M0(filD§lt©ff <sl©ff
'Geld? Ik
ben echt
aan eind
van mijn
latijn'
lijk gezien was ik het met
hem eens, maar ik deelde
zijn politieke conclusie
niet. Als je opstapt moet
je je heel goed afvragen
wat dat oplevert. Wat win
je er mee, brengt het je
dichter bij je doel. Bo
vendien: dan hadden we
een jaar stil gestaan en
niets kunnen doen. In de
huidige omstandigheden
heel onverstandig. Dat
kan niet altijd een argu
ment zijn, nee, dat vind ik
ook, maar in dit geval
vond ik: doorgaan".
Op het ministerie vond Van
der Stee bij aankomst een
aantal stevige klussen.
Aan hem de opdracht om
zo snel mogelijk de door
Andriessen in de steek ge
laten bezuinigingen
"rond" te krijgen.
Een tweetal rapporten
over belastingwetgeving
lag in zijn bureaula; dat
van Bijsterveld over be
lastingfraude en het ad
vies van Hofstra over het
renteverlies door inflatie
en de aftrekbaarheid van
hypotheekrente voor in
komstenbelasting.
Van der Stee lijkt zich in
zijn nieuwe functie won
derwel op zijn plaats te
voelen. Beloftes op ter
mijn, die hij zich als mi
nister van landbouw mis
schien nog kon permitte
ren, zijn er nu niet meer
bij. Zo was hij vorige
week in de Tweede Ka
mer de eerste bewinds
man uit de ploeg van Van
Agt bij wie het hoge
woord eruit kwam: het is
niet zeker dat het hand
haven van de koopkracht,
ook voor de laagstbetaal
den, kan worden gega
randeerd. Zijn baas, pre
mier Van Agt, vulde een
dag later aan: behoud van
sociale zekerheid op het
huidige niveau is aller
minst zeker.
Aan de vooravond van het
verschijnen van de voor
jaarsnota en het opstellen
van de begroting voor het
komend jaar, is een ge
sprek met de bewinds
man op zijn plaats. "Cri
sis? Welnee, we regeren
gewoon tot mei door. In
die negen jaar dat ik bezig
ben heb ik dat woord al zo
vaak horen vallen. En
twee keer een echte mee
gemaakt, onder Biesheu
vel en later bij Den Uyl".
Een optimist of na negen
jaar wat minder aange
slagen dan zijn collega's
en heimelijk nog steeds
koersend in de richting
van dat Europese com
missariaat?
Tekst: Ton van Brussel
Foto's: Dirk Ketting
ZATERDAG 14 JUNI 1980
Wie ook maar een week de
krant met een half oog
heeft gevolgd kan het niet
ontgaan zijn. Politici,
vakbondsleiders, werk
geversvoorzitters en zelfs
ministers verdringen zich
in de kolommen om te
melden welke tijdbom nu
weer onder het Catshuis
is aangetroffen. Niet al
leen onze gulden, maar
ook het woord regerings
crisis staat weer eens aan
een hevige inflatiedruk
bloot.
Abortus, drie miljard mati
gen in 1980, zes miljard in
1981, wel of geen "morre
len" aan sociale uitkerin
gen en hypotheekrenteaf
trek, wel of geen hogere
prijs in het buitenland
voor ons Hollandse aard
gas. In een tijd van
schaarste kan het ook
nauwelijks anders, of veel
van de onderwerpen op
het crisislijstje hebben te
maken met de portemon
nee. Het ministerie van
financiën, daar schijnen
alle lijnen samen te ko
men, één hoog op de ka
mer van minister Fons
van der Stee.
Hoewel pas kort op dit de
partement, geen nieuw
komer in de regerings
ploeg, zelfs niet op dit mi
nisterie, dat hij eerder
onder Biesheuvel en Den
Uyl als staatssecretaris
diende. Op landbouw leek
hij zijn draai gevonden te
hebben, door de wol ge
verfd in de Europese Ge
meenschap, het podium
waar op dat terrein de
hardste noten worden ge
kraakt. Na acht jaar rege
ringsverantwoordelijk
heid rustig aankoersend
op een carrière als Euro
pees Commissaris, zo leek
het. In Brussel wilde men
hem graag hebben.
