'Zea maar
gewoon
Margriet'
SCHERMERS
SLAGEN IN
HUN OPZET
ZATERDAG 5 JULI 1980
PAGINA 21
Hans Venema ontstak twee weken geleden het Olympisch vuur. In de periode dcrt de vlam
brandde, leefden de gehandicapte topsporters in dé ideale wereld. Maar hoe moet het straks
gaan als de vlam is gedoofd?
êêln)
land waar de spelen in 1900
plaatsvonden 'Parijs).
Wellicht bood dit laat-negen-
tiende eeuwse sportieve kli
maat ook mogelijkheden voor
gehandicapten om sport te
beoefenen. Tot dan waren de
meeste lichaamsoefeningen
voor invaliden en gebrekki-
gen opgenomen in een medi
sche therapie. Hieraan lag de
reeds eeuwenoude opvatting
ten grondslag dat lichaams
beweging goed is voor de ge
zondheid. Zo hield in 1199 de
middeleeuwse natuurkundi
ge Maimomdes zijn lezers
voor. dat iedereen die een zit-
tend leven leidt en geen li-
chaamsbeiveging heeft, zelfs
als hij gezond eet en zich goed
verzorgt een pijnlijk leven zal
leiden. Mede tegen de achter
grond van opvattingen als
deze waren in de negentiende
eeuw de heilgymnastiek, de
orthopedische gymnastiek en
de oefentherapie zo zeer tot
ontwikkeling gekomen, dat
toepassing ervan in de reva
lidatie van gehandicapten
steeds meer plaats kon vin
den. Sport voor gehandicap
ten. al dan niet ih vereni
gingsband. kwam voor 1900
echter maar zelden voor.
Uit de vorige eeuw isook bekend
dat twee Engelsen met een
geamputeerd been een wan
delwedstrijd op touw zetten
tijdens de deftige sportwed
strijden van Newmarket
Heath in Londen. Het publiek,
waaronder zich ook de koning
bevond, zou hebben gerea
geerd met hilariteit, ergernis
en bewondering.
Hoewel er naar alle waar
schijnlijk toen al enkele sport-
clubs waren -in 1888 werd in
Berlijn een sportclub opge
richt voor doven kwam de
spirrt voor gt'handicaptvn pu s
nn de eerste ux'reldnorlng
enigszins van de grond Te-
genwoordig wordt de gehan
dicaptensport doelbewust ge
stimuleerd als een middel
voor rekreatie. maatschap
pelijk integratie en voor het
leveren van topprestaties.
Mede door het baanbrekend
werk dat Sir Ludwig Gutt-
man in Engeland na de twee
de wereldoorlog verzette,
beoefenen thans in zeer veel
landen gehandicapten een of
a ndere vorm van sport. Sinds
1960 en vervolgens eenmaal in
de vier jaar worden nu al
weer voor de zesde maal
Olympische Spelen voor ge
handicapten gehouden. In
Nederland, dat dit jaar als
gastheer optreedt strijden
ruim 2000 atleten afkomstig
uit meer dan veertig landen
om de gouden, zilveren en de
bronzen medailles. Het us een
serieuze onderneming gewor
den. waarin alles zo profes
sioneel mogelijk moet verlo
pen ten behoeve van de zo fel
begeerde ereplaatsen.
Evenals de vorige eeuwkunnen
we ook nu anno 1980 waar
nemen. dat gehandicapten
sport bij het publiek hilariteit
en bewondering, of een men
geling rmt beide, opwekt in
dit opzicht lijkt er weinig ver
anderd te zijn. Belangrijker
dan de reaktie van het
publiek is echter, hoi- de indi
viduele deelnemers het mee
doen aan de wedstrijd erva
ren. Het woord is aan hen
AT ZE DIJKSTRA
Gebruikte literatuur Diem.C.,
W eltgesch ichte des Sports und
der Leibeserziehung. Stutt-
aart. 1960. Guttman. L
Gehandicaptensport
Lochem1979: Prokop.U..
Soziologie der Olympische
Spiele. Munchen1971. Sytse-
ma. W.Y., HJ Rückert.
