Armband uit tuinslang
Levenslang
gezond gebit
heel goed
mogelijk
Palmen
in de
huis
kamer
Maria Hees richt zich op originaliteit
Beiaarden eten verkeerd
Sags®
PAGINA 14
DINSDAG 1 JULI 1980
De ontwerpen van Maria Hees
Ik zou mezelf concurrentie
doen als een ontwerp zou
monden in een soort
koop. Maar het is al wel voorge
komen - met mijn schemer
lampje - dat een fabriek zo'n ding
in produktie nam. Nou, dat vind
ik dan best. De eerste heb ik he
lemaal zelf gemaakt. Wat zo'n fa
briek dan gaat doen, is voor mij al
niet interessant meer. Voor mij
wordt het weer tijd voor iets an
ders".
Maria Hees kan inmiddels al een
forse rij ontwerpen tonen. Van
zeer uiteenlopend karakter. Een
houten koffer met rolluikje als
opening, twee vergrootglaasjes,
te bevestigen op een trui, zodat de
„steek" naar voren wordt ge
haald, de rimpeltas, zeer geschikt
voor allerhande zaken en dan die
tl-verlichting.
Voorschakelaar en starter worden
Maria Hees keerde de zaken juist
om. Op een stuk glas monteerde
zij niet alleen de buis, maar star
ter en voorschakelaar krijgen
daarop ook een plaats, zichtbaar
voor het oog. Aluminium
plaatjes, eerst voorzien van een
kleur en vervolgens half omge
bogen, worden door Maria ge
promoveerd tot broches. Die
tuinslang om de arm staat ge
woon leuk en niet iedereen loopt
„Sieraden en kleine gebruiksvoor
werpen hebben me altijd ge
boeid. Ik vond het leuk om iets
van mezelf in een creatie te leg
gen. Ons eigen huis zijn we bezig
modern in te richten. Verwacht
dus van mij niet iets te vinden in
de klassieke stijl".
Maria: „Ik moet ervoor gaan zitten,
nadenken en vervolgens iets uit
tekenen. Weet je wat hét is? Het
ziet er eigenlijk allemaal simpeler
uit dan het is. Ik kan me voor
stellen dat iemand zegt dat is
toch niks, om van een tuinslang
een armband te maken. Nou, dat
mag worden gezegd, maar mijn
antwoord heb ik dan gauw klaar
Nee. maar je moet er wel opko
men. Je moet het bedenken. En
daar gaat het om".
Er hebben zich al veel
meld die het gaaskoffertje graag
zouden willen hebben. Vooral uit
de architectenwereld schijnt er
grote belangstelling te bestaan
voor het exclusieve gebruiks
voorwerp. „Ik zou wel willen,
maar ik kan het niet in serie ma
ken", zegt Maria beslist. „Ik heb
er geen tijd voor".
Tijdschriften
Voor haar geldt het parool om veel
in oude en nieuwe tijdschriften te
neuzen. Ideeën opdoen. In deze
branche deinst men er overigens
niet voor terug om te „pikken".
Maria Hees waakt ervoor om
creaties, die ze in het buitenland
aantreft, te imiteren. Niet leuk
meer. Maar je krijgt even een
schok als je je eigen zelfbedachte
tas op een gegeven moment in
een Italiaans winkeltje te koop
ziet staan.
„Tja, er wordt erg veel gepikt. Niets
aan te doen, helemaal niks. Er is
niets beschermd. Dus ze kunnen
hun gang gaan".
Maria's werk krijgt bekendheid.
Dat bewees de uitnodiging om
met negentien andere ontwer
pers mee te doen aan een reizen
de tentoonstelling, die in Stutt
gart is begonnen en wordt geor
ganiseerd door het ministerie van
CRM.
Van oorsprong is Maria Hees Eind-
hovense. Zeven jaar geleden
streek ze in Doetinchem r
Van hieruit bezoekt ze wekelijks
de grote steden, kijkt uit
nieuwe vindingen en geeft tussen
de regels door les in de Doetin-
chemse school Mater Dei in
vak handvaardigheid. Want han
dig is Maria met haar scala
gereedschap.
