Makers CD A-program weinig realistisch
Frans bezoek aan
Duitsland ook in
belang Nederland
JÉsarfy?rrcx337ra^
ELSEVIERS
DONDERDAG 17 JULI 1980
PAGINA 15
Het CDA wil met name in
bondgenootschappelijk ver
band de bewapeningswed
loop terugdringen in het ka
der van een beleid gericht op
het voorkomen van oorlog en
het behouden van vrede en
veiligheid (punt 19 van het
program van uitgangspun
ten). In het ontwerp-program
kwamen de woorden „met
name" niet voor. Wat is de
praktische betekenis van de
ze verandering?
Zorg over de aanhoudende wa
penwedloop dwingt tot
voortgaande bezinning in in
ternationaal verband over
vraagstukken van wederzijd
se wapenbeheersing en -ver
mindering. Nederland - zo
meent het CDA - moet actieve
steun geven aan de totstand
koming van ontwapenings
overeenkomsten. Daarbij
moet prioriteit worden gege-
- het verminderen van onze af
hankelijkheid van atoomwa
pens; - het tegengaan van de
verdere verspreiding van
atoomwapens en chemische
en biologische strijdmidde
len over de wereld; - het
voorkomen dat de grens tus
sen conventionele en atoom
wapens verder vervaagt.
Nu is ons land. ook als lid van de
NAVO. in beginsel vrij om de
weg te kiezen waarlangs het
deze doelstellingen wil berei
ken. Wij hebben het recht om
ook zonder raadpleging van
of overleg met bondgenoten,
initiatieven te ontwikkelen in
welke richting dan ook. Op
dat recht wees nog onlangs de
Amerikaanse minister van
defensie, Brown, in een inter
view voor de Franse televisie.
Met andere woorden: de toe
voeging van de woorden „met
name" in punt 19 is in feite
overbodig. Ook zonder deze
woorden in het program van
uitgangspunten, is actie bui
ten het bondgenootschap
mogelijk.
Op twee redenen wil ik wijzen
om juist in deze tijd niet tot
een dergelijke actie over te
gaan. De eerste is dat wij er
verstandig aan doen om alvo
rens eigen initiatieven te
ontwikkelen, de resultaten af
te wachten van de pogingen
van de Franse president en de
Westduitse bondskanselier
om het overleg op gang te
brengen tussen Oost en West
over onder andere de beper
king van de middellange-af-
standsraketten in Euro
pa.
leden gemakkelijk kunnen
worden opgevat als een ge
brek aan vertrouwen in het
bondgenootschappelijke
(Amerikaanse) beleid. Moge
lijke gevolgen daarvan zijn
een verkoeling in de betrek
kingen tussen West-Europa
en Amerika en een verzwak
king van de onderhande
lingspositie van de NA
VO.
Maar waarom dan die toevoe
ging in punt 19 van het pro
gram van uitgangspunten?
Hebben de samenstellers van
het program een buiging wil
len maken in de richting van
individuen en groepen die
een meer zelfstandige en pro
gressieve koers willen gaan?
Erg waarschijnlijk lijkt mij
dat niet. Mijns inziens hebben
andere motieven de overhand
gehad. In het volgende wil ik
daar nader op ingaan.
Het CDA wil zich inzetten om
onze afhankelijkheid van
atoomwapens te verminde
ren. En in het spanningsveld
tussen enerzijds de afwijzing
van massavernietigingswa
pens, anderzijds het nog moe
ten accepteren van deze mid
delen om de tegenstander af
te schrikken, spitst het zijn
beleid toe op het afstandne-
men van die atoomwapens
welke op het gevechtsveld
bruikbaar zijn (de zogenaam
de gevechtsveldwapens) en
die de grens tussen conven
tionele en atoomwapens ver
vagen. Met andere woorden:
de atóomdrempel moet dui
delijk blijven gemarkeerd en
niet gemakkelijk kunnen
worden overschreden.
De strategische opvatting op de
achtergrond van dit beleid is
dat een conflict met het War
schaupact conventioneel be
gint. In die situatie mogen
politici en militaire comman
danten niet aan de verleiding
bloot worden gesteld om tac
tische problemen snel met
atoomwapens op te lossen.
