Reactie Washington en NAVO
koel en
afwachtend
Chin a Sen houdt
de deur op een kier
Frans bezoek is kroon op
relatie Sehmidt-Giseard
Senegal wil speciale top over westelijke Sahara
Russisch voorstel voor onderhandelingen
Vlucht per sproeivliegtuig
NAAST HET NIEUWS
Vier personen in
Iran gestenigd
VRIJDAG 4 JULI 1980
BONN - De Franse president Vale-
ry Giscard d'Estaing komt
maandag voor de eerste keer op
staatsbezoek in de Bondsre
publiek. Behalve Bonn bezoekt
hij ook de steden Baden-Baden,
Würzburg, Kassei en Lübeck.
Drieëneenhalve dag is hij staats-
gast met alle pracht en praal,
daarna worden gedurende an
derhalve dag de gebruikelijke
Duits-Franse besprekingen ge
voerd.
In de betrekkingen tussen de beide
vroegere 'erfvijanden' is Giscards
bezoek de eerste grote plechtig
heid en feestelijkheid sinds 1962.
In september van dat jaar was de
legendarische Charles de Gaulle
naar de Rijn gekomen om zes da
gen lang te 'onderzoeken' of het
door hem en de toenmalige Duit
se bondskanselier Konrad Ade
nauer nagestreefde vriend
schapsverdrag rijp voor onderte-
kening was. Een jaar later werd
dit verdrag inderdaad afgeslo
ten.
Maar, zoals Die Zeit schrij ft, niet De
Gaulle en Adenauer en ook niet
hun opvolgers - Pompidou aan
de ene kant en Erhard, Kissinger
en Brandt aan de andere- hebben
het Duits-Franse verdrag uitge
bouwd tot een sociale verhou
ding zonder historisch voor
beeld. Dat is pas gebeurd onder
Helmut Schmidt en Valery Gis
card d'Estaing, die ongeveer te
gelijkertijd, in mei 1974. respec
tievelijk bondskanselier en
staatspresident werden.
Charles de Gaulle was destijds met
het 'grootste ceremonieel' in
Bonn ontvangen. Bij Giscards
bezoek worden wederom alle re
gisters opengetrokken. De
bondskanselier, die zich per
soonlijk met de voorbereidingen
bemoeide, gaf het parool uit: „Vol
programma en een beetje
de politieke leiderS van de
Bondsrepubliek en Frankrijk is
meer dan spreekwoordelijk. Tij
dens een diner in het Elyssee, be
gin februari van dit jaar, zei
Schmidt tegen Giscard d'Estaing
over hun jarenlange samenwer
king: „Daarin heeft zich, vereer
de vriend, een diepgaande per
soonlijke vriendschap ontwik
keld waarvan ik geloof dat die tot
het levenseinde zal duren".
Volgens politieke waarnemers is
deze verhouding tussen de beide
staatslieden van zeer veel ge
wicht voor de Europese en we
reldpolitiek. De Amerikanen zien
hun leidende rol in Europa be
perkt door de machtsbundeling
van Duitsland en Frankrijk. De
Russen gaan er vanuit dat het
daardoor moeilijker is om de
Bondsrepubliek in Europa te
isoleren en de Europese Ge
meenschap weet dat zij minder
profiel zou hebben als Schmidt
en Giscard niet de leidende tan
dem zouden vormen.
Af en toe winden sommige leden
van de Negen zich wel op over het
feit dat 'beide heren' kennelijk de
zaken regelen, maar iemand als
de Nederlandse minister van bui
tenlandse zaken Van der Klaauw
is eerlijk genoeg te erkennen dat
de Bondsrepubliek en Frankrijk
inderdaad de leiders van de Ge
meenschap zijn. En daarover is
men eigenlijk best tevreden.
Tussen Frankrijk en West-Duits-
land bestaan uiteraard verschil
len. Die worden wel onder de
noemer gebracht dat de Bonds
republiek economisch sterker is,
Frankrijk daarentegen meer poli
tiek gewicht heeft. Dat laatste
blijkt uit drie factoren: Frankrijk
is een strategische atoommacht,
het is één van de vier mogendhe
den in Berlijn en het is een veto
macht in de veiligheidsraad van
de Verenigde Naties.
De werkelijke betekenis van de
Frans-Duitse verhouding is dat
Bonn en Parijs in staat zijn om
een tegengewicht tegenover
Washington te vormen. Sinds de
Verenigde Staten door een slech
te economische politiek (verval
van de dollar) en een almaar
zwenkende buitenlandse politiek
hun natuurlijke leidende rol in de
wereld zien aangetast, proberen
Frankrijk en de Bondsrepubliek
dit vacuüm op te vullen door hun
eigen belangen te behartigen.
