Blik in de weekbladen
Interferon: wondermiddel of speculatie-object?
HP
deTijd
Voorlopige resultaten manen tot grote voorzichtigheid
EISEVIERS
DONDERDAG 10 JULI 1980
PAGINA 15
Interferon is een eiwit, dat in de cellen van
mens en dier wordt geproduceerd en het
vermogen onderdrukt van virussen zich te
vermenigvuldigen. Het is geen pas ont
dekte stof en hoe het exact werkt is nog
onbekend. Toch is interferon plotseling
wereldwijd gedoodverfd als het langver
wachte wondermiddel tegen kanker. Het
zou een miljoen gulden per gram kosten, de
ex-sjah zou er mee behandeld zijn en het
zou ja, wat zou het eigenlijk allemaal
niet?
Zeker is, dat interferon een ze
kere invloed heeft op sommi
ge kankergezwellen. Dat het
mogelijk een van de genees
middelen kan worden tegen
sommige vormen van kanker.
Maar het wondermiddel,
waarop kankerpatiënten en
hun familieleden vaak hun
laatste hoop hebben geves
tigd, het middel dat de kanker
doet verdwijnen zoals het as-
perientje de hoofdpijn - dat is
het niet.
De Amerikaanse Cancer Socie
ty kocht in augustus 1978 van
de voornaamste interferon-
fabrikant - Kari Cantall's La
boratorium in Finland - een
forse hoeveelheid intèrferon
voor f 11.6 miljoen ten behoe
ve van het tot nu toe grootste
klinische onderzoek bij pa
tiënten lijdend aan vier ver
schillende soorten kanker. Te
weten: borstkanker, kanker
van de witte bloedli
chaampjes, beenmergkanker
en huidkanker.
De eerste voorlopige resultaten
van dit onderzoek-werden vo
rige maand in New York be
kend gemaakt door Frank
Rauscher, vice-voorzitter van
de Cancer Society en belast
met het wetenschappelijk
speurwerk. De resultaten lij
ken niet doorslaggevend be
ter dan die behaald met de
zich snel ontwikkelende
„traditionele" chemothera
pie.
Gedeeltelijke vooruitgang werd
geconstateerd bij vijf van de
zestien patiënten met borst
kanker, die met interferon
werden behandeld. Bij twee
andere patiënten slonk de
tumor meetbaar. Drie van de
vijf lijders aan beenmergkan
ker genazen door interfe-
Commentaar bij deze voorlopi
ge resultaten :van een tot
voorzichtigheid manende
Frank Rauscher: „De activi
teit van interferon, die we
hebben gevonden, rechtvaar
digt verder klinisch onder
zoek en meer nauwkeurige,
lange-termijn-studies om uit
te vinden hoe blijvend de ef
fecten van interferon zijn, hoe
het exact werkt, wat de bij
werkingen zijn en in welke
dosering het het beste kan
worden toegediend".
Door Kees Wiese
Commentaar van de Groninger
móleculair-bioloog dr. Lucas
Reijnders: „Het zou mij zeer
verbazen als de zegeningen
van interferon in de praktijk
niet behoorlijk zouden tegen
vallen. Er is reeds een lange
traditie van aanvankelijk luid
bejubelde, maar in de prak
tijk teleurstellende wonder-
medicijnen. Een flinke dosis
scepsis lijkt gewettigd".
Maar waarom dan al die opwin
ding en publiciteit over inter
feron?
Ik vrees, dat het antwoord op
die vraag gezocht moet wor
den op de effectenbeurs. En
op het streven van een grote
groep moluculair-biologen
kost wat kost het sleutelen
aan de erfelijkheid (de re
combinant-DNA-techniek)
maatschappelijk aanvaard te
krijgen, ondanks de ernstige
waarschuwingen van veront
ruste wetenschappers in met
name de Verenigde Staten (en
in Nederland de Vereniging
voor Wetenschappelijk Wer
kers).
