Kabinet is voor
drooglegging van
Markerwaard
Nog geen besluit over olieboycot
Scholtens hart lag
bij Raad van State
hersehi/drinks
Kabinet gaat
langs afgrond
Opvolging
Toxopeus
D'66 wil
post in
Groningen
Eerst maatschappelijke discussie
WEL OVEREENSTEMMING OVER AANPAK TOPSALARISSEN
Steun voor illegalen
ZATERDAG 21 JUNI 1980
DEN HAAG (GPD) - Even verras
send als hij in het kabinet kwam,
zal mr. Willem Scholten (53) er
weer uit verdwijnen. Maar de ver
rassing komt meer door het „niet-
verwachten" dan door de be
noeming zelf, want Scholtens
hart lag, hoezeer hij ook in zijn rol
van defensieminister is gegroeid,
nog steeds in de Raad van State.
Daar heeft hij nooit een geheim
van gemaakt.
Scholten werd in feite in 19'i 8, na
dat Roelof Kruisinga s ethische
bezwaren tegen de neutronen
bom het kabinet-Van Agt in zijn
eerste crisis hadden gebracht,
min of meer tegen zijn zin uit de
Raad van State geplukt, waar hij
toen net twee jaar in zat.
Weliswaar had hij zich als CHU-
kamerlid jarenlang beziggehou
den met de financiële kanten van
het defensiegebeuren, van de
echte militaire- en defensiepolh
tiek wist hij nauwelijks iets af en
echt geïnteresseerd was hij er ook
niet in. Hij was nooit in militaire
dienst.
Maar de CHU had niemand anders
en de politieke ervaring van
8HB3EE3ECES
Hardwerkend, scherpzinnig en vasthoudend
Scholten was een belangrijk ar
gument. Van het begin maakte
hij duidelijk aan het eind van de
rit weer naar de Raad van State te
willen. Daarin heeft hij nu - een
jaar voordat het kabinet officieel
opstapt - zijn zin gekregen.
Dit wil overigens allerminst zeggen
dat deze Deventer fiscalist, oud-
belasting-inspecteur, oud-staats
secretaris van financiën (in het
kabinet Biesheuvel, 1971-1973)
en Tweede-Kamerlid een slechte
minister van defensie was. Inte
gendeel, hoewel je het met hem
over de politieke doelstellingen
van zijn beleid oneens kon zijn,
stond hij voor zijn zaak en be
schikte in korte tijd over een uit
nemende kennis van het giganti
sche defensieapparaat waar hij
ineens was ingerold.
jcHolten is vaak beschreven als een
starre, orthodoxe man met wei
nig humor en weinig oorspron
kelijke ideeën, al is hij zelf degene
die om die karakterisering het
meest moest lachten. Op de bui
tenwereld komt hij in elk geval
over als een hardwerkende (hij
maakt de laatste weken een zeer
vermoeide indruk), scherpzinni
ge en vasthoudende minister.
Die vasthoudendheid is gebleken
in de discussies over de kernwa
pen-modernisering. Scholten
wist zich daar door een diploma
tieke opstelling, zijn onvoor
waardelijke steun aan de NAVO
en vooral zijn strakke presentatie
van het kabinetsbeleid te hand
haven, waar minister Van der
Klaauw bijna onderuit ging.
Enkele persoonlijke gegevens:
Scholten werkte in de oorlog als
stadsverslaggever van het
dagblad Trouw in Deventer, stu
deerde van '45 tot '50 aan de be
lastingacademie, was vervolgens
13 jaar belasting-inspecteur. In
1963 werd hij lid van de Tweede
Kamer en vanaf 1967 was hij
voorzitter van de kamer-commis
sie voor financiën.
In 1965 studeerde hij af aan de Uni
versiteitvan Amsterdam en werd
in 1967 secretaris van de CHU. In
1971 werd hij staatssecretaris van
financiën in het kabinet-Bies
heuvel en toen dat viel, kwam hij
weer terug in de Kamer. Hij werd
op 1 maart 1976 lid van de Raad
van State en op 8 maart 1978 mi
nister van defensie. Scholten is
Ridder in de Orde van de Neder
landse Leeuw.