Het lot wilde anders. Colle
ga Andriessen zag als eni
ge antwoord op het spook
van de economische te
ruggang een extra bezui
niging van vier miljard.
Gokkend op de steun van
de matigingsgezinde WD
gaf hij zijn baantje er aan,
in de hoop dat met hem
het kabinet zou verdwij
nen. Het pakte allemaal
wat anders uit, na vele
weken van gesprekken
werd Van der Stee zijn
opvolger.
"Ik had geen zin in dat
baantje, daarom heeft het
zo lang geduurd", zegt hij
nu en: "Ik heb vlak voor ik
minister werd een paar
uur met Andriessen ge
praat en daarna nog ver
schillende keren vele
uren. Van mijn kant is de
verhouding goed en ik
heb geen enkele reden om
te geloven dat dat niet
wederzijds zou zijn. Het
was voor Frans misschien
een teleurstelling. Zake
Laten we maar eens met de belasting beginnen. Bij
sterveld ontdekte dat de meeste Nederlanders frau
deren. U komt met extra controle. Los je het daar
nou nog mee op of moet het systeem eigenlijk op de
helling?
"Nou nee, niet op de helling. Bij
de persconferentie rond dat
rapport van Bijsterveld heb
ben we wat gefilosofeerd en
gezegd: daar moeten we toch
eens naar gaan kijken. Ik vind
het persoonlijk zeer gewenst
om wat aan de hoge belasting
tarieven te doen. Ik geloof dat
dat moet, maar wel meteen
iets aan die aftrekposten doen
De tarieven zijn torenhoog.
Let wel, ik ben natuurlijk de
laatste van wie verwacht mag
worden dat mensen die fra-
dueren gelijk hebben. Je
moet ook zeker de kantteke
ning maken dat het nog maai
de vraag is of mensen die 72%
betalen en frauderen, daar
opeens mee ophouden, als het
60% wordt.
Ik voel er veel voor om in de
aftrekposten een plafond aan
te brengen, een maximum.
Dat is niet nieuw, als je om je
heen kijkt in het buitenland,
gebeurt dat ook. Neem je die
maatregelen, dan loop je in
ternationaal wat meer in de
pas en dat heeft voordelen
voor de kapitaalvlucht".
Maar nogmaals het een kan niet
zonder het ander.
Werkgroep
Er komt een werkgroep.
"Ik ben nog niet toe aan het
noemen van namen. Eerst wil
ik de opdracht goed formule
ren. Het moet allemaal niet te
lang gaan duren, want veel
tijd hebben we niet. Ik heb
een hekel aan termijnen
noemen, maar het komt wel
snel".
De aftrekbaarheid van hypo
theekrente kan ieder moment
in de kamer aan de orde ko
men. De VVD heeft het onaan
vaardbaar al uitgesproken.
Het moet blijven zoals het is.
Het CDA vindt duidelijk van
niet. Hoe wordt dat opgelost?
"Ik kan daar kort over zijn. Het
kabinet heeft nee gezegd en
dat standpunt ondersteun ik.
Nee, niet eens zozeer vanwe
ge dat argument van de VVD.
Ik geloof er niet zo in dat als je
eenmaal wat aan het principe
hebt jgedaan, het hek van de
dam is. Kijk, het is niet mijn
gewoonte om uit het kabi
netsberaad te klappen, maar
onder Den Uyl speelde het al.
Gruyters (oud-minister van
volkshuisvesting) kwam er
mee. Ik zat toen op landbouw
en heb nee gezegd.
Een voorbeeld. Meneer A en B
hebben allebei een inkomen
van f50.000, alleen A heeft
ook nog een ton op de bank.
Ze kopen allebei een huis van
een ton; de een neemt een hy
potheek, de ander betaalt het
van de bank. Hij ontvangt
minder rente en betaalt daar
door minder belasting. Als je
dan geen aftrekbaarheid
hebt, is er een behoorlijke on
gelijkheid. Daar "oen ik te
gen".
