Sein staat op groen voor voedselbestraling
Beleid is niet
gericht op
sociale vooruitgang
m
Openbaar debat tussen kritische
dominee en verbolgen kerkganger
"De vaderen mogen niet meer spreken
Priesters en leken in Brazilië
over krottenwijken
VRIJDAG 13 JUNI 1980
Toen een onderwijzeres onlangs
een meisje van een één-eiïge
tweeling - die zij niet uit el
kaar kon houden - naar een
andere klas wilde overplaat
sen, moest zij toch van dat
plan afzien, omdat de kinde
ren alleen gelukkig waren in
eikaars nabijheid.
Dat gaat, volgens de Valken
burgse hervormde predikant
C. Vermeulen, ook op voor de
twee-eenheid "leer" en "le
ven" in de kerk. In een artikel
in het blad "Woord en Dienst"
constateert hij met spijt, dat
in grote delen van de Her
vormde Kerk de "leer" (het
dogma) laag genoteerd staat.
Het gaat daar, zo meent hij,
om het leven en om de vragen
van deze tijd.
In vele gemeenten gaat de cate
chismus niet meer open en
ook de formulieren voor doop
en avondmaal zijn opzij ge
legd. De vaderen mogen niet
meer spreken. Men wil liever
"viering" dan onderwijs.
De vraag is dan wel of viering en
onderwijs, leven en leer zich
Valkenburgse predikant Vermeulen:
C. VERMEULEN
"opzij gelegd"
zo straffeloos laten scheiden.
Zal de gemeente op den duur
nog weten wat zij viert en wat
haar leven is? Zal de groeien
de onbekendheid met de ei
gen hulpbronnen haar niet
afhankelijk maken van het
toevallige aanbod van der
den, en haar tenslotte uitleve
ren aan de wereldgeesten?
Lonend
Vermeulen (48), die eerst offi
cier van het Leger des Heils is
geweest, in 1970 predikant
werd en sinds vorig jaar in
Valkenburg werkt, pleit voor
een eerherstel van de belijde
nis. Het is lonend, het oor te
lenen aan het verleden en de
traditie te bewaren.
In een reformatorische kerk is
- het dogma - leerstuk - niet
onfeilbaar. Nee, wij moeten
het als brandstof opdelven uit
het verleden en het als een
noodzakelijke energiebron
weer gebruiken. Bezig zijn
met het verleden moet gebeu
ren met het oog op het heden.
Luisteren naar de vaderen be
tekent, vanuit onze eigen si
tuatie het gesprek met hen
heropenen en bij hen in de
leer gaan als aandachtige,
maar niet onkritische leerlin
gen.
De Valkenburgse predikant ziet
het dogma als een "geschenk
van de kerk der eeuwen aan
ons, die vandaag geroepen
worden om getuigen van Je
zus Christus te zijn". De ge
meente zou dwaas zijn als ze
dat geschenk in de porcelein-
kast plaatste om er op hoog
tijdagen een vergenoegde
blik op te slaan. Als de leer tot
een museumstuk wordt ver
klaard, om alle licht op onze
moderne inzichten te laten
vallen, of als de belijdenis een
uithangbord wordt, dat onze
orthodoxie moet aanprijzen,
dan zegt dat meer kwaads
over de gemeenten die zo
handelen dan over de erfenis
der vaderen zelf. Een kerk die
haar belijdenis niet meer kent
minacht het werk van de
Geest in het verleden. Zij
verwijdert zich van de schare
pelgrims die van het begin af
op weg is naar het Koninkrijk.
Doodsgeur
Ds. Vermeulen noemt drie oor
zaken van de "vervreemding
van het dogma".
Ten eerste een fundamentalis
tisch verlangen naar de "bij
belse gemeente". Hij heeft dat
meer buiten dan binnen de
Hervormde Kerk aangetrof
fen. Men wil de geschiedenis
ongedaan maken om tot de
tijd van de bijbel terug te ke
ren. De leer heeft een doods
geur aan zich en wordt opzet
telijk buiten het leven gehou
den.
Een tweede oorzaak ligt in het
praktische verlangen naar
gemeente-zijn in deze tijd.