DEN HAAG (GPD) - De strijd om
de vrijkomende commissaris-
post in de provincie Groningen is
al begonnen: D 66 meent recht te
hebben op deze post, gezien de
landelijke politieke verhoudin
gen en heeft een rijtje kandidaten
beschikbaar voor het ambt. De
belangrijkste kanshebber is Lau
rens Jan Brinkhorst, het D 66-
Tweede-Kamerlid en oud-staats
secretaris van buitenlandse za
ken in het kabinet-Den Uyl.
Naast Brinkhorst worden als mo
gelijke opvolgers van mr. Edzo
Toxopeus genoemd de oud-
staatssecretrais van justitie, mr.
H. Glastra van Loon, die ook
voorzitter van D 66 was. Verder is
het niet onmogelijk dat de op
richter van D'66, mr. Hans van
Mierlo, door de Democraten als
kandidaat bij het kabinet wordt
aangemeld. Vierde naam in het
rijtje kandidaten is Aar de Goede,
momenteel Europees parlemen
tariër voor D 66.
De Democraten zullen overigens
een felle strijd met minister Hans
Wiegel van binnenlandse zaken
moeten uitvechten, want de
VVD-fractie in de Tweede Kamer
heeft gisteren meteen laten we
ten dat men ervan uitgaat dat de
irispost in Groningen
DEN HAAG (GPD)- De ministerraad heeft zich gisteren uitgesproken voor
inpoldering van de Markerwaard. Met de drooglegging van 41.000 hectare
IJsselmeer zal anderhalf miljard gulden zijn gemoeid.
Laurens Jan Brinkhorst
opnieuw een VVD er zal gaan
krijgen. Kandidaten worden nog
niet genoemd, maar in Haagse
kringen is de naam van mr. Koos
Rietkerk, de huidige fractievoor
zitter van de VVD, al gefluisterd.
Rietkerk zou - indien het CDA en
de VVD volgend jaar door rege
ren - altijd nog teruggehaald
kunnen worden naai- Den Haag,
zo is de redenering. Omdat minis
ter Hans Wiegel lijsttrekker
wordt voor de VVD en mogelijk
volgend jaar weer oppositieleider
moet gaan spelen als VVD en
CDA niet verder regeren, is hij
geen kandidaat.
Een beslissing over de bestemming
van het nieuwe land is nog niet
genomen. Het kabinet houdt re
kening met woningbouw, land
bouw, bosbouw en recreatie. Ook
wordt gedacht aan een militair
oefenterrein en een tweede na
tionale luchthaven, wanneer de
behoefte daaraan zal blijken.
Minister Tuijnman (verkeer en wa
terstaat) zei na afloop van de mi
nisterraad, dat inpoldering van
de Markerwaard een aantal grote
knelpunten op het „oude land
kan oplossen. Hij wees op de be
hoefte aan woningbouwmoge-
lijkheden rond Amsterdam, de
toenemende druk van waterre
creanten op de Zuiderzeestadjes
en het beslag dat wordt gelegd op
de spaarzame natuur.
De kabinetsbeslising van vrijdag is,
aldus Tuijnman, een beleids
voornemen. Over de Marker
waard zal nu een „planologische
kernbeslissing' in procedure
gaan, waarbij een maatschappe
lijke discussie zich kan gaan ont
spinnen. Pas daarna zal de rege
ring een definitieve beslissing
nemen. „Dat duurt wel een paar
jaar aldus Tuijnman.
Met de keuze voor inpoldering van
de Markerwaard moet volgens
het kabinet een einde komen aan
de heersende onzekerheid. Wan
neer die nog langer zou duren,
zouden met name in Noord-Hol
land wellicht ongewenste pla
nologische ontwikkelingen in
gang worden gezet, wat ook tot
onnodige uitgaven zou lei
den.