Maria Hees: „Ik moet altijd vi
lijk lachen om de reactie
mannen als ik iets wil kopen dat
dan toevallig heel gek wordt ge
vonden. Ik schijn binnen te drin
gen in de mannenwereld, als ik
vraag om een starter voor tl-ver
lichting. Zeg ik dat ik daar toe
vallig verstand van heb, dan moet
je ze zien kijken. Laatst kwam
een buurman bij mijn man
gen of-ie wist waarom zijn
lichting het niet deed. Mijn
vertelde toen dat hij er ook geen
verstand van had. Maar ik roep
mijn vrouw wel even. Nou, dat
kan dan gewoon niet".
„Ik maak geen dingen die niet vo
doende functioneel zijn. Daa
houd ik totaal niet van. Ze moe
ten ergens voor kunnen dienen
Ik houd van alle kleuren, x
rood, geel en blauw. Dus daarme
kan ik uit de voeten. Nou, bij e
kaar vind ik van mezelf dat
hard werk, hoor".
JOS DAMEN
DEN HAAG - Te veel ouders
denken nog steeds dat er pas
dagelijks aandacht moet
worden gegeven aan het gebit
van hun kind als het zijn of
haar mèlktanden en -kiezen
heeft verwisseld voor het
"vaste gebit". Een vervelen
de, maar vooral ook kostbare
misvatting: als het melkgebit
door tandbederf verloren
gaat, groeit het blijvend gebit
verkeerd. Dat moet dan weer
gecorrigeerd worden en
daarvoor zijn forse bedragen
nodig.
Deze raadgeving - en tientallen an
dere praktische tips - staan in het
boekje "levenslang een gezond
gebit", dat al in Zwitserland en
Duitsland verscheen en dat nu.
dankzij de financiële ondersteu
ning van een tandpastafabriek in
een oplaag van 400.000 exempla
ren op de Nederlandse en Belgi
sche markt verschijnt. De tekst is
geschreven door prof. dr. Th. M.
Marthalerrvan de Universiteit van
Zürich. In Nederland wordt het
boekje in roulatie gebracht via
tandartsen, mondhygiënistes,
drogisten en supermarkten.
Geen zoetigheid
De schrijver pleit voor het geven
van borstvoeding aan zuigelin
gen. Die voeding is minder zoet
dan flesvoeding. Het is namelijk
niet verstandig om zuigelingen
vanaf hun geboorte al aan zoetig
heid te wennen.
Voor kinderen die nog tandpasta
inslikken bij het poetsen, wordt
geadviseerd gewone tandpasta te
gebruiken in combinatie met
fluortabletjes. Pas later (bij onger
veer 4 jaar) kan fluoridetandpasta
worden gebruikt. Omdat een
'kind tot zijn 8e jaar nog de
handvaardigheid mist om zelf
goed te poetsen, kunnen de ou
ders ze beter helpen.
Het gebruik van fluoride tandpasta
met vruchtensmaak wordt afge
raden. Door de zoete smaak is het
kind geneigd de pasta door te
slikken, waardoor een overdose
ring aan fluoride zou kunnen ont
staan.
Als mensen, om welke reden dan
ook, tegenstander zijn van fluori
de-tandpasta, die nu al driekwart
van de Nederlandse markt heeft,
dan doen ze er wel verstandig aan
om, naast het twee- of driemaal
daags poetsen, één keer per week
een zogenaamd "fluoride-gelei"
rechtstreeks op het gebit van het
kind aan te brengen.
Scholen belangrijk
Prof. Marthaler juicht het toe dat op
steeds meer scholen in West-Eu
ropa les wordt gegeven in tand-
verzorging. Hij stelt echter dat er
tenminste 4 tot 6 lesuren voor no
dig zyn om kinderen op kleuter
en lagere scholen, onder toezicht,
samen goed te leren poetsen. Ook
moet tijdens die lesuren uitge
legd worden hoe en waardoor
gaatjes in het gebit ontstaan, zo
dat zij beter gemotiveerd zijn om
hun eigen gebit gezond te hou
den.
