"Ik ben aanvaard
als voorzitter"
'AR-volk pruimt
dissidenten niet'
Max van den Berg (PvdA) maakt na een jaar balans op
ZATERDAG 19 JULI 1980
PAGINA 19
Max van den Berg en den Uyl in gepeins verzonken
GRONINGEN - „Het heeft
me een jaar gekost om de
vooroordelen die er tegen
mij waren opgeruimd te
krijgen. Voordat ik geko
zen werd als voorzitter van
de PvdA zijn er veel on
aardige dingen gezegd.
Maar nu, na een jaar, is dat
verdwenen. Het partijbe
stuur is nu een eenheid en
ik ben aanvaard als voor
zitter. Het is niet meer zo
dat ze nu nog denken dat
ik er zit als voorzitter na
mens een deel van de par
tij".
Die balans heeft ex-wethouder van
Groningen drs. M. J. van den
Berg die in april vorig jaar tot
voorzitter van de PvdA werd ge
kozen, na een jaar voor zichzelf
opgemaakt.
Begin vorig jaar werd zo'n beetje al
het geschut binnen de PvdA te
gen hem in stelling gebracht. De
complete partijtop kwam in
Utrecht bijeen om de eigen kan
didaat voor de voorzittersfunctie
ex-staatssecretaris Wim Meijer
aan te bevelen. Meijer is nu nog
kamerlid en Max van den Berg
regelt de partij vanaf de tweede
verdieping van het partij pand
aan de Nicolaas Witsenkade in
Amsterdam.
Haagse circuit
In zijn ongebruikelijke verkie
zingscampagne voor het voorzit
terschap van de PvdA legde Van
den Berg het accent vooral op de
betrokkenheid van de doorsnee
partijleden, de basis, bij het ge
beuren in de partij. Hij zette zich
af tegen het Haagse Circuit, zoals
de fractie en wat daar omheen zit
sindsdien wordt aangeduid. Door
middel van een groot aantal be
zoeken aan de afdelingen wist hij
„de basis", zo achter zich te krij
gen dat hij op het partijcongres
de kandidaat van de partijtop kon
verslaan.
Het is nu na een jaar tijd om te vra
gen of die basis inderdaad meer
heeft in te brengen sinds hij er zit.
Van den Berg: „In dit eerste jaar
hebben we een aantal fundamen
tele dingen kunnen doen. Ik zeg
we, want het is geen eenmans
zaak. De discussie en de besluit
vorming in de partij is veranderd.
Het gaat nu om hoofdpunten.
Niet meer over zo'n geweldige
brei van onderwerpen. Je moest
wel verschrikkelijk ambitieus
zijn en er veel tijd in stoppen wil
de het lonen om mee te doen in de
partij. Wij willen dat het ook weer
aardig wordt voor de andere
mensen van onze 120.000 leden.
Bovendien zijn we bezig met een
soort partij-mavo, een vormings
project voor de leden. We beide-
den als partij zeer veel posities en
de mensen worden voor de leeu
wen gegooid als ze niet geschoold
zijn. Je ziet bij ons dan ook veel
doorstroming omdat mensen
daarop stuklopen. Maar nu zijn
duizenden leden actief met die
cursussen. Op die manier willen
wij meer binding krijgen met on
ze afdelingen".
Een ander winstpunt van dat eerste
jaar vindt hij het actie-secreta
riaat dat nu is geaccepteerd. Van
den Berg is uitgesproken voor
stander van de formule „actiepar
tij". Een partij die op twee fron
ten opereert, namelijk in het
parlement en via maatschappe
lijke acties. Niet iedereen binnen
de PvdA is daar even enthousiast
over.
Van den Berg: „Het alternatief is
dat je teruggaat naar de situatie
van vroeger, de bestuurderspar
tij. Een bezwaar tegen die actie
partij is dat de leden verzuipen in
de actie die je voert, dat je ze af
peigert. Wij hebben dat bezwaar
opgevangen. Het secretariaat
coördineert de zaken. De afdelin
gen bepalen zelf waar ze zich wel
of niet mee bezig houden. Je kunt
niet duizend acties per jaar voe
ren. Het bezwaar dat er te weinig
afweging is wat betreft de acties
die je moet voeren, hebben we nu
in het beleid vertaald, want dat
gebeurt door zo'n secreta
riaat".