Meedoen is winnen. Z.pl.,
PAPENDAL (GPD) - Op alle fronten vindt de nage
streefde verbroedering plaats op de Paralympics, de
Olympische Spelen voor gehandicapten. In de di
verse takken van sport worden ervaringen en trai
ningsmethoden uitgewisseld; validen en invaliden
zijn één grote familie, terwijl de deelnemers met
bekende persoonlijkheden spreken alsof 'het een
praatje over de beschutting betreft'.
Hoogtepunt van de verbroedering is steeds de avond. In de feest
tent, die een grootte heeft van een voetbalveld, treden dan be
kende artiesten op. De ruim tweeduizend deelnemers, coaches,
hostesses en scouts, die iedereen werkelijk op hun wenken be
dienen, vormen dan een hechte gemeenschap. Validen dansen
met gehandicapten. Mexicanen, met fraaie hoeden getooid, voe
ren in een rolstoel een jive uit. Een uiterst spectaculaire dans.
Weer anderen dansen op krukken, terwijl begeleiders achter rol
stoelen staan te swingen op de muziek van onder andere Babe.
Luv, Champagne, Albert West en Imca Marina, die allen een
avond-vullend programma hebben verzorgd. Elke avond moet
dat zo zijn gegaan.
De Alpheuse schermster Marjolein den Uyl zorgde voor het meest tastbare schermresultaat bij de
Nederlanders. Zij pakte een zilveren plak. Op de foto zit zij in haar rolstoel op het ereschavot.
In de Oranje-kazerne in
Schaarsbergen worden ge
handicapten ook niet aange-
gaapd alsof het bezienswaar-
digheiden zijn. ..Niemand is
hier mal", roept een Utrecht
se schermer verrukt uit. ..Het
afgelopen weekeinde ben ik
net zoals alle andere scher
mers twee dagen thuis ge
weest. Dat was afschuwelijk".
Dan zijn stiletto tonend: „Ik
heb speciaal dat ding ge
kocht, want ik werd thuis
meteen weer bedreigd. Zo in
de trant van: Hé manke, moet
je een duwtje. Dat is hier on
denkbaar".
„Toen ik thuis was heb ik naar
Schaarsbergen gesnakt", be
kent Peter Werner. De
Noordwijker vertoeft als as-
sistent-maitre in de Oranje
kazerne. Hij doet niet actief
mee. Voor de aanvang van de
Spelen bezat hij geen medi
sche verklaring, waarin staat
dat hij invalide is, terwijl hij
toch al twee jaar in een rol-
stoel rijdt. „Hier", vervolgt
Werner, „is iedereen zichzelf.
Niemand hoeft zich te scha
men voor zijn of haar handi
caps. Ik heb heus geen com
plex hoor, maar op het mo
ment kan ik dingen doen die
ik twee jaar niet meer heb ge
daan. In Noordwijk moet ik
bijvoorbeeld op moederdag
mijn vrouw een cadeautje
voor haarzelf laten kopen,
want ik kan de stoepen niet
op met mijn wagentje. Tij
dens de Spelen kan ik ir. de
bus, wat anders nooit moge
lijk is, een bioscoopje pakken,
boodschappen doen en lek
ker een biertje drinken aan de
Onderspit
De Warmondse schermer Frans
Niekerk, die zich eveneens in
een rolstoel verplaatst, vult
aan: „In mijn woonplaats
loop ik gewoonlijk met kruk
ken. Dat gaat moeizaam en je
voelt dat er naar je wordt ge
keken. Dat heb ik nu niet. Als
ik 's avonds over de straat
loop en ik zie dat spiegels van
auto's worden afgerukt, durf
ik niks te zeggen. I k weet toch
dat ik dan het onderspit delf'.
Maar ook Werner en Niekerk
beseffen' dat ze tijdens de
Olympische Spelen in dé
ideale wereld leven. „Na za
terdag is dat weer afgelopen",
blikt Werner vooruit. „Dan
zijn er geen speciale bussen
meer. waarvan ik gebruik kan
maken. Afgelopen twee we
ken reden speciale treinen
voor gehandicapten. Vinden
ze gek dat daar weinig ge
bruik van wordt gemaakt.