Geen wonder dat de internationale
crisis sinds de Russische inval in
Afghanistan de beide landen nog
dichter bij elkaar heeft gebracht.
Of dat ook zo zal blijven als
Schmidt of Giscard d'Estaing
zijn verdwenen, blijft een open
vraag. Maar de bondskanselier
zei onlangs tegen Die Zeit „Ik
ben er trots op dat ik een mate aan
Duits-Franse samenwerking tot
stand heb gebracht zoals die nog
nooit in Europa heeft be
staan".
WENEN (GPD) - Eenentwintig Roemeense vluchtelingen zijn er gisteren in geslaagd met deze tweemotorige
dubbeldekker, die gebruikt wordt voor het besproeien van landbouwgrond, vanuit Roemenië over Hongarije
naar Oostenrijk te vluchten. Het toestel landde bij gebrek aan brandstof in een maïsveld bij Feldbach
Stiermarken niet ver van Graz.
Volgens de vlieger, de 27-jarige Aurel Popescu, die jarenlang met het vliegtuig de Roemeense akkers mèt
chemische middelen tegen insekten heeft besproeid, is aan de vlucht van de groep - elf volwassenen en tien
kinderen - een lange voorbereiding voorafgegaan. De vlieger was de enige van de groep die enige woorden
Engels en Duits spreekt en daarmee na de landing in staat was duidelijk te maken wat er aan de hand was.
De hele groep heeft bij de Oostenrijkse regering om politiek asiel gevraagd en is intussen ondergebracht in h<
Oostenrijkse vluchtelingenkamp in Traiskirchen. Ze hebben gevraagd om naar Australië te mogen emigreren.
(Van onze correspondenten)
BRUSSEL, BONN, MOSKOU, WASHINGTON - Koel en
afwachtend. Dat is de ondertoon van de reacties in Was
hington en bij de NAVO in Brussel op het Russische
voorstel onderhandelingen te beginnen over beperking
van de middellange-afstandsraketten zonder voorwaar
den vooraf.
(Door Paul de Vries en Buud de Wit)
PARAMARIBO Voor premier
Hank Chin a Sen van Suriname is
heropening van de woensdag
door de Surinaamse delegatie
plotseling afgebroken onder
handelingen met Nederland over
de ontwikkelingssamenwerking,
niet volledig uitgesloten. Maar
Nederland zal dan wel een over
tuigend gebaar, moeten maken.
Chin a Sen zei gisteren, in een
vraaggesprek met deze krant, dat
minister De Koning (ontwikke
lingssamenwerking) in Neder
land eerst zijn collega's maar eens
moet inlichten en dan, op korte
termijn, alsnog over de brug ko
men met waardevastmaking van
de 2,7 miljard gulden, die Neder
land Suriname bij de onafhanke
lijkheid heeft geschonken om het
land structureel op poten te zet
ten.
We spraken de Surinaamse premier
in zijn sobere werkkamer, nog
geen tien minuten nadat minister
De Koning, die hem onverwacht
toch nog was gaan opzoeken,
geëscorteerd door gewapende
militairen en politiemotoren met
gillende sirenes weer was ver
trokken.
Tijdens het gesprek werd duidelijk
dat het inderdaad Chin a Sen is,
die regeert en niet de Nationale
Militaire Raad (NMR), de groep
jonge militairen die verantwoor
delijk was voor de staatsgreep op
25 februari. Een aantal NMR-le-
den vroeg beleefd belet om te ho
ren hoe de premier vond dat de
massale demonstratie die op dat
moment tegen de politiek van De
Koning werd gehouden, tot een
einde moest worden gebracht.
Gekleed in hun groene gevecht-
spakken. Uzi-pistool mitrailleur
op de heup, luisterden de ser
geants rustig naar de instructies
van de premier. Dat gebeurde op
zo'n vanzelfsprekende manier
dat de vraag, wie nu eigenlijk re
geert, nauwelijks meer relevant
lijkt.
Heel wat minder gespannen en ver
slagen dan een dag eerder, for
muleert de kleine premier zijn
antwoorden rustig, soms bijna
verlegen.
- U hebt toch nog een gesprek met
minister De Koning gehad. Zijn
de onderhandelingen her
vat?