Tussen de Markerwaard en de kust
van Noord-Holland zal een
randmeer van meer dan 20.000
hectare overblijven. De polder
zelf zal, zo zegt Tuijnman, hoog
waardige grond tegen relatief la-
Van Kempen en
Begeer: verlies
ZEIST (ANP) - NV Koninklijke
Van Kempen en Begeef vreest
dat 1980 niet veel beter zal zijn
dan 1979, toen een verlies van
acht ton werd geleden. De omzet
beweegt zich tot nu toe op het
zelfde niveau als vorig jaar, zo zei
directeur mr. S.A.C. Begeer in de
jaarvergadering.
De heer Begeer noemde de situatie
in de edelmetaalbranche zorg
wekkend.
DISCONTO
OMLAAG
AMSTERDAM (ANP) - Geiet op de
gewijzigde verhoudingen in de
valutamarkt en de daarmee sa
menhangende daling van de
geldmarktrente zal De Neder-
landsche Bank haar tarieven over
de hele linie met een half procent
verlagen. Per 23 juni geldt voor
het wisseldisconto een tarief van
9,5 pet, voor de voorschotrente
een tarief van 10,5 pet en voor het
promessiedisconte een tarief van
11 pet.
ge kosten opleveren. Wanneer de
nieuwe polder een zuivere ak-
kerbouwbestemming krijgt,
zullen de kosten de baten over
treffen. Maar wanneer daarnaast
aan woningbouw en recreatie
wordt gedacht, zullen de baten
groter zijn. Volgens de minister
hebben „zeer hoge ambtenaren"
dit becijferd.
Inpoldering van de Markerwaard
heeft naar de mening van het ka
binet een aantal voordelen. In de
eerste plaats kan woningbouw in
de polder voorkomen dat Noord-
Holland en Utrecht helemaal
moeten worden volgebouwd.
Voorts kunnen landbouwbedrij
ven die elders stadsuitbreiding,
ruilverkaveling of natuurbehoud
in de weg staan, er worden geves
tigd. Op recreatief gebied kan de
nieuwe polder waarde hebben
door het bouwen van vakantie
huisjes en jachthavens.
Het kabinet erkent dat inpoldering
van de Markerwaard afbreuk
doet aan het JJsselmeer als na
tuurgebied. Daar stelt het tegen
over, dat nieuwe natuurgebieden
en weidevogelreservaten kunnen
ontstaan, net als de Oostvaar-
dersplassen in het aangrenzende
Flevoland. Er kan volgens het
kabinet een natuurgebied van in
ternationaal formaat tot stand
komen.
De
:rder
zo heeft de
wogen, een
n kunnen
omvang die
HL-
LICHTENVOORDE ANP) - Een achtjarige jongen heeft gisteren danig huisgehouden op de r.-k. begraafplaats
in zijn woonplaats Lichtenvoorde. Hij vernielde vijftig graven. Hij trok crucifixen van de graven af, gooide
grafstenen om en smeet ze kapot. De politie heeft hem een standje gegeven.
regering
militair oefenter
herbergen van ee:
we in Nederland nog niet hebben.
Oefeningen in West-Duitsland
zouden daardoor minder vaak
nodig zijn. Bovendien zouden na
tuurgebieden elders in het land,
zoals op de Veluwe, door defensie
verlaten kunnen worden.
Een onderzoek wordt nog ingesteld
naar de mogelijkheid om in het
Markerwaardgebied een ener
giebekken aan te leggen. Bij de
definitieve besluitvorming zullen
de resultaten daarvan worden be
trokken. Over een mogelijke
tweede nationale luchthaven
spreekt het kabinet slechts ter
loops. In het eerder verschenen
Structuurschema Burgerlucht
vaartterreinen is vastgelegd, dat
een beslissing daarover pas tegen
de eeuwwisseling genomen be
hoeft te worden, indien Schiphol
„volraakt.
