
beelden van de conservatief niet
verschillen van die van Wiegel,
Thatcher en Giscard, maar vindt
toch dat "de onderhavige variant
van deze wijze van denken wel
héél smal is". Frits Abrahams
toog naar Den Haag voor een ge
sprek met Paul Nowee, die de bij
de dood van zijn vader afgebro
ken Arendsoog-reeks voortzette
en binnenkort het vijftigste deel
uitbrengt: "Gevreten door de
jeugd, gehaat door de opvoe
ders", zo zal het met Arendsoog
altijd gaan, schrijft Abrahams.
Nowee heeft daar geen last van:
"De verkoopcijfers zijn mijn prij
zen", zegt hij over de enige ka
tholieke cowboy in jeugdboe-
kenland. Ursala den Tex en Vin
cent Bakker zetten hun serei over
de minimum-inkomens voort:
"Ze kijken je raar aan als je bij de
slager een half ons boterhamme-
worst en een half ons bloedworst
vraagt". Rogier Proper praat in
zijn serie over de filmkritiek met
Henk ten Berge van De Tele
graaf: Je kunt geen filmblad
openslaan of ze hebben het over
Jan Blokker, terwijl die man al in
geen twaalf jaar een stuk over
film heeft geschreven. Dat zegt
toch wel wat over de stand van de
Nederlandse filmjournalistiek".
Grijs dramt door over Buikhui-
sen en er is een smakelijk kleu-
renkatern over "voorwerpen van
toen".
Met gemengde gevoelens bericht
Hans Bronkhorst in De Tijd over
het nieuwe systeem van toelating
dat minister Pais wil introduce
ren voor een aantal studierich
tingen. Hoge cijfers worden extra
belangrijk en dat vindt de co
lumnist bezwaarlijk, vrouwen
krijgen meer kans, dat mag van
hem. Corine Spoor schetst een
uitvoerig portret van de Belgi
sche premier Martens. "Ik ben
vóór het type staat als de Duitse
Bondsrepubliek", zegt hij en "In
tegenstelling tot bepaalde krin
gen in Nederland haal ik geen
praktische recepten uit bijbel en
evangelie. Wat dat geweten be
treft, daar hebben wij veel min
der last van. Ik geloof dat Vla
mingen en Walen veel materialis-
tischer zijn, in de goede zin van
het woord", aldus de christen
democraat. volgens Spoor de
laatste Belgische politicus in wie
zowel Vlamingen als Walen ver
trouwen hebben. Henk Neuman
benut zijn column opnieuw voor
een kou we oorlog betoog over het
nut van de modernisering van
kernwapens in NAVO-verband.
Ook Ane Kuiper portretteert Ro
nald Reagan, "the candidate from
Disneyland". Hij herinnert nog
even aan wat markante uitspra
ken: afschaffing van minimum
loon, voor de doodstraf, invoe
ring van de Neutronenbom en:
als ik president ben zal het nooit
meer gebeuren dat een dictator
onze ambassade bezet en diplo
maten gijzelt".. Ben Kroon on
dervroeg de directeur van het
Rijksmuseum, drs. Levie. Perso
neelstekort brengt de bewaking
in gevaar en dat doet de Nacht
wacht wellicht achter perspex
belanden. Zijn aankoop-buget
omschrijft Levie als "een fooi".
Elsevier was nog nist beschikbaar.
TON VAN BRUSSEL
