llSP^SSS ^S%tfwa
Huwejijk
voorbij,
gezin
blijft
bestaan
'L TERDAG 14 JUNI 1980
Uibe «tan"
i«x&ss&Sè.
1 ^rf.tid.nV 8 van het eo i* *9 'S ^iainsen
l4s:s»«rC,;s.» ■^aSssss-j
1 ff^-nbri'r nr:f«"""^k
Als er iets zeker is, dan is het wel de toenemende mate
van onzekerheid. Zelfs het huwelijks- en gezinsle
ven, traditionele hoeksteen van onze samenleving,
dreigt langzaam af te brokkelen. Het aantal echt
scheidingen neemt zienderogen toe. Uit een lande
lijk onderzoek is gebleken dat op dit moment ge
middeld één op de vier huwelijken al snel weer
wordt ontbonden.
Leiden komt de twijfelachtige eer toe in dat opzicht
koploper te zijn. Hier draait bijna de helft van alle
gesloten huwelijken uit op echtscheiding.
Tal van theorieën bieden naast
het huwelijk een heel assor-#
timent relatiemogelijkheden/
Buitenechtelijke verhoudin
gen, LAT (Living Apart Toge-
ther)-relaties, leefgemeen
schappen. Het kan niet op.
Bij het uit elkaar gaan der part
ners levert het huwelijk nogal
wat problemen op. Een echt
scheiding dient juridisch ge
regeld te worden. Beide part
ners moeten afspraken ma
ken op vooral financieel ge
bied. Kinderen worden na
een Salomonsoordeel aan één
van beide ouders toegewezen.
Dit laatste aspect van alle
problemen rond de echt
scheiding staat de laatste tijd
volop in de belangstelling.
Emancipatie
De emancipatie heeft in sterke
mate tot de afbrokkeling van
het traditionele gezinsbeeld
bijgedragen. De taakverde
ling in het gezin was vroeger
vrij simpel. De man werkte,
de vrouw zorgde voor het
huishouden en de kinderen.
Dit patroon is zich sterk aan het
wijzigen. Steeds meer vrou
wen hebben of zoeken een
baan buitenshuis. Mannen
nemen meer deel aan het
huishouden en de opvoeding
van de kinderen. Meer man
nen zijn ook bereid om andere
prioriteiten in hun leven te
kiezen dan hun carrière. Zij
willen graag een actief aan
deel hebben in het groot
brengen van hun kinderen.
Een "goede vader" zijn hoeft
niet in strijd te zijn met je
"man-zijn", is hun uitgangs
punt.
Door de vervaging van de speci
fieke man-vrouwtaken is een
nieuwe benadering van de
echtscheidingspolitiek ge
wenst. Vroeger werden de
kinderen als vanzelfsprekend
aan de moeder toegewezen.
Kinderrechters hebben echter
de indruk dat steeds meer va
ders de Voogdij over hun kin
deren op zich willen nemen.
In de film Kramer versus
Kramer staat het gevecht cen
traal tussen een man en zijn
ex-echtgenote om hun kind.
Waarom zou een vader niet
even goed voor zijn kinderen
kunnen zorgen als een moe
der?, luidt de boodschap in
deze film. De overweldigende
belangstelling voor Kramer
versus Kramer maakt duide
lijk dat deze problemen bij
meer mensen spelen.
Samen opvoeden
Los van de problematiek of een
kind aan de vader of aan de
moeder moet worden toege
wezen, staat de vraag of het
toewijzen van een kind aan
één ouder wenselijk is. Beide
ouders nemen in toenemende
mate samen deel aan het op
voedingsproces van hun kin
deren. In zo'n situatie zal de
behoefte de opvoeding te de
len ook na een echtscheiding
blijven bestaan.
Eén van beide ouders mag niet
op het tweede plan komen te
staan. Het gebeurt nu vaak
dat de ouder die het kind niet
toegewezen krijgt, meestal de
vader, wordt veroordeeld tot
het spelen van een onderge
schikte rol in het leven van
zijn kinderen. Een wazige fi
guur op de achtergrond. De
man die zondag op ijs trak
teert. Echtscheiding mag
voor een kind niet betekenen
dat het een van zijn ouders
verliest, vinden velen. Vanuit
dit streven zoeken veel ex-
partners, die toch samen het
ouderschap willen blijven
vervullen, naar mogelijkhe
den om dit te verwezenlijken.
