Gestuurde
emoties
van Bram
vau Velde
FILIBERKE GAAT TROUWEN
DONDERDAG 29 MEI 1980
De eerste keer telde ik Janna's
actieve woordenschat toen ze
precies anderhalf jaar oud
was. Ze gebruikte toen, uit ei
gen beweging, 63 woor
den:
aap, appel, aai, aan, au, auto;
bal, bril, boven, banaan,
boem, buik, bah, boom, brood,
broek; dank, dag, dit, die;
eend, ei, Ellen; heet, hallo,
haar. hoofd, hap; ja; kaas,
koek, klok, kin; lekker; mam
ma, muis, melk; nee, nou,
neus; oma, op, open, oog, ol;
pappa, poes. paard, poep.
poppost, pakkenpellenpen;
Sara, ssst!; teen, tuig, tand;
uit; wel!, weg!, woef.
Nel Hogervorst uit Noordwij-
kerhout heeft de woorden
schat van haar twee zoontjes
ook nauivkeurig bijgehouden
Alleen is zij niet van de leef
tijd uitgegaan, maar van de
woorden. Haar zoontje Klaas
was twee jaar en drie weken
toen hij aan zijn 63e woord toe
kwam, en Arjan was twintig
maanden toen hij zover
Arjan zei op die historische 2e
mei 1974 de volgende 63
woorden:
aap, appel, af, Ada; bah, bal,
boe, buiten, boot. bloemen,
bomen, bos, benen, brommer,
bril; eendjes, eieren, emmer;
gordijnen dijnenhaas,
handen; jas, jam, Jan; kaas,
ketting, kraan, koekoek; lo
pen, lepel; mama, melk, me
neer, Moortje; nijntje, neus;
opa, op; papa, poes, paard,
pop, post, pen, pauw, peer;
Ria (,jaja"); schoenen, slab,
slapen, scheppen, suiker; tas,
trap, trui, Truus; visjes, var
ken, vest, vork; woef, Wollie;
zon.
En Klaas zei op 16 juni 1977 de
volgende 63 woorden:
Arjan, au, Aad. ach (tegen
vliegtuig); bal, bè, beer. boot.
boe, bije, bus; dropje; ei; fiets;
huis, haan; jas, jam; kikker,
kraan, klaas, kuku.koen, ket
ting, klompen, koekoek, kaak
je; laars; maan, mee. mama.
Marloes; nee, Nijn; oma, opa.
open; paard, papa, poepen,
poes, pet; Ria, Rolf; scooter,
stoel, Sita, schoenen, sokken,
soep; thee, toetoet.tractor, tok,
trein, Tim, Tineke, tuinman,
Tonny, Toos; woef; yoghurt,
zitten.
Beide lijsten zijn daarom zo in
teressant, omdat de broertjes,
die minder dan twee jaar met
elkaar verschillen, slechts 18
van die 63 woorden gemeen
hadden:
bal, boot. boe; ei (eieren); jas,
jam; ketting, kraan, koekoek;
mama; nijn (nijntje); opa;
paard. papa. poes; Ria;
schoenen; woef.
Van die 18 gemeenschappelijke
woorden in de gezamenlijke
woordenschatjes van 2 x 63
woorden van Klaas en Arjan
Hogervorst, gebruikte Janna,
toen ze 63 woorden sprak, al
leen deze:
bal, ei, mamma, paard, pappa.
poes, en woef.
Slechts 7 woorden in die drie
woordenschatjes van bij el
kaar 3 x 63 is 189 woorden
komen dus overeen. Niet meer
dan 3,7 procent!
Terwijl Klaas en Arjan 18 zelf
de woorden gebruikten, ge
bruikte Janna daarnaast nog
17 woorden, die of door het
ene, of door het andere broer
tje in zijn woordenschat was
opgenomen, te weten:
appel, aap, au, bril, bah, boom,
eend, kaas, melk, nee. neus,
op, oma, poep, pop, post, en
pen.
Weinig
Tel je deze 17 woorden op bij de 7
die ze alle drie gebruikten
toen ze over een woordenschat
van 63 woorden beschikten,
dan kom je op 24 woorden die
één van de drie met één van de
andere twee gemeen had. Op
een totaal van 189 woorden
vind ik dat verrassend wei
nig, ook als je de eigennamen
(Ellen, Sara, Ada, Jan, Ria,
Moortje, Truus, Arjan, Aad,
Marloes, Ria, Rolf, Tim, Tine
ke. Sita, Tonny en Toos). die
immers sterk „milieube-
paaldzijn, niet meerekent.