Het heden krijgt zo'n sterke
nadruk dat het verleden meer
als hinderpaal dan als hulp
wordt ervaren. Ook oecume
nische contacten worden zo
meent men, vergemakkelijkt
door de belijdenis terug te
snoeien tot een voor allen
aanvaardbaar minimum.
Als derde oorzaak ziet Ver
meulen de, wat hij noemt,
"uithangbord-functie". De
belijdenis is vaak verworden
tot een rijtje waarheden, die
men "kennen" en "hebben"
moest om tot de ware richting
te behoren. Het is beter, met
de belijdenis te worstelen dan
om er de hoed voor af te ne
men en door te lopen.
Waar leer en leven worden ver
enigd, daar is, naar de mening
van ds. Vermeulen, ook de
hedendaagse gemeente ver
rast en dankbaar vanwege het
getuigenis der vaderen.
De krottenwijken rond de grote steden in Brazilië zijn het directe gevolg van het
regeringsbeleid. Tot deze conclusie kwam een landelijke conferentie van priesters en
leken over krottenwijken, die in Sao Paulo is gehouden.
Meer dan driehonderd priesters en
leken, die onder de 'Javelados''
zoals de bewoners der krottenij-
ken worden genoemd, werkzaam
zijn, noemen als de voornaamste
oorzaak van het ontstaan en
voortbestaan van de favela's "de
nauwe banden tussen de Brazi
liaanse regering en de kapitalis
tische belangen". Deze hebben tot
gevolg, dat het volk wordt onder
drukt. "Het beleid van de Brazi
liaanse regering is uitsluitend
gericht op economische ontwik
keling, niet op maatschappelijke
vooruitgang."
Favela's zijn de nederzettingen aan
de rand van de steden, meestal op
gemeentegrond. De normale ste
delijke voorzieningen zoals wa
terleiding, gas en elektriciteit (om
nog maar niet te spreken van rio
lering en wegen) ontbreken ge
heel of nagenoeg.
Volgens cijfers van de Kooms-Ka-
tholieke Kerk van Brazilië en van
de Braziliaanse regering wonen
alleen al in de favela's rond Sao
Paulo en Rio de Janeiro 4 miljoen
mensen op een totale stedelijke
bevolking van 14 miljoen. Dit be
tekent, aldus het congres, dat een
kwart van de bevolking van beide
steden mensonwaardig woont.
Onderdrukking
Als directe oorzaken voor het ont
staan van de krottenwijken
noemt het congres het land
bouwbeleid en de arbeidspolitiek
van de Braziliaanse regering. De
regering steunt een systeem van
landbezit, dat is gericht op indus
triële landbouw. Dat heeft een
grootscheeps vertrek van de ar-
me plattelandsbevolking naar de
grote steden tot gevolg.
De arbeidspolitiek is gebaseerd op
zeer lage lonen voor ongeschool
de arbeid, terwijl ook geen fond
sen worden gevormd voor sociale
woningbouw. Daar komt nog bij,
dat de krottenbewoners dikwijls
bang zijn om betere woon- en
werkvoorwaarden te eigen, om
dat - aldus het congres - in een
favela het element van onder
drukking altijd aanwezig is.
Pater Jose Pegoraro uit Sao Paulo
verklaarde, dat de krottenwijken
het directe gevolg zijn van het
Braziliaanse kapitalistische sys
teem. "Een krottenbewoner
biedt de goedkoopste manier om
goederen te produceren. Hij
werkt voor een minimaal loon,
terwijl de overheid praktisch
niets betaalt voor de voorzienin
gen die het leven in een grote stad
mogelijk maken, zoals water-,
gas- en elektriciteitsleidingen,
riolering, wegen, scholen en zie
kenhuizen."
Broedplaats
Jose Pegoraro ontkende nadruk
kelijk, dat de criminaliteit in de
favela's groot zou zijn. Verreweg
de meeste bewoners zijn eerlijke,
werkende mensen. "De favela is
geen broedplaats voor misdadi
gers, zoals men gewoonlijk
denkt.
Een favela ontstaat omdat arme
mensen van het platteland wor
den verdreven. Zij proberen in de
stad betere levensvoorwaarden
te vinden. Maar daar zijn zij - al
dus Pegoraro - de arbeidsreserve
voor de grote industrie, die lage
lonen kan betalen voor ploegen-
arbeid. Met hun lonen hebben die
arbeiders geen andere keus dan
in een favela te wonen".