Een van de vormen waar ouders
mee experimenteren is het
co-ouderschap. Uitgangs
punt van co-ouderschap is,
dat beide ouders betrokken
zijn en blijven bij de dagelijk
se routine die het leven met
kinderen met zich mee
brengt. Opstaan, aankleden,
eten, naar school brengen- en
halen, het kopen
i i i
Kinderboeken over co-ouder
schap zijn er (nog) niet. Wel
boeken over echtscheiding,
onvolledige gezinnen enz.
Enkele titels:
"En wat gebeurt er dan met
mij, Kïnderen over echt
scheiding", door Elisabeth
Lockhorn.
"Mijn vader woont in Brazi
lië", door Thea Beekman.
"Stuivertje wisselen", door
Miep Diekman.
"Wim", door Wim Hofman.
"Kon hesi baka", door Henk
Barnard.
"Als je vader ineens zijn kof
fers pakt" en "Als er zomaar
iets gebeurt", door A.G.
Wijnberg.
"Vreemde eend", door A. van
Battum.
"Mij overkomt dat niet", door
G. Beekman.
"Hoe 't was toen Petra's ou
ders gingen scheiden", een
serie bleken over allerlei
gevoelens bij kinderen.
CKMIMM
Door
Margot
Klomp
maker
kleren; een kind opvangen als
het ziek is; samen met het
kind vrije dagen, vakanties en
feestdagen doorbrengen enz.
Beide ouders dragen in gelijke
mate de verantwoordelijk
heid voor de lichamelijke, fi
nanciële en emotionele be
hoeften van hun kinderen.
Co-ouderschap
De Amerikaanse Miriam Galper
heeft in overleg met haar ex-
man Jeff duidelijk voor deze
vorm van gezamenlijk ouder
schap na hun echtscheiding
gekozen. Samen ontwierpen
zij een regeling voor hun 8-ja-
rige zoon Jos, opdat zij beiden
een gelijk aandeel in de op
voeding van hun zoon kon
den leveren.
Zij stelden een woon/leef-
schema op waarin precies
aangegeven stond bij wie Jos
een bepaalde dag van de week
zou doorbrengen. Er werd
ook een financiële regeling
getroffen. Miriam Galper en
haar ex-man betalen samen
het onderhoud van hun zoon
in verhouding tot hun inko-
Hun ervaringen met co-ouder
schap, "naast die van andere
mensen die ook voor deze
vorm van gezamenlijk ouder
schap hebben gekozen, zijn
door Miriam Galper uitvoerig
beschreven in haar boek CO-
OUDERSCHAP (uitg. Gam
ma. prijs 27,50).
De schrijfster doet in dit boek
heel openhartig en gedetail
leerd een verslag van haar ei
gen moeilijkheden en onze
kerheden na de echtschei
ding bij het zoeken naar een
gezamenlijke vorm van ou
derschap. Ze geeft een om
schrijving van wat het begrip
co-ouderschap (c.o.) voor
haar inhoudt. Ook noemt zij
talloze voorbeelden van de
organisatie dié bij c.o. komt
kijken. Het steeds heen en
weer trekken van het kind
tussen het huis van de vader
en dat van de moeder; het
meenemen van speelgoed en
kleding; het maken van wa
terdichte afspraken.
Het onbegrip en wantrouwen in
haar omgeving waren piet
bepaald bevordelijk voor
haar zelfvertrouwen. Maar
daar groei je overheen, aldus
de schrijfster. Miriam Galper
drukt iedereen die aan c.o. wil
beginnen goed op 't hart
vooral aansluiting te zoeken
bij medestanders.
Zij heeft nu, na vier jaar c.o., een
vorm gevonden, waarin haar
ex-man, haar zoon, en zijzelf
zich kunnen terugvinden.
Hoofdzaak voor Miriam Gal
per en haar ex-partner was
dat hun zoon niet de dupe
mocht worden van hun echt
scheiding. Haar voorzichtige
conclusie is dat zij beiden
daar voorlopig redelijk in ge
slaagd zijn.
Vertrouwen
Als basisvoorwaarde voor c.o.
noemt Miriam Galper een
goede verstandhouding tus
sen de ouders, gebaseerd op
wederzijds vertrouwen en
respekt. Belangrijke beslis
singen met betrekking tot het
kind moeten immers samen
genomen worden. Dit kan
vlak na de scheiding proble
men geven. Er zullen nogal
wat partners met gemengde
gevoelens tegenover elkaar
staan.