De onderhandelingen zijn niet her
vat. Dat was ook niet de bedoe
ling. We hebben een vriend
schappelijk gesprek gehad. Mi
nister De Koning kwam afscheid
nemen en het overleg evalueren.
Er zijn geen pogingen gedaan om
openingen te vinden. De opvat
tingen stonden diametraal te
genover elkaar.
Voor Suriname zie ik de toekomst
goed in. U heet kunnen zien dat
de Surinamers een volk zijn ge
worden. De oude politiek
politieke groepjes
raciale
t/uniicm. giuirijjtrs cil lel
groeperingen is doorbroken
- Denkt u niet dat het afbreken van
de onderhandelingen een nega
tieve invloed zal hebben op de re
latie Nederland-Suriname
Ik dacht van niet. Na 25 februari (de
datum van de staatsgreep) zijn er
verwachtingen gekweekt. Ne
derland zou ons helpen om uit de
crisis te raken. Uit het overleg
met de Nederlandse delegatie
bleek dat het alleen maar ging om
wat verschuivingen binnen de
Nederlandse hulpgelden. Wat dat
betreft had De Koning niet be
hoeven komen.
- Waaruit bestonden die verwach
tingenWe kennen de brieven van
Van Agt aan u niet?
Ik heb een aantal brieven met Van
Agt uitgewisseld en er zijn be
sprekingen geweest met de am
bassade. Van Haagse zijde zijn
toezeggingen gedaan over het
opzetten van onder meer een so
ciaal verzekeringsstelsel.' Nu
blijkt dat Nederland wel wil
meewerken aan het opzetten van
een remigratiebeleid, maar dat
we dat zelf moeten betalen uit de
bestaande hulpgelden. Met be
trekking tot de waardevastma
king zijn er inderdaad geen toe
zeggingen gedaan.
- De Koning gaat nu terug naar
Nederland. Wat verwacht u dat
hij doet?
Dat hij naar Holland gaat en daar de
raad van ministers gaat inlichten
en dat hij de verkeerde taxaties
rechttrekt, waardoor Nederland
alsnog de middelen op korte ter
mijn zal verruimen en de zaak
waardevast maakt.
- Voor die tijd wilt u hem niet meer
zien?
(lacht uitbundig, valt achterover in
stoel)
- U zegt dat hij niet had hoeven ko
men. Als De Koyiing niets meer te
bieden heeft dan deze week hoeft u
hem niet meer te zien?
U weet, we zijn een gastvrij volk.
Dus minister De Koning mag al
tijd komen. Minister Van Agt
mag dat ook. We gaan pas weer
onderhandelen als het inderdaad
zin heeft.
- Begrijpt u dat hij in een moeilijke
positie zit door de bezuinigings
operatie van de Nederlandse re
gering.
Ja, maar wij kunnen natuurlijk
geen rekening houden met wat in
de Nederlandse Tweede Kamer
gebeurt. Dat speelt bij De Koning
wel een rol. Natuurlijk moetje er
begrip voor hebben.
Wij hebben het voordeel dat we
geen politici zijn. We hebben een
bepaald program uitgezet, be
paalde nationale doelen gefor
muleerd en die proberen we te
realiseren. Wij houden geen re
kening met politieke partijen of
hun achterbannen. Op het mo
ment dat ik als premier en leider
van de regering niet meer goed
functioneer, dan moet ik plaats
maken voor een ander. Dat zal het
volk, de mensen waaruit we
voortkomen duidelijk laten mer
ken.
- Denkt u dat Nederland nog een
beetje moet wennen aan die
nieuwe situatie?
„Nederland moet nog even wen
nen", lacht hij.
De Westduitse bondskanselier
Schmidt die dinsdag dit Russi
sche voorstel uit Moskou mee
nam werd weliswaar door Carter
geprezen voor de wijze waarop
hij de westerse belangen in Mos
kou had verwoord, maar Ameri
kaanse diplomaten lieten er geen
twijfel aan bestaan dat niet ge
sproken kan worden van „een
doorbraak" in de ijzige relaties
tussen Oost en West.
In Moskou werd het bezoek van
Schmidt wel als zodanig gekwali
ficeerd, maar tegelijk verklaard
dat van volledige terugtrekking
van Russische troepen uit Af
ghanistan geen sprake zal zijn.
Zoals bekend heeft de Ameri
kaanse president Carter dat een
voorwaarde genoemd voordat
het SALT 2-akkoord over beper
king van strategische kernwa
pens kan worden geratificeerd.