DEN HAAG (GPD) - De minister
raad is er gisteren niet in geslaagd
een oplossing te vinden voor drie
zware politieke problemen. Over
de olieboycot van Zuid-Afrika,
beperking van de aftrek van hy
potheekrente. en de uitkering
in Japanse kam
pen hebben gezeten, moet nu
volgende week verder worden
gepraat.
Binnen het kabinet is over één poli
tiek heikele zaak wel overeen
stemming bereikt, de aanpak van
ADVERTENTIE
de topsalarissen van ambtenaren
en politieke ambtsdragers. Mi
nister-president Van Agt wilde
daar gisteravond na afloop van de
ministerraad echter geen mede
delingen over doen.
Volgens de premier zal minister
Wiegel (binnenlandse zaken) be
gin volgende week in een brief
aan de Tweede Kamer laten we
ten wat hij gaat doen met de door
de Kamer aanvaarde motie-Weij-
ers. Deze motie vraagt van Wiegel
per 1 juli al te snoeien op de top
salarissen. Wiegel wil op de sala
rissen van topambtenaren en po
litici niet voor volgend jaar kor
ten.
Geen overeenstemming is nog be
reikt, aldus Van Agt, over een
eventuele olieboycot van Zuid-
Afrika. De Tweede Kamer heeft
woensdag, tegen de uitdrukke
lijke wens van minister Van der
Klaauw (buitenlandse zaken) in,
besloten tot een eenzijdige stop
zetting van de olie-uitvoer naar
Zuid-Afrika.
Premier Van Agt liet in het midden
wanneer het kabinetsbesluit over
de boycot te verwachten is. Dins
dag vertrekt minister Van der
Klaauw naar de NAVO-topconfe-
rentie in Ankara maar dat wil
volgens Van Agt bepaald niet
zeggen dat vóór die dag al een be
slissing aan de Kamer openbaar
wordt gemaakt.
De indiener van de motie over de
boycot, het CDA kamerlid Jan
Nico Scholten, heeft volgens Van
Agt van het kabinet niet meer ge
vraagd dan nog voor het zomer
reces, dat volgende week vrijdag
begint, een standpunt te laten
weten.
Dat heeft minister Van der Klaauw
niet toegezegd, aldus Van Agt.
Hij heeft slechts zijn bereidheid
heid getoond de zaak in het kabi
DEN HAAG - De crisishaarden liggen momenteel in politiek Den
Haag voor het opscheppen. Topsalarissen, olieboycot, hypo
theekrente, begrotingsproblemen. Zelden eerder werd een kabi
net in zo korte tijd geconfronteerd met kritieke momenten over
onderwerpen die elk voor zich al „goed genoeg zijn voor het
einde van zijn bestaan, als het kabinet Van Agt in deze laatste
juni-weken.
Het is bijna traditie geworden dat in die weken voor het zomerreces
de problemen zich opstapelen. Na een periode van uitstellen en
verdringen moeten dan - omdat de vakantie lokt - diverse, vaak
heikele, punten in korte tijd door de Tweede Kamer worden
gejaagd. Dat zoiets gepaard gaat met spanningen, daarn
elke politicus allang leren leven.
heeft
Maar dit keer knaagt er meer. Het toch al niet stevig in ons parle
ment verankerde kabinet staat te trillen op zijn grondvesten.
Voor een aantal (CDA-?) politici lijkt het moment aangebroken
om, zoals oppositieleider Den Uyl dat noemde, op het kabinet de
„lakmoesproef' te nemen.
In de afgelopen tweeëneenhalf jaar hebben Van Agt c.s. meer van
die proeven - veelal door het simpelweg gebruiken van zware
druk - doorstaan. Maar die vlieger gaat nu niet meer op. Het
kabinet moet op zijn tenen lopen en steeds meer mensen voor
spellen dat het dat niet lang meer volhoudt.
