Het
W
k
0
ilt voor de
„Br
is van Li
anghout"
Eerste paal voor nieuw
buurthuis in Meerburg
De op- en
neergang
vaneen
autobus-
onderneming
Renovatie kost ruim zes ton
TER AAR - Vandaag is er een eind gekomen aan een stukje
busgeschiedenis: de vier lijnen die de N.A.L. vanuit Ter
Aar heeft onderhouden, zijn met ingang van vandaag
voortgezet door de in Utrecht gevestigde NS-dochter
Centraal Nederland.
1
Daarmee is een eind gekomen
aan een bijna 57-jarige bus
historie, die op 3 september
1923 begon. De rijksbijdra
gen in de verliezen van het
openbaar vervoer zijn niet
voldoende geweest, om de
Ter Aarse familie-onderne
ming van een definitieve on
dergang te redden.
Hieronder het verhaal van de op- en
neergang van een busbedrijf.
Voor wie het nog niet wist eerst
even deze plaatsbepaling: de let
ters N.A.L. staan voor Nieuw
koop-Alphen-Leiden, het oudste
traject dat door de firma Lang-
hout werd bereden. En om dat
traject draait het ook vandaag de
dag nog, met inbegrip van de ves
tigingsplaats Ter Aar die op bo
vengenoemde route ligt, zonder
apart in de bedrijfsnaam te wor
den genoemd.
De routes van de N.A.L. liggen in
een waterrijk gebied van Zuid-
Holland. De lijnen lopen langs
bekende namen als Braasse-
mermeér en Langeraarse- en
Nieuwkoopse Plassen. Dat hield
al vanaf het begin van de exploi
tatie in, dat de bussen - zo klein
als ze toen waren - zich soms
maar met moeite van een plaats
op de "weg" konden verzekeren.
Want zo breed waren die wegen
in 1923, toen de N.A.L. van start
ging, nog niet.
Oprichter Piet Langhout (rechts) samen met chauffeur Johan de Leeuw vereeuwigd tijdens t
Bloemendaal. De rit werd in 1926 gemaakt met een Dodge en een T-Ford.
T-Fordje
Die beginjaren werden bij de
N.A.L., zoals bij.zoveel busbe
drijven in die dagen, gekenmerkt
door een hobbelend T-Fordje met
spaakwielen, twee reserveban
den opzij gemonteerd en een ge
wicht van slechts 1744 kilogram.
De N.A.L. werd opgericht door Pie-
ter Langhout, de vader van de
huidige eigenaar van het bedrijf.
Langhout sr. werkte aanvanke
lijk samen met twee anderen en
hij was tevens de eerste chauffeur
van het bedrijf. Al spoedig trad
zijn broer bij hem in dienst en al
even spoedig kwam er meer ma
terieel. j
In 1926 kocht Langhout de hele
zaak op en begon hij als "firma",
terwijl er in 1928 een woonhuis
met garages voor de jonge bus
onderneming werd gebouwd.
In 1925 kon Langhout al over een
20-persóons Dodge beschikken.
Maar de "gay-twenties" waren
tegelijk ook de jaren van de felle
concurrentie. De heren Reingoud
en Keessen zagen ook wel wat in
de route Ter Aar-Leiden. Deze
twee ondernemende Woubrug-
genaren openden al op 4 decem
ber 1922 vanuit hun woonplaats
een busdienst.
Goederen
De N.A.L. intussen groeide ge
staag. Langhout wist zijn concur
renten - naast de Woubrugse
ADWAL was er nog de Alphense
MODA - het hoofd te bieden, ja,
zelfs geleidelijk aan over te ne
men. Met een stuk of vijf bussen
reed Langhout over de route
N ieuwkoop-Alphen-Leiden.
Omdat er in de begiry aren van het
bedrijf nog maar weinig r
gebruik maakten van de lijndien
sten, moesten de ritten rendabel
worden gemaakt door goederen
vervoer. Aan de ene zijde van de
bus waren zitplaatsen, terwijl alle
mogelijke en onmogelijke goede
ren de overige ruimten innamen.