Maar vertel mij maar eens hoe
ik vanuit Noordwijk in Lei
den op de trein moet stap
pen".
Hoewel Werner, die sportin-
structeur van beroep was,
niet in actie kon komen, is er
toch een aangename surprise
voor hem weggelegd in Arn
hem. ,.Ik liep al een tijdje met
het plan rond, maar op Pa
pendal heb ik definitief con
tacten kunnen leggen om te
gaan studeren aan de beken
de Westduitse sportschool in
Keulen".
Dat betekent dat de 39-jarige
Werner, die Duitser van ge
boorte is. een jaar intern moet
gaan wonen in Keulen.
„Hoewel ik een pracht van
een gezin heb. ga ik dolgraag
naar die sportschool. Na een
jaar ben ik dan de eerste Ne
derlandse gehandicapte
sportleraar". Ex-FC Twente-
speler Eddy Achterberg, be
ter bekend als de keu, en als
vertegenwoordiger van een
sportartikelenfirma op Pa
pendal aanwezig, heeft de
surprise van Weiner ook nog
van een figuurlijke verpak
king verzorgd. Achterberg
heeft het lid van De Sleutels
beloofd al zijn kleding en ma
teriaal te financieren.
Bekendheden
Verscheidene bekendheden
verrassen de organisatoren
van de Olympische Spelen
ook met een bezoek. Normaal
wordt een 'geforceerde' inte
resse getoond. Dat wordt ech
ter door de Sassenheimse
schermer Frans Verhoef ter
plekke 'afgestraft'. „De inte
resse, die prinses Margriet en
Neelie Smit-Kroes (staats
secretaris van verkeer en wa
terstaat) hebben getoond bij
de voorstelling van de Ne
derlandse selectie op 30 mei
was gewoon een verplicht
nummer. Die mensen moetje
anders benaderen. Gewoon
Neelie en Margriet zeggen".
Het passende bewijs levert
Verhoef zelf. Op het moment
dat Smit-Kroes een bezoekje
brengt aan het olympische
dorp, roept hij vanuit zijn rol
stoel: „He, juh. Waar was je
dan Neelie, toen ik moest
schermen? Je bent een week
te laat gekomen". Met een ge
kleurd gezicht stapt de staats
secretaris vervolgens naar
hem toe. En dan zichzelf weer
zijnde: „Jij bent ook een
mooie. Ik heb op je uitnodi
ging gewacht, maar die kwam
niet. Nu heb ik mijzelf maar
uitgenodigd".
Nadat Smit-Kroes naar zijn
prestaties heeft geïnformeerd
en doorloopt, verklaart Ver
hoef: „Tijdens die voorstel
ling bij Margriet, vroeg ze
welke sport ik deed. Toen ik
schermen zei, vertelde Neelie
dat ze nog nooit een scherm-
partij had gezien. Ik heb di
rect daarop tegen haar gezegd
dat ze maar moest komen kij
ken, als wij in actie zouden
komen". En dan jolig: „Alleen
Pieter van Vollenhoven is
even bij het schermen wezen
kijken. Je kan beter schrij
ven: hij gluurde even, want
hij was zo weer weg. Hij kon
schijnbaar geen piano vin
den".
Pfrommer
Even later loopt schaatscoach
en in het dagelijkse leven
sportofficier. Leen Pfrom
mer. naar het tafeltje waaraan
de Leidse schermers zitten.
Direct stopt Werner zijn foto
toestel in de handen van een
persfotografe en sommeert
haar een loto van Pfrommer
met hem te maken. In een pe
riode, "waarin opeens alles
mogelijk is voor lichamelijk
gehandicapten" voldoet zij
gaarne aan dat verzoek.
Werner voldaan: „Dat is dan de
tweede foto, waarop ik samen
met een prominent persoon
sta. Eerder bezocht prinses
Juliana ons dorp. Mijn doch
tertje, die op dat moment bij
me was, herkende haar met
een en liep vervolgens naar
haar toe, luid roepend: Die
mevrouw ken ik. Dat is ko
ningin Juliana. Ik schaamde
me rot. Dus ik op prinses
Juliana af om mijn dochter bij
haar weg te halen. Juliana
vond het echter niet erg en
knoopte tevens een praatje
aan met mij. Prompt stond de
volgende dag in het Algemeen
Dagblad en de Arnhemse
Courant een foto, waarop ik
samen met Juliana sta".
