De vreemde wereld van
afbraak en opbouw....
r
^ZATERDAG 31 MEI 1980
Foto:
Klaas Koppe.
Lekkerkerk binnenrijden heeft iets heel feestelijks. Het
dorpje aan de Lek vlagt alsof er uitsluitend te herdenken
valt dat het zevenhonderd jaar bestaat. Van lantaarnpaal
tot lantaarnpaal, vanaf het kozijn van de slaapkamer tot
aan het tuinhek: duizenden vlaggetjes in alle kleuren van
de regenboog. Totdatje een hoek omslaat. Geen vlaggetje
meer te zien. Af en toe een touwtje dat van een lantaarn
paal is afgerukt. In de wijk die op tolueen, xyleen en nog
zo wat van die vergiften gebouwd Is, heerst een opvallen
de stilte. Tegen de trottoirband ligt zo hier en daar een
vlaggetje, in de meest giftige kleuren, aangewaaid.
Hetis een prachtige nieuw
bouwwijk. Speelstraten en
parkeerhavens, rotstuinen en
ruime plantsoenen. Twee ge
pensioneerden uit Oud-Lek-
kerkerk kuieren wat rond. Ze
blikken nieuwsgierig in de
woningen zonder vitrage en
met op de voordeur een ver
veloos plekje waar ooit het
naambordje zat. 'O nee, me
neer', zegt er één 'U valt me
helemaal niet lastig. Er moet
veel meer over geschreven
worden. Het is een schandaal
Het komt allemaal door dat
vuile klerekapitaal. Ze flikke
ren de boel maar in de grond.
Het is bar, meneer. Ach ja,
meneer, u moet maar zo den
ken: wij zijn van de gepensio
neerde pers. Haha!
Een eindje verder staat een me
vrouw te poseren in de tuin.
Er staan verhuisdozen op
haar zonnige, terras. Ze mag
op de Belgische televisie. Te
gen een cameraman roept ze:
'Pas op voor mijn plantjes!'
Na haar opmerking kijkt ze
even in de lucht, schrikt van
zichzelf en zegt: 'Ach, wat
hindert het nou eieenliik noi>
allemaal'.
De Belgen laten de camera
snorren. Een soort-van-regis
seur frummelt de geluidsman
in een heg opdat hij niet in
beeld komt. De hengel met de
microfoon steekt zodoende
op een vreemdsoortige wijze
uit de ligusterhaag. 'Ruikt u
wereldnieuws?' vraag ik aan
de Belgische TV-man. 'België
is niet persé de wereld', ant
woordt de Belg, 'maar dit
nieuws gaat wel even de grens
over.' Ik kan me voorstellen
dat wij eerdaags zo iets ook in
België krijgen. Neemt u eens
de haven van Antwerpen, als
u ziét wat daar aan giftige
stoffen verwerkt! Bij ons is al
cyaankali gevonden aan de
rand van het Albert-kanaal en
daar komt zestig procent van
het Antwerpse drinkwater
uit, weet u. Uiteindelijk is het
een kwestie van bëwustwor-
den,
Studie
De Belg blijkt een hele studie
van het milieu te hebben ge
maakt. Hij citeert uit het
hoofd wetenschappelijke
rapporten. Op mijn vraag in
welk programma zijn opna
men zullen worden vertoont,
antwoordt hij: 'In een rubriek
die zich bezighoudt met
nieuws in de marge. Het pro
gramma heet Terloops. "Ik
glimlach wat voor mij uit: de
Belg blikt ernstig naar zijn
Twee jongetjes rennen haastig
achter een verhuiswagen
weg. Ik loop naar ze toe. 'Is die
stereo?', vragen ze terwijl ze
naar de bandrecorder wijzen.
De ventjes vinden het niet
leuk om te verhuizen. De één
gaat naar een huis elders; de
ander naar een caravan. 'Ik
ben mijn eigen kamertje
kwijt', zegt de laatste verdrie
tig. Een reeds geheel ontta
keld huis verdwijnt bijna ach
ter een enorme verhuiswa
gen.
In de openstaande deur staat
een heer van middelbare leef
tijd met een klerenhanger in
de hand: Nee, ik zeg niks. Ik
werk hier bij de gemeente,
vraagt u mijn baas maar'. Hij
kijkt mij wat verloren aan.
Aan de overkant van zijn wo
ning staat een jonge vrouw in
een leeg huis te telefoneren.
Als je niet beter zou weten,
zou je denken dat ze opbelt uit
haar spiksplinternieuwe wo
ning om aan haar moeder te
vertellen hoe mooi het huis
wel niet is. Maar het is ander
som. Op zijn minst een ge
deelte van deze modelwijk zal
tegen de grond gaan.
Seringen
De seringen bloeien, de tuinen
staan er fantastisch bij op de
ze zomerse voorjaarsdag. Op
een regenton staan viooltjes.