Bijverschijnselen
Ongelukkig genoeg leed van
deze beenmergkankerpatiën-
ten de patiënt die het meest
reageerde op interferon, het
sterkste onder de bijver
schijnselen: vermindering
van het hemoglobinegehalte
in het bloed (hemoglobine is
de ijzerhoudende rode kleur
stof, die het zuurstoftransport
verzorgt) en een gestoord
functioneren van de lever. De
gebruikelijke bijverschijn
selen van een interferon be
handeling zijn: „grieperig"
van aard, hoge koorts, alge
hele zwakheid en verminde
ring van witte bloedli
chaampjes (dezelfde, die in
het menselijk lichaam inter
feron produceren).
Kostbaar
Een van de problemen bij het
interferon-onderzoek is im
mers, dat het tot nu toe in zeer
geringe hoeveelheden wordt
gemaakt uit van hogere orga
nismen afkomstige cellen (fï-
broblasten). De produktie is
kostbaar, maar zou uiteraard
economischer kunnen wor
den als men daartoe de geëi
gende maatregelen nam. Vol
gens dr. Lucas Reijnders kan
het naar het zich laat aanzien
best voor een redelijke prijs
worden vervaardigd.
Een andere produktiemoge-
Ujkheid doemt echter op: de
recombinant-DNA-techniek,
door menselijke cellen ver
vaardigde. Het eiwitmolecuul
is groter en bevat niet de juis
te verhouding suikers. Maar
dat werden kleine schoon-
heidsfouten genoemd. Zjj zijn
nog niet weggenomen.
Het effect van deze aankondi
ging werd onder de titel „The
business off science" vermeld
in het beroemde Amerikaan
se wetenschappelijke tijd
schrift Science. Uit de beurs
berichten van de Washington
Post van 17 januari, daags na
de Biogen-persconferentie in
Boston, bleek de Science-
redactie, dat de aandelen van
de kleine farmaceutische in
dustrie Schering-Plough om
hoog waren geschoten van 3
vijfachtste tot 37,5 dollar en
die van de International Nic
kel Company (INCO) uit To
ronto van 1,5 tot 28 zeve
nachtste dollar. INCO bezit
het merendeel van de aande
len in Biogen; Schrering-
Plough is een kleinere, maar
niet minder belangrijke Bio-
gen-aandeelhouder. De aan
delen INCO waren vorige
week al weer gezakt naar 21
drieachtse dollar.
Niet alleen in Nederland, maar
ook in de Verenigde Staten en
in Engeland is de strijd om
versoepeling van de veilig
heidsmaatregelen voor het
recombinant-DN A-onder
zoek en voor produktieme-
thoden met de recombinant-
DNA-techniek nog lang niet
ten einde. De voorstanders
van verregaande versoepe
lingen wuiven alle risico's
luchthartig weg met verwij
zingen naar de gouden toe
komst, die ons allen wacht als
het domme publiek haar ang
sten maar wegslikt.
Als het publiek de beslissingen
maar overlaat aan de deskun
digen, dan beloven althans
deze deskundigen een oplos
sing voor het energievraag
stuk en het wereldvoedsel
probleem en tevens wonder-
medicijnen tegen tal van ziek
ten. Lag daarbij eerst het ac
cent op het met deze techniek
maken van menselijk insuli
ne voor suikerpatiënten, het
accent ligt nu op interferon en
daaruit nog te ontwikkelen
prodfikten, die met veel te
weinig voorbehoud worden
aangeprezen als de oplossing
voor het kankerprobleem, dat
het publiek zo benauwt.
Andere deskundigen wijzen op
de niet geringe risico's: het
gewild (biologische wapens)
of ongewild ontstaan van
nieuwe besmettelijke ziekten
en het bij ongelukken (zoals
te bekend in de chemische
industrie) vrijkomen van
door de mens gemaakte en
mogelijk gevaarlijke levens
vormen in het milieu. Daar
naast wijzen zy op ethische
kanten verbonden aan het ge-
sleutel aan de erfelijkheid: de
in een verdere toekomst op
doemende mogelijkheid
„mensen-op-maat" te ma
ken.
In Nederland is het weten
schappelijk onderzoek aan de
universiteiten volop aan de
gang, zij het dat er nog geen
laboratorium is voor gevaar
lijk geacht onderzoek. De in
dustriële research (Gist-Bro-
cades, Organon, Unilever)
staat op het punt te beginnen.