Bewust
Zaken waar hij zelf zeer uitgespro
ken over is binnen de partij zijn
de kernenergie en de atoombe
wapening. „Ik heb die punten
zeer bewust naar voren gebracht,
want dat leeft sterk bij mij en on
der de bevolking. Ik ben blij dat
Den Uyl en ik het eens geworden
zijn over deze onderwerpen. Wij
willen de kerncentrales sluiten
en geen plaatsing van kernraket
ten meer in ons land. Technisch is
het mogelijk om de kerncentrales
binnen drie maanden buiten
werking te stellen. En bij een zui
nig energiebeleid kun je dan de
stroomvoorziening ook oplos
sen".
Dat het kabinet nu nieuwe kern
centrales wil bouwen heeft hem
verbaasd. Zijn reactie daarop is:
„De komende verkiezingen wor
den ook een soort referendum
over kernenergie. Het is een goe
de zaak dat die verkiezingen over
dit soort beleidspunten gaan en
niet over Den Uyl of Van Agt.
Verkiezingen zijn te veel een zaak
geweest van mannetjes in plaats
van een kwestie van keuze van
beleid. Voor ons zal ook zeer hard
gelden dat er geen nieuwe kern
raketten geplaatst worden. Daar
kan de bevolking dan een uit
spraak over doen".
Van Amerikaanse en Duitse kant
wordt er momenteel druk uit
geoefend op Nederland en België
om wel akkoord te gaan met de
plaatsing van nieuwe atoomwa
pens. De Duitse kanselier heeft
dat deze week nog in Luxemburg
bepleit. Van den Berg: „Dat is
waarschijnlijk een schijnbewe
ging in de richting van de VS die
Schmidt noodzakelijk vindt,
maar ik vind zo'n beroep op Bel
gië en Nederland onjuist. Het af
wijzen van die nieuwe wapens is
de enige mogelijkheid om de be
wapeningsspiraal te doorbreken.
Wij doen ook een beroep op de
Duitse socialisten om vast te
houden aan hun voorstel om een
moratorium in te stellen, om de
bewapeningswedloop voor een
paar jaar te bevriezen en onder
tussen te gaan praten".
Het vasthouden aan bepaalde be
sluiten en voornemens is voor de
PvdA-voorzitter een voorwaarde
voor het politiek bedrijven. In het
verleden heeft hij zich ook her
haaldelijk als voorstander van
een minimum-program bij ver
kiezingen opgeworpen. Zo'n
program houdt in dat de partij
een aantal punten opsomt, waar
van onder geen beding kan wor
den afgeweken, als er geregeerd
wordt. Nadelen daarvan zijn dat
soms achteraf andere zaken
zwaarder blijken te wegen," ter
wijl bij onderhandelingen het
keihard vasthouden aan alle pun
ten in zo'n minimumprogram een
struikelblok kan zijn.
Van den Berg wil zich nu niet meer
vastleggen op zo'n term. Het hele
punt van strategieën, waar politi
ci uren over kunnen praten, is
voor hem nu taboe en dat is ei
genlijk ook een strategie. Zijn
uitgangspunt is dat strikt duide
lijk moet zijn wat de PvdA wil. De
mogelijkheid dat die partij samen
met het CDA zou gaan regeren is
voor hem nu nagenoeg onbe
spreekbaar omdat hij vindt dat
het huidige CDA zich conserva
tiever opstelt waardoor die partij
naar zijn mening samenwerking
blokkeert. Zijn optie is een links
kabinet na de verkiezingen van
volgend jaar en de PvdA en D'66
zullen daar de spil van zijn. Een
tweedeling in de Nederlandse
politiek.
Onjuist.
Dat de partij van Terlouw nu nog
enigzins de mogelijkheid open
laat voor een coalitie met de zit
tende regeringspartijen plus D'66
vindt hij onjuist. „Maar ik ver
wacht dat het congres van die
partij zich duidelijk uit zal spre
ken voor een progressieve sa
menwerking. D'66 is het aan haar
eigen geschiedenis verplicht om
mee te werken aan een tweede
ling in de politiek in Nederland.
Voor de verkiezingen moeten de
keuzes nog wat scherper ge
maakt worden voor de kiezers.
Het gaat om een progressief of
een conservatief beleid".
De meerderheid voor links moet
volgens hem van het CDA-electo-
raat komen. De vrees van D'66
dat er na verkiezingen voor geen
van beide kanten een duidelijke
meerderheid komt en dat Ne
derland onbestuurbaar wordt bij
een dergelijke opstelling van de
PvdA, deelt hij niet. „Je gaat niet
terwille van de bestuurbaarheid
een beleid steunen dat je niet
wilt. Dat is het slechtste dat je
kunt doen. Dat moeten ze voor de
verkiezingen ook inzien".