Je zou, als leek, verwachten
dat die kleine kinderen een
soort gemeenschappelijk ba
sistaaltje zouden hebben, met
enkele „eigen uitschieters,
maar het blijkt dus dat juist
de gemeenschappelijke woor
den de uitschieters zijn,en dat
ze allemaal met een geheel ei
gen woordenschat je de taal
binnenstappen. Als ik ten
minste op dit zeer beperkte
onderzoek mag afgaan.
I LEIDEN - De nu bijna 85-jarige
schilder Bram van Velde, wel-
I licht de oudste Nederlandse kun-
I stenaar van internationale faam
j (Ivens is pas 81!), exposeert een
I groot aantal recente litho's in ga
lerie "De Oude Rijn" tot 27 juni.
Drie jaar geleden was er in "De La-
kenhal" een grote expositie met
j gouaches van Bram van Velde,
I waarmee het werk van deze in
Zoeterwoude geboren kunste
naar voor het eerst in Leiden
werd getoond. Dit is de tweede
keer dat Van Velde in Leiden te
zien is. Beter laat dan nooit, zou je
j bijna zeggen.
I Van Velde, jaren woonachtig ge
weest in Frankrijk waar hij aan
het eind van de jaren veertig
"ontdekt" werd, vond dan ook
pas veel later waardering in zijn
geboorteland voor zijn persoon
lijk abstrakt expressionisme.
Hoezeer de vlak, lijn en kleurcom-
posities bewogen en expressief
zijn opgebouwd, het resultaat be
zit immer een innerlijke rust en
harmonie. Dat is ook het geval
met de litho's die in "De Oude
Rijn" zijn geëxposeerd. De ab-
strakte composities zijn gesloten,
in zichzelf gekeerd bijna, en ma
ken een beklemmende indruk.
Van Velde heeft ooit eens gezegd:
"Ik schilder mijn ellende", en ook
Roemeens
concert
j LEIDEN - Het Roemeens staatsen-
semble "Ciocirlia", dat op het
ogenblik een tournee door ons
land maakt, treedt zaterdag
avond a.s. in de Leidse Stadsge
hoorzaal op. Er zijn twee solisten,
te weten Ion Miu (c'ymbaal) en
Reinder van der Wel (panfluit).
Het Leids zigeunerorkest "Csar-
das" en het ensemble "Tzigane"
uit Amsterdam verlenen aan deze
muziekavond hun medewerking.
deze litho's zijn een weerslag van
deze persoonlijke betrokken
heid. Van Velde's werk is volsla
gen tegenovergesteld aan het
werk van andere abstrakt ex
pressionisten zoals De Kooning
of Karei Appel. Er is toch altijd
een belangrijk element van ge
stuurde emotie in het werk van
Van Velde merkbaar. Ook in
kleurgebruik onderscheidt hij
zich van eerder genoemden.
Het gebruik van sobére kleuren,
blauwgrijs, vuilrose e.d., die bij
droegen aan het beklemmende
karaktei van zijn werk, zijn ken
merkend voor zijn hele oeuvre,
hoewel hij nu meer plaats vrij
maakt voor een meer mediter
raan palet. In dit recente werk
laat hij soms plaatsen onbewerkt,
waardoor hij ruimte weet te creë
ren en de geslotenheid weet te
doorbreken. Groenen, gelen, ro
den e.d. en ook het toepassen van
rune-achtige tekens, geven aan
Velde.
dat Van Velde eerder bevesti
gend dan zoekend te werk gaat
bij deze litho's, ook al zal deze nog
steeds actieve kunstenaar het
experiment niet schuwen.
Het is in elk geval een opmerkelijke
expositie in "De Oude Rijn" van
deze te weinig bekeken kunste
naar. In dezelfde ruimte staan
houten sculpturen van Rob van 't
Zelfde, eveneens tot 27 juni. Ge
wilde, maniëristische bot, knot,
paal, puistvormen met gaten,
JURRIAAN VAN KRANEN
DONK
Schepen
GROTE VAART
Acila 27 vn Manilla nr Brisbane.
Acmea 27 vn Houston nr Rotterdam.
Athena 28 vn Rotterdam nr Rio Nigoco,
Amstelbrink 27 50 zw Marinique nr Ita-
Amstelstrand 27 240 no Azoren nr Nor
folk.
Amstelstroon 28 vn Panamakanaal nr
Borneo,
Atlantic Crown 27 vn Baltimore nr New
York,
Baarn 28 vn Buena Ventura nr Balboa,
Begonia 28 vn Galveston nr Tuxpan,
Bilderdijk 27 vn Rotterdam nr Bremer-
Chevron Madrid 27 160 ozo Colombo nr
Bahrain,
Crania 27 720 n Puerto Rico nr Browns
ville,
Diloma 26 vn Syndney nr Perzische
Golf.
