11 Vele uren spanning; op kookpunt
Wiegel: plan verlaging
topsalaris in september
GEZELLIG, ZO'N LAATSTE DAG OP BINNENHOF
10,27%
Uitstel besluit hypotheekrente
Voortbestaan kabinet-Van Agt twaalf uur aan zijden draad
Hoge rente en uw geld blijft
dagelijks opvraagbaar.*
NMB
Kamer is
het niet
eens met
uitleg
Wiegel
VRIJDAG 27 JUNI 1980
iliMilT.liN
DEN HAAG - Gezellig zon
laatste dag op het Binnenhof
voor de vakantie van de da
mes en heren parlementariërs
begint. Dat is echt een attrac
tie voor dagjesmensen.
Trouwens, straks valt het ka
binet, dat willen we ook wel
eens meemaken.
Het is dan ook druk op het plein
voor de Ridderzaal, als daar
donderdag tegen één uur de
traditionele openluchtbarbe
cue voor de volksvertegen
woordigers. het kamerperso-
neel en het hele parlementai
re circus begint.
Toeristen dringen op om te zien,
hoe hun favoriete politicus
een hap sate van het stokje
rukt. Journalisten vragen,
wie die mooie vrouw toch is
die kamerlid zus en zo deze
keer bij zich heeft, en nog wel
zo gewaagd in het zo-
merbloesje.
En wat heeft de Stichting Voor
lichtingsbureau Vlees,
Vleeswaren en Vleesconser-
ven weer zijn best gedaan met
die batterij barbecues.
Half drie, de barbecues doven
en de flessen rode wijn wor
den weer ingeladen. Een
beetje snel, want een paar jaar
geleden liep zo'n feest zo uit
de hand, dat de stenografi
sche dienst van de Kamer
eerst de roes moest uitslapen
en toen pas de parlementaire
- 17.05 uur: Daar verschijnt mi
nister Van der Klaauw in de
Kamer. CDA'er Jan Nico
Scholten mag beginnen, want
vorige week is zijn motie aan
genomen waar het nu om
gaat.
Andere sprekers volgen, en tot
ieders verrassing sluit om tien
over zes Lubbers de rij. Wordt
het menens? "Het hele kabi
net staat voor zware proble
men. Daar is veel moed voor
nodig. Diezelfde moed zal in
het kabinet nodig zijn om een
crisis te vermijden, een crisis
die ik met klem ontraad, een
crisis die ik het heersende re
gime in Zuid-Afrika niet gun:
Kabinet, bezin u! Wat is echte
moed?"
Dat is een goede vraag, zal later
in de nacht blijken.
Eten.
Tegen acht uur gaan we weer
verder. De dagjesmensen
stromen weer toe. Uit Gro
ningen is een mevrouw ge
komen die zegt sinds 13 jaar
altijd meteen op de trein te
stappen als ze een crisis ruikt.
De Kamer ruimt eerst wat
kleine onderwerpjes op.
- 21.20 uur:
Voorzitter Dolman meldt, dat
het kabinet nog steeds aan de
overkant bijeen is, en nog wel
een uurtje nodig heeft voor de
olieboycot.
- 22.30 uur. Nou gaat het toch
wel erg lang duren, zeg.
- 00.10 uur: CDA'er Scholten
spreekt in de frisse buiten
lucht ontspannen met ver
slaggevers van ochtendbla
den die gretig optekenen: „De
CDA-fractie staat onverdeeld
achter het standpunt, dat die
olieboycot van Nederland er
nu moet komen". Zozo, dat is
flinke taal. Gauw naar de
krant bellen.
- 00.34 uur: Ze zijn eindelijk
klaar aan de overkant. Van
Agt en Van der Klaauw achter
de regeringstafel. De premier
voert zelf het woord. Hij praat
meer dan een half uur aarze
lend, zegt alles drie keer. In
het kort: geen Nederlandse
olieboycot nu, maar eerst
peilen bij België, Luxem
burg, Denemarken en andere
Scandinavische landen of die
willen meedoen. Dat is effec
tiever.