Dat het veel PvdA-kiezers weinig
uit zal maken wat voor strategie
er nu wordt gevolgd of wat voor
minimumprogram er nu wordt
geslikt, als de PvdA maar gaat re
geren, daar heeft Van den Berg
wel oog voor. „Ik denk datje al
tijd waardering oogst als je er zit,
maar verkiezingen moeten ook
politiek betekenis hebben. Het
moet duidelijk zijn wat je gaat
doen als je er zit".
Als we dingen gaan doen die we on
ze kiezers niet hebben voorghou-
den, is dat kiezersbedrog. Het is
wel zo dat je je alleen maar echt
hard kunt opstellen op dit punten
die door veel mensen ook als be
langrijk gevoeld worden".
Overigens heeft hij weinig plezier
aan politici zoals die nu vaak in de
Kamer optreden. Het kissebisse-
rige staat hem tegen, krijgt, nu
veel te vaak iets van persoonlijke
ambitie. De mensen missen een
zekere waardigheid en vermogen
om keuzes zichtbaar te maken.
Dat zal veel meer moeten gebeu
ren".
Max van den Berg vindt dat in een
debat de persoonlijke uithalen de
politiek verduisteren. Hij erkent
dat persoonlijke verhoudingen in
dit wereldje van invloed kunnen
zijn, „maar dat moet de zaken
waar het om gaat zelf niet over
woekeren. Dat is slecht voor de
politiek en dat wekt weerzin op.
De politiek moet door een zake
lijke opstelling juist af van het
stempel van oneerlijkheid en on
geloofwaardigheid. Het lijkt nu
vaak alsof de mensen voor zich
zelf staan in plaats van voor een
zaak te vechten".
Het CDA-WD-kabinet van dit
moment werkt naar zijn mening
in de hand dat er over onderge
schikte zaken heibel wordt ge
maakt in plaats van over de kwes
ties die werkelijk belangrijk zijn.
„Mijn grootste bezwaar is dat dit
kabinet niets lijkt te willen oplos
sen. Het lukt ze niet om de
problemen duidelijk te stellen en
om aan te geven wat eraan moet
gebeuren. Dat is gevaarlijk, want
dan krijgen persoonlijke kwes
ties meer gewicht. Dan krijg je
opwinding over wat er op het
kantoor gebeurt in plaats van dat
er gepraat wordt over wat we
moeten doen om de toekomst
voor onze kinderen veilig te stel
len".
Zijn antwoord op die matheid die
hij het kabinet verwijt is: „We zijn
een rijk land en we hebben enor
me mogelijkheden om te
kiezen. Iedereen kan werken als
wë het maar anders verdelen.
Maar dan moet je wel wat willen
reorganiseren. Nu hebben we een
tweederangs groep mensen die
werkloos is en een derderangs
groep buitenlandse arbeiders die
trapportalen schoonmaakt. Als
we de welvaart beter verdelen
heeft iedereen werk en dan heb
ben de mensen ook meer tijd voor
andere dingen. Bovendien zijn ze
dan zeker van betere woningen
en van goed onderwijs voor hun
kinderen. Maar dan zal een mo
daal gezin met twee kinderen en
34.000 gulden bruto wat minder
in de winkel kunnen kopen. Den
Uyl heeft onlangs ook duidelijk
gemaakt dat we het begrip koop
kracht ruimer moeten zien. Dat
daar ook de garantie van goed
onderwijs, betere huisvesting en
betaalbare energie bijhoort. Wat
héb je eraan als je meer in de win
kel kunt kopen maar je kinderen
hebben geen kansen op school of
je kunt geen huis krijgen
Kotsmisselijk
Het nieuwe verkiezingsprogram
van de PvdA „Weerwerk" legt
ook de nadruk op dit soort zaken.
„Ik ben blij dat dit program vrij
wel algemeen als een reëel en za
kelijk programma is ontvangen.
Bijna alle reacties gingen in die
richting. Sommige commentaren
waren naar mijn smaak zelfs te
lovend. Dit is van ons ook maar
een poging om de veranderingen
te formuleren en het is niet de
uiteindelijke waarheid over alles.
Wat bescheidenheid kan geen
kwaad, want de toon van we we
ten het zo goed past niet meer in
deze tijd en bovendien worden de
mensen er kotsmisselijk van",
aldus Max van den Berg.
Aan voorspellingen of de PvdA al
eerder dan volgend jaar de kans
zal krijgen het nieuwe program
uit te voeren, doet hij niet mee.
„Ik ga uit van wat ik zie en niet
van wat er aan schone verhalen
ovef het struikelen van het kabi
net wordt verteld. Als dat gebeurt
zal het me een waar genoegen
zijn, want dan verspelen we mis
schien niet weer een jaar".