De door de regering al m 1978
beloofde „brede commissie",
die zich over de maatschap
pelijke en ethische aspecten
van deze techniek zou buigen,
is nog steeds niet inge
steld.
Versoepeling
Als er geen laboratoria zijn
waarin als gevaarlijk geklas
seerd onderzoek kan plaats
vinden, is er een snelle me
thode om dat onderzoek toch
te mogen doen: men versoe-
pele de richtlijnen zo, dat het
onderzoek niet meer bij de
gevaarlijke wordt ingedeeld.
Een gemakkelijk hanteerbaar
argument is dan, dat de risi
co's in het verleden zijn over
schat.
Tegen zo'n voorgenomen ver
soepeling van de veilig
heidsmaatregelen in ons land
tekende vorige week de Ver
eniging van Wetenschappe
lijke Werkers (fusieprodukt
van Verbond van Weten
schappelijk Onderzoekers en
Bond van Wetenschappelijke
Arbeiders, waarvan het oud
kamerlid Bram van der Lek
voorzitter is) bezwaar aan. Die
versoepeling betekent vol
gens de VWV:
- 1Een keuze voor een nieuwe
drempelverlaging en dien
tengevolge een versnelling
van een groot deel van het re-
combinant-DN A-onderzoek,
zonder dat de maatschappe
lijke gevolgen van dat onder
zoek breed zijn geëvalueerd
en de eventuele aanvaard
baarheid ervan politiek is
beoordeeld;
- 2. De keuze voor een maat
schappelijk omstreden me
thode (dezelfde risico-analyse
als bij kernenergie) voor het
omgaan met het probleem
van de maatschappelijke
aanvaardbaarheid van de
mogelijke risico's van recom-
binant-DNA-werkzaamhe-
den;
- 3. Een positiekeuze in weten
schappelijke meningsver
schillen over de uitleg van
belangrijke gegevens en wel
een keuze voor de meest ver
gaande uitleg daarvan, dat wil
zeggen naar de onvoorzichti
ge kant.
Volgens minister L. Ginjaar
(volksgezondheid en milieu
hygiëne) is het in de eerste
plaats de verantwoordelijk
heid van de wetenschap en de
industrie om er voor te zor
gen, dat hun experimenten,
produkten en processen vei
lig zijn. „Wat betreft het as
pect van veiligheid", aldus de
bewindsman in TNO-project,
„geeft de gewone man de in
dustrie noch de wetenschap
het voordeel van de twijfel.
Dit legt nog een tweede ver
antwoordelijkheid bij weten
schap en industrie, namelijk
de verantwoordelijkheid voor
goede voorlichting, zodat bio
technologie ook maatschap
pelijk wordt aanvaard. Kort
om: voor de ontwikkeling van
de biotechnologie zijn de
public relations van het
grootste belang".
Als het wekken van overdreven
verwachtingen over interfe
ron in de strijd tegen kanker
bewust wordt gehanteerd als
public-relation-stunt om het
sleutelen aan de erfelijkheid
maatschappelijk aanvaard te
krijgen, dan is dat ronduit
misdadig.
Ook de ex-sjah van Iran zou behandeld zijn met interferon
waarbij de erfelijkheid van
een bacterie zo wordt gewij
zigd, dat die bacterie mense
lijk interferon gaat maken.
Een aantal, grotendeels door
sterk commercieel denkende
wetenschappers, opgerichte
bedrijven is in een krankzin
nige wedren verwikkeld' om
als eerste dat proces onder de
knie te krijgen.
Niet alleen ten bate van kan
kerpatiënten, maar ook om
goedkoop geproduceerd in
terferon te verkopen als mid
deltje tegen alle door virussen
veroorzaakte kwalen; van
geelzucht tot een gewone
verkoudheid. Dr. R. E. Cape,
directeur van de Amerikaan
se recombinant-DN A-indus
trie Cetus Corporation,
schrijft in het laatste nummer
van het TNO-tijdschrift Pro
ject „De markt,'voor dit ge
neesmiddel zou tientallen
miljarden guldens kunnen
zijn".