- 00.55 uur: Lubbers wil met
zijn fractie een half uurtje na
denken over deze boodschap.
Den Uyl loopt grijnzend rond.
Scholten stapt verbitterd uit
ziin bankje.
01.55 uur: De CDA-fractie is
klaar, eindelijk. Lubbers aan
het woord. Hij vraagt het ka
binet wat het zal doen als die
andere landen die nu worden
gepolst geen zin hebben om
mee te doen met de olie-boy
cot. Zet het kabinet dan als
nog een eigen Nederlandse
boycot door? „Maar ik vraag
niet om een antwoord op deze
vraag, ik vertrouw het kabi
net". Verontwaardigd gesis
op de publieke tribune. Lub
bers stelt het kabinet gerust
„Het overgrote deel" van de
CDA-fractie zal genoegen
nemen met de gedane toezeg
gingen. Maar hij waarschuwt
voor alle zekerheid zijn club:
„Echte moed is voor mij niet
te zeggen: kabinet ga heen,
maar kabinet ga door".
En dan weer CDA'er Scholten.
Hij houdt vol, maar moet er
kennen dat hij niet meer na
mens de CDA-meerderheid
kan spreken, die vorige week
nog achter hem stond. Als hij.
Scholten. moet kiezen tussen
het voortbestaan van het ka
binet en steun aan de onder
drukten in Zuid-Afrika, dan
kiest hij voor het laatste.
Het is doodstil in de grote
zaal.
Voorzitter Dolman schorst, het
kabinet moet weer even na
denken over een ant
woord.
- 03.10 uur: De zwaarbeschon-
ken man, die al urenlang bui
ten op het Binnenhof rond
hangt en luidkeels hel en ver
doemenis over Van Agt af
roept, wil het kamergebouw
in. De bode weigert hem de
toegang niet, maar blijft in
zijn buurt. Ook minister Pais
stapt parmantig binnen, rad
pratend en frisgewassen.
- 03.20 uur: Van Agt is klaar, dat
is snel. Hij deelt in trage zin
nen mee, dat het kabinet ..niet
nu reeds" kan meedelen hoe
het zal handelen als andere
landen de olieboycot niet
steunen. Lubbers wil het op
eens toch wel graag iets dui
delijker hebben, maar krijgt
hetzelfde antwoord: „Dan
staat het kabinet voor de
vraag of het een eenzijdige
olieboycot moet afkondi
gen".
- Weer een schorsing
- 04.15 uur: Scholten breekt als
eerste grimmig door de gor
dijnen de Kamer in. Lubbers
lacht. Den Uyl stopt behoed
zaam zijn sigarenpeuk terug
in de doos, er gaat gestemd
worden over de motie-Ter
Beek waarin wordt gevraagd
om een onverkorte uitvoering
van de motie-Scholten.
Het stemmen: telkens als een
CDA'er zich voor de motie
van de oppositie meldt, gaat
een sst en ooh door de hoge
koepel. Voorzitter Dolman
kijkt verstoord naar de mee
levende kiezers.
Lubbers, „overgrote meerder
heid" voor het kabinet valt
tegen, 13 CDA'ers zijn uit zyn
boot gevallen en de motie is
aangenomen. Applaus, maar
dat mag niet van Dolman.
Vreemd trouwens, dat WD'er
Keja niet stemde, hij is er toch
wel. Hij blijkt, door drankge
bruik niet geheel bewust van
zijn onmisbaarheid, achter de
gordijnen te zijn geparkeerd.
- 04.30 uur: Lubbers, opeens
heel strak en wit achter in de
bankjes.
Den Uyl wil weten van Van Agt
wat hij daar nu wel van vindt
de motie-Ter Beek is aange
nomen, die opnieuw een on
middellijk Nederlandse olie
boycot van Zuid-Afrika eist.
Wil Van Agt niet een verkla
ring afleggen?