In de huizen die nog bewoond
zijn, staan steeds mensen ach
ter het raam. Er valt dan ook
heel wat te zien: wagens met
containers die af en aan rij
den, verhuisauto's, pers en
politie.
Op veel hoeken in de wijk staan
afvalcontainers. Bovenop één
container staat parmantig een
paraplu ie. Vlak ernaast staan
twee dames. 'Ik wacht op
mijn man', zegt de oudste van
de twee dames, 'Ik moet de
dertigste eruit. We hebben
een aanzegging gekregen dat
we de eenendertigste weg
moesten zijn anders worden
we eruit gehaald. Ach me
neer, we kunnen er niet stil bij
blijven staan maar het is ver
schrikkelijk. Als je blijft tob
ben word je toch getikt. Ik
heb een gestoffeerd pension
in Langerak gehuurd. Nee, ik
denk niet dat ik terugkom.
Moet u eens kijken, dat uit
zicht. Daar op dat weiland zit
een zwaan met vijf kleine
jonkies. Dat moeten we nou
allemaal missen. Ik heb een
tuin, meneer, met goudenre
gen en een clematis tegen de
schuur op. Dat graven ze
straks allemaal stuk. We zeg
gen vaak hier in de buurt te
gen elkaar: zou er werkelijk
vergif in de grond zitten?
Moet u die tuinen zien! Hoe
het bloeit en groeit!
De andere mevrouw, met een
verrekijker om haar hals,
zegt: 'Weet u hoeveel wormen
er in mijn tuin zitten? Nee?
Nou meneer, u kunt ze nog
niet in één jaar tellen, zoveel!
Wij hebben ook helemaal
nooit last gehad van vergif of
hoofdpijn maar mijn huis
staat ook niet op een sloot. Ja
meneer, ik kom terug als het
even meezit. Zo n uitzicht als
hier krijg ik toch nergens an
ders? Maar stel je voor dat ze
alle huizen achter het mijne
wegbreken; dat ik tegen een
kale vlakte vanuit de achter
tuin moet aankijken.Ja,
ik ga naar 'De Weide', met vijf
personen in een caravan'.
De twee dames staren weer uit
over de landerijen. Voor zover
het oog strekt groen, groen en
nog eens groen. "Meneer!",
roepen ze. Ik ga terug en ze
vertellen - "we moeten nog
even iels kwijt": Weet u wat ik
denk? Dat alles tegen de
grond gaat. En wat moet ik
dan met mijn gordijnen? Die
zijn pas, wat moet ik daarmee
in een huis met een lager pla
fond?" De mevrouw die naar
"De Weide" gaat, komt daar
tegenover haar buurvrouw te
wonen. Dat is nog een troost;
dat ze bij elkaar blijven.
Vertrouwen
"We wisten wel dat de moge
lijkheid er in zat dat we moes
ten evacueren maar toen
dachten we nog: hooguit voor
een paar maandjes. Toen we
hoorden dat het drinkwater
vervuild was, toen wisten we
dat het mis was. We hebben
ons huis aan het Rijk ver
kocht maar we weten nog niet
wat we er voor krijgen. Maar
dat vertrouw ik wel. Onze
burgemeester is best te ver
trouwen. Het is een enorme
organisatie, hoor, zo n eva
cuatie. Financieel? Kijkt u
eens: er op vooruit, gaan we in
elk geval niet. Ze zeggen wel
dat alles vergoed wordt maar
ellende valt niet te vergoeden.
Ik heb wel eens gezegd: die
man die die vaten gif hier in
de grond heeft gestopt moes
ten ze ophangen. Een jaar in
een caravan met drie stude
rende kinderen valt heus niet
Wagens met zand rijden af en
aan. In het weiland wordt een
terrein in gereedheid ge
bracht. Er zal een gigantische
directiekeet op worden ge
bouwd voor het bedrijf dat de
afgravingen zal uitvoeren.
Een mevrouw die een kleedje
uitklopt wil weglopen. Even
later heeft ze toch nog iets te
vertellen: "Er is sprake van
geweest om dat zevenhon
derd-jaar-feest niet te laten
doorgaan. Oud-Lekkerkerk
wilde het niet afgelasten.
Voor
mij is het plezier er van af. In
het begin hadden wij hier ook
vlaggetjes. Toen we van dat
giftige drinkwater hoorde
toen hebben we alle vlag
getjes weggehaald". Een me
vrouw - buiten verhuizers is
er bijna geen man in de wijk te
vinden - roept of we haar huis
kunnen fotograferen: "Kun
nen ze zien hoe mooi ik
woonde, godverdomme!"
De dame met de verrekijker om
haar hals, kijkt nu door het
apparaat naar het nest met
zwaantjes. Een boer rijdt er
met een tractor vlak langs.