Frans Niekerk: „Dit is toch
uniek. In het dagelijkse leven
gebeurt zoiets niet. Alleen op
de Spelen maak je dat mee.
Alleen om dat randgebeuren
nog eens mee te maken zou ik
nog harder willen trainen
voor de Spelen van 1984 in
Los Angeles".
„Tijd om te vervelen, waarover
André Moedig heeft ge
klaagd. hebben wij niet. Al
moet ik toegeven", aldus
Niekerk, „dat wij aan het be
gin van de Spelen in tegen
stelling tot hij wel konden
trainen en dat wij tijdens het
toppunt van de drukte net
waren uitgeschermd"
Kantttekening
De 45-jarige Leidse rolstoelat
leet maakt dan ook een kant
tekening bij alle positieve
geluiden. „Het was voor mij
ook een geweldige belevenis,
maar ik durf rustig te stellen
dat de Nederlandse sporters
werden achtergesteld. De ju
ryleden hadden, zo gezegd, de
pik op ons. Zij vonden dat wij
het goede voorbeeld moesten
geven, waardoor ze ons steeds
pakten. Als ik de baan op
kwam werd ik er afgestuurd
door juryleden. Eentje duw
de, ja duwde, me zelfs van de
baan af. Dat mag niet eens. Hij
riep nog boos ook: laat ik je
niet meer zien. Ik heb toen ge
zegd: Man, ik wil je niet eens
aankijken. Ik heb geen inte
resse voor jou".
Jaloers
„Interesse hebben de manne
lijke topsporters anders wel
voor de vele hostesses",
merkte één van de gastvrou
wen op. „Ik begeleid samen
met nog een aantal meisjes
kosteloos de ploeg van de
Verenigde Staten. Ze vergen
continu de aandacht van je.
Wanneer je eens met een Ca
nadees praat, roepen ze met
een: Hee, hee. Je bent bij ons
aangewezen. Dat menen ze
echt. Als je individueel met
iemand praat, roddelen ze
over de ander, waar je dan net
mee hebt gesproken. Ze zijn
hardstikke jaloers".
Het weerhoudt haar er niet van.
de opgebouwde contacten
vast te houden. „Ik heb nu al
uitnodigingen op zak om naar
Canada en Amerika te gaan.
Ik wil bovendien, nu ik de
Haagse academie voor licha
melijke opvoeding heb afge
legd, lichamelijke of eventu
eel geestelijk gehandicapten
gaan begeleiden".
Toen de heer Via rt in 1897. vlak
bij Parijs, een hardloopwed
strijd voor invaliden organi
seerde kon hij niet weten dat
ruim een halve eeuw later ge
handicapte sportmensen hun
eigen Olympische Spelen zou
den hebben.
De wedstrijd vond plaats in
Nogent-sur-Mame. een stad
je met enkele duizenden in
woners in die tiid. Voor deel
name werde:. allen uitgeno
digd met een houten been.
Vierentwintig deelnemers,
van wie achttien met een rech
ter houten been. meldden zich
aan de start voor een cours
over een afstand van 200 me
ter. De publieke belangstel
ling ivas opmerkelijk. Velen
waren naar de Manie-boule
vard gekomen om het schouw
spel gade te slaa nHet Pa rijse
'Le Petit Journal', dat in die
tijd met een oplage van een
miljoen exemplaren in heel
Frankrijk verscheen. be
steedde aan de gebeurtenis
een paginagrote kleurenillu
stratie. Winnaar van de wed
strijd werd de dertig arige
Roulin.die op tweëentwmtig-
jarige leeftijd zijn rechter
been was kwijtgeraakt, ten
gevolge van een bedriifsonge-
vai. De winnaar zou de 200
meter hebben afgelegd in 30
seconden, waarna hij onmid
dellijk werd uitgeroepen tot
Helaas deelt 'Le Petit Journal'
ons niets mee over de reden
van deze sportmanifestatie.
