Holland Festival brengt
Testament van Villon
DË ZILVEREN GIRAF
WOENSDAG 11 JUNI 1980
VARIA
PAGINA 29
Als je zo'n bundeltje met acht
tien vertalingen van Morgen
sterns gedichten (De Knie en
andere gedichten van Chris
tian Morgensternvertaald
door Johan van Nieuwenhui-
zen) doorleest, zoek je na
tuurlijk in de eerste plaats
naar je eigen drie favoriete
Morgenstern-gedichten. Die
waren er niet bij: ,fisches
Nachtgesang" (blijkbaar on
vertaalbaar; ook Van Altena
en Hermien Manger hebben
het niet in hui. vertalingen
meegenomen), ,Das Naso-
bem" (,Auf seinen Ncisen
schreitet einher das Naso-
bem,-von seinem Kind beglei-
tet. - Es steht noch nicht im
Bréhm") en ,JDas aesthetische
Wiesel
Dit laatste gedicht is voor mij,
om in sporttermen te spreken
„de absolute uitblinker" in
Morgensterns team. Ik citeer
het:
Ein Wiesel
sass auf einern Kiesel
inmitten Bachgeriesel.
1 Wisst ihr
weshalb?
Das Mondkalb
verriet es mir
im Stillen:
Das raffinier-
Maankalf
De letterlijke vertaling luidt al
dus:
,J£en wezel zat op een kiezel
steen temidden van het ge-
kabbel van een beek. Weet u
waarom? Het maankalf ver
ried het me in stilte: het geraf
fineerde dier deed het omder-
wïlle van het rijm."
Let op het geraffineerde rijm:
van de in totaal 26 woorden
rijmen er 11, en er zijn maar 4
rijmklanken.
De moeilijkheid voor de verta
len schuilt in de compactheid
van het gedicht, in de pointe
die niet verloren mag gaan en
in het aanvangsdier. Met een
wezel kom je niet ver: ,JZert
wezel - zat op een ezel - temid
den van gekwezel". Het kan,
maar mooi is het niet. Wel t
vergezocht. Een ander dier
van twee lettergrepen dan:
,Pen kikker - zat op een nikker
(of een sticker) - in hevig
lampgeflikker"Ook verge
zocht. Een geitje dan mis
schien? ,jEen geitje - zat al een
tijdje - te dromen in een
weitje. - Weet gij - waarom? -
De viskom - verried mij - 't
groot geheim: - Het zeer ge
spierde dier - deed het omwille
van het rijm.".
Badmat
In een ver verleden heb ik ,JDas
aesthetische Wiesel" in een li
merick vertaald:
,£r zat eens een kat op de bad
mat.
Gij vraagt mij, waarom deed
die kat dat?
Dat deed hij omdat
deze listige kat
dan zo fraai op zichzelf gerijmd
had!"
Bij
Hermien Manger verving de
wezel van Morgenstern niet
door een geitje of een kat,
maar door een bij:
,JZen bij - zat op een kei - midden
op de hei. - Waarom - wist ik
niet. - Maar 't maankalf - ver
ried - me stille- - tjes 't geheim:
- 't perfect- - ionistisch insect -
deed 't om der wille - van het
rijm".
Egel
Speciaal voor deze column
maakte Ernst van Altena een
Wiesel-vertaling (let op de
manier waarop hij via het
plantje Salomonszegel toch
nog net als Morgenstern in
Bachgeriesel een eigennaam
weet in te vlechten, en hoe
handig hij door het maankalf
wat ouder te maken, het rijm
naar zich toe trekt;
„een egel - zat eens op een tegel -
nabij een Salomonszegel. -
Wist hij waartoe? - De maan-
koe - heeft het mij toegefluis
terd. - Het penversier - de dier
- zat aan het rijm gekluis
terd."