Toen de N.A.L. nog over de "lage
zijde van de Rijndijk van Alphen
aan den Rijn naar Leiden reed,
moest men wel eens knokken
met de concurrenten van de Mo
tor Omnibusdienst Alphen om
een paar passagiers. Het ging er
dan om wie - de N.A.L. en de
MODA bereden hetzelfde traject
- van de twee het eerst de boeren
van Koudekerk meenam naar
Leiden. Dan werd er wel eens een
paar minuten vóór de dienstre
geling gereden om als eerste het
"vrachtje" te kunnen oppik
ken
Bootdiensten
Met een stuk of vijf bussen, een wa
genpark bestaande uit enkele
overgenomen bussen van Kees
sen uit Woubrugge en een fraaie,
door Langhout nieuw gekochte
Büssing, ging de N.A.L. de oor
logsjaren in. Gedurende deze pe
riode werd er maar weinig gere
den. Ten eerste omdat er geen
brandstof meer was en de bussen
zo goed en zo kwaad als het ging
reden met een houtgasgenerator,
en bovendien omdat, vooral te
gen het einde van het laatste
oorlogsjaar, de bombardementen
het rijden welhaast onmogelijk
maakten. Daarnaast moest men
er voor oppassen dat de Duitsers
de bussen niet in beslag namen.
Toen het rijden helemaal niet meer
mogelijk was huurde Langhout
een boot van redery Harland uit
Leiden en werd er tweemaal
daags van Leiden naar Ter Aar
gevaren. De N.A.L.-chauffeurs
werden conducteur op de boot.
De toeloop was zo groot dat de
N.A.L.-mensen snel af móesten
varen, anders kregen ze nog een
pak slaag van degenen die niet
mee konden. Later, toen de be
schietingen vanuit de lucht
steeds heviger werden moest ook
deze vorm van openbaar vervoer
worden opgeheven. De "boot van
Langhout" heeft haar diensten
ongeveer een half jaar kunnen
uitvoeren.
Uitbreiding
Ondanks de oorlogsomstandighe
den breidde het bedrijf van
Langhout zich gestaag uit. Op 1
november 1940 werd de ADWAL
van Keessen uit Woubrugge
overgenomen. Van A. van
Rooyen uit Woerden werd de lijn
Woerden-Nieuwkoop vice versa
overgenomen, zodat nu de lijn
Leiden-Woerden als één geheel
kon worden bediend. De tweede
net-uitbreiding in de oorlog had
plaats op 15 mei 1942 toen de lij
nen van G. Koppenol uit Nieuw-
veen, die op Amsterdam en Uit
hoorn reed, overgingen naar
Maarse Kroon, met uitzonde
ring van het gedeelte Langeraar-
Ter Aar-Kattenbrug-Nieuwveen,
dat vanaf die datum door de
N.A.L. als ringlijn werd bereden.
Weliswaar kwamen de
N.A.L.-bussen al voor de oorlog
in Nieuw veen en Langeraar.
maar alleen op yrijdag in verband
met een marktdienst op Leiden.
Bellenwagens
De eerste jaren na de oorlog was het
moeilijk om aan nieuwe bussen
te komen. Onderdelen en bussen
moesten worden geïmporteerd
uit Engeland en Amerika. Zo
reed de N.A.L. met twee zoge
naamde "bellenwagens". Bussen
kon men ze moeilijk noemen,
want het waren kleine vrachtwa
gens waarin provisorisch plaats
voor ongeveer veertien passa
giers was gecreëerd. Pas in het
begin van de jaren vijftig waren
er weer wat meer en betere bus
sen beschikbaar die de
toeloop van reizigers konden
verwerken.
Direct na de oorlog was er in het
begin meestal maar één bus per
rit beschikbaar. De diensten wa
ren gereserveerd voor abonne
menthouders; anderen kwamen
soms nauwelijks aan bod. 's
Avonds en op zon- en feestdagen
werd vlak na de oorlog nog niet
gereden. Maar zoals gezegd, ge
leidelijk aan kwamen er meer
bussen beschikbaar. In 1946
kocht Langhout er drie, in 1947
maar liefst zes en het jaar daarop
wéér een. In 1948 kon het reizi-
gersvërvoer weer enigszins nor
maal worden genoemd.