Dat immers kan een proces
starten dat leidt tot zelfver
nietiging. Het CDA accep
teert dus nog wel atoomwa
pens die een zuivere af
schrikkingsfunctie hebben,
maar stelt zich afwijzend op
tegenover atoomwapens voor
gebruik op het gevechtsveld
(bijvoorbeeld de neutronen
bom).
Een probleem voor het CDA is
dat in de verdedigingsplan
nen van de NAVO (en ook in
die van het Eerste Nederland
se Legerkorps) aan atomaire
gevechtsveldwapens belang
rijke taken zijn toebedeeld.
De organisatie beschikt over
atomaire wapensystemen zo
als de 8 inch houwitzer en de
Lance en over atoommijnen
om de potentiële tegenstan
der af te schrikken en om
zonodig, het verdedigend ge
vecht effectief te voeren. De
verwachting is dat de rol van
deze gevechtsveldatoomwa-
pens in de toekomst nog be
langrijker wordt. Ik denk on
der andere aan de introductie
van de neutronenbom in de
Franse strijdkrachten en aan
de negatieve druk die wordt
uitgeoefend op de omvang en
uitrusting van de conventio
nele strijdkrachten.
De leden van de NAVO hebben
weliswaar een verhoging van
hun defensie-inspanning toe
gezegd, maar de economische
problemen waarvoor zij van
daag de dag staan, maken het
vrijwel onmogelijk (ook voor
Nederland) om deze toezeg
gingen gestand te doen. De
behoefte om de „gaten" die
ontstaan op conventioneel
gebied op te vullen met ato
maire gevechtsveldwapens
zal dan ook zeker toenemen
en dat is
vaardbaar.
het
Tegen de achtergrond van deze
ontwikkelingen geloof ik dat
de toevoeging van de woor
den „met name" in het pro
gram van uitgangspunten,
bedoeld is als een signaal in
de richting van de bondgeno
ten om het streven om afstand
te nemen van atoomwapens
Immers, het CDA heeft, ook
wanneer het regeringsve
rantwoordelijkheid draagt,
geen mogelijkheden om de
dreiging die in de toevoeging
ligt opgesloten waar te ma
ken. Een gesprekspartner
buiten de NAVO, om ontwik
kelingen op het gebied van de
atomaire gevechtsveldwa
pens te keren, is er niet. Ook
de weg van eenzijdige stap
pen is onbegaanbaar. Derge
lijke stappen immers brengen
de taakuitvoering van het le
gerkorps in gevaar en dwin
gen tot uittreden uit de NA
VO. En dat wil het CDA in
geen geval. Het terugdringen
van de rol van atomaire ge
vechtsveldwapens kan dus
alleen maar gebeuren in
overleg met de bondgeno
ten.
Hier is maar één conclusie mo
gelijk: de toevoeging van de
woorden „met name" is niet
alleen overbodig, maar ook
moeilijk operationeel te ma
ken. De samenstellers van het
program hebben mijns in
ziens de strategisch politieke
situatie onvoldoende geana
lyseerd en hun mogelijkhe
den om veranderingen te rea
liseren overschat.
Het staatsbezoek van de Franse president Giscard d'Estaing aan Bonn is vorige week
geëindigd met een gezamenlijke oproep van hem en bondskanselier Schmidt tot de
noodzaak van een grotere politieke rol voor Europa. Wanneer in het verleden dergelijke
uitspraken tot Nederland doordrongen, leidde dat meestal tot een achteloos schou
derophalen.
Het hameren destijds door Gis-
cards grote voorganger De Gaulle
op het aambeeld van grotere Eu
ropese politieke onafhankelijk
heid heeft vaak terecht wrevel en
ergernis opgeroepen. De tijden
van een traditionele machtspoli
tieke rol van Europa in de wereld
zijn na twee wereldoorlogen in
deze eeuw definitief voorbij. We
kunnen daarover alleen gelukkig
zijn.
West-Europa als derde super
macht, tussen Rusland en Ame
rika, is een dwaze en gevaarlijke
droom. Dwaas, omdat het op
geen manier met de feitelijke
machtsverhoudingen, noch met
de politieke realiteiten overeen
stemt. Gevaarlijk, omdat hel
streven daarnaar tot instabiliteit
en het opvoeren van spanningen
in de Oost-West-verhouding zou
leiden.