De ploeg van Van Agt valt te vergelijken met die van Jan Zwart
kruis: een warrige taktiek, veel mooie woorden, weinig overtui
ging. Het spel deugt niet en het team wordt vanaf de zijlijn door
de eigen supporters - Lubbers voorop - genadeloos uitgeflo
ten.
De problemen rond het Binnenhof gaan allang niet meer alleen
over de inhoudelijke beleidskanten. In rustiger politieke tijden
en bij een meer geaccepteerd kabinet dan dit zouden zaken als de
topsalarissen, de hypotheken of de olieboycot vermoedelijk niet
zó op de spits zijn gedreven als nu.
Centrale rol in dit alles speelt - zoals immer - het CDA. Hoewel
Lubbers met zijn onverhulde, maar later weer afgezwakte crisis
dreigingen anders doet vermoeden, is er de CDA-leider alles aan
gelegen te voorkomen dat het kabinet door de CDA-fraetie naar
huis gestuurd wordt.
Het zou het CDA intern splijten, Van Agt zou „zijn' beleid ter
beoordeling aan de kiezers kunnen voorleggen en ongetwijfeld
de grote buit binnen halen. Dat wil Lubbers niet, maar hij kan dat
alleen voorkomen als het kabinet intern uit elkaar valt. En daar
voor is nodig dat de VVD uit de selectie stapt.
Niet voor niets zijn de kritieke punten op de kameragenda van de
komende, laatste week, alle conflicten met de VVD terwijl het
kabinet (tot nog toe) redelijk eensgezind lijkt. Toch heeft Lub
bers in de hypotheekrente-zaak al voorlopig de weg geëffend
door voor na de vakantie een initiatief-voorstel aan te kondigen
en lijkt ook het probleem van de topsalarissen niet onoverkome
lijk.
Dat zou slechts de olieboycot van Zuid-Afrika kunnen zijn een voor
de VVD zeker zo zwaar punt. Maar daarin is de CDA-fractie intern
verdeeld en dat is geen gelukkig uitgangspunt om een crisis over
te maken. Dan blijven alleen de begrotingsproble men over. Daar
valt het kabinet mogelijk begrotingsproblemen splijten.
Dat blijkt wel uit de afgelopen week verschenen Voorjaarsnota van
de langzamerhand ook al wanhopig wordende schatkistbewaar
der Fons van der Stee en de nog veel somberder voorspellingen
die het Centraal Planbureau deze week zorgvuldig liet uitlek-
Uit de Voorjaarsnota blijkt dat van de financiële doelstellingen van
het kabinet niets terecht zal komen. Het financieringstekort, dat
tot 5,5 procent moest worden teruggedrongen ligt in feite op 6,25
procent. Slechts door een rekentruc (die volgens Van der Stee
zelf „geen reële betekenis" heeft) staat in de Voorjaarsnota keurig
het cijfer 5,75 genoemd.
Alle depai tementen zullen de voor dit jaar toegekende begrotings
ruimte overschrijden met totaal één miljard. Dat daarvan in de
Voorjaarsnota weinig te merken valt, komt omdat deze tegen
vallers tegen de meevallers worden weggestreept. Maar aan de
tegenvallers zelf wordt niets gedaan en die zitten dus blijvend in
de begrotingen verwerkt.
En dan komt het Centraal Planbureau met nieuwe cijfers die aan
geven dat de lonen volgend jaar zullen stijgen, de industriële
bedrijvigheid zal afnemen, de werkloosheid groeit, het financie
ringstekort zal toenemen en bezuinigingen ter grootte van 5 a 6
miljard daar zelfs nauwelijks iets aan kunnen veranderen.
Er zal fors bezuinigd moeten worden, dat is duidelijk. Maar of dit
kabinet daartoe in staat is, is de vuag. Van der Stee is niet voor
niets zo boos over het gebrek aan bereidheid van zijn collega's om
inderdaad de uitgaven in de hand te houden. En premier Van Agt,
die onlangs verklaarde „dat er op de begrotingen niets meer te
halen valt", kondigt via de televisie keurig bezuinigingen op de
wao en het jeugdloon aan.