Alf (boze geest)
Ook Johan van Nieuwenhuizen
heeft, speciaal voor deze bij
zondere gelegenheid, een ver
taling van „de aesthetische
wezel" gemaakt:
Een lemming - rende zonder
remming - blind in zijn lotsbe
stemming - Waarom - Een
alf - Het maankalf - verklap
te 't mij - gefluisterd: - Een
speelse geest - dit beest - dat
naar zijn rijmwoord luis
tert."
AMSTERDAM (GPD) - Er
gebeurt dit jaar in het
Holland Festival zeker
niet weinig in de sector
van het muziektheater.
Na de premières van de
opera "Aap verslaat de
Knekelgeest" van Peter
Schat en van Gilse's
"Thijl" worden nu twee
nieuwe produkties ge
bracht. Dat zijn: "A Han
del Pasticcio" en "Le Tes
tament de Villon" van Ez
ra Pound.
De pianist-dirigent-componist
Reinbert de Leeuw heeft de alge
hele leiding over de tweede pro
duktie. Hij vertelt over "Le Tes-
itament de Villon" dat Pound wel
veel van muziek wist, maar be
slist niet kon componeren en dat
dit een van de eerste dingen is die
men zal horen.
Ezra Pound was een Amerikaans
dichter; hij leefde van 1885-1972.
Hij studeerde Romaanse talen,
kwam in 1908 naar Europa en is
even erkend als vernieuwer van
de poëzie in Europa als hij terecht
beschuldigd is van een foute
houding in de Tweede Wereld
oorlog. Over dat laatste is geen
misverstand mogelijk.
In 1945 werd hij dan ook gevangen
gezet. In de Verenigde Staten
wist men eigenlijk geen raad met
dit genie en zo kwam hij terecht
in een psychiatrische inrichting.
Daarin leefde hij van 1952 tot aan
zijn dood.
Over de Franse dichter Frangois
Villon valt in ieder geval met ze
kerheid te melden, dat hij in 1431
in Parijs is geboren. Op 21-jarige
leeftijd behaalde hij een titel in de
letterkunde. In 1455 beging Vil
lon een crime passionel; hij
doodde een rivaal in de liefde.
Dat mocht ook toen al niet, maar
de Franse justitie deed een oogje
dicht.
Daarna ging het met Frangois Vil
lon van "kwaad tot erger", zoals
men dat noemt. Wanneer hij ook
gevangen werd gezet, hij werd al
tijd weer vrijgelaten. Na uitein
delijk ter dood veroordeeld te
zijn, krijgt hij ook nog gratie. Zijn
gedichten, die hij, dat moge dui
delijk zijn, vaak onder voor hem
moeilijke omstandigheden heeft
gemaakt, behoren tot de beste
van de hele wereldliteratuur.
Pound en Villon. Twee figuren die
met elkaar hun "ultra-zijn" ge
meen hebben. Alsook ironie en
scherpte. Deze gemeenschappe
lijke elementen zijn zonder enige
twijfel mede bepalend voor
Pounds belangstelling voor
Frangois Villon.
Pound heeft gehad wat je toch ei
genlijk wel zou kunnen aandui
den als de euvele moed om een
soort opera op poëzie van Villon
te maken. In de door Pound ge
kozen teksten zullen kenners wel
de satire missen, waardoor Villon
zo beroemd is geworden. Maar
thema's als dood en verderf zijn
ruimschoots aanwezig.
De solisten zijn Rita Dams, Lucia
Meeuwsen, Jard van Nes als Vil-
lons moeder, Marius van Altena
als de minnaar, Harry van der
Kamp als Villon, Charles van
Tassel en Lieuwe Visser. Verder
werken mee het ASKO-ensemble
en koor. De enscenering is in
handen van Paul Gallis en Paul
Vermeulen Windsant, dirigent is
Reinbert de Leeuw. Zij allen zul
len met name moeten worstelen
met de vele ritmische onmoge
lijkheden die Ezra Pound in zijn
onschuld en onkunde aan het pa
pier heeft toevertrouwd.