De na-oorlogse periode wisselde
het lijnennet vrij sterk, met lijnen
die verschenen en weer verdwe
nen. Zo heeft de N.A.L. ook nog
gereden naar Bodegraven (van
1948 tot 1955), naar Wilnis (tot
1965) en gedurende een periode
in 1964 van Woubrugge recht
streeks naar Alphen.
Door de opkomst van de auto in het
begin van de jaren zestig, ver
dween de bus naar het tweede
plan. Het vervoer bij de N.A.L. -
en trouwens bij alle busbedrijven
in Nederland - liep zo hard ach
teruit, dat het Rijk ingreep. Grote
financiële injecties moesten de
bus van de ondergang redden. De
rijksbemoeienis had echter ook
tot gevolg dat er werd gestreefd
naar een zo economisch mogelij
ke opzet van het streekvervoer.
Het resultaat was dat vele busbe
drijven werden samengevoegd.
Zo verdwenen de afgelopen jaren
tal van particuliere ondernemin
gen: Maarsse Kroon en NBM
werden Centraal Nederland, Ci-
tosa uit Waddinxveen ging een
samenwerking aan met de WSM.
In Groningen en Limburg slok
ten respectievelijk de GADO en
het VSL een aantal kleinere be-
drijfies op. De N.A.L. behoorde,
samen met Verhoef uit Wou
brugge, tot de laatste kleine be
drijven die het hoofd nog een
tijdlang boven water konden
houden. Nu is ook voor de N.A.L.
het doek gevallen. Voor eigenaar
Piet Langhout rest nog slechts de
hoop, dat hij erin zal slagen om
samen met zijn zoon Peter, het
touringcarbedrijf te kunnen
voortzetten.
HANS VAN DER WERELD
Wethouder Tesselaar: „Het was blufpoker
LEIDEN - Als je wat wilt, dan kan er een hoop. Volgens
wethouder Tesselaar wordt het nieuwe, stenen clubhuis
in Meerburg onder dat motto gebouwd.
Tien jaar na de oprichting van de
buurtvereniging is een opmars
van een stenen clubhuis in de
wijk niet meer te stuiten. Gister
middag kon de heer J. van Don
kelaar van het ministerie van
CRM de eerste paal "slaan": hij
hield het touw vast waaraan de
hei-installatie was verbonden.
Het nieuwe "klein Matilo" komt
pal naast het houten exemplaar te
staan, waarschijnlijk als een soort
schril contrast. De stichting
Meerburg heeft dan ook jaren
lang reikhalzend naar een nieuwe
behuizing uitgezien. Nadat veel
buurtaktiviteiten jarenlang ge
woon in de open lucht werden
gehouden of in inderhaast be
schikbaar gestelde ruimten kon
er uiteindelijk in 1975 een houten
gebouwtje komen in de Zaan-
straat. Mogelijk gemaakt danzij
bemoeienissen van de Leidse
Jeugd Actie en financieel ook
dankzij de 550 buurtbewoners,
die donateur waren. Het houten
"Klein Matilo" kwam er. mét de
mededeling dat de behuizing
slechts tijdelijk was. CRM wilde
best subsidie geven - mits binnen
twee jaar na opening van het
noodgebouw de eerste paal de
grond in zou gaan voor een defi
nitief pand. Helaas kon het be
stuur van de Stichting Meerburg
niet aan die voorwaarde voldoen.
Water ook kwam - geen subsidie.
Het klein Matilo bleek als snel te
klein voor de vele buurtaktivitei
ten. Zo nijpend werd de (huisves-
tings) nood dat jongeren uit
Meerburg wethouder Tesselaar
vorig jaar een "witboek" kwamen
aanbieden. Een witboek met als
ondertiteling: "Waarom clubhuis
Klein Matilo te klein is".
Dat (mede) hun wens zo snel zou
worden ingewilligd hadden de
jongeren waarschinlijk niet kun
nen vermoeden. Al snel daarna
vond een oplettende ambtenaar
op het Stadhuis uit dat er ergens
nog een "potje" te vinden was. Bij
de aanvullende werken in Arn
hem bleek 3'fe ton over te zijn.
Een stenen olubhuis echter zou.
zo becijferde het college, zö'n 6'fe
ton meer kosten.