West-Europa is voor zijn welvaart
wezenlijk afhankelijk van sa
menwerking met andere delen
van de wereld: industrielanden
en ontwikkelingslanden; hel
heeft een strategisch kwetsbare
positie en is eigenlijk niet meer
Maar om het streven naar een su-
permachtstatus voor Europa
ging het vorige week ook hele
maal niet. Het ging ook niet om
een profileren van Europa in een
anti-Amerikaanse opstelling
door twee middelgrote Europese
landen, gebruik makend van een
tijdelijk zwak Amerikaans lei
derschap. President Giscard is
zich ondanks het Gallische, vaak
verbale geweld te zeer bewust
van de Franse militair-politieke
beperkingen. En Helmut
Schmidt weet dat de Bondsre
publiek Duitsland voor zijn vei
ligheid uiteindelijk afhankelijk is
van de Verenigde Staten en
daarmee van het functioneren
van het Atlantisch bondgenoot
schap.
Tenslotte ging het ook niet om het
profileren van een zelfstandige
Europese politiek tegenover de
Sowjet-Unie, gekenmerkt door
het hier en daar gehanteerde be
grip „zelf-finlandisering". De
wens een dialoog met de Sowjet-
Unie te voeren, is nog geen zwak
tebod, gelijk te stellen met de ap-
peasement-politiek van Cham-
Schmidt (rechts) en Brezjnjev: harde woorden in Moskou
berlain in München anno 1938.
Het zou buitengewoon kortzich
tig zijn aan te nemen dat uitgere
kend Schmidt na de harde woor
den in Moskou tot Brezjnjev over
de onaanvaardbaarheid van de
Sowjet-invasie in Afghanistan
plotseling bekeerd zou zijn tot
een week Europees neutralis-
De Frans-Duitse boodschap was
wel dat Europa het licht van de
ernstige wereldcrisis in ver
schillende gebieden binnen de
Atlantische alliantie een sterker
eigen profiel moet ontwikkelen.
Niet alleen is dat in het eigen be
lang, maar ook in dat van de
alliantie als geheel. Het gaat om
een proces dat reeds enige jaren
aan de gang is. Ook voor het Ne
derlands buitenlands beleid zal
dat vroeger of later consequen
ties hebben. Het is daarom van
belang dat wij dat tijdig inzien en
ons niet laten gaan in traditionele
anti-reacties. De wereld van de
jaren '80 ziet er nu eenmaal an
ders uit dan de jaren '50 en '60,
toen Amerika en de Sowjet-Unie
de dienst uitmaakten.
Zeker, de ontwikkeling naar meer
Europese institutionele eenheid
verloopt nog uiterst traag: het
Europese Parlement als nieuwe
democratische machtsfactor
moet zich nog grotendeels waar
maken; het gezag van de Europe
se Commissie is de laatste jaren
zeker achteruitgegaan, niet in de
laatste plaats door het teruglopen
van de politieke kwaliteit van zijn
leden. En de Europese Minister
raad beslist over bijna alles met
unanimiteit. Voorwaar geen te
ken van grote daadkracht. Ook de
interne economische ontwikke
lingen van de lidstaten zijn zeer
verschillend. Dat alles is zeer te
betreuren, maar we hebben met
deze feiten nu eenmaal rekening
te houden.
Dat Frankrijk en Duitsland als be
langrijkste landen op het Euro
pese continent in die situatie ini
tiatieven nemen is niet verwon
derlijk: alle belangrijke Europese
impulsen van de laatste jaren zijn
uiteindelijk terug te voeren op
gezamenlijke Frans-Duitse ini
tiatieven: het Europees Monetair
Stelsel, het compromis over de
Engelse bijdrage aan de Europe
se begroting, de Europese reac
ties op Afghanistan en net Euro
pese Midden-Oosten beleid.
Nederland zou er goed aan doen
realistisch op deze ontwikkelin
gen in te spelen en de verande
ringen in het Europese kader aan
te voelen en daarbinnen een dui
delijk geprofileerde koers te vol
gen. Dat vereist allereerst ver
sterking van onze bilaterale con
tacten binnen Europa naar alle
richtingen: niet alleen naar En
geland en Duitsland, maar ook
richting Frankryk. Helaas staat
het Verenigd Koninkrijk buiten
dit Frans-Duitse proces, niet om
dat het hier bewust buiten is co-
houden, maar omdat het land in
tern verlamd is in zijn Europese
koers.