Die gissingen over het al of niet
vallen van het kabinet zjjn voor
het Haagse Circuit een soort
elixer om de politiek boeiend te
houden. Dat Haagse Circuit dat
door de verkiezingscampagne
van Van den Berg de bijklank van
een nieuw soort regenten heeft
gekregen. Hij heeft het idee dat
zijn stormloop tegen dit bolwerk
in zijn eerste jaar als voorzitter in
paar gevallen succes heeft gehad.
De PvdA-fractie heeft naar zijn
mening in de kwestie van de
kernwapens de goede houding
aangenomen. Maar toen het ging
over de kernenergie is het vol
gens hem misgegaan. „Daar
staan de basis en de fractie nog
tegenover elkaar. Maar er komt
wel meer begrip en meer eenheid.
En in één jaar zijn al die verschil
len ook niet op te heffen".
BENNEKOM - Over enkele maanden bestaat er geen
ARP meer. Die partij is dan, met CHU en KVP,
opgegaan in het CDA. Maar de „anti's" laten nog
altijd van zich horen: in het parlement, waar ze een
bijna exclusief groepje „dissidenten" vormen, en in
de partij zelf, waar lang niet iedereen veel van de
dissidenten als Jan Nico Scholten en Van Houwe-
lingen moet hebben. Het onlangs opgerichte comité
Antirevolutionaire Christen Democraten 1980 is er
een voorbeeld van.
„Ik vind de nieuwe CDA-voor-
zitter te mild met het zonder
meer accepteren van de dis
sidenten", aldus de heer J. J.
G. Boot, lid van het comité Hij
vindt dat er best stromingen
in een grote partij mogen zijn
maar dat ze met elkaar de
eindstreep moeten halen. „Is
dat niet het geval, dan moet
voorzitter Bukman, behalve
heelmeester te willen zijn,
blijk geven van zijn chirur
gische kwaliteiten door
kwaadaardige gezwellen weg
te snijden", zo stelt Boot.
Hij verwijt de dissidenten ar
rogantie. „En dat terwijl de
basis waar ze altijd mee
schermen hen op democrati
sche wijze op hun nummer
heeft gezet. Scholten staat no
ta bene op een onverkiesbare
plaats". Volgens de heer Boot
pruimt het AR-volk dit soort
figuren niet. „Als de basis je
niet steunt moetje niet door
gaan met treiteren, zoals bij
de boycot van Zuid-Afri-
ka".
Ook in de brochure wordt fors
tegen de dissidenten uitge
pakt. „Zij zijn zich gaan orga
niseren. Naar het voorbeeld
van de communisten is er een
voorhoede gevormd, die aan
het CDA leiding geeft, die de
marsroute bepaalt en die wel
bepalen zal wat er moet ge
beuren". Het comité eist van
de dissidenten dat zij, als zij
een beroep doen op hun ge
weten omdat een kabinet hen
niet zint, hun zetel ter be
schikking stellen.
De heer Boot „Dat is toch niet
meer dan een kwestie van po
litiek fatsoen. Dat zij zich
links opstellen moeten ze zelf
weten, maar ook zij hebben
destijds dit kabinet in het za
del geholpen, zij het moppe
rend. Dan vragen wij hun nu
zo eerlijk te zijn om dit kabi
net zo loyaal en zo royaal mo
gelijk te steunen en het niet,
zoals Scholten, met behulp
van de oppositie naar de blik
sem te helpen".
Volgens de brochure gaat het de
dissidenten niet een boycot
van Zuid-Afrika of het tegen
houden van nieuwe kernwa
pens maar worden die zaken
als hefboom gebruikt om de
integriteit van premier Van
Agt aan te tasten. „Zo'n boy
cot is toch een paskwil. Ge
lukkig heeft de meerderheid
een wijze beslissing geno
men. Ik vind trouwens dat
onze premier het goed doet in
toch vaak moeilijke situaties.
Bovendien blijft hij altijd
Kort geleden werd opgericht
het Comité Antirevolutio
naire Christen Democraten
1980, in feite als reactie op
wat er de afgelopen tijd is
gebeurd: het kernwapende
bat, waarbij het volgens het
comité ging om een „funda
mentele koerswijziging in
het politieke beleid", de
kandidaatstelling voor de
komende kamerverkiezin
gen, de olieboycot. De crisis
in de ARP is volgens het co
mité al twintig jaar aan de
gang, maar nu moet daar wat
aan gedaan worden.
Het comité wil woordvoerder
zijn van die (meer behou
dende) AR-mensen die vin
den dat het partijbestuur de
aard en het karakter van de
partij heeft verloochend. Het
comité wil een discussie op
gang brengen en er is ook ge
sproken met het partijbe
stuur.
