Marge-theater
stiefkind van
schouwburgbeleid
DE ZILVEREN GIRAF
ZATERDAG 19 JULI 1980
VARIA
PAGINA 27
AMSTERDAM (GPD) - Met
niet meer dan 350 gulden
beginkapitaal heeft Steve
Austen op 24-jarige leef
tijd in 1969 het boven
zaaltje van Felix Meritis
aan de Keizersgracht in
Amsterdam gehuurd, om
die theaterinitiatieven te
helpen stimuleren, die
anders zo goed als geen
levenskans hebben. Aus
ten's eerste produktie in
dit gebouw was de Shaffy
Cantate door Ramses
Shaffy. Naar aanleiding
hiervan kreeg de ruimte
de naam van Shaffy-
Theater.
De hele opzet was hoofdzakelijk
bedoeld om een voorziening te
hebben, waardoor theaterma
kers, die ergens anders niet te
recht kunnen, met hun ideeën
aan de slag kunnen. Het was
daarbij in zoverre ongewoon, dat
het op de eerste plaats geen thea
ter was voor de toeschouwers,
maar voor de bespelers. Aan de
inrichting van de publieksruimte
werd niet het meeste geld be
steed: er waren geen pluche gor
dijnen en stoelen, geen tapijten.
De aankleding bleef eenvoudig,
maar doelmatig.
Binnen enkele jaren is het Shaffy-
Theater uitgegroeid tot een be
grip. Vooral bij jongeren, die an
ders zelden of nooit naar de
schouwburg gaan. Neerlands
Hoop, Rob van Houten en zijn
Funhouse, toneelgroep Baal,
Hauser Orkater, om enkele gere
nommeerde groepen te noemen,
hebben zich daar ten volle kun
nen ontplooien.
Naast het Mickery-Theater heeft
het Shaffy-Theater veel bijgedra
gen tot de ontwikkeling van het
marge-theater, dat vooral door de
sterke opkomst van de mime ex
tra impulsen heeft gehad. Een
circuit, dat allerlei, ook financiële
faciliteiten biedt aan buurthuis
leiders, plaatselijke organisaties
en particulieren om dit repertoire
naar hun stad of dorp te halen,
heeft de verspreiding ervan hel
pen bevorderen.
Als een wat verlate aansluiting op
het tienjarig bestaan van dit in
vele opzichten bijzonder theater
is verleden maand tijdens het
breed opgezette Festival of Fools-
Theatre des Nations, waarvan het
Shaffy-Theater ook tot één van de
initiatiefnemers behoorde, door
uitgeverij Spectrum „Marge-
Theater in Nederland" op de
markt gebracht. De subtitel „10
jaar Shaffy" dekt beter de lading,
die uit een bundeling van korte
beschouwingen bestaat.
Veel van wat er in deze samenbun
deling is opgenomen, geeft eer
der een verhelderend beeld van
het ontstaan en de groei en bloei
van het Shaffy-Theater, dan dat
het een encyclopedisch overzicht
biedt van theatervormen, die nog
in de marge van het totale aanbod
bevinden. Niettemin bevatten de
reeks korte artikelen veel le
zenswaardige informatie over
deze theater-uitingen, die hoewel
er een sterk vernieuwende wer
king van uitgaat, nauwelijks ver
der dan de marge van de
schouwburgketen, die zich door
heel Nederland slingert, kunnen
reiken.
In veel van de beschouwingen
wordt met een beschuldigende
vinger gewezen op de lokale en
regionale smaakmakers: de
schouwburgdirecties, de cultu
rele raden en de provinciale- en
gemeentelijke overheden. Truus
te Stelle, medewerkster van het
Onafhankelijk Toneel, is alles
behalve tevreden over de werke
lijke geïnteresseerdheid van de
doorsnee schouwburgdirecteur
voor theatervormen, die nog niet
ten volle ingeburgerd zijn.