Nederland zou kunnen trachten
Engeland bij een versterkte Eu
ropese samenwerking te betrek
ken, maar we moeten ons realise
ren dat het uiteindelijk van de
Engelse interne ontwikkelingen
zal afhangen of dat kan gebeuren.
Voor wat betreft onze eigen op
stelling, is het goed deze Engelse
les ook ter harte te nemen. We
zullen in de komende jaren in alle
nuchterheid onze eigen en Euro
pese belangen in een nieuw kader
moeten behartigen: geen Euro
pese supermacht, maar wel een
Europa dat zich zijn verantwoor
delijkheden in het Atlantisch ka
der sterker bewust is en daardoor
de vrede en veiligheid in de we
reld beter kan behartigen en ver
sterken.
Twee weekbladen besteden deze
week aandacht aan het vorige
week gehouden North Sea Jazz
festival. In de serie Schrijvers op
stap heeft HP Jules Deelder naar
het Congresgebouw gestuurd.
Weinig over jazz, veel over de
sfeer. "In de wandelgangen ver
dringen zich tienduizenden men
sen. Verdacht veel middelbare
heren met goed gemarineerde
dames in zicht, meer dan evenre
dig deel hebbend aan vruchten
onzer welvaart. Beste men
sen .Hebben een goed hart.'t
Moest alleen gekookt op hun rug
hangen".
Serieuzer gaat het toe in het inter
view met PvdA'er Bram Peper
die met partijgenoot Jan Pronk in
de clinch ligt over het party-
standpunt ten aanzien van Suri
name. Peper daarover "Ik keur
de die coup dus niet af. Jan Pronk
wel. Hij heeft het politiek fout ge-
Zijn standpunt verklarend zegt Pe
per "Ik heb de staatsgreep niet
voorspeld. Maar ik heb altijd wel
ingezien dat een samenleving die
niet een minimum aan beleid en
doelstellingen produceert een gat
in zichzelf laat ontstaan. In Suri
name werd dat gat steeds groter.
De maatschappij rommelde daar
maar wat aan".
"U beslist ook over alles steil HF
verbaasd vast in een interview
met de intendant van de Neder
landse Operastichting. Hans de
Roo. Het portret van de Neder
landse opera dat het blad wil ge
ven levert overigens weinig op.
Onduidelijk blijft wie naar opera
gaat en genoemde De Roo laat
ook weinig opzienbarends horen,
behalve dan misschien dat hij
niet tegen sponsoring is.
John Jansen van Galen blijft zich in
lopersland bewegen en spreekt
met een aantal deskundigen.
Publicist Henk Raaff merkt dat
met lopen "de wereld op een an
dere manier op je af komt, je ab
sorptie van het landschap is
Een blauwe (liberale?) traan op het
gezicht van een rode haan maakt
duidelijk dat Elsevier zich weer
in Vara-kringen bevindt. Het
blad heeft de hand op een ver
trouwelijk rapport kunnen leg
gen, waaruit zou blijken dat het
ledenverlies nog desastreuzer is
als al gedacht. Niet 5.000 (offi
cieel). niet 12.000 (officieus), maar
zo'n 30.000 leden hebben en zul
len de omroep van het vrije
woord verlaten. "Op weg naar de
B-omroep" concludeert Elsevier
dan ook. De onderlinge twisten
worden breed uitgemeten en hier
en daar gevoed. Voorzitter Van
den Heuvel die zich nooit ver
toont. omroepsecretaris Herman
van Wijk die "aan begrip ten on
der gaaf' en directeur-radio Piet
van den Ende die zich de naam
van boodschappenjongen zou
hebben verworven. Kortom: een
verziekte sfeer en een basis die de
macht over neemt.