Het geschokt vertrouwen moet
weer worden hersteld en dat
kost tijd. Beide ouders moe
ten eerst hun verdriet ver
werken. Een goede relatie
tussen de ex-partners komt
het c.o. alleen maar ten goede.
De schrijfster stelt dat c.o.
ook mogelijk is, wanneer bei
de ouders nauwelijks contact
met elkaar hebben. Het is de
vraag of dan de essentie van
c.o., het samen opvoeden, nog
wel verwezenlijkt kan wor
den. Zeker als er van overleg
vrijwel geen sprake is.
Kinderen opvoeden heeft vol
gens Miriam Galper gevolgen
voor het werk van een- of bei
de ouders. Een zware baan
met grote verantwoordelijk
heden is vaak niet goed te
combineren met het zorgen
voor een of meer kinderen,
aldus de schrijfster. Zowel de
vader als de moeder zullen
moeten kiezen voor een baan
met flexibele werktijden of
een werkkring met minder
verantwoordelijkheden.
Het is voor de vrouw wel zaak
na de scheiding werk te zoe
ken. Zij moet zo snel mogelijk
financieel onafhankelijk
worden om de kosten voor
het levensonderhoud van het
kind samen met de man te
kunnen delen, meent Miriam
Galper. Omdat een kind bij
c.o. veel heen en weer moet
reizen tussen het huis van de
vader en dat van de moeder, is
het prettig als beide ex-part
ners vlak bij elkaar wonen.
Het kind blijft dan in dezelfde
buurt, bij z'n vriendjes en
dicht bij school.
Bij Miriam Galper kan men wel
spreken van een "ideaal" ge
val. Zowel haar man als Mi
riam zelf hebben een baan
met een redelijk inkomen.
Bovendien wonen ze vlók bij
elkaar.
Als de ouders te ver uit elkaar
wonen, moeteh er andere
oplossingen worden gezocht.
Miriam Balper noemt het
wisselen van woning om de
zes maanden. Het kind kan
ook in hetzelfde huis blijven
wonen waarbij zijn vader en
moeder elkaar afwisselen. De
schrijfster vertelt niet hoe het
moet als de vrouw geen werk
heeft (of niet kan vinden), en
als een van béide ouders geen
passende huisvesting heeft
kinderen bij zich te laten wo
nen. In haar boek beschrijft
Miriam Galper alleen c.o. ge
vallen onder tamelijk gunsti
ge omstandigheden.
(Geënsceneerde foto).
altijd even gemakkelijk om te
aanvaarden. Zij ontlenen, on
danks de emancipatie, hun
identiteit grotendeels nog aan
het moederschap, aldus Mi
riam Galper. Het leven van
een vrouw alléén, zonder kin
deren, lijkt zinloos.
Ook hier speelt wat "men" er
van denkt een grote rol. "Een
moeder die niet zelf voor haar
kinderen zorgt, is een slechte
moeder".
Laat je niet door andersden
kenden van de wijs brengen,
is het advies van Miriam Gal
per, en zét vooral door met
problemen kan bij man en
vrouw een gevoel van eigen
waarde enorm stimuleren, zo
meent zij.
Verwarring
Eng
Jeff, de ex-man van Miriam, be
kent aanvankelijk wel de no
dige problemen te hebben
gehad m°t zijn opvoedersrol.
Voor de buitenwereld is het
moeilijk te aanvaarden dat
een vader net zo goed kan op
voeden als een moeder. Ook
Jeff zelf vond het een "eng"
idee. Hij durfde eerst niet
goed met zijn zoon alleen te
zijn en voelde zich erg ge
spannen. Langzamerhand
groeide zijn zelfvertrouwen
en werd hij ook steeds meer
geaccepteerd als opvoeder
door mensen in zijn omge
ving.
Ook voor vrouwen is c.o. niet
Wat kinderen zelf van c.o. vin
den, wordt in het boek niet
helemaal duidelijk. Alleen de
emoties van Jos, Miriams ei
gen zoon, worden enigszins
beschreven.
Voorop bij c.o. staat volgens de
schrijfster het welzijn van het
kind. Het gevoel van verwar
ring en ontreddering dat bij
een kind na de scheiding kan
optreden, willen beide ouders
zoveel mogelijk vermijden.