In het comité zitten bekende
figuren als het AR-Tweede-
Kamerlid M. W. Schakel, de
burgemeester van Ridder
kerk, dr. S. J. Verplanke,
prof. dr. ir. H van Riessen en
de heer J. J. G. Boot, oud-
burgemeester van Ede en
Hilversum. Met hem hadden
wij een gesprek over de AR,
het Comité en de dissiden
ten.
heer in deze verruwende
tid".
Het comité vindt overigens dat
- zowel de linker- als de rech
tervleugel van het CDA het
kabinet moet steunen, ook als
dat moeilijk is. Neem de
abortus-kwestie, natuurlijk
een veel belangrijker zaak
dan zo'n boycot. Ik heb be
grip voor mensen die niet met
een wetsontwerp waar minis
ter De Ruiter aan werkt meet
Jan Nico
Scholten
staat op
een onverkiesbare
plaats.
kunnen gaan maar de meer
derheid weil nu eenmaal zo'n
regeling.
wil nu eenmaal zo'n regeling.
En nu heerst er anarchie, er
moet iets gebeuren. Een ide
aal is mooi maar de werke
lijkheid is dat we als christe
lijke partijen geen meerder
heid meer hebben".
Daarom zullen de kamerleden
die bij het komende abortus
debat bezwaren hebben zich
in het onvermijdelijke i
ten schikken
men, zo zegt het comité. „Dit
kabinet werd uit nood gebo
ren omdat Den Uyl over
vroeg. Het heeft maar een
kleine meerderheid. Dan mag
de regering verwachten dat
de coalitiepartners of leden
uit die fracties zich niet tegen
haar keren".
„Het i:
venwel niet voldoende
de partijdiscipline te herstel
len", zo zegt de brochure,
want daarmee is het CDA niet
gered. Bij de komende ka
merverkiezingen zal aan het
CDA voor alles duidelijkheid
worden gevraagd". Toch
blijft ook het comité vaag als
het gaat over de keuze van een
coalitiepartner, de vaagheid
waar liberalen en socialisten
zich zo vaak aan stoten en die
bij menige kiezer voor desil
lusies zorgde als een of meer
christelijke partijen een an
der partner koos dan hij wen
ste.
Het comité, waartoe ook het
oudste AR-Tweede-Kamerlid
M. W. Schakel behoort, heeft
er geen bezwaar tegen als het
kabinet-Van Agt inzet van de
komende verkiezingen zal
zijn. Ook wordt gerept van
een nationaal kabinet van
CDA. VVD en PvdA. De
vraag of het CDA terwille van
de ook door het comité ge
wenste duidelijkheid niet be
ter voor de verkiezingen een
voorkeur uit kan spreken
beantwoordt de heer Boot
ontkennend.
„Geen keus doen, want je weet
niet hoe de kiezer stemt. Stel
dat je nou een voorkeur voor
bijvoorbeeld de PvdA uit
spreekt en D'66 gaat het heel
goed doen". Wel lijkt het Boot
zinvol om voor de verkiezin
gen programma's te vergelij
ken. „Alleen zou je moeten
voorkomen dat de kiezers er
een bepaalde voorkeur in
Mag er bij het comité een zekere
vaagheid zijn ten opzichte
van de toekomstige rege
ringspartner, in twee opzich
ten moet er in ieder geval kla
re wijn worden geschonken:
Zuid-Afrika en de NAVO.
„Het CDA moet loyaal aan de
NAVO blijven", aldus de heer
Boot. Het comité acht dit
noodzakelijk voor bewaking
van vrijheid en vrede en heeft
dan ook bijzonder weinig op
met het Inter Kerkelijk Vre
desberaad (IKV). „Het IKV
handelt met haar kruistocht
tegen de kernbewapening en
de westerse democratie onder
het motto „God wil het ver
keerd".
Volgens het comité is het
volksmisleiding om de men
sen te vertellen dat de atoom
bom de wereld kan worden
uitgeholpen. „De wetenschap
om zo'n bom te maken is er nu
eenmaal en daar doe je niets
meer aan. We moeten met de
atoombom leren leven", zegt
Boot. Ondanks alle bezwaren
wil het comité positief in en
aan het CDA meebouwen.
„We zijn nog niet zover dat we
het CDA afschrijven, ook als
er dingen gebeuren waar we
niets mee op hebben. Als het
CDA zich bijvoorbeeld zich
tegen kernenergie zou uit
spreken blijven we. ook al
denken wc daar anders over.
Als het CDA uit de NAVO wil
is de grens bereikt".