De Russische bereidheid om nu
wel over de middellange-af-
standwapens (die niet onder
SALT 2 vallen) te praten zonder
de eis dat de NAVO eerst het vo
rig jaar december genomen be
sluit om deze wapens te moderni
seren intrekt, zal „nauwkeurig
worden bestudeerd" luidde het
in zowel Brussel als Washing
ton.
Waarschuwing
NAVO-secretaris-generaal Joseph
Luns benutte de nieuwe kans op
onderhandelingen over de zgn.
Eurostrategische wapens voor
een ernstige waarschuwing aan
het adres van Nederland en Bel
gië. Zonder deze landen met na
me te noemen waarschuwde hij
tegen het in twijfel trekken van
de NAVO-beslissing om Pers-
hing 2- en Cruisekernraketten
voor de middellange afstand in
vijf Europese landen op te stellen
(de zgn. TNF-modernisering).
Nederland heeft in december een
voorbehoud gemaakt ten aanzien
van de plaatsing van Cruiseraket
ten met kernkoppen op Neder
landse bodem. De Belgische re
gering wil pas haar volledige me
dewerking aan de TNF-moderni-
sering geven als ze zelf heeft on
derzocht in hoeverre ontspan
ning en toenadering tussen Oost
en West mogelijk is. Vooral in
Amerika, maar ook in het Brus
selse NAVO-hoofdkwartier, be
staat nog steeds de vrees dat bei
de landen uiteindelijk onder
Russische druk „verder zullen
afdrijven" van het TN F-be
sluit.
Eerder op de dag had de Westduitse
regeringsleider Helmut Schmidt
het Westduitse parlement, de
Bondsdag, geïnformeerd over
zijn besprekingen met de Russi
sche partijleider en president
Brezjnjev.
Brezjnjev heeft overigens, aldus
Schmidt, laten weten dat even
tuele besluiten over onderhan
delingen tussen de beide we
reldmachten pas van kracht
kunnen worden als SALT 2
daadwerkelijk „onder dak is".
Het door Carter en Brezjnjev af
gesloten akkoord over beperking
van strategische wapens SALT 2
is nog altijd niet door het Ameri
kaanse parlement goedge
keurd.
Geen doorbraak
Schmidt beschouwde het aanbod
van Moskou niet als een „door
braak". „Het succes van de ge
sprekken, die moeilijk en lang
durig zullen zijn, is nog niet te
voorzien, maar ik acht een kans
aanwezig dat een ongeremde wa
penwedloop wordt voorkomen",
aldus de bondskanselier.
De kandidaat-kanselier van de
Westduitse oppositie, Franz Jo
sef Strauss, was daarentegen van
mening dat Schmidts reis „over
bodig en gevaarlijk" was. De
Beierse minister-president, die
onmiddellijk na de kanselier in
de Bondsdag aan het woord
kwam, zei dat de gesprekken tus
sen Schmidt en Brezjnjev niets
meer hebben opgeleverd dan de
vaststelling dat het „goed is ge
weest met elkaar te hebben ge
praat". Van komende onderhan
delingen tussen de Sowjet-Unie
en de Verenigde Staten kan vol
gens Strauss geen sprake
zijn.
Politieke waarnemers ii
wijzen erop, dat zich n
kwestie Afghanistan ei
wapenmodernisering
ressante maar ook gecompli
ceerde situatie ontwikkelt. De
Amerikanen hebben opgeroepen
tot een volledige Russische te
rugtrekking uit Afghanistan.
Daarna heeft men in Washington
tegenstrijdige verklaringen laten
horen overeen mogelijk verband
tussen de kwestie Afghanistan en
de ratificering van het Ameri
kaans-Russische strategische
(SALT)-akkoord. Wanneer Mos
kou nu zegt bereid te zijn om over
middellange afstandsraketten te
onderhandelen, dan is het de
beurt aan het Westen of aan Was
hington voor de volgende
„zet".
i Moskou
u rond de
de kern-
inte-
RENNEN VOOR GOED DOEL
De 21-jarige Terry Fox rent langs de parlementsgebouwen in de
Canadese stad Ottawa. Driejaar geleden moest zijn been worden
afgezet, toen het door kanker bleek aangetast. Nu loopt hij dwars
door Canada om geld bgeen te krijgen voor het kankeronder
zoek.
HOLLANDS BIER IN VS
De Verenigde Staten hebben vorig jaar hun bier vooral betrokken
uit Nederland. Met 227 miljoen liter bezette Nederland volgens
een gisteren in New York gepubliceerde statistiek, de eerste
plaats op de lijst van buitenlandse bierleveranciers aan Amerika.