Van Agt staat half op en zegt
zachtjes: „Nee meneer de
voorzitter". Verbaasd geroe-
Den Uyl wil weten of het kabi
net deze keer deze motie wèl
zal uitvoeren.
Van Agt gaat nu echt staan, en
biecht op dat dat niet de be
doeling is.
Den Uyl, zalvend: „Dat ver
baast mij niet. Ik voel mij ver
plicht nu een motie van af
keuring over het kabinetsbe
leid in te dienen
Na twaalf uur opdrijven en af
matten is het zover de oppo
sitie legt aan voor het dodelij
ke schot. Dertien CDA'ers
hebben meegedaan aan de
drijfjacht, maar zullen ze ook
durven schieten?
Maar eerst weer vergaderen her
en der.
- 05.00 uur precies: Lubbers
deelt weer mee. dat het over
grote deel van de CDA-fractie
de dodelijke motie van afkeu
ring niet zal steunen. Een deel
van de CDA'ers, die net nog
wel de olieboycot opnieuw
eiste, is nu toch tevreden ge
steld. zegt hij. ..Onze opzet
was het kabinet te brengen tot
een effectiever beleid ter be
strijding van de apartheid.
Van Agt zit muisstil, in de loges
voor gasten en hoge ambtena
ren buigt men zich over de
balustrades. De namen der
leden worden weer luidkeels
afgeroepen, gevolgd door hun
voor en tegen. Scholten is de
eerste die zijn voor roept.
Keja is weer opgekalefaterd en
roept tegen.
Het aantal CDA'ers dat net nog
voor was slinkt tot zes, nog
voor het einde van de stem
ming is het duidelijk: het
schot heeft gemist 72 voor,
maar 74 tegen.
Scholten staat op, en zegt even
later tegen omstanders: „Het
zij zo, maar ik voel me weer
een vrij mens". Lubbers wil
niets meer, schudt het wit
weggetrokken hoofd. Dat was
op het nippertje.
DEN HAAG (GPD) - Het voortbestaan van het kabinet-Van Agt heeft bijna
twaalf uur aan een zijden draad gehangen. Een zwaar verdeelde CDA-frac
tie hield in dit halve etmaal de toekomst van het CDA-VVD-kabinet in de
hand. Pas tegen drie uur 's nachts bleken langzaam de kansen van het
kabinet weer te stijgen, nadat deze vanaf half één zich op het laagst
denkbare niveau hadden bevonden.
De crisissfeer hing al vroeg in de
middag rond het Binnenhof. Dat
het spel hoog gespeeld zou wor
den, bleek al snel nadat een zwaar
verdeelde CDA-fractie het eerste
speciale overleg afsloot zonder
tot een conclusie te komen. Erva
ren volgers van het Haagse ge
beuren viel het daarbij op dat
geen van de kamerleden desge
vraagd al commentaar wilde le
veren. Optimisten en pessimisten
bleven vooral zwijgen.
Doordat ook het tweede beraad, in
de loop van de middag, zonder
resultaat was gebleven, beschik
te de fractie dit keer - niet zoals
bij andere debatten - over een
min of meer duidelijk scenario.
Vandaar dat het CDA met twee
woordvoerders het debat inging.
De ARP-loyalist Scholten en
fractieleider Lubbers zouden el
kaar in de loop van het debat wel
vaker op het spreekgestoelte af
lossen!
Ernstige politieke problemen voor
het kabinet zouden het gevolg
zijn. Steeds groter werd de kans
op een kabinetscrisis. Steeds
feller ook stonden CDA en rege
ring tegenover elkaar, waarbij
geen van beide bereid leek op
voorhand te willen toegeven.
Fractieleider Lubbers zette deze
ontwikkeling mogelijk ongewild
zelf in beweging. Nadat, zoals
verwacht. Scholten geëist had
dat het kabinet „nog heden" zou
toezeggen over te zullen gaan tot
een eenzijdigé boycot, beklom als
laatste van de rij woordvoerdërs
uit de Kamer Lubbers het
spreekgestoelte.