Het in Zwitserland gevestigde,
maar door Amerikaanse we
tenschappers opgezëtte be
drijf Biogen, leek begin dit
jaar de race al te hebben ge
wonnen. Op 16 januari kon
digden de Biogen-stafleden
Charles Weissman (universi
teit van Zürich) en Walter
Gilbert (Harvard University)
op een persconferentie in
Boston aan, dat Biogen suc
ces had geboekt. Dat men aan
de erfelijkheid van de darm
bacterie E-coli zo had gesleu
teld, dat deze zich snel ver
menigvuldigende bacteriën
interferon maken.
Schoonheidsfouten
Achteraf bleek dit interferon
niet helemaal gelijk aan het
hervormd
nederland
"Wat gaat er gebeuren met de ge
handicapten-sport in Neder
land?", vraag Cors van den Brink
zich af in Hervormd Nederland
nu de Paralympics zijn beëin
digd. Ook blikt hij nog even terug
op de afgelopen spelen voor ge
handicapten en bekijkt hij het fe
nomeen 'topsport voor gehandi
capten' met een kritische blik. Hij
heeft zo zijn bedenkingen over
het feit, dat invaliden zich al snel
topsporter noemen. Mogen zij dat
wel; wat hebben zij in feite te bie
den zijn de twijfels die Cors over
vallen bij de behandeling van dit
onderwerp. Hij vindt grond voor
zijn twijfels wanneer hij de
publieke belangstelling nader
bekijkt.
"Gehandicapten die sporten op hun
eigen topniveau leveren dan ook
niet per definitie een aantrekke
lijk schouwspelEn het zal er de
gehandicaptensport zeker niet
om gaan toeschouwers naar de
velden en zwembaden te laten
komen die alleen belangstelling
tonen omdat er door gehandicap
ten wordt gesport. Ook dat zou
discriminatie zijn, hoe positief
ook."
Verder in HN een vraaggesprek
met de man, die vrijwel zeker Piet
Steenkamp zal opvolgen als
voorzitter van het CDA. Piet
Bukman is die man en hij zegt
van zichzelf dat hij naar de linker
kant van de partij trekt: "Ik voel
me al sinds jaar en dag een beetje
links van het midden staan, zon
der al te veel in extremen te ver
zeilen maar toch meer verwant
met de linkervleugel van het CDA
dan met de rechtervleugel. Als
voorzitter ben ik echter gehouden
ervoor te zorgen dat de vleugels
aan de vogel vast blijven zitten.
Dat beschouw ik als een van mijn
hoofdtaken", aldus Bukman.
i/n
VRU NEDERLAND
Vrij Nederland opent deze week
met het bezoek van de minister
voor Handel èn Industie van
Zimbabwe, David Smith, aan
Nederland. Smith, één van de
twee blanke ministers in het ka
binet van Robert Mugabe hield
op een bijeenkomst in Rotterdam
een pleidooi voor het Nederland
se bedrijfsleven om toch vooral
maar in Zimbabwe te investeren
en VN brengt een verslag. "Het
beeld dat Smith schetst van Zim
babwe is genoeg om elke zaken
man te doen watertanden.
Twaalf jaar sancties hebben het
land gedwongen een eigen indus
trie te ontwikkelen die voorziét in
vele behoeften."
In het Westland, waar de glastuin
bouw het moet hebben van de il
legalen, stuurt de politie volgens
een woordvoerder alleen nog
maar werknemers zonder ver
blijfsvergunning terug, wanneer
ze bij wijze van spreken op klaar
lichte dag met een agent in bot
sing komen. De 1-novemberwet
blijkt daar praktisch onuitvoer
baar. "Ach, wij ervaren die ette
lijke honderden illegalen in en om
Naaldwijk niet als een probleem.
De tuinders zitten om mensen te
springen. De bedrijven zouden
aanzienlijk worden geschaad als
er geen illegalen meer in het
Westland konden werken. We zet
ten ze alleen het land uit als ze een
strafbaarfeit plegen of wanneer
ze hard voor een politieman weg-
VN blijft ook in de minimuminko
mens duiken. Deze week een in
terview met een vrouw die met
haar gezin (een man, twee kinde
ren en enkele huisdieren) van
tweehonderdvijflig gulden in de
week moet rondkomen. Het is
een relaas van een gezin dat het
ene gat met het andere dicht.