Tegen alle druk en onderdrukking
in begint echter in de favela's een
organisatie van de grond te ko
men. In april van dit jaar kwamen
3000 krottenbewoners van Belo
Horizonte in de staat Minas Ge-
rais bij elkaar om de problemen
te bespreken van de 400.000 fa-
velados rond die stad.
Daar worden de bewoners van de
krottenwijken bedreigd door
uitbreidingsplannen van het
stadsbestuur. Er wordt een grote
weg aangelegd, waardoor 25.000
krottenbewoners gedwongen
worden het veld te ruimen. De fa-
velados eisten in hun vergade
ring, dat het stadsbestuur de 100
favela's in de stad zou opnemen
en zou overgaan tot de bouw van
goedkope huizen.
Zowel aan de vergadering van de
krottenbewoners van Belo Hori
zonte als aan de conferentie in
Sao Paulo van priesters en leken
die in de krottenwijken werken is
uitvoerig aandacht besteed in het
blad van het aartsbisdom Sao
Paulo. Dit bisdom staat onder
leiding van kardinaal Arns.
Armoede en rijkdom in Brazi-
Tweemaal „dr." Dinsdag promo
veert aan de Leidse universiteit
een dominee die ook al in 1974
een doctorstitel verwierf. Het is
de hervormde predikant A. van
de Beek in Raamsdonk. Hij pro
moveerde zes jaar geleden in
Utrecht tot doctor in de wiskun
de en natuurwetenschappen -
specialiseerde zich vanuit zijn
grote belangstelling voor de na
tuur in de plantkunde - en dins
dag voegt hij daaraan een docto
raat in de godgeleerdheid toe met
een proefschrift over de mense
lijke persoon van Christus. Ds.
Van de Beek is 33 jaar. Eerst was
hij predikant in Lexmond, daar
na in Vriezen veen. Sinds vorig
jaar in het Brabantse Raams
donk.
Beroepen. Hervormde Kerk: be
dankt voor Barendrecht I. Kok
Zoetermeer. Geref. Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Middel
burg O. J. Douma Groningen-
Noord; bedankt voor Rijswijk L.
J. Joosse IJmuiden, voor Leek-
Roden H. D. Herksen Heemse.
Geref. Gemeenten: beroepen te
Eindhoven R. Boogaard Leiden,
die bedankte voor Gouda.
LEIDERDORP - De Leidse, in Lei
derdorp wonende sterrenkun
dige prof. dr. H. van der Laan en
de Leiderdorpse gereformeerde
predikant G. van Loenen treden
woensdagavond 18 juni in een
zaal van de Scheppingskerk in
het strijdperk over een preek die
ds. Van Loenen op Pinksteren in
deze kerk heeft gehouden. De
predikant maakte in die pink-
sterpreek een paar nogal scher
pe opmerkingen over de paus,
premier Van Agt en de gevestig
de orde. En die deden dr. Van der
Laan - kerklid in Leiderdorp - in
gramschap ontsteken.
De verbolgen kerkganger liet de
kritische predikant weten, dat hij
met hem hierover best wilde de
batteren, hetzij in besloten kring,
hetzij publiekelijk. Ds. Van Loe
nen, niet voor een kleintje ver
vaard, heeft deze uitdaging aan
genomen. Hij wenst geen beslo
tenheid» "Ik sta over het alge
meen voor wat ik in mijn preken
zeg, zodat ik het zeer vanzelf
sprekend vind, dat men mij daar
rekenschap over vraagt. Uiter
aard kunnen ook anderen dan de
heer Van der Laan aan de discus
sie deelnemen".
Paus
preek de paus een "flinke veeg
uit de pan gaf. "Oecumenisch ge
zien was dat onzorgvuldig".
Wat zei ds. Van Loenen dan? Dat in
de Kerk van Rome de Geest (van
Pinksteren) schuil gaat achter de
kerk. De kerk heeft gelijk, want
de Geest staat erachter. "In de
huidige paus zien wij, hoe dat
"weten" ertoe leidt, dat zonder
enige merkbare twijfel oude
standpunten worden herhaald".