Voorstellingen van deze produktie
zijn te zien op 12 juni in Amster
dam, Centrum Bellevue, om 20.30
uur en 22.00 uur; 13 juni in Den
Haag, om 21.00 uur in het Ko
ninklijk Conservatorium; 14 juni
in Utrecht in het Muziekcentrum
Vredenburg, om 22.00 uur; 15 ju
ni in Rotterdam, in de Schouw
burg, om21.00uuren op 17 juni in
Schepen
GROTE VAART
Abida 9 v Suezkanaal nr Malta
Alamak 9 120 z Finisterre nr Alexandria
Alnati 9 v Bremen nr Antwerpen
Aludra 9 210 n Dakar nr Rotterdam
Amersfoort 11 te Curagao verw
Amstelbrink 9 150 ono Rio de Janeiro nr
Rio Grande
Amstelbureht 9 260 o Kaap Canaveral
Amsteldreef 9 te Durban
Amstellaan 8 te San Francisco
Amstelmeer 9 v Cristobal nr New Or-
lfeans
Amstelstroom 9 930 no Samoa eiland nr
Borneo
Amstelveen 9 450 zzw Mahe nr Dar es
Sala;
Antilla Cape 9 200 w Hebriden nrTampa
Broere Emerald 9 100 w Monrovia nr
Abidjan
Bussum 10 te San Lorenzo
Dockexpress-12 9 30 o Aden nr Sharjah
Felipes 10 te Singapore
Flevoland 9 200 no Madeira nr San Ni
colas
Getafix 9 110C z Bermuda nr New Or-
Lacönica 9 250 no Paramaribo nr Free-
port
Large Bay 9 v Southampton nr Port Said
Loosdrecht 9 490 z Acapulco nr China
Maasbracht 9 32 nw Kaapstad nr Angra
Mijdrecht 9 320 ono Bahamas nr New
Orleans
Nedlloyd Adelaide 10 150 w Kaap Rein-
ga nr Lyttelton
Nedlloyd Algoa 9 v Lagos nr Douala
Nedlloyd Chatman 9 130 zw Port Eliza
beth nr Singapore
Nedlloyd Colombo 10 25 z Portland nr
Port Louis
Nedlloyd Dejima 9 te Hamburg
Nedlloyd Ebro 9 485 nno Azoren nr Cris
tobal
Nedlloyd Franklin 10 v Lyttelton nr Nel-
Nedlloyd Frazer 10 370 w Kaap Leeuwin
nr Portland
Nedlloyd Freetown 9 te Manilla
Nedl'oyd Forcados 10 660 no Gilbert Ei
land nr Kaohsiung
Nedlloyd Honshu 9 80 w Port Elizabeth
nr Durban
Nedlloyd Loire 9 te Rotterdam
Nedlloyd Manilla 9 800 zw Cocos Eiland
nr Monrovia
Nedlloyd Rhone 9 te Colombo
Handel Pasticcio
De clavecinist Ton Koopman, te
vens kenner van de barokmu
ziek, is de verantwoordelijke man
voor de produktie "A Handel
Pasticcio". Hij zal bij deze gele
genheid officieel zijn nieuwe or
kest aan het publiek voorstellen:
The Harlequin Baroque Orche
stra.
Ton Koopman en de zijnen brengen
zo'n twee uur lang muziek van
Handel. Muziek wel te verstaan,
afkomstig uit diens opera's. De
fragmenten zijn alle gekozen
door Ton Koopman, die ze ook
zorgvuldig en naar verwacht mag
worden met smaak aan elkaar
heeft gelijmd. Op deze wijze heeft
hij een muziek-pasteitje (pastic
cio) gecreëerd.
Deze term werd ook als zodanig in
de tijd van Handel gebruikt, en
deze; manier van omgaan met
opera's was in die tijd ook heel
gewoon. In tijden dat rijke lieden
geen opdracht gaven tot het
componeren van opera's, omdat
er toevallig geen huwelijk of vre
de gesloten behoefde te worden,
plakten componisten of bewer
kers rustig enige "tophits" uit vo
rige opera's aan elkaar.