Aardig voorbeeld, maar zo zit
het natuurlijk niet. Niemand
wil de aftrekbaarheid hele
maal afschaffen. Het gaat om
een grens. Er is vier ton ge
noemd.
"Ik noem het als voorbeeld van
de principiële ongelijkheid
die daar ontstaat".
Tijdnood
"We zitten gewoon tot
HeCDA neemt er geen genoe
gen mee. De tijd dringt, er
wordt toch het een en ander
van u verwacht.
"Dat besef ik ook wel. Die
werkgroep waar we het net
over hadden. Die wil ik ook
deze zaak laten uitzoeken.
Het valt in de groep aftrek
posten. De kamer zal inder
daad een termijn vragen en
die zal ik moeten noemen.
Wat ik al zei. ik moet opschie
ten, maar ik wil die opdracht
wel zorgvuldig formuleren.
Het op naam stellen van spaar-
biljetten is van de baan. Al
thans door u uitgesteld. Dat
was zo'n beetje het enige hè,
dat er tegen belastingfraude
m zat
"Je moet het kind niet met het
badwater weggooien. Als we
een kapitaalvlucht naar het
buitenland krijgen, doordat
wij de spaai biljetten gaan
aanpakken, dan streven we
ons doel voorbij. Dan zijn we
het kapitaal kwijt aan het bui
tenland en hebben we nog de
fraude niet bestreden. Trou
wens je kunt niet zeggen dat
we niets doen. De controle,
we hebben de jachten gehad,
de horeca, de makelaars en
ook op andere plaatsen zijn
we actief, dat moet u niet on
derschatten".
Van der Stee benadrukt nog
eens dat het de mensen niet
moet worden tegen ge
maakt". Het wachten is dan
maar op de werkgroep.
Over naar een andere slepende
kwestie, de bezuinigingen.
Drie miljard heeft hij voor dit
jaar gevonden. Felle kritiek
van veel kanten op zijn plan.
Meer dan de helft van die ma
tiging zou voor volgend jaar
geen zoden aan de dijk zetten
en dat terwijl er in 1981 we
derom zes miljard op tafel
moet komen. Hoe zit dat?
Tijdgebrek? Was die drie
miljard "harder" geweest, als
hij al langer als minister op dit
departement had gezeten?
Onjuist
"Het had geen verschil ge
maakt. Die kritiek, die is on
juist. We hebben nu, ik geloof
1928 miljoen gevonden, die
ook volgend jaar doorwerkt.
De rest is een voorlopige op
lossing, omdat we anders on
ze uitgaven niet meer konden
betalen. Snijden in een lo
pende begroting is het moei
lijkste wat er is. Je kunt niet
leslokalen halverwege het
jaar dichtdoen en de kinder
tjes naar huis sturen".
Kom nou, kinderen naar huis
sturen, dat doet het altijd
goed. maar dat hoeft natuur
lijk niet.
"Nou ja, ander voorbeeld. Sub
sidies, die kun je toch ook
maar niet zo terug draaien. De
oppositie maakt ons aan de
ene kant een verwijt dat de
bezuiniging voor een deel tij
delijk is, maar aan de andere
kant maken ze er een gewel
dig drama van als ik de uitga
ven wel echt terugdraai. Dat
begrijp ik wel, maar ik krijg
nu al kritiek dat ik de ge
meenten voor het blok zet.
Het spijt me, maar wat is dan
mijn alternatief. Daar hoor ik
ook weinig over, moet ik zeg
gen. Laten we naar volgend
jaar "kijken. Er is misschien
nog een miljard lucht in de
begroting en dan is het op.
Het is natuurlijk maar waar je
vanuit gaat, maar er moet wel
gekozen worden. Als je niet
hele stukken beleid wil af
bouwen, dan kom je op de lo
nen en de sociale zekerheid,
ik heb dat duidelijk gezegd ja.
want zo ligt het toch ook? We
lenen dit jaar 13 tot 14 miljard,
dat kostje ook 1400 miljoen
rente die betaald moet wor
den. En dan heb ik het nog
niet eens over terugdringen
van het financieringstekort,
wat ook nodig is en noodza
kelijke maatregelen voor de
rentabiliteit in de bedrijven.