Hij gaf het kabinet ernstig in over
weging geen crisis over de zaak
van de boycot te forceren. Daar
bij deed hij tevens een beroep op
de CDA-ministers in het kabinet
niet te willen meewerken aan een
dergelijke handelwijze. Zij moes
ten zich ook niet neerleggen bij
een eventuele weigering van een
meerderheid in het kabinet om
niet over te gaan tot een boycot.
Precair
Voor het kabinet werd daarop de
situatie precair. Enkele be
windslieden gingen aanvankelijk
overstag. Alleen met veel moeite
en vrijwel constante vergaderin
gen wist Van Agt zijn ploeg na zes
uur op eén gedragslijn te vereni
gen. Maar dit lukte slechts nadat
zowel Lubbers als WD-fractie-
leider Rietkerk bij het overleg be
trokken waren geweest.
De VVD kreeg hierbij extra aan
dacht. omdat deze fractie hals
starrig bleef vasthouden aan de
eis alleen samen met de EG-part-
ners een boycot te willen steu
nen. Vandaar dat naast Rietkerk
ook partijvoorzitter Korthals Al-
tes en buitenlandspecialist Bol-
kestein op Van Agt's departe
ment van algemene zaken moes
ten verschijnen.
Tegelijkertijd vergaderde op de
werkkamer van Lubbers de
CDA-crisisstaf bestaande uit
voorzitter Steenkamp, het frac
tiebestuur en de voorzitter van
ARP. CHU en KVP. Via telefo
nisch contact bleven alle betrok
kenen voortdurend van eikaars
inzichten op de hoogte.
WD. DS'70, SGP en GPV lieten
ondèrtussen weten het beleid van
het kabinet te zullen steunen. Al
tellend kwamen de kamerleden
daarop tot de conclusie dat niet
meer dan zeven ARP'ers een
eventuele motie van afkeuring
van de kant van de oppositie zou
den mogen steunen. Bij de
stemming zou blijken dat het er
uiteindelijk zes zouden worden.
Om half één precies kwam het uur
van de waarheid. Een onzekere
Van Agt weigerde opnieuw de
C DA-motie volledig uit te voeren.
Geen onmiddellijk eenzijdige
boycot van Zuid-Afrika, maar
wel pogingen om naast de EG-
landen ook België en Luxem
burg, en Denemarken, Zweden
en Noorwegen in een gezamen
lijke boycot te interesseren.
Daarmee kwam hij het CDA in te
geringe mate tegemoet.
Toch moest deze toezegging een
voldoende aantal CDA'ers over
de streep trekken om het voort
bestaan van het kabinet te verze
keren. Vandaar dat Van Agt juist
het nieuwé initiatief dat uit zijn
plannen sprak, beklemtoonde.
Tot drie, vier maal toe herhaalde
hij dat het kabinet met dit besluit
het „bijna-dogma" had losgela
ten dat alleen in samenwerking
met de EG zou mogen worden
overgegaan tot een boycot. In een
latere fase voegde hij aan de ge
noemde landen ook Finland toe.
Tot drie uur bleef de spanning op
het nu bereikte kookpunt han
gen. Dat betekende dat elke mis
stap zou leiden tot de val van het
Scholten luisterend na
kabinet. Maar ook nadat de CDA-
fractie tijdens een langdurige
schorsing alle aspecten had be
sproken, ontbrak de zo gewenste
duidelijkheid. Toch was er wat
veranderd: niet alle francieleden
bleven volledig zwijgen. Het
bleek dat een scenario was opge
steld.
Opnieuw, net als bij het kernwa
pendebat, moesten de loyalisten
zwichten.
ADVERTENTIE
NMB Kapitaalmarkt-Renterekening
Rente voorde maand juli.
De NMB Kapitaal
markt - Rentereke
ning geeft een rente die
een half procent boven
het gemiddelde rende
ment op aflosbare Ne
derlandse staatslenin
gen ligt. Een hoog ren
dement dus.
*Uw geld blijft
dagelijks opvraagbaar.