De aria "Ombra Mai Fu" zit er ook
in, tegenwoordig beter bekend
als het Largo van Handel. Ton
Koopman, die deze muziek alleen
kende van crematies, was er tot
zijn verbazing achter gekomen,
dat het een liefdeslied is, dat is
gewijd aan een boom. Als zoda
nig zal dit nummer dan ook in de
ze produktie gebracht worden.
Aan deze weldoordachte, maar niet
al te ernstig bedoelde Handel-
avond zullen meewerken Eddy
Habbema als regisseur, Rudolf
Corens, ontwerper van decors en
kostuums, Marjanne Kweksilber,
sopraan, en René Jacobs, alto.
Voorts het Utrechts kamerkoor
Viva la Musica onder leiding van
Reinier Wakerkamp. Dirigent is
Ton Koopman.
Uitvoeringen: 17 juni in het Mu
ziekcentrum te Utrecht, 18 juni in
de Amsterdamse Zuiderkerk, 19
juni in het Koninklijk Conserva
torium in Den Haag en 20 juni in
de Doelen in Rotterdam.
rAlWf£R 5<HAT.
ZOgKpRS' ZO
JUIST WAS 0R
cok.au
«I Reuer wi£i;wy
MAN ONS geKJ I.ANP-
KAARfegsroL^M.wAA)? pe
van ve sow c*®
stMrt" H; wil- oe schat
MCMOCP ,IS E'? IETS
frOEITE WAARD BU'TSM
MAAÜKEIP "a SCHOONHEID
f1
LriiCTfeO c-n
FRED BASSET
,3566
2odct de mensen tegen Tor
ajggen" Dat <serg bcrtip om je
hónd te leren een mond te
De belevenissen van Jommeke
Iets (ongeveer 500 g sa-
Snipper een sja-
olijven. Als de olijven
erg hard zyn is ontpitten
niet goed mogelijk.
Snijd dan het
ten weg. Voeg een glas
zachtjes pruttelen. Bak
de kalluMaflIeti even
zachtjes aan in boter en
laat ze in de saus tn
hoogstens 10 minuten
verder gaar worden.
^a^tS'enPXatrve^r
gehakte peterselie. Geef
hierbij gekookte rijst
WINA BORN
Agenda
Leidse bioscopen
CAMERA: "Krarr
7.00 en 9.15 ur, a.l.
Kindermutinec: 'Spiderman slaat t
toe", za. en woe. 2.30 uur, zo. 2.00 u
Nachtvoorstelling: "Lenny'.vr. en
11.30 l
16 jr.
Nedlloyd Rockanje 9 530 ono Bermuda
nr Piraeus
Nedlloyd Rosario 10 thv Tilbury
Nedlioyd' Rotterdam 10 te Houston
Nedlloyd Rijn 9 v Antwerpen nr Rouen
Nedlloyd Seine 10 te Banjul
Nedlloyd Spaarnekerk 9 v Penang nr
Nedlloyd Talbot 9 133 zzw Ouessant nr
Rotterdam
Nedlloyd Tasman 9 40 ozo Torremolinos
Sematang
Thameshaven 10 te Buenos Aires
Zafra 10 v Teesport nr Auckfield
Zwijndrecht 10 te St Lawrence Rivier
KLEINE VAART
Adara pass 9 Recife nr Vitoria
African Express 9 te Point a Pitre
Albert-V 9 v Rotterdam nr Huil
Alk 10 v Rotterdam nr Howdendyke
Breehorn 9 120 no Bonaire nr Maracaibo
Breekade 9 300 no Cuba nr Wilmington
Cornells Broere pass 10 Downsing nr
Dordrecht
Dutch Faith 9 v Rotterdam nr Felixtowe
Mare Altum pass 9 Fastnet nr Sou-
LIDO 2: The Silver Streak Express
da. 2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 u
12 jr.
STUDIO: "The Muppet movie", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zu. ook 4.45 uur, al.
TRIANON: "Phantasm",da. 2.30,7.00en
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
REX: Grijpgragemeisjes",da. 2.30,7.00
en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 18 jr.