Schoolverlaters lopen extra risico:
de schooltandverzorging zorgt
niet meer voor voorlichting en
behandeling, de invloed van de
ouders neemt af en opeens moe
ten zij er zelf aan denken het gebit
regelmatig te poetsen en om
tenminste tweemaal per jaar naar
de tandarts te gaan. Juist óp deze
leeftijd treedt ook veel verborgen
cariës op: gaatjes tussen de tan
den en kiezen die niet met het
blote oog zichtbaar zijn. Mond
hygiëne, gezonde voeding en
fluoride zijn in deze fase dan ook
van groot belang.
In de puberteit moet ook extra aan
dacht worden besteed aan ont
stekingen van het tandvlees.
Ruim 90 procent van de kinderen
vanaf 12 jaar lijdt hier in meer of
mindere mate aan. Deze ontste
kingen leiden op den duur tot bo
tafbraak, terwijl door het terug
trekken van het tandvlees ook
tanden of kiezen verloren kun
nen gaan. Die zogenaamde "pa-
radontitis" kan door goed ge
bruik van speciale tandpasta's
echter volledig tot stilstand wor
den gebracht. Het symtoom is dat
het tandvlees snel bloedt, maar
nauwelijks pijn doet.
Samen doen
Prof. Marthaler adviseert de ouders
om samen met je kind de tanden
te poetsen. Het kind wordt hier
door beter gemotiveerd en het
poetsen met zijn tweeën of drieën
wordt daarmee een soort vanzelf
sprekendheid.
Sommige ouders denken dat een
kind suiker nodig heeft. Het te
gendeel is waar. al een paar
maanden na de geboorte is het
menselijk lichaam in staat om no-
rale zetmeelprodukten ^aardap
pelen, rijst, deegwaren enz.) om
te zetten in druivesuiker. Deze
suiker voorziet voldoende in de
behoefte. Voor kinderen in onze
westerse cultuur kun je nauwe
lijks meer verwachten dat zij na
elk snoepje hun tanden poetsen.
Als kinderen naar een feestje gaan,
kun je het beste de kinderen te
voren de tanden en kiezen met
een fluoride-gelei laten poetsen.
Deze gelei is vrijwel bij alle dro
gisterijen verkrijgbaar. Na het
feestje doet men goed aan de
kinderen suikervrije kauwgom te
geven. Door het kauwen wordt
namelijk 10 keer zoveel speeksel
geproduceerd en daardoor wordt
de ruimte tussen tanden en kie
zen goed schoongespoeld.
Fluorideren
Ook grootouders moeten ver
trouwd gemaakt worden met de
moderne opvattingen over tand-
verzorging. Dertig jaar geleden
kende zelfs de tandarts nog niet
eens alle oorzaken van tandbe
derf. Het kwam nogal eens voor
dat de tandarts toen de patiënten
adviseerde het poetsen stop te
zetten bij ontstoken tandvlees.
Tegenwoordig kan de wetenschap
zelfs exact uitrekenen hoe sterk
de tandbederf kan voorkomen:
het gebruik van een goede fluori
de-tandpasta in plaats van een
normale tandpasta vermindert
het aantal gaatjes met 20 tot 35
procent. Twee fluoride-behan
delingen per jaar bij de tandarts
of eenmaal per week het gebit
met een fluoride-gelei behande
len voorkomt 20 tot 40 procent
van de gaatjes.
Het dagelijks infemen van fluori
de-tabletjes levert 50 tot 70 pro
cent minder gaatjes en wie direct
na het snoepen zijn tanden poetst
kan rekenen op ongeveer 50 pro
cent minder tandbederf. Als alle
vier bovenstaande maatregelen
worden getroffen maakt men
kans ongeveer 90 procent van
gaatjes in het gebit te voorkomen.
DOETINCHEM - Maria Hees be
gint naam te maken als ontwerp
ster van algemene gebruiks
voorwerpen. Haar kunst richt
zich op vindingrijkheid, eenvoud
en originaliteit. Zo tovert deze
jonge Doetinchemse een modern
ogende schemerlamp uit twee
geperforeerde plaatjes alumi
nium, vervaardigt ze kleurige
armbanden uit een stuk tuins
lang en presenteert ze een exclu
sieve gaas-koffer waarvoor en
kele meters buigzaam gaas en
spinaker-doek zijn gebruikt.