Over de opgenomen
bedragen berekent de
NMB een geleidelijk
afnemende retourrente.
Folder met uitge
breide informatie bij
elk NMB kantoor ver
krijgbaar.
De NMB denkt met u mee.
DEN HAAG (GPD) - Minister Wiegel (binnen
landse zaken) heeft de Tweede Kamer be
loofd vóór 10 september met een plan te ko
men over de verlaging van de salarissen van
topambtenaren en politieke ambtsdragers.
Hij kon niet toezeggen dat op dat tijdstip dan
ook alle wettelijke maatregelen, die nodig
zijn om op deze salarissen te snoeien, geno
men zijn.
CDA-woordvoerder Weijers toonde tevreden
heid over dit voorstel van de minister. Hij zei
ervan uit tc gaan, dat het mogelijk zal zijn
vanaf 1 oktober op de topsalarissen te korten,
en dan per 1 januari van het volgend jaar nog
eens. Daarmee kwam Weijers terug op het tot
dusver ingenomen standpunt van zijn frac
tie.
In een door vrijwel de gehele Kamer gesteunde
motie, die twee weken geleden werd inge
diend door de CD A-er Van Rooijen. werd nog
voorgesteld per 1 juli alvast een voorlopige
korting op deze salarissen toe te passen. Wie
gel schreef daarop in een brief die woensdag
aan de Kamer openbaar werd gemaakt, dat
dat om technische redenen niet uitvoerbaar
In diezelfde brief liet Wiegel weten dat hij wel
instemde met de eis van de Kamer dat de
salarissen van de topambtenaren niet bevro
ren worden, maar stapsgewijs worden ver
laagd. Weijers toonde zich daarover zeer ver
heugd.
In het debat over de brief van Wiegel, zei de
bewindsman dat hij uiteindelijk degene is
geweest, die de herstructurering van topsala
rissen heeft aangezwengeld. Hij wees erop.
dat deze groep mensen dit jaar toch al 3 pro
cent aan koopkracht zal moeten inleveren als
gevolg van de werking van Bestek '81 en an
dere bezuinigingsvoorstellen.
Een voorlopige maatregel per 1 juli is, aldus de
minister, onhaalbaar. Daaraan had PvdA-
woordvoerder Van den Anker geen bood
schap. Hij diende een motie in waarbij van de
regering werd geëist toch op 1 juli al met de
kortingen te beginnen. De motie werd echter
verworpen.
Nieuwsgierig naar salarissen
GRONINGEN (ANP) - Mensen zijn nieuwsgierig naar andermans salaris
sen. Zij proberen met die wetenschap hun eigen waarde te schatten of ze
proberen aan de hand van die salarisgegevens hun eigen positie te ver
beteren. Zij kunnen met deze kennis de status te midden van anderen
vaststellen en het is bovendien mogelijk om de omgeving te controleren
De heer Von Grumbkow (35) is gisteren op de dissertatie 'sociale vergelij
king van salarissen' tot doctor in de sociale wetenschappen aan de
rijksuniversiteit te Groningen gepromoveerd.
DEN HAAG (GPD) - De regering
heeft van de Tweede Kamer tot
Prinsjesdag de gelegenheid ge
kregen met voorstellen te komen
tot beperking van de aftrekbaar
heid van hypotheekrente. Ook
moeten er dan voorstellen op ta
fel liggen voor verhoging van de
belastingvrije voet voor spaar-
rente van 700 naar 1000 gul
den.
De Kamer nam gisteren een motie
van die strekking aan van de
CDA'er Van Rooijen en de
WD'er Portheine. tegen stem
den PvdA. PPR. PSP en CPN
Van Rooijen dreigde het kabinet
alsnog een voorstel te zullen in
dienen tot beperking van de af
trek van hypotheekrente voor
hypotheken van meer dan
Minister Van der Stee (financiën)
zei maandag al dat de regering
haar best zal doen om het in de
motie gevraagde uit te voeren,
maar kon daar geen garantie voor
geven. Dat was voor CDA en
VVD echter voldoende.