Nachtvoorstelling: "Sex movie special",
vr. en za. 11.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1: "De 10 gebodenda. 1.30 en
8.00 uur. za. en woe. alléén 8.00 uur. zo.
3.45 en 8.00 uur, al.
Kindermatinee: "Jungleboek za., zo.
en woe. 1.30 uur, al
Nachtvoorstelling: "Play Misty for me",
za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 2: "My name is nobody", da. 2.00,
6.30 en 9.00 uur, zo. 1.30,4.00,6.30 en 9.00
uur. 12 j..
Nachtvoorstelling: "Dead Race 2000
za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO3: "Rocky 2". du. 1 45.6.45en 9.30
uur.zo. ook 4.15 uur, za. ook 12.15 uui. 16
Nachtvoorstell i ng:
gien van mr. O za. 12.15 uur, 18 jr.
Bioscoop Voorschoten
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur EÜsabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage-
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur: Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Sint Elisabeth-ziekenhuis:
Volwassenen, dagelijks van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
Maandag tlm vrijdag
Bezoek aan ernstige patiënten: wannecv
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderklimek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15 00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13 30-14.15 en 18 30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
woe^ 8.1
za. 4.00 e
al.
i. 6.15 uu
<f&udcrliieuius
11 juni 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- De Armenische patriarch te
Konstantinopel (thans Istan-
boel, Red.) heeft een telegram
ontvangen, dat den toestand
in Armenië in zeer donkere
kleuren schetst. Bij den hon
gersnood komen plunderin
gen en gewelddadigheden
van rondzwervende Koerden,
zoodat voor de algeheele ver
woesting van Armenia ge
vreesd moet worden. De schrik
voor de Koerden noopt de
plattelandsbevolking de
vlucht te nemen zonder be
bouwing der akkers en de
weinigen, die den moed heb
ben te blijven, worden mis
handeld en maar al te dik
wijls vermoord. Comités van
onderstand kunnen maar heel
weinig doenDe Koerdenaan
hunne roofziekte gewoonten
getrouw, werpen zich op de
ongelukkige dorpen, overal
sporen hunner verwoesting
achterlatende. Zoo hebben zij
in het dorp Jako, in het dis
trict Kiavasj, een op het veld
werkenden boer vermoord,
het zaaikoren geroofd en een
karavaan, die levensmidde
len van het comité van onder
stand naar de noodlijdenden
overbracht, uitgeplunderd,
waarbij een muildierdrijver
om het leven kwam en ver
scheidene anderen gewond
werden. Ook in Alzak heeft
een Koerdenstam de dorpen
geplunderd en alle akkers
verivoest. Het is niet mogelijk
alle daden van geweld, roof,
wreedheid en mishandeling
op te sommen, die de bevol
king tot wanhoop drijven,
haar geduld uitputten en de
pogingen verijdelen om een
Vijftig jaar geleden:
-In tegenwoordigheid van den
Prins van Wales, die de doop
plechtigheid verrichtte, is te
Glasgow het grootste schip
van stapel gcloopcn, dat in
Engeland sedert het einde van
den oorlog is gebouwd, de
"Empress of Britain", meten
de 52.000 ton. Het schip zal
gaan varen tusschen Enge
land en Canada.
-In Odessa hebben ernstige in
cidenten plaats gehad door
het gebrek aan brood. Na een
gchvclcn dag in d>- nj w heb
ben gestaan bij de distribu
tiemagazijnen deed een groep
vrouwen een aanval op de
distributielokalen. Om de or
de te herstellen nep de politie
de hulp in t>an de roode mili
tie, die de menigte met ge
weerkolven uiteendreef. Zes
i werden gewond.
WAA« Mier"
en. buj Mte-
WH/W.
O/CMP \oe*f waas
pg -TOR paar viMPr
J0 ek50IO SXAfMAAK JC
seev zx&eu cy-ea
Mi£P|ËU...OOK HUVIMPT
v Z'JW SCHAf.