Heineken was favoriet met een levering van bier aan de Verenigde
Staten ter waarde van 513 miljoen dollar. Deze brouwerij nam
daarmee 45 procent van de Amerikaanse bierimport voor haar
rekening.
KOEKJE VAN EIGEN DEEG
Enige jongelui hebben gisteren in Keulen flink wat teilen water uit
de Rijn uitgestort voor de ingang van het gebouw waar de West
duitse werkgevers hun kantoor hebben. Zij wilden op die manier
protesteren tegen de vervuiling die de industrie veroorzaakt.
„Wij willen jullie slechts teruggeven wat de industrie dagelijks in
de Rijn stort", motiveerden ze hun optreden. De organisatie van
werkgevers verzocht daarop de politie, de betogers te versprei
den, wat ze op een volgens de betogers correcte wijze deed.
TEHERAN (Reuter/DPA) - Vier
mensen, twee mannen en twee
vrouwen, zijn gisteren in het zui
den van Iran gestenigd. Voor het
eerst sinds mensenheugenis is
deze vorm van executie in Iran
uitgevoerd.
De vier waren ter dood veroordeeld
door een revolutionaire recht
bank wegens seksuele misdrij
ven. De twee vrouwen werden
veroordeeld wegens prostitutie
en het verleiden van jonge meis
jes tot ontucht. De ene man was
beschuldigd van homoseksuali
teit en overspel, de andere van
het verkrachten van een 10-jarig
meisje.
De vier werden eerst gemaskerd
met de zogenaamde doodskap en
vervolgens tot hun borst inge
graven in stenen. Daarna werden
ze doodgestenigd. Volgens een
rechtbankfunctionaris duurde
het 15 minuten voor ze dood wa-
Volgens de functionaris stond het
uitspreken van de veroordeling
tot do dood door steniging niet
noodzakelijkerwijs m verband
met de hernieuwde oproep van
ajatollah Chomeini de islam beter
te belijden. Maar op de vraag
waarom deze vorm van terecht
stelling met eerder was gebruikt
antwoordde hij dat "de recht
banken misschien de wetten van
de islam niet juist hadden toege
past".
Veel Iraniërs waren geschokt door
het nieuws van de stenigingen.
Van officiële of juridische zijde in
Teheran werd echter geen com
mentaar gegeven.
Een groep van ongeveer honderd
Iraanse vrouwen heeft gisteren
voor de presidentiële residentie
in Teheran geprotesteerd tegen
de verplichting voor werkende
vrouwen om met ingang van aan
staande zaterdag gesluierd op het
werk te verschijnen.
Ajatollah Chomeini had twee da
gen geleden opgeroepen tot her
invoering van de islamitische
kledingvoorschriften voor vrou-
FREETOWN (AFP) - President
Leopold Senghor van Senegal
heeft gisteren voorgesteld een
buitengewone topconferentie
bijeen te roepen om de proble
men betreffende de westelijke
Sahara tot een oplossing te bren
gen. Dit is gisteren vernomen uit
goedingelichte bron in de wan
delgangen van de topconferentie
van de Organisatie voor Afri
kaanse Eenheid (OAE) in Free
town.
Het voorstel is gedaan uitn;
het "comité van wijzen"
Guinee, Mali, Tanzania, Soedan,
Nigeria en de voorzitter van de
OAE zitting hebben. Volgens de
bronnen heeft de Senegalese pre
sident verklaard dat de voorzitter
van de OAE (president Stevens
van Sierra Leone), overeenkom
stig de beslissingen die in 76 in
Mauritius en in 1978 in Khartoem
zijn genomen, alle betrokken par
ijen en de leden van de ad-hoc-
commissie bijeen dient te roepen
om een besluit te nemen oyer het
bijeenroepen van een speciale
topconferentie.
Sen meerderheid van de lidstaten
van de OAE steunt de aanvraag
tot lidmaatschap van de westelij
ke Sahara, zo is gisteren uit wel
ingelichte bron vernomen. 26 van
de 50 OAE-leden staan achter de
aanvraag.
Volgens het handvest van de OAE
kan een onafhankelijke soeve-
rcinr staat to.-ti d-n v. ara,, ,-r
een gewone meerderheid daar
mee instemt. In het debat over de
westelgke Sahara dat nog steeds
doorgaat, betoogt Marokko, dat
aanspraak maakt op de westelij
ke Sahara, dat deze republiek
noch soeverein, noch onafhan
kelijk is.