Onder het motto „Je moet er maar
even opkomen?' maakt Marian
gebruiksvoorwerpen in aparte
vormen, waarmee ze eën sleur wil
doorbreken. Haar man, Peter van
de Ham, over haar vindingen:
„Ze maakt de dingen uit een soort
onvrede met de allang bestaande
normen. Een reactie op een teveel
aan bijvoorbeeld conservatief
uitziende koffers in de koffer-af
deling van een warenhuis'.
Juist nu blijkt dat de belangstelling
voor Maria's creaties groeiend is.
Opgeleid aan de Arnhemse
Kunstacademie richtte Maria
zich twee jaar geleden op het
ontwerpen van zaken, waaraan
slechts „een kwestie van den
ken" ten grondslag ligt.
Ogen open
Maria Hees: „Het is zaak om je ver
stand te laten werken en je ogen
altijd goed open te houden. Ik
bedacht van het begin af dingen
die ik zelf maakte. De toets voor
mij is de uitstalling in de Arn
hemse boetiek Ulla. Daar krijg ik
een aanwijzing voor de belang
stelling van mijn ontwerpen bij
het publiek. Niet iedereen is „in"
voor mijn spullen. Hoeft ook niet.
DEN HAAG - Veel bejaarden be
reiden en bewaren voedsel vaak
verkeerd. Dat concludeert het
blad Zuivel en Voeding. Bij ou
dere- mensen worden bepaalde
mineralen en vitamines niet meer
zo goed opgenomen en ook de
opname van eiwit uit de voeding
neemt af, aldus het blad. Toch
passen c^e meeste bejaarden hun
voeding niet aan deze verande
ringen aan. Zij blijven meestal op
dezelfde wijze eten.
Onderzoekingen naar de voeding
van bejaarden in Rotterdam en
Groningen hebben uitgewezen
dat er reden is voor enige zorg.
Het vetgebruik onder de onder
zochte bejaarden in Rotterdam
bijvoorbeeld lag erg hoog. Het
eiwitgebruik was te laag en de
voorziening van ijzer, foliumzuur
en vitamine B6 te gering.
- Diabetische verschijnselen ne
men met de leeftijd toe. Daarom
hebben zetmelen in de voeding
van bejaarden de voorkeur boven
de snel absorbeerbare suikers. In
het algemeen krijgen de bejaar
den vrij veel suiker naar binnen.
- Het is aan te bevelen op latere leef
tijd het vetgehalte te verminde
ren. Veel vet belast het spijsver
teringskanaal onnodig.
- Water is een voedingsmiddel dat
sterk wordt onderschat. Voor de
stofwisseling van bejaarden kan
water heel belangrijk zijn. Zij
zouden in elk geval 1,5 liter vocht
per dag moeten drinken om het
gevaar van uitdrogen te voorko-
De voeding zou eigenlijk moeten
bestaan uit een aantal kleinere
maaltijden.
Er is geen enkele reden om be
jaarden papkost" te geven. De
normale functies van het maag
darmkanaal kan daarmee onvol
doende in gang worden gehou
den.
Maria Hees is handig met veel soorten gereedschap
Er zijn vele soorten palmen, maar
geen enkele soort die in ons kli
maat buiten groeit. Bijna alle
maal horen ze in een tropisch
klimaat thuis en veelal zijn het
echte „gebruiksplanten": de sa
gopalm, kokospalm, dadelpalm
en de rotanpalm. In het subtro
pische klimaat van Zuid-Euro
pa zien we de dwergpalm (Cha-
maerops humilis) en dat is de
enige soort die in Europa thuis
hoort. Die palmsoort siert veelal
de boulevards van de badplaat
sen op.
Enkele palmsoorten zijn wel ge
schikt om in onze huiskamers als
potplant te gebruiken. Vooral in
de tijd van onze grootouders wa
ren palmen erg populair; op ie
dere bruiloft werd wel een Ken-
tia-palm (Howeia) cadeau gege
ven, dat hoorde er gewoon bij!