Dockexpress-1 27 1000 wzw Galapagos
nr Mururoa,
Dockexpress-12 27 te Marseille,
Eemsborg 28 te Amsterdam,
Port,
Lanai 27 88 n Faial nr Laceiba.
Maasbree 27 vn Rastanura nr Beaumont.
Macoma 27 300 ozo Colombo nr Singa
pore,
Nedlloyd Ebro 27 vn Hamburg nr Rot-
Nedlloyd Fiji 27 250 zo Hochiminhville
nr Osaka,
Nedlloyd Forcados 27 750 zzw Galapa
gos nr Kaohsiung,
Nedlloyd Franklin 27 vn Suva nr Auck-
Nedlloyd Fresco 27 te Singapore.
Nedlloyd Hongkong 27 te Montevideo,
Nedlloyd Houtman 27 115 zzw Quessant
nr Zeebrugge,
Nedlloyd Kembla 27 vn Panamakanaal
nr Kaapstad,
Nedlloyd Kimberley 27 180 zw Beira nr
Durban,
Nedlloyd Leuve 27 225 z Sanga Eilanden
nr Lautoka,
Nedlloyd Madison 27 vn Whangarei nr
Surabaja,
Nedlloyd Main 28 te Richards Bay,
Nedlloyd Nagasaki 27 vn Singapore.
Nedlloyd Nile 27 vn Gijon nr Monrovia.
Nedlloyd Rosano 26 vn Damman ni
Londen,
Nedlloyd Seine 27 302 Reunion nr Ban
jul.
Nedlloyd Sinoutskerk 28 te Oost Lon
den.
Nedlloyd Talbot 27 te Abidjan.
Obelix 27 vn Mississippi.
Rudolph Peterson 27 330 ono Mogadis-
Stockvik,
Sliedrecht 28 te Port Alfred,
Tagelus 27 220 zzo Ascension nr Japan.
Thameshaven 27 vn Oost Londen nr Eu-
Zafra 27 te Teesport.
Aurora 27 v Rotterdam nr Huil,
Bernisse 28 te Rotterdam,
Breehorn 27 30 w Safi nr Maracaibo,
Carebeka 7 27 v Rotterdam nr Antwer-
Depcndant 28 te Rotterdam,
Dutch Glory 27 40 zo Malta nr Benghazi,
Galloway Express 27 40 zo Malta nr
Benghazi.
Jacqueline Broere 28 te Rotterdam.
Leidsegracht 27 400 zw Abidjan nr La-
Lustar 27 te Rotterdam.
Midsland 27 v Rotterdam nr Leith,
Realengracht 27 La. Alexandrie.
soneroPoNS/.. oi -
1 PRAA/ÊAJ, APMAP.'
FRED BASSET
De avonturen van Jommeke
Lieve kinderen, gij komt mij verlossen'.
Maar dat /s wonderbaar
Ojadat ben ikMaar
die fbto is zeker al
tien jaar oud
GEGRATINEERDE
der hardgroene blad
Laat het lichtgroene g
e daarna naast elkaar i
;cn beboterde vuurva
e schaal. Laat ze even i
pnkapoeder,
peper, een
nootmuskaat ei
dien onmiddcl-
WINA BORN
Leidse bioscopen
LUXOR: Dit theater is vanaf maandag 2
juni wegens verbouwing gesloten.
"Kramer versus Kramer" is er nog te
zien op donderdag, vrijdag en zaterdag
om 7.00 uur en 9.15 uur, za. ook 2.30 uur,
zo. ook 2.15 en 4.30 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Open season", vr.
en za. 11.30 uur, 16 jr
CAMERA: "Annie Hall", do., vr., za. en
zo. 7.00 en 9.15 uur, 16 jr.
"Kramer versus Kramer", ma., di. en
woe 7.00 en 9.15 uur, al.
Kindermatinee: "Sjors en Sjimmie in
het land der reuzen", za. en woe. 2.30 uur
zo. 2.00 uur
Nachtvoorstelling: "Hardcore", vr. en
za. 11.30 uur, 16 jr.
LIDO 1: "The Fog", da. 2.30, 7.00 en 9.15
uur, zo, ook 4.45 uur, 16 jr.
LIDO 2: "Silver Streak Expresse", da.
2.30, 7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 12
jr.