Wethouder Tesselaar gistermid
dag: Ik zei toen al: wie dan leeft,
die dan zorgt". De wethouder
kreeg gelijk. Begin januari kwam
er een brief van het ministerie
binnen: voor de bouw van Klein
Matilo werd geen 3V2, maar 9*/a
ton gereserveerd. En volgens
Tesselaar kon "dat kleine gaatje"
van 50.000 gulden ook snel wor
den gedicht. Waarna er pijlsnel
tekeningen moesten worden ge
maakt. "Het was blufpoker" al
dus de wethouder. "We zeiden
dat alles allang klaar was maar er
was nog helemaal niks". Twee
weken later lag het uitgewerkte
bouwplan al klaar. Daarmee wa
ren alle problemen nog niet in
één klap opgelost. Volgens de
voorwaarden van het ministerie
moest voor 1 april dit jaar de eer
ste paal de grond in. Een laconie
ke Tesselaar: "Maar de soep
wordt nooit zo heet gegeten, dus
we zijn gewoon nu begonnen".
Na geplande nieuwbouw in
Noord, Groenoord en het Mors-
kwartier krijgt ook Meerburg een
definitief clubgebouw. Een goe
de ontwikkeling, zameende Tes
selaar in zijn laatste optreden als
welzijns-wethouder. Het enige
Tegen slagboom
LEIDEN - Een hoge vrachtauto
met oplegger heeft gistermiddag
met het dak een slagboom van de
Leiderdorpse brug verbogen.
De vrachtauto stond in de file te
wachten voer het rode stoplicht.
Het licht sprong op groen. De file
zette zich in beweging.
De vrachtwagenchauffeur uit Sij-
bekarspel had niet in de gaten dat
de brugwachter intussen de slag
bomen liet dalen. Hij trok op en
nam een slagboom half mee.
dat hem, of liever, opvolger Van
Dam zorgen zal baren is het dek
ken van de exploitatie. Meer
ruimte betekent meer energie
kosten en meer personeel. Het
ministerie heeft de begrotingen
van de club- en buurthuizen met
1% bekort. Volgens de bewinds
man zijn overal energie-bespa
rende maatregelen getroffen zo
dat men het wel met een procent
minder afkan. Maatregelen die
volgens Tesselaar helemaal (nog)
niet zijn getroffen.
In de praktijk komt het er du op
neer dat andere clubhuizen iets
zullen moeten inlevern.
Zover is het nog niet. Over onge
veer een jaar zal het echte "Klein
Matilo" er pas helemaal staan. De
bouw, .aannemer is de firma
Noorlander, gaat na de bouw
vakvakantie van start. Overigens
wordt de bouw uitgevoerd door
een team van leerlingen. Acht
timmerlieden en vier metselaars
zullen het vak ip de praktijk leren
door te bouwen aan het clubhuis.
an Donelaar slaat de eerste paal z
1 Meerburg.
LEIDEN - "Goed gerestaureerd.
Knap vakwerk. Ik heb bewonde
ring voor de manier waarop de
architect dit vervallen pand heeft
opgeknapt". Met deze woorden
overhandigde mr. D. E. Krantz,
voorzitter van Diogenes Leiden
gistermiddag de eerste sleutels
van een gerestaureerd pand aan
de Hogewoerd 32. Do bewoners
verhuizen morgen al naar het
huis, dat eigendom is van Dioge
nes. een stichting die zich bezig
houdt met het opknappen van
monumentale panden.
De restauratie heeft heel wat voe
ten in aarde gehad. Augustus vo
rig jaar begon de Leidse architect
W. Hofman aan de klus. "Het was
een moeilijke restauratie", zegt
Krantz. "We moesten namelijk in
het pand drie aparte woningen
maken".
"Ingrijpend was het zeker", vult ar
chitect Hofman hem aan. "Oor
spronkelijk was het een winkel
met daarboven een woonhuis.
Het was onze taak om de sfeer
van het huis, dat uit de zestiende
eeuw dateert, te behouden. En
dat was niet bepaald makkelijk.
Restanten van balklagen waren
overgebleven. Die verkeerden in
redelijke staat, maar ze voldeden
n iet echt meer aan de eisen van de
-
"Wat we nu precies hebben ge
daan? We hebben aan de gevel
veel veranderd, de achtergevel is
deels nieuw opgetrokken en we
hebben een nieuw dak op het
huis gezet. Er zat een plat dak op,
Architect Hofman draagt de sleutels van hel gerestaureerde pand c
aan mr. D£. Krantz, voorzitter van Diogenes Leiden.
dat volgens mij niet echt paste in
het patroon van de binnenstad".