CDA-kamerlid Martin van Rooijen sloeg vorige week voor Bra
bantse en Zeeuwse werkgevers de spijker op zijn kop toen hij
Van Agts pessismisme over verdere bezuinigingen tegensprak
en constateerde dat er sprake is van „onwil" bij tal van minis
ters.
Geen vreemde constatering. Wie ziet dat een bezuinigingsoperatie
van 3 miljard gulden nu al gedoemd is volledig te mislukken - het
kostte een minister en nét niet het kabinet moet er wel een hard
hoofd in hebben dat het kabinet-Van Agt er wél in slaagt het
dubbele te vinden.
Het aanpakken van (alle) inkomens is dan een even logisch als
gemakkelijk antwoord. Slechts weinigen twijfelen aan de nood
zaak van matiging, zelfs in de PvdA niet, maar dergelijke ingre
pen vergen voor alles vertrouwen in de politici die ze uitvoeren.
Halsstarrigheid waar het gaat om de aanpak van hoge hypothe
ken en (ambtelijke) topinkomens is geen basis om dut vertrou
wen te vergroten.
Van Agt roept nu hoopvol dat het kabinet 1981 haalt Maar de
pioblemen zullen dan alleen zijn toegenomen, terwijl dat jaar
door verkiezingen en kabinetsformatie toch al verloren gaat. Dat
betekent dat nieuwe heelmeesters mogelijk pas in 1982 aan de
zieke patiënt kunnen gaan sleutelen. Met dat vooruitzicht wan
kelt het kabinet langs de afgrond in deze moeilijkste weken uit
zijn bestaan.
HANS DE BRUIJN
net ter sprake te brengen, en dat
is gebeurd. Als het regerings
standpunt vóór het reces aan de
Kamer wordt verteld, kan dat be
tekenen, zo bevestigde Van Agt,
dat hij zelf als minister van bui
tenlandse zaken ad interim don
derdag de beslissing verde
digt.
Ook over de beperking van de af
trek van hypotheekrente moet
binnen het kabinet nog overeen
stemming worden bereikt, zo zei
Van Agt. Daar wordt dan maan
dag verder over gepraat. Diezelf
de dag praat de Tweede Kamer
over de Hofstra-voorstellen die
onder andere beperking van ren
teaftrek behelzen.
..Bijna eens" is het kabinet het vol
gens Van Agt geworden over de
vraag of aan een grote groep ex-
geinterneerden in Japanse kam
pen een eenmalige uitkering
moet worden gegeven.
NOORDWIJKERHOUT (GPD
ANP) - De groepen illegale bui
tenlanders die in Nederland hun
toevlucht hebben gezocht in ker
ken en buurthuizen, hebben gis
teren steun gekregen van de anti
racismeconferentie in Noordwij-
kerhout. In een verklaring zeiden
de aanwezige kerkleiders hun
steun inhoud te hebben gegeven
door het zenden van een delega
tie, gisteiavond, naai de illegalen
die in de Amsterdamse Domini-
cuskerk hun toevlucht hebben
gezocht.
De deelnemers aan de consultatie
deden in hun verklaring verdet
een beroep op de Nederlandse
Raad van Kei ken om de Neder
landse regering en het parlement
later
en 1-n
weten dat r
berwet onjuist en onwerkba;
vindt. Ook lieten ze weten sc
dair te zijn met de actie van
met uitwijzing bedreigde illegi
werknemers en met iedereen c
hen helpt.
De voorzitters van de zeven A
sterdamse gemeenteraadsfr
ties hebben eendrachtig een
?daan op staatssecreU
Haart
beda
luie zaken
oplossing te zoeken voor
gale buitenlandeis die zu
Dominicuskeik hebber
schanst. Volgens de fraci
zitters verkeren deze me
een schrijnende situatie