Ramsay Clark, Amerikaanse advo
caat die minister van justitie was
onder president Johnson wordt
na zijn bezoek aan Iran waar
schijnlijk vervolgd. In HP deze
week een gesprek met Clark, die
zich altijd tamelijk sterk heeft
gemaakt voor de mensenrechten
in de wereld. Na zijn terugkeer uit
Iran is de Amerikaanse bevol
king woedend op hem, deson
danks blijft Ramsay zich bezig
houden met de crisis. Hij zegt on
der meer over Carter en Iran: "In
1977 bracht Carter in Iran bij de
sjah een nieuwjaarstoast uit, en
daarbij zei hij dat Iran een ei
land van stabiliteit was en dat
onze kijk op de mensenrechten de
zelfde was als die van de sjah. En
dat zei hij over de gebroken li
chamen en geesten heen van tien
duizenden Iraniërs. Daarom
vinden ze het daar nu nog steeds
erg moeilijk om hem te geloven".
Twee weken lang werd Jan Ter
louw van D'66 door een journalist
van HP op de voet gevolgd tij
dens zijn politieke bezigheden.
Een interessant politiek portret
van deze fractievoorzitter, die
zegt de eerlijkheid erg belangrijk
te vinden is het gevolg. "We vor
men nu een gewone politieke
stroming naast de andereWe zijn
geen nonconformisten maar meer
burgerlijk radicalen, een stro
ming die eerst ontbrak, en hoewel
ik me zeer thuisvoelde in dat
vroegere D'66. pos ik a Is politiek
leider beter bij de partij zoals die
nu is", aldus Terlouw over zijn
partij. Zoals te verwachten in de
ze tijd wordt er druk gespecu
leerd over in de toekomst nieuw
te vormen coalities: "Op zich zou
zo'n combinatie met de PvdA
voor ons niet slecht zijn. Ik denk
dat wij constant bezig zouden
zijn de Partij van de Arbeid tot
een redelijk beleid te brengen".
De striptekenaar Gilbert Shelton
vertelt in HP over zijn werk en
zijn succes. Zijn grootste succes
zijn de Fabulous Furry Freak
Brothers, die al zo'n tien jaar
meegaan. Shelton: "Als ik er een
heleboel Richard Nixon-grappen
in gestopt had zou nu niemand ze
meer lezen".
MACA7CNE
Het omslagartikel van Elsevier is
gewijd aan een op dit moment
wel heel actueel onderwerp, de
vakantie. Hoewel het slecht gaat
met de economie, de vlieg-, ben
zine-, en accommodatieprijzen
behoorlijk stijgen en ETA-bom-
men Spanje onveilig maken gaat
de Nederlandse toerust massaal
naar het buitenland. EM: "De re
gen jaagt de laatste twijfelaars
over de grens". Volgens EM is de
grootste oorzaak van deze uit
tocht de duurte in eigen land:
"Akkoord, het buitenland (tradi
tionele goedkooptebeslemmmgen
zoals Spanjewordt duurder,
maar in armetierige uitspannin
gen wordt daar nog steeds geen
flJO voor een kop koffie ge
vraagd. Ook de maaltijden zijn
er nog steeds goedkoper
Elsevier is het enige weekblad dat
deze week uitgebreid aandacht
besteedt aan de mislukte Suri-
name-reis van minister De Ko
ning. Volgens EM liet De Koning
zich niet misbruiken. "In septem
ber komen de deskundigen en
ambtenaren van de commissie
die de Nederlands-Surinaamse
samenwerking regelt, weer bij
een. Het valt te verwachten dat de
scherpe kantjes van het verse
conflict wat zullen zijn afgesleten
en dat beide partijen tot het in
zicht komen dat kwesties als op
bouw van het land en verdere ver
snelling van de remigratie slechts
oplosbaar zijn bij een wederzijd
se realistische benadering van de
inderdaad gigantische proble
men", aldus een toekomstver
wachting van EM.
Verder deze week in Elsevier een
verhaal over topmannequins.
"Een topmannequin is in zekere
zin te vergelijken met een top
voetbalierDe aanloop moet jong
genomen worden, het grote geld
in een beperkt aantal jaren ver
diend".
De Tijd was gisteren nog niet in
Leiden verkrijgbaar.
MARIJKE KOOL