De predikant liet de Reformatie
echter niet ongemoeid. Die heeft
de Geest te veel betrokken op de
individuele gelovige. De vele lie
deren in de ik-vorm getuigen
daarvan.
Van Loenen noemde dit alles te
smal en te eng. "God gaat zijn on
gekende gang. De profeten ver
woorden Gods protest tegen de
gang van zaken, soms fijnzinnig,
dan weer plomp en bruut, en Je
zus later zet de Joodse orde zo op
z'n kop dat ze zich van Hem ont
doen aan het kruis. Als deze rebel
Gods weet, dat Hij gaat sterven,
belooft Hij zijn verschrikte en
armzalige mensen echter, dat Hij
ze niet als wezen zal achterlaten.
Van Agt
Op dat punt gekomen,
Loenen iets minder aangenaams
over Van Agt. Die had in Deurne,
naar aanleiding van de rellen, be
toogd, dat onder andere Neder
land "verweesd" is geraakt. "Het
wachten is nu op een nieuw
Pinksteren, waarin de Geest van
God zich meedeelt aan de men
sen, die in verwarring zijn en
zonder koers".
De Leiderdorpse predikant noem
de dat een "ernstige misser",
"want wij zijn niét verweesd en
Pinksteren is het al. Meneer Van
Agt ontpopt zich steeds meer als
iemand die teksten op de klank af
gebruikt voor zijn doeleinden. En
het vrome volk volgt, tragisch en
schuldig. Dat is zelfs godslaster
lijk".
Dr. Van der Laan beschouwt deze
insinuatie als "volstrekt unfair".
"Is het niet uiterst intolerant, een
katholiek christen-democraat op
grond van een krantencitaat zo
grof aan te vallen? Natuurlijk,
een christen-democraat van ge
reformeerden huize zou het wel
licht anders zeggen".
Volgens Van der Laan heeft ds. Van
Loenen in de bewuste preek ook
gesuggereerd, dat onze overheid
veel weg heeft van een kwalijk
regime dat een verfoeilijke orde
handhaaft, en dat de Geest nu
vooral dwarsliggers en opstan
delingen bezielt,
ds. Van Wat de predikant deed, was verwij
zen naar Handelingen 2. "Daar
wenden volk en overheid zich af
van het pinkstergebeuren. Dat is
hun te vreemd. De verklaring ligt
voor de hand: die mensen zijn
dronken. Dan ben je ermee klaar.
Je hoeft je er dan niets van aan te
trekken. Maar niet-meetellende,
onaanzienlijke mensen hebben
het wèl gezien. Zij waren het, en
niét de gevestigde orde".
"Veel christenen menen de zaak te
moeten houden zoals het was.
Eeuwige waarheden en eeuwige
principes. Het nieuwe, verras
sende is, dat de wil van God niet
zo simpel is af te lezen uit Schrift
en geschiedenis. Er moet ge
werkt worden om die wil te ver
staan. De Geest maakt moedig en
vrolijk, maakt tongen los en
maakt de mens ook los van zich
zelf'.
Voorkeuren
Dr. Van der Laan verwijt ds. Van
Loenen - in een ingezonden stuk
in het vandaag verschenen kerk
blad "Ontmoeting" - een "on
geoorloofde schending van zijn
predikantsprivilege, beledigend
voor de gemeente, diep kwetsend
voor velen die zich in christen
democratisch verband inzetten
voor vrede, recht en lankmoe
digheid, en die in de kerk weg.
waarheid en leven zoeken". "De
predikant spreekt ambtshalve.
Er is geen gelegenheid voor di
recte weerlegging. Zijn preek
heeft te maken met Gods Woord,
niet met eigen subjectieve me
ningen en ideologische voorkeu
ren".
Het debat tussen de astronoom Van
der Laan en de theoloog Van
Loenen 18 juni) is dus voor ieder
toegankelijk.
(Door ing. H. G. Heins)
WAGENINGEN - Dit jaar zullen de Wereld Gezondheids
organisatie (WHO) en de Wereld Voedsel en Landbouw
organisatie (FAO) van de Verenigde Naties hun goed
keuring hechten aan het bestralen van voedsel. Dertig
jaar onderzoek heeft aangetoond dat men voedsel door
bestraling langer houdbaar kan maken en dat dit onge
vaarlijk is voor de gezondheid.