Misschien was het slechts de
bedoeling het publiek enig
schaffenHet zou n iet de eerste
keer zijn dat mensen met een
afwijkend uiterlijk werden
geëxploiteerd. Vooral in
vroegere jaren kon men ze
steevast vinden op kermissen.
in variety's en in andere gele
genheden voor publiek ver
maak.
Het is ook denkbaar dat de or
ganisator van de wedstrijd
op deze voor die tijd zeldzame
manier, wilde stimuleren dat
ook gehandicapten sport zou
den poo it beoefenen. Per slot
van rekening was tn de twee
de helft van de vorige eeuw de
sportbeoefening sterk komen
opzetten. Vooral in Engeland,
maar ook in landen als
Frankrijk. Duitsland en in
mindere mate in ons land.
werden talrijke verenigingen
opgericht waar men icon
roeienwiel rijdenvoetballen
enzovoort. In 1896 toerden,op
initiatief van de Fransman
Pierre de Coubertin, de eerste
Olympische Spelen in nieuwe
stijl opgevoerd Na Grieken
land was Frankrijk het gast-
PAPENDAL - De vier scher
mers uit de Leidse regio heb
ben op de Paralympics hun
visitekaartje af gegeven.
Voor de Alphensc Marjolein
den Uyl was een zilveren
medaille weggelegd in de
beginncrsklasse, terwijl
Frans Niekerk en Frans Ver
hoef tegen een Olympische
medaille aanleunden. Hans
Duyndam slaagde er ten
slotte als enige niet in door te
dringen tot de finales.
„De jongens hebben geweldige
resultaten gehaald", vertel
de Peter Werner, assistent
begeleider en tevens lid van
de Leidse gehandicapte
sportvereniging de Sleutels.
„Want je moet weten, dat zij
pas anderhalfjaar schermen
en uitkwamen tegen zeer
geoefende sporters. Er wa
ren tegenstanders bij, die al
vijftien tot twintig jaar
schermden".
Spijtig genoeg voor het viertal
leden van De Sleutels lekten
die uitslagen maar mond
jesmaat door naar de bui
tenwereld. „Toch was in het
begin de publieke belang
stelling voor ons groot. Later
liep die af. Dat zal wel zijn
gekomen, omdat het geen
kijksport is zoals baskethal.
Je moet er ook wat van afwe
ten wil je het leuk vinden",
verklaarde Frans Verhoef.
De 25-jarige Sassenheimer
dwong het meeste respect af.
Nadat hij op Papendal pas
zijn vijfde degenles achter de
rug had. verdedigde Verhoef
de Nederlandse kleuren in
die groep. „Bijna alle landen
waren onder de indruk van
hem. dat hij met zo'n beperk
te ervaring een zevende
plaats voor zich opeiste",
loofde Werner Verhoef.
In de floret-klasse voor begin
ners versloeg Verhoef de la
tere olympische kampioen,
terwijl hij in de finalepoule
onder andere van zijn club
genoot Frans Niekerk won.
Verhoef eindigde niettemin
als vijfde in die poule, ter
wijl Niekerk de vierde plaats
bezette. „Het was niet mooi
wat ik deed", zei Niekerk,
„maar het leverde wel resul
taat op. En dat was het be
langrijkste". "Frans hakte
erop los. Ongelooflijk", vul
de Werner hem aan. „Maar
dat kwam omdat hij weinig
schermervaring had".
Voor het meest tastbare resul
taat zorgde Marjolein den
Uyl in de beginncrsklasse,
waarin de dames op alle drie
schermonderdelen (floret,
sabel en degen) uitkwamen.
Voor de aanvang van de
wedstrijd kon zij al op een
medaille rekenen. Onder de
vier deelneemsters, bevond
zich een Egyptische, die nog
maar een maand schermer
varing had. „Het was een
eenvoudig kunstje om haar
met succes te bestrijden",
oordeelde Werner. „Omdat
het Italiaanse meisje veruit
de beste was, ging de strijd
om het zilver tussen Marijke
Tichelaar uit Utrecht en
Marjolein". Zoals bekend
won de Alphense.