„Mijn ervaring is. dat 50 procent
van de schouwburgdirecteuren
waarmee ik te maken heb gehad,
zich gedragen als managers, die
hoofdzakelijk geïnteresseerd zijn
in de financiële overzichten aan
het eind van het jaar. Van enige
culturele interesse, om het zo
maar te noemen, is mij niet veel
gebleken".
„Verder vind ik het verschrikkelijk
jammer, dat al die dure schouw
burgen in Nederland, waarvan de
exploitatie ontzettend duur is, en
de ruimte ondingen zijn, alleen
geschikt zijn voor een bepaald
soort toneel, terwijl er zoveel
aanbod is, waarvoor niet meer
nodig is dan een grote ruimte en
een paar plaatsen om wat licht op
te hangen".
43Wildgroei
Jan Paul Bresser trekt in zijn arti
kel met als titel de retorische
vraag „De schouwburg van mor
gen: strijdmiddel of slaapmid
del?" van leer tegen de modieuze
wildgroei van schouwburgen en
multifunctionele culturele cen
tra. Hij vraagt zich af, of het wel zo
noodzakelijk is, dat plaatsen die
dicht bij elkaar gegroepeerd zijn,
elk een eigen cultuurpaleisje
moeten hebben.
En dat terwijl naar zijn inzichten de
behoefte van toneelgezelschap
pen om voortdurend overal heen
te reizen steeds geringer
WORDT. Het aantal produkties
van de gesubsidieerde gezel
schappen steeds kleiner wordt.
Het aanbod van de vrije produk
ties voor het allergrootste deel
een eenheidsworst dreigt te wor
den. En de ruimte voor ontwik
keling en vernieuwing voor ex
perimenten en nieuwe initiatie
ven steeds kleiner wordt.
Wat hem het meest steekt, is „het
ontbreken van continuïteit in het
schouwburgbeleid, het ontbre
ken van een samenhangende
landelijke visie, als het gaat om
spreiding van schouwburgen en
culturele centra". Hij vindt, dat er
een landelijke discussie op gang
moet komen over de inhoudelij
ke zaken van de schouwburg.
Voor Jan Kassies is het klinkklaar,
dat het marge-tehater kernpunt
De omslag van het boek 'Marge-theater in Nederland'
Tien jaar 'Shaffy' te boek
van beleid dient te zijn. Hij voert
er onder meer de volgende argu
menten voor aan. „Theater is een
vorm van communicatie en in
formatie, die mensen ervaringen
aanbiedt, die hun ruimere keuzes
uit gedragsalternatieven kunnen
geven".
„Het gedevalueerde woord „ver
maak", duidt op een van de we
zenlijke functies van kunst, van
theater: zich ver-maken, anders
maken dan men is". En „Thea
termakers houden er opvattingen
op na en dienen gelegenheid te
krijgen, die te uiten, in welke
theatervorm dan ook. Marge-
theater geeft signalen over ver
anderingen in de samenlevingen,
die nog niet zichtbaar zijn, maar
werkzaam".
„Wie waar dan ook in het theater
zich voorstelt een beleid te voe
ren, moet zich van deze funda
mentele gegevens rekenschap te
geven. In het beleid dient het
marge-theater, in tegenstelling
tot wat de naam aangeeft, een
centrale plaats in te nemen. Het
behoort geen sluitstuk, maar
kernpunt van theaterbeleid te
zijn".
„Culturele en ook theatrale ver
nieuwingen vinden niet overal
tegelijkertijd plaats, maar in tijd
safstanden. Vandaar dat hier een
belangrijke taak ligt voor plaat
selijke c.q. regionale activiteiten
van met name directies van
schouwburgen en culturele cen
tra. Steden als Groningen en En
schede hebben al voorbeelden
gegeven", aldus Jan Kassies.