Heel in de verte staat een wa
tertoren. Vogels en koeien.
Schijnbaar is er een paar me
ter verder niks aan de hand.
Bij een afvalcontainer liggen
tijdschriften. Onder andere
een hele jaargang van een mi-
lieutijdsc^rift.
Een artikel luidt: "De koepel
vormige plantenkas" en een
ander "Ondergrondse leidin
gen". In de container een sta
pel romannetjes (waaronder
De ruige vechtjas) en een
boekje over de genietingen
van marihuana. Verder op
vallend veel folders van ma
kelaars. Bij bestudering er
van blijken het allemaal re
cent aangevraagde folders te
zijn voor huur- en koopwo
ningen. Lekkerkerk is voor
veel mensen definitief
"Srreerkerk" geworden.
Paadjes
Tussen de huizen zijn heerlijke
paadjes. Erandgangen die op
een zomeravond het erotisch
gevoel van jonge Lekker-
kerkse stelletjes ongetwijfeld
beroerd zullen hebben. De
paadjes gaan tegen de grond.
Of nog beter gezegd: ze gaan
uit de grond. Tot vijfenzeven
tig centimeter onder het
maaiveld. Bij ieder huis staan
kratten met flessen drinkwa
ter. Ook bij de reeds leegge
haalde huizen. Ondanks het
prachtige weer zit niemand in
de tuin. Overal zie je vrouwen
dozen inpakken. De sche
merlampen staan bij elkaar
op een tafel. De schilderijen
zijn van de muren gehaald. In
elke tuin staat het gras heel
hoog. De laatste weken is er
kennelijk niet meer gemaaid.
Waarom zouden de bewoners
ook? Behalve het gras van de
gemeentelijke groenstroken.
Dat ziet er keurig-netjes uit.
Op een pleintje aangekomen,
zet een man huisraad in zijn
eigen auto. In een volière zit
een papegaai uit volle borst te
schreeuwen. Het is één uur in
de middag geworden. Bijna
nergens spelende kinderen.
Speelgoed ligtonbespeeld op
de stoep. Kamerplanten wor
den ook weggegooid. Omdat
ze in aarde uit de tuin waren
gepoot. Eindelijk een kleine
jongen. "Wat doe je?", vraag
ik. "Ik speel verhuisau-
tootje", zegt hij. "Wij gaan
naar de IJsbaan", praat hij
trots. Hij heeft de parapluie
en de boeken uit de container
gehaald. Op sommige zolder
vensters zijn affiches geplakt.
"De burgemeester", zegt de
jongen. Het is echter het por
tret van Jan Terlouw die een
lezing in Lekkerkerk komt
houden. "Daar heb ik een
boek van gelezen, dat over
Pjotrzegt het Knaapje na
dat ik hem heb verteld dat het
niet de burgemeester is.
Een man laat een gordijnroede
uit zijn zolderraam vallen. Hij
vloekt. Het schalt door de
zonnige wyk. In een achter
tuin is een moestuintje inge
richt. De sla staat er patent bij.
De verhuiswagens dragen be
schilderingen in de trant van
"You meet us everyday", de
verhuizers vertellen dat ka
merplanten wel mee mogen
maar plantjes uit de tuin niet.
Naast een keukendeur hangt
als versiering een reddings
boei. Op de grasmat een an
ker. Het lijkt op een tuin van
een gepensioneerde zeeman.
De grens tussen gif en niet-gif
wordt gevormd door een heel
schone sloot. Met waterlelies
en tientallen eendjes. Aan de
overkant van de sloot vlag
getjes, was aan de lijn en blije,
spelende kinderen. Een op
geschoten jongeman speelt
trompet in een keurig onder
houden tuin. Een meisje staat
te hoelahoepen.
Luxueuzer
In de villawijk van het vergif
tigde kwartier teruggekeerd;
hetzelfde beeld: Stilte, ver
huiswagens en dozen. Een
straat draagt de idyllische
naam "De Groene Zoom".
Het afgedankte huisraad in de
afvalbakken is iets luxueuzer
dan elders in de wijk. Vier
meisjes in discokleding lopen
zwijgend door de straat. Niks
geen druk bakvisgekwetter.
Na een paar uur ga ik me
steeds beter beseffen hoe
"gek", hoe afschuwelijk
vooral, deze volksverhuizing
is. Mensen die twee maanden
geleden nog dachten over een
zwembad in de tuin, zijn nu
veroordeeld tot een stacara
van. Een villabewoner leest in
een bijeengeruimd interieur
de krant. Op een gevel is een
bordje geschroefd met de
tekst "Alle verzekeringen".
Tegen het gif-leed heeft de ei
genaar van het bordje zich
helaas niet kunnen verzeke
ren - zo neem ik aan.
Lees verder op
pagina ËH