Wanneer by c.o. het kind heen
en weer moet reizen tussen
beide ouders, is het belang
rijk dat er enige regelmaat en
orde is wat betreft het aantal
dagen dat een kind ergens
blijft. Het voortdurend pen
delen tussen twee woningen,
het steeds weer opnieuw
moeten aanpassen van kind
en ouder, ziet de schrijfster
niet als onoverkomelijke
problemen. Het is volgens
haar een kwestie van aanpas-
Geen van de kinderen van an
dere co-ouders waarmee zij
gesproken heeft, had
problemen met het leven en
wonen op twee verschillende
plaatsen.
Het staat voor de schrijfster vast
dat kinderen zich met beide
ouders moeten kunnen iden
tificeren. Uit studies is vol
gens haar gebleken dat rela
ties met beide ouders voor
een evenwichtige ontwikke
ling van een kind van belang
zijn. Kinderen willen ook het
liefst het kontakt met beide
ouders onderhouden. Je kan
een kind niet tussen zijn va
der en moeder laten kiezen,
aldus Miriam Galper. Als po
sitief effect van c.o. voert zij
aan dat de relatie ouder-kind
veel m tenser en heel
wordt dan in normaal gez
verband.
1 gezins-
Jo-jo's
De ondertoon van haar relaas is
wel dat c.o. niet alleen het
welzijn van het kind op het
oog heeft, maar ook het wel
zijn van de ouders. Geen van
beide ouders wil graag zijn
kind afstaan. Delen is de
meest voor de hand liggende
oplossing.
Uit de woorden van Miriam
Galper blijkt niet, dat zij erg
zwaar tilt aan het gevoel van
verwarring bij een kind. Het
is volgens haar niet noodza
kelijk dat de co-ouders de
zelfde ideeën hebben wat be
treft opvoeding een leefstijl.
Een kind zal gemakkelijk de
verschillende regels bij beide
ouders accepteren, is haar
mening.
In hoeverre dit, samen met het
voortdurend heen en weer
reizen, het gevoel van ontred
dering en onzekerheid bij een
kind vergroot, laat de schrijf
ster in het midden.
Dit zijn ook bezwaren die des
kundigen, (maar wie is des
kundig in zo'n geval) aanvoe
ren. Kinderen worden bij c.o.
als jo-jo's heen en weer ge
trokken, zeggen ze. Miriam
Galper wijst dit van de hand
door te benadrukken dat de
stabiliteit in het leven van een
kind wordt gevormd door de
emotionele band met de ou
ders, en niet door de band met
een huis.
Onzeker
Miriam Galper is gevoelsmatig
heel nauw bij c.o. betrokken.
Dat haar theorieen en uit
spraken soms met elkaar in
tegenspraak zijn, is wel enigs
zins te begrijpen. C.o. is zo n
nieuw begrip, dat er nog
nauwelijks onderzoeksresul
taten bekend zijn. De schrijf
ster moet geheel op haar ei
gen ervaringen en die van een
handvol anderen afgaan.
Conclusies kunnen nu nog
niet getrokken worden. Pas
op langere termijn en bij uit
gebreid onderzoek zou (mis
schien) vastgesteld kunnen
worden of c.o. een positieve
invloed heeft op de ontwik
keling van een kind dan op
voeding door één ouder al
leen.
Ook Miriam Galper heeft nog
steeds haar twijfels, al zegt ze
voor 1007c in c.o. te geloven.
Ze is onzeker omtrent de toe
komst. Hoe zal het gaan als
een van beide ex-partners wil
verhuizen of een nieuwe
partner vindt? Wat zal haar
zoon doen als hij oud genoeg
is om zelf te beslissen bij wie
hij wil zijn.?
Miriam Galper erkent dat het
zeker voor kinderen niet ge
makkelijk is om zich aan alle
veranderingen aan te passen.
Zij concludeert dat ondanks
alle problemen c.o. alle be
trokkenen veel voldoening
geven kan. Of dit laatste in
derdaad het geval is. moet af
gewacht worden. Vier jaar is
een betrekkelijk korte tijd om
daar conclusies aan te ver
binden, die beslissen over een
heel mensenleven. Boven
dien is haar geval, zoals ge
zegd, tamelijk 'ideaal".
Niet elke echtscheiding zal zo
harmonieus verlopen, net zo
min als iedere man cf vrouw
een baan heeft en passende
huisvesting kan vinden.
Toch is haar boek een moedig
verslag van haar eigen twij
fels en onzekerheden. Een
verhaal van vallen en opstaan.
Voor ouders die na de echt
scheiding hun kinderen sa
men willen blijven opvoeden
is dit boek een serieuze studie
waard.