Sommige artikelen in dit boekwerk
wijzen terecht op het gebrek aan
repetitieruimte en betaalbare fa
ciliteiten voor het maken van
marge-theater als extra probleem
voor dit theater-genre, ook de
mogelijkheden om te kunnen op
treden zijn in tegenstelling tot de
veelheid van bestaande theaters
teleurstellend. Schouwburgdi
recties stellen al 15 maanden van
te voren hun theaterprogram
ma's voor een bepaald seizoen
samen. Om budgettaire redenen
kunnen margestukken niet zo
lang op het repertoire worden
genomen. Doordat de schouw
burgdirecties dikwijls niet goed
op de hoogte zijn met de makers,
de spelers en de bedoelingen van
het marge-theater, staat het over
grote deel van hen afwijzend te
genover dergelijke nieuwe pro
dukties. En zo is de cirkel
rond.
Leugen
Just Enschede is daarbij stellig van
mening, dat het overgrote deel
van het schouwburgbeleid aan
elkaar hangt van één grote leu
gen: de voor-elk-wat-wils-for-
mule: „Elk cultuurinstituut, dus
ook elk theater, doet de ene keuze
na de andere. Een theater maakt
keuzes, wanneer het het stadium
van de bouwtekening nog maar
amper gepasseerd is. Het kiest
door middel van zijn bouwkun
dige vormgeving, door middel
van zijn exploitatie- en beheers
vorm, door de opzet van zijn pro
grammering en door zijn pu-
blieksorganisatie"
In zijn beredenering vecht Just En
schede de neutraliteit van het
vrije-keuze abonnement even
eens aan. Hij stelt, dat het keuze
aanbod bepaald is door de
schouwburgdirectie, die zich
heeft laten leiden door een fors
gedeelte van het potentiele
publiek van het theater. Hij ver
bindt er de conclusie aan, dat het
gros van de theaters in het land
kiest voor een totaal andere pro-
duktiepraktijk: van welbekende
en behoorlijk betaalde vaklieden
voor een uitgaanspatroon van
een gearriveerd en weinig avon
tuurlijk publiek".
Just Enschede komt ook met een
interessant gegeven, waaruit
blijkt dat John Lanting met zijn
Theater van de Lach al voor de
première van een van zijn kluch
ten kan rekenen op zo n 800.000
gulden subsidie middels uit
koopsommen van de schouw
burgen, terwijl een marge-pro-
duktie pas na een succesvolle
première mag hopen op ongeveer
20.000 gulden
In „Marge-theater in Nederland"
vindt men verder ook nog bijdra
gen van bijvoorbeeld Ruud En
gelander over „Buitenlandse in
vloeden op het Nederlandse thea
ter", van Jeanette Schneider over
Felix Meritis en van Steve Austen
over de affiche-ontwerper Gielijn
Escher.
De tweede helft van het boek wordt
in beslag genomen door een
enigszins systematische inventa
risatie van groepen en stukken,
die in het eerste gedeelte op de
een of andere manier ter sprake
zijn gekomen. Foto's, afbeeldin
gen van affiches en werktekenin
gen zijn in dit boek opgeno-
Marge-theater in Nederland. Uit
geverij Spectrum. Prijs
f35,-.
V
04-r zuu.gvj W-WATooe- jg.
we eeN*> zi&nj nu laat Pio-rr
HELA I O.eMAKtj.1!
De belevenissen van Jommeke
Vooruit flauwe
~lF~
Leidse bioscopen
CAMERA: "Kramer versus Kramer", da.
7.00 en 9.15 uur, 12 jr.
Kindermatinee: "Pinkeltje", da. 2.30
uur. zo. 2.00 uur.
Nachtvoorstellingen: "Taxidriver". vr.
en za. 11.30 uur. 16 ir.
LUXOR: "Azen zijn troef da. 2.30, 7.00
en 9.15 uur. zo. 2.15,4.45,7.00 en 9.15 uur.
12 jr
Nachtvoorstelling: "The outlaw Josey
Wales", vr. en za. 11.300 uur, 16 ir.
LIDO 1: "Hardly working", da. 2.30,7.00
CHAMPIGNONSA
LADE
/i- afkoelen bnijd een
1011 '^uveie^ZwiL
•-e.se of Fianse). Vei-
het^cnV^oV Oiaadje»
3 eetlepels olijfolie. 2
i ook 4.45 uur. 12
2.30, 7.00 en 9.15u
jr.