De ontsmettende werking van het
zonlicht kan eerdaags een prakti
sche navolging krijgen bij het be
stralen van voedsel. Hetzelfde
principe wordt namelijk toege
past om de bewaarbaarheid van
verse voedingsmiddelen te ver
hogen. Aardappelen en uien gaan
niet meer spruiten, bacteriën
worden onschadelijk gemaakt,
Deze aanbeveling zou hét startsein
kunnen zijn om de wereldvoed
seltekorten met succes te bestrij
den. Ook voor de westerse wereld
biedt deze technologie vele voor
delen. Deze WHO-FAO-aanbeve-
ling zal echter eerst moeten die-
i de
i te
zodat produkten als vis en kip
minder snel bederven. Voor het
conserveren van voedsel zullen
minder chemische stoffen nodig
zijn. Ook kunnen ziektekiemen
in het produkt gedood worden,
zelfs wanneer dit ingevroren
Vooral in de Derde Wereld kan deze
nieuwe techniek van belang zijn
in de strijd tegen de groeiende
voedseltekorten. Geschat wordt
dat een vijfde deel van de totale
wereldoogsten verloren gaat
door insectenvraat en bederf
door micro-organismen. In tropi
sche gebieden lopen deze verlie
zen soms op tot de helft. Straling
maakt insecten en micro-orga
nismen onschadelijk en zo zou
een belangrijke bijdrage geleverd
kunnen worden om deze verlie
zen te beperken, en daarmee dus
de honger.
Klant is koning
Intussen blijft de vraag hoe de klant
zal reageren als bestraalde pro
dukten te koop worden aangebo
den. De ervaring tot nu toe heeft
geleerd, dat zijn houding afwij
zend is, zolang hem voldoende in
formatie ontbreekt. Ook als hij
beschikt over gegevens die de
werkwijze voor hem duidelijk
maken, blijft hij dikwijls nog
wantrouwend.
Het staat nu echter wel vast dat het
eten van bestraalde voedings
middelen onschadelijk is voor de
gezondheid, en dat deze in onbe
perkte hoeveelheden op de markt
gebracht kunnen worden. Maar
de klant ic koning, hij zal altijd
zelf zijn keuze kunnen maken.
Door middel van een beeldmerk
zal op de verpakking worden
aangegeven, dat het artikel be
straald is. Dit Nederlandse ont
werp heeft een aantal landen
reeds overgenomen. Men streeft
naar internationaal gebruik van
dit merk. om zodoende de grootst
mogelijke bekendheid aan deze
techniek te geven.
Erkenning
rot nu toe werd de toepassing van
bestraling per voedingsmiddel
bestudeerd. Bij deze studies
werd in het bijzonder aandacht
geschonken aan de vraag of het
bestraalde produkt veilig kan
worden gegeten. Dan pas stem
den de gezondheidsautoriteiten
toe in de bestraling en verkoop
ervan. Op deze manier heeft een
groot aantal landen bestraalde
voedingsmiddelen toegela
ten.
Intussen zijn deze kostbare onder
zoekingen internationaal ge
coördineerd, zodat een unieke
wetenschappelijke samenwer
king ontstond tussen 25 landen.
De grote stroom van gegevens die
daaruit voortkwam, zal ertoe lei
den dat aan het einde van dit jaar
het groene licht kan worden ge
geven voor algemene toepassing.
Onder auspiciën van de Wereld
Gezondheidsorganisatie en de
Wereld Voedsel en Landbouwor
ganisatie zullen van 27 oktober
tot 3 november deskundigen uit
de hele wereld in Geneve voor dit
doel bijeenkomen. Zij zullen dan
kunnen beschikken over gege
vens uit 30 jaar wetenschappelijk
onderzoek dat aantoont dat be
straald voedsel veilig voedsel
Naar verwacht wordt, zu'len de
deskundigen deze conclusie be
vestigen, waarop dan de organi
saties van de Verenigde Natiele
bestraling van voedsel officieel
kunnen aanbevelen. Deze aanbe
veling zal ongetwijfeld vele aspi
rant-kopers geruststellen. En
daarmee zal deze nieuwe tech
nologie zijn weg moeten vin
den.