Problemen bij de Vara en proble
men voor Nederland, want de
kraakbeweging radicaliseert zo
heeft Elsevier ontdekt. Het blad
onderscheidt drie kraakgroepen
en vreest dat de "gepolitiseerde"
de macht naar zich toe trekt. "Het
kraken om het kraken", waai bij
geen enkele woning meer veilig
De Islamitische revolutie is vast
gelopen merkte Elsevier verder.
en het verzet reikt verder dan de
staatsgreep van deze week. Iran
zit tussen ideologie en pragma
tisme en de "Iraanse bevolking
wordt steeds ongeduldiger over
het falen van een economisch
beleid." Het (niet denkbeeldige)
overlijden van ajatollah Chomei-
ni zou de Iraanse situatie volsla
gen onvoorspelbaar maken, ver
moedt het blad.
Gunstiger berichten komen uit de
tandenwcreld. Dr. Harry Denis-
sen zou een wortel van keramisch
materiaal hebben ontwikkeld die
niet door het kaakbeen wordt
uitgestoten. Weg dus met de brug
en het plaatje.
DeTijd licht deze week de sekten in
Nederland door. waar door een
Kamercommissie ook al een on
derzoek naar wordt gedaan. De
techniek van het zieltjes winnen
en de psychische gevolgen gaven
daar ook al enige tiid reden toe
Uit een Amerikaans onderzoek
blijkt dat 58 procent van de doel
groep van de sekten "zoekend.'
De overige zijn "doodgewoon jon
geren zonder opvallende psychi
sche aantekeningen". Wie vroe
ger misdienaar is geweest moet
helemaal oppassen wat een Ne
derlands onderzoek wees uit dat
opvallend veel volgelingen dat
religieuze karweitje vroeger op
knapte.
De Tijd is het andere blad dat zich
dit weekeinde in het Congresge
bouw ophield en sprak met het
"enfant terrible van het North
Sea Jazzfestival", Dorthy Don-
gean. Zij bekent zich liever met
klassieke muziek bezig te hou
den. "Als ik thuis ben speel ik
acht uur per dag piano. Ik begin
ga
stuk
Schubert
In VN's bijvoegsel zegt schrijver
Gore Vidal dat hij Carter een nul
vindt. Kennedy een min en de
derde kandidaat Anderson "lijkt
naast Carter en Reagan op een
Lincoln, maar naast Lincoln
heeft hij veel weg van Anderson
Familieleden van RAF-gevange-
nen hebben zich verenigd in een
groep 'Angehorigen' die de be
handeling van hun verwanten in
dé gevangenis aSn dkaak stelt
De eén om politieke redenen -
"mijn relatie met de RAF-grvan-
genen berust op mijn politiek
bewustzijn" - de ander om emo
tionele redenen. "Ik ken myn
dochter en ik weet wat ze doet en
hoe ze is en ik weet dat ze alleen
maar iets goeds in de zin kan
hebben gehad".
De familieleden beklagen zich er
over dat de autoriteiten hen te
genwerkt. Zo zouden bezoektij
den zo worden verschoven dat je
mnds
hui-
VN's wekelijks onthullende repor
tage gaat dit keer over IUEF. een
organisatie die uit Zuid-Afnka
gevluchte studenten hielp en an
ti-apartheidsbewegingen steun
de. Een van de topmannen uit die
club blijkt nu een Zuidafrikaanse
spion te zyn, die dossiers van
studenten en verzetsorganisaties
naar de Zuidafrikaanse inlichtin
gendienst zou hebben gespeeld.
Waarschijnlijk is zelfs dat Craig
Williamson verantwoordelijk
was voor de dood van Steve Biko.
Nederland moet echter niet met
een beschuldigend vingertje in
de richting van Zuid-Afnka wij
zen. maar wat gaan doen aan de
wantoestanden in eigen land.
vindt Roy de Miranda van de
stichting Intercultureel Kontakt.
Hij refereert daarbij aan twee
door de politie neergeschoten
geestelijk gestoorde zwarten,
waarbij de bedreiging volgens
hem het gebruik van pistool niet
rechtvaardigde.
De Vrouwenconferentie in Kopen
hagen moet zich niet in laten met
algemeen wereldpolitieke
problemen. Gebeurt dat wel dan
trekt de Nederlandse delegatie
zich terug. Staatssecretaris
Kraaijeveld beseft dat "vrouwen
moeten leren politieke proble
men te hanteren", maar "dat
moet niet de dialoog tussen
vrouwen uit de hele wereld door
kruisen".
Hervormd Nederland was gister
middag nog niet verkrijgbaar.
BART JUNGMAN