LIDO 3: "Clair de femme", da. 7.00 en
9.15 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "The love bug", da. 2.30
uur, zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "Kentucky fried movie", da.
7.00 en 9.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Superstar Goofy". da.
2.30, zo. ook 4.45 uur.
TRIANON: "De vrek", da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur. zo. ook 4.45 uur, al.
Stcd. Museum 'De Lakenhal' (Oude Sin
gel 28-32): Zomerexpositie moderne
kunst (tot 13 augustus).
Museum voor Geologie en Mineralogie -
Hooglandsekerkgracht, tentoonstelling
t bouwsteen".
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhais
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage-
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur: Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
C.C£J; (hartbewaking), dag.
Museum voor Volkenkunde - Steen
straat 1, tentoonstelling: dagelijks leven
in Vietnam van vandaag van 24 juni t/m
Museum voor Volkenkunde. Steen-
straat 1, tot 4 januari 1981 tentoonstel
ling: Bazaar, Marktsteden in Noord-Af-
ghanistan met diaklankbeeld en diverse
films. Geopend ma t/m za van 10-17.t
14.45 en 19.00-19 30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag t/m vrijdag
18J0-18.45 uur
Zaterdag en zondag
14.45-15.00 i
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken
Bezoektijden Kinderkhniek
Dagelijks.
15 00-15.45 uur
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag:
14 15-15 00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
aopz
feestdagen v
i 13-17
Schepen
Kleine Vaart
Amanda Smits 17 dw Messina nr Ant
werpen,
Andairon 17 dw Vigo nr Shoreham.
Anita Smits 18 28 w Rhodos nr Con-
stantza,
Arrow 17 vn Rotterdam.
Concordia 17 vn Rotterdam nr Nantes,
Dutch Sailor 17 vn Rotterdam nr Tees,
Enak 17 vn Venetië nr Le Havre.
Frisian Trader 18 vn Rotterdam nr Es-
Harco 17 te Rotterdam.
Lindegracht 17 vn Kenitra nr Aviles.'
Maasplein 17 1100 o Sombrero nr Mara-
Mare Novum 17 vn Rotterdam nr Stan-
Pacific Princ
Philips Broere 18 dw Oeland nr Soeder-
talje.
Reguliersgracht 17 vn Lerwick nr Ar-
changelsk.
Situla 17 46 ono Kaap Friso nr Santos.
Swift 17 passKaapFreeportnrConakry.
Yolanda 17 vn Rotterdam nr Tilbury.
GROTE VAART
Alamak 17 50 z Malaga nr Rotterdam.
Aldabi 17 405 nw Dakar nr Vitoria.
Alphacca 17 v Hamburg nr Rotterdam.
Aludra 17 v Port Elizabeth nr Oost Lon
don.
Amsteldreef 18 te Durban.
Antilla Bay 17 100 no Los Angeles nr
Portland.
Baarn 17 te Paranam.
Breda 17 480 zo Flores'nr Paramaribo,
Chevron Eindhoven 17 v Bajo Grande nr
Baltimore,
Dockexpress-10 18 te Singapore.
Flevoland 17 550 zw Kaap Verde nr
Gdynia,
Gooiland 17 650 z Azoren nr Hamburg,
Honolulu 17 v Gulf Port nr Honduras,
Incotransspecd 25 tc Cristobal verw.
Lepton 17 v Mina al Ahmadi nr Singupo-
Maasnx 17 145 zo Madeira nr Le Havre.
Moordrecht 17 27 z Kreta nr Tartous.
Nedlloyd Adelaide 18 pass Timor nr
Djakarta.
Nedlloyd Algoa 17 v Hongkong nr Kobe,
Nedlloyd Bahrain 17 57 zw Ouessant nr
Hamburg.