Een motie van de PvdA. waarin ge
vraagd werd om de hypothee
krenteaftrek boven .lOCfOOO gul
den te beperken, kreeg slechts
steun van PvdA. CPN. PSP en
PPR. Ook de andere moties van
de oppositie, waarin onmiddel
lijke en verdergaande maatrege
len tegen de rente-aftrek werden
gevraagd, werden verworpen in
nagenoeg dezelfde stem-verhou-
ding.
n de motie van CDA en WD wordt
voorts nog gevraagd om de be
staande bijzondere winstaftrek
voor bedrijven en de zelfstandi
genaftrek Dermanent te maken.
Daarnaast dient dan nog een stel
sel van voorraad-aftrek te worden
ingevoerd, waarbij de onderne
mer een deel van de waarde van
zijn - door de inflatie in w„arde
gestegen - voorraad als aftrek
post mag opvoeren.
staatssecretaris Van Amelsvoort
(financiën) maakte daar bezwaar
tegen omdat op deze manier af
trekmogelijkheden bij elkaar
kunnen worden opgeteld. Hjj
noemde de motie ..niet even
wichtig" maar zag daarin geen
reder haar te ontraden
Brief Raatl van State
DEN HAAG (GPD/ANP) - De Raad
van State heeft Mr. J. van der
Hoeven en dr. G H. Vennga
voorgedragen als kandidaten
voor het vice-voorzitterschap van
de Raad vanuit een afweging uit
eigen kring 'in de ruime zin'. Dat
wil zeggen, dat ook de huidige
minister van defensie en 'uitge
leend' lid aan het kabinet, mr W
Scholten, in die overweging is be
trokken.
Dit blijkt uit de brief van admiraal
Brouwer, het oudste lid van de
Raad, aan minister Wiegel van
binnenlandse zaken, die gisteren
op nadrukkelijk verzoek van op
positieleider Den Uyl openbaar is
gemaakt. Een meerderheid van
de Tweede Kamer was het niet
eens met de manier waarop mi
nister Wiegel deze brief uitlegde.
Wiegel vond dit een kwestie van
interpretatie. Minister Scholten
was door.de Raad niet uitgeslo
ten, zo luidde de stelling die hij
gisteren in de Kamer verdedigde.
Een motie van afkeuring over de
gevolgde procedure, ingediend
door PvdA-fractievoorzitter Den
Uyl. werd echter door de Kamer
verworpen. Alleen de oppositie
en de CDA-er Faber stemden
voor deze motie. Woensdag ver
klaarde Wiegel, toen de brief nog
niet openbaar was gemaakt, dat
er in feite drie namen waren ge
noemd. De twee kandidaten
(hetgeen zou kunnen duiden op
verdeeldheid binnen de Raad
zelf) én die van mr. Scholten. Uit
de brief bleek evenwel, dat
Scholten. nadat hij wel is betrok-
ken in de overwegingen, uit
drukkehjk niet is voorgedragen
als kandidaat.
Woensdag gingen de geruchten in
PvdA-kringcn, dat er in de brief
zou staan dat de minister een val-
voorstelling vap zaken zou
hebben gegeven, toen hij de Ka
mer woensdagochtend inlichtte
over zijn beraad met de Raad over
de benoeming Wiegel reageerde
daarop woensdagavond zeer ver
ontwaardigd en ook gisteren zei
hij in de Kamer "De indruk dat
ik het advies van de raad niet eer
lijk heb weergegeven, is een aan
tasting van mijn integriteit. Dat is
hetergstedat mij als minister kan
overkomen." Volgens CDA-frac
tieleider Lubbers is buiten kijf
gebleken, dat de regering een ei
gen verantwoordelijkheid heeft
genomen bij de keus van Schol
ten. "Er zijn misverstanden gere
zen. omd.it we niet over de brief
van de Raad beschikten", aldus
Lubber- Hu voegde aan zijn
woorden toe. dat volgens hem do
keuze van Scholten door de gang
van zaken niet geschaad is