De totale kosten van het project
bedragen ryirp zes ton. "Dat is
niet gering voor één huis", zegt
Krantz. "Maar ja, wat wil je: het
valt achteraf altijd tegen". "Ei
genlijk is het nog een eenvoudige
restauratie", zegt Hofman. "We
hebben nog hét een en ander
weggelaten, omdat het geld er
niet voor was. Eigenlijk had ik
nog een ton extra moeten heb
ben. Dan was het nog mooier ge
worden".
Omdat de restauratie zo duur was
moeten de bewoners wel zo'n 800
gulden huur per maand betalen.
"Dat is inderdaad veel geld", zegt
Krantz, "maar we moeten het wel
vragen willen we onze kosten een
beetje dekken".
Een van de grote moeilijkheden
waar de stichting nu mee wordt
geconfronteerd betreft de subsi
dieaanvraag. Krantz: "Die loopt
al enkele jaren. Een tijdje geleden
hebben wij op basis van onze be
rekeningen een aanvraag inge
diend van 150.000 gulden. Het
probleem is dat wij daarover nog
geen definitief uitsluitsel hebben
gehad. Wij hebben dus nog geen
cent binnen. Vervelend. Maar
wat doe .je eraan?".
"Het geld moet Wel als de gesmeer
de bliksem binnenkomen", ver
volgt hij, "want anders komen wij
goed in de problemen. Projecten,
die wij willen uitvoeren, komen
dan in de knel. We hebben overi-
Het gerestaureerde pand
gens pas de laatste tijd proble
men met subsidieaanvragen. Ik
denk dat dat komt doordat deze
subsidie van het ministerie van
volkshuisvesting/ruimtelijke or
dening moet komen. Met CRM
hebben wy altijd veel minder
moeite".
"Ik blijf het beste maar hopen",
zegt Hofman. "Ik heb overigens
begrepen dat de subsidie onder
weg is. Dus dat komt wel goed".
Vakantiebezigheden
(1)
Clubhuis "Morschwijck" aan
de Topaaslaan 19 zet de
vakantiebezigheden morgen
voort met een dagtocht naar
De Efteling. Van half negen 's
ochtends tot half vijf 's mid
dags duurt de tocht die spe
ciaal is bestemd voor kinde
ren van 4 tot en met 12 jaar. De
kosten zijn f 12.50 en het aan
tal beschikbare plaatsen is
beperkt.
Vakantiebezigheden
(2)
Buurthuis "Groenoord" aan de
Musschenbroekstraat 25
trekt morgen naar het zwem
bad. Iedereen die een diplo
ma heeft mag mee. De kosten
zijn twee gulden en de deel
nemers vertrekken om elf uur
op de fiets. Om drie uur is ie
dereen weer terug bij het
buurthuis.
V akantiebezigheden
(3)
In clubhuis "Klein Matilo" aan
de Zaanstraat 126 worden
morgen poppenkastpoppen
en een poppenkast gemaakt.
Dat gebeurt zowel in het och
tendprogramma (van 10.30 tot
12 uur) als in het middagpro
gramma (van 13.30 tot 15 uur).
De kosten bedragen f 0.75 per
dagdeel en elk kind: van 4 tot
12 jaar is welkom.
Duivensport
LpV. "De Snelvlieger" hield een
wedvlucht vanaf Corbeil met
149 duiven. De uitslag was: 1
C.v.d Berg,2. N. Bink,3,10. H.
Montanje4. F. Compier, 5. J.
Groenenduik, 6. Gebr. v.d.
Heijden, 7. J. Degen en Zn., 8.
A. Compier9. A. Witteveen.
Verder werd met 192 duiven
gevlogen vanaf <Noyon. De
uitslag: l.F.v'. Seggelen, 2. F.
Compier, 3. M. de Lange en
Zn. ,4. Gebr. v.d. Heijden, 5. A.
Witteveen, 6. N. Bink. 7. F.
Heemskerk, 8.J.den Dunne en
Dr.9. J .v.Seggelen,10.P.v.d.
Tuin.