Nedlloyd Baltimore 17 v Antwerpen nr
yd Bangkok
r Sue;
Nedlloyd Forcados 17 te Hongkong,
Nedlloyd Freetown 17 v Lyttleton nr
Wellington,
Nedlloyd Fukuoka 18 v Kaohsiung nr
Singapore.
Nedlloyd Hobart 17 20 z Madagascar nr
Montevideo.
Nedlloyd Katwijk 17 v Walvisbaai nr
Kaapstad.
Nedlloyd Kimberley 17 v Seattle nr
Portland.
Nedlloyd Kembla 17 263 no Belem nr La
Nedlloyd Moji 17 v Suez nr Singapore.
Nedlloyd Rouen 17 150 nw San Miguel
nr Port Said,
Nedlloyd Wissekerk 17 55 no Tunis nr
Rotterdam.
Pulydorus 17 v Rotterdam.
Rijnborg 17 v Hudiksvall nr Zaandam.
hidC) l
teuuis
19 juli 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Nog meldt men omtrent den
brand bij prof. Mommsen te
Berlijn.dat hij na zijne reis in
Italië verscheidene zeer kost
bare documenten uit de
bibliotheek van het Vaticaan
met groote moeite had verkre
gen en dat ook deze een prooi
der vlammen zijn geworden.
De geleerde deed wanhopige
pogingen de geleende manus
cripten nog le redden. Her
haalde malen meost men hem
uit de brandende vertrekken
verwijderen. Het handschrift
"an Scaliger (Frans taalge
leerde. in 1593 op 53-jarige
leeftijd aan de universiteit
van Leiden tot hoogleraar be
noemd. waar hij tot zijn dood
in 1609 grote wetenschappe
lijke werkzaamheid ont
plooide. Re.), dat hij van de
bibliotheek der Leische hooge-
school in bruikleen had. kon
nog gered wordenzij het licht
beschadigd. Het handschrift
van het 9de. 10de en 11de deel
van Motnmsens verzameling
van Romeinse inscipliën moet
gedeeltelijk reeds gezet, ge
deeltelijk nog in handen der
drukkers zijn geweest en is
dus geheel gered. De inscirp-
tiën der Italiaansche eilan
den zijn voor een deel behou
den, de Zwitsersche zijn ge
in;-! vernietigd. In totaal moe
ten veertigduizend boeken een
zijn ge-
prooi der vlamn
worden
Vijftig jaar geleden
- Gistermiddag heeft boven
Berlijn een noodweer gewoed,
zooals in vele tientallen jaren
niet is voorgekomen. Een
dichte regen, die tegen drie
uur begon te vallen, werd be
geleid door een hevigen storm
en wies tegen den avond tot
een ware wolkbreuk, die den
geheelen afgeloopen nacht
met onverminderde kracht
heeft voortgeduurd. Om 8 uur
hedenochtend was te Berlijn
volgens waarneming van den
meteorologischen dienst 56
millimeter water gevallen en
te Berlijn-Dahlem zelfs 61
millimeter. De brandweer
werd honderden malen gea
larmeerd om htdp tegen u a*
terschade te verleenen
3616
LiJ
IS Vu SPECIAAL N
PIEET £M VE6U0E-
t=EAJ/W<j NODI^j OH
Za STOM TE ELifVEAJ
EURO 3: "De sheriff ziet ze vliegen", da.
1.45.7.00 en 9.30 uur, zo. ook 4 15 uur. al
Nachtvoorstelling: "Gevecht om de
apenplaneet", za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 4: "Hardly working", da. 2.00,6.45
en 9.00 uur, zo. ook 4.15 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Schip van plezier",
za. 12.15 uur. 18 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "Rabbi Jacob", vr. 7.00.
za. 4.00 en 7.00 uur. zo. 4.00 uur. woe. 8.15
uur, al.
"De tijger en karate en superstar", do.,
zo ma. en di. 8.15 uur, vr. en za. 9.15 uur.
16 jr.
Kindermatinee: "Oom Ferdinand en de
toverdrank", da. 2.00 uur.
En zo worden we mee in
het vliegtuig geladen