Er wordt daar nauwelijks een
cent verdient".
Dat zegt u en dat zegt meneer
Vaii Veen. Hoe zit dat dan met
die prijscompensatie, dat
schijnt opeens te kunnen?
"Als ik de cao's bekijk dan val
len die resultaten op zich best
mee. Als ik ze zie tegen de
achtergrond van de situatie,
dan wordt het anders. Ik ben
daar helemaal niet zo enthou
siast over.
Het is vol gas in de richting van
een nieuwe loonmaatregel?
Dat zeg ik niet. Albeda heeft er
wel voor gewaarschuwd. Er is
geen geld. Ik ben aan het ein
de van mijn latyn. De rek is er
uit".
Met die financiële concessies
aan de vakbeweging, gokken
de werkgevers kennelijk wel
op een tweede loonstop. Hoe
verkoopt het kabinet dat?
"Dat kan best, dat de werkge
vers daar op aansturen.
Dat weet ik niet. Als ik naar de
opiniepeilingen kijk, dan valt
de kritiek op de loonmaatre
gel best mee. U zult van mij
niet horen dat deze loonmaat
regel slecht is verkocht".
Maar wel zonder, wat Lubbers
flankerend beleid" noemt.
Wat stelt u zich daar eigenlijk
bij voor?
In het totaal van de plannen zit
dat beleid". „Dan denk ik aan
woningbouw, gerichte steun
aan bedrijven, we hebben nu
de premie van de wet op de
investeringsrekening, een
subsidie op outillage. Dat is
heel belangrijk. En ik denk
zeker ook aan maatregelen op
de arbeidsmarkt".
Terug naar de bezuinigingen.
Als we naar de geschiedenis
kijken dan is oud-minister
Duisenberg mislukt met zijn
eén-procent bezuinigingsbe
leid. dan is Andriessen stuk
gelopen met Bestek, wat
maakt u er zo zeker van dat
die zes miljard er volgend
jaar wel komt
"Om te beginnen: Er is niets
stukgelopen met Bestek. Er
moest een extra bezuiniging
bovenop". „Ik heb harde toe
zeggingen. Het kabinet staat
achter me".
Dat zeiden Duisenberg en An
driessen ook.
"Nou ja. de toekomst zal het na
tuurlijk allemaal leren. Het
wordt ook niet makkelijk.
Maar ik heb wel gezegd dat
het volgend jaar niet zo kan
als nu met de drie miljard. Be
zuinigingen in de lopende be
groting, ik heb het al gezegd,
dat is moeilijk. Daar heb ik
begrip voor. Maai volgend
jaar moet het en het kan ook".
Dat ivordt korten op de uitke
ringen en geen koopkracht.
"Dat sluit ik niet uit".
Het PvdA-plan noemt 27c groei
Wat zou u zeggen als dat getal
in een CDA-plan zou staan?
"Dan zou ik zeggen: Pas op jon
gens, pas op. Ik zou het ook
wel willen. Ik wil wel drie
procent. Maar of dat lukt, ik
zie het somber in. Maar ik heb
het plan zelf nog niet gelezen,
dat voorbehoud wil ik ma
ken".
Europa
Europa. Albeda heeft ook ge
zegd dat hij wel wil.
"Dat trekt mij op zichzelf nog
steeds. Internationale poli
tiek. Ik doe dit nu negen jaar.
Vijftien uur per dag werken.
Het is leuk werk, je kunt d«n-
gen doen, maar het knaagt
wel aan je. Ik Kg geen ja en
geen nee. Dat geldt voor een
nieuw ministerschap en voor
dat commissariaat. Ik denk er
wel over na".
Tussentijds terugtreden kan in
uw positie nauioelijks. De
enige fatsoenlijke manier om
op tijd vrij te zijn voor die
baan, is de val van dit kabi
net .Zit dat in het achterhoofd
"Ha, ha, dat terugtreden, dat
gaat wel moeilijk dat ben ik
met u eens, en we zitten na
tuurlijk wel gewoon tot mei
Dus geen Europa?
"Ik zei het al, geen ja en geen
Ik wil wel 3 procent