Later zijn de palmen enige tijd
helemaal in de vergetelheid ge
raakt, maar met de nostalgie
kwamen ook de palmen weer in
de huiskamers terug. Tussen
grootmoeders spullen hoort be
slist een palm of clivia te
staan!
Chamaedora
Een bekend palmpje dat helaas
geen goede Nederlandse naam
heeft. Het is een makkelijke plant
die met betrekkelijk weinig licht
genoegen neemt. Heel leuk is ook
de bloei van deze soort in de win
ter. De bloempjes l\jken op die
Dwergpalm
De bekende palm die we hierboven
al noemden en die in Zuid-Euro
pa voorkomt. In de huiskamer
wordt hij niet hoger dan ongeveer
één meter. De waaiervormige
bladeren bevinden zich aan het
uiteinde van de lange stelen. De
palm mag 's zomers best in de
volle zon staan, eventueel buiten,
en hij kan dan ook vrij veel water
hebben.
Kentia-palm
Een ideale plant voor onze huiska
mer; heeft niet veel licht nodig,
niet te veel water geven (pas op
voor natte voeten!), groeit vrij
langzaam en kan ook 's winters
wel in de huiskamer blijven
staan. Bruine punten kunnen
ontstaan door gieten met te kalk-
rijk water of doordat er steeds te
genaan gelopen wordt. Bij ver
potten altijd de bekende diepe
palm-potten gebruiken.
Kokospalm
Eveneens een langzame groeier,
waarvan de geveerde bladeren
zo'n 1,5 meter hoog kunnen wor
den. De plant staat graag op een
lichte plaats zonder zon en wil
vrij veel water hebben. Door uit
drogen van de potkluit of bij dro
ge lucht ontstaan snel bruine
punten aan het blad. Als de plant
's winters te koud staat, worden
de bladeren geel.
Dadelpalm
De dadelpalm staat 's zomers graag
buiten op een niet al te zonnige
plaats. In de zomer vrij veel water
en in de winter minder water ge
ven en op een koele, vorstvrye
plaats zetten. De stevige, geveer
de bladeren kunnen bruine pun
ten krijgen door te hard water, te
veel water in de winter of door
een uitgedroogde potkluit.
Washingtonia
Een waaierpalm met typische, dra
derige bladeren, die tot een be
hoorlijk grote plant kan uit
groeien. De plant staat 's zomers
graag buiten op een beschaduwd
plaatsje en wil dan vrij veel water.
Vorstvrij laten overwinteren en
minder water geven. Verpotten is
zelden nodig, meestal kunt u vol
staan door de bovenste laag aarde
te vervangen. Bij afknippen van
de bruine punten, ongeveer een
millimeter laten zitten.
Zelf vermeerderen
Van de palmsoorten wordt de da
delpalm het meest door liefheb
bers gekweekt. U kunt daarvoor
de pitten gebruiken van de ge-
confijte dadels, maar ook de gele
dadels uit kerststukjes leveren
goed zaad. De harde pitten moet
u eerst enige dagen in water we
ken op een warm plaatsje, bij
voorbeeld boven de verwarming.
Dat bevordert de kieming. Dan
pot u de pitten op in een vochtig,
zanderig grondmengsel en doet u
een plastic zakje om de pot heen.
Het duurt vaak erg lang voordat
de pit gaat kiemen; eerst komen
de witte wortels en dan de lint
vormige bladeren. Daarna volgen
driedelige lintvormige bladeren
en pas na enkele jaren komen de
geveerde palmbladeren. De jon
ge plantjes goed tegen de zon be
schermen.
Ook de andere palmen kunnen uit
zaad vermeerderd worden. Het
kiemen duurt in de meeste ge
vallen nogal lang. U moet wel al
tijd voor voldoende bodem-
warmte en een vochte atmosfeer
zorgen. De Chamaerops is nog
het best uit zaad op te kweken.
Palmzaad is niet overal goed ver
krijgbaar. U kunt eventueel bij
uw bloemist vragen of hij het
voor u bestellen wil.
SSS vaji
Poetsèn, ook het melkgebit