LIDO 3: "Lieve jongens", da. 7.00 en 9.15
uur, do., vr., ma. en di. ook 2.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Bambi", za., zo. en
woe. 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "The Muppet movie", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur. zo. ook 4.45 uur, al.
TRIANON: "Fantasm". da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
REX: "Julie, het snoepje van de week",
da. 2.30,7.00 en 9.15 uur. zo. ook 4.45 uur,
18 jr
Nachtvoorstelling: "Het meisje met de
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Dlaconessenhuls:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur: Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
Maandag tlm vrijdag
zoek wordt toegestaan kan de hoofdve
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek
Dagelijks:
15 00-15.45 uur
18.30-19 00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18 30-19 30 uur 3c klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf-
r echtgeno-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
fluwelen tong",
i. 11.30 u
18 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1: "Die Blechtrommel". da. 1.30
en 8.15 uur, za. en woe. alléén 8.15 uur, 16
jr-
Kindermatinee: "Jungleboek", za., zo.
en woe. 1.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Capricorn One", za.
12.15 uur, 16 jr
EURO 2: "De duivel hale je", da. 1.45,
6.45 en 9.15 uur. zo. ook 4.15 uur. al
Nachtvoorstelling "Dog soldiers", za.
12.15 uur, 16 jr.
EURO 3: "1941", da. 1.30,6.30 en 9.00 uur,
zo. ook 4.00 uur, al.
Nachtvoorstelling:"Met een tweeling
gaat het beter", za. 12.15 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "Apocalypse now", do.,
vr.,za.en woe. 8.15 uur, zo. 4.00 uur. 16jr.
"Monty Python en de heilige graal", zo.,
ma. 8 45 uur. di. 8.15 uur. al.
Kindervoorstelling "Tekenfilmcarous-
hidcll
leuius
29 mei 1980.
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- In de Rue St. Lazare te Parijs
woont op de vijfde verdieping
van een huis eene arme we
duwe, die voor zich en haar
dochtertje, een lieftallig kind
van vier jaren, met naalden-
werk den kost moet verdienen.
Zondag-middag was het kind
onder het spelen in slaap ge
vallen en nu wilde de moeder
van die gelegenheid gebruik
maken om eenig afgemaakt
werk bij hare klanten te bren
gen. Op haar teenen verliet zij
haastig het vertrek en spoedde
zich naar beneden de kamer te
vinde, naar het raam, dat de
ze m de haast had vergeten te
sluiten. Het kind boog zich
voorover om op straat naar
haar moeder te zoeken, ver
loor het evenwicht en stortte
naar beneden. Op datzelfde
moment klonk een gil van ont
zetting over de straat: het was
de arme moederdie, zich hare
nalatigheid herinnerde, naar
huis ijlde om het verzuim nog
te herstellen en op het ver
schrikkelijk gezicht gezicht in
zwijm viel. Woe beschrijft ha
re blijde verbazing, toen zij,
ontwakende haar kind ge
zond en wel in hare armen
vond liggen. Het meisje was
namelijk op het linnen zeil
van een slagerswagen, die
juist het huis passeerde, te
recht gekomen, waardoor
haar val gebroken was De
slager eischte wel 6 francs
schadevergoeding voor het
scheuren van het zeilmaar de
overgelukkige moeder aar
zelde geen oogenblik hem die
uit te b etalen.
Vzj/tip jaar geleden:
- Een boot met de weekloonen
voor de Chineesche arbeiders,
werkzaam aan den dijk van
den Zuid-Mandsjoerijschen
spoorweg, is op de rivier de
Wangpoo aangevallen door
negen roovers, die met gewe
ren de betaalmeesters en de
bemanning aanvielen. Tivee
Engelschen, die zich aan
boord bevonden, werden ern
stig gewond. De Chineesche
stoker werd gedood en vijf
andere Chineezen liepen zwa
re verwondingen op. De roo
vers ontkwamen met een buit
van 27.000 dollar.
1
p.pie KAIvr
Wg£ UNK&.AANJ
HBf eiMP VAM
wef ZANFPAP...
rvÉKPRAAiP.eeM IK MBT KLAAR
OM OP Rgi£> -rg (SAASJ CM PlpSCHAC
-4» e*AKl ZOPKCM BV fAAR KOMT ge
zoek. ik zal ze vjjkm cwfv/v
IZAAk DAT IS TOCH AARDkJ ,E>Ar JE OUPBEJ ZICH
ZORC,EA) /VAKE/V DAT" JE V HUIS UIT CjAAT AUS
JE 1/OitMASSB^i BEAlT?
TAP, TAP
PL/P... PL OP
i
CiOHÏ.
