„Jacht Groninger groep zinloos"
(jtr©©©? wWm h (^©©(f mm
Afrekening
met land
verraders
na 1945
misgelopen"
Door Sjak Jansen
ZATERDAG 3 MEI 1980
d© ©©fife© in)®© [fin]©© ©©©D©[n](o
Herweijer
Volgens Groen zijn dit allemaal
zaken die het merendeel van
onze bevolking volstrekt niet
interesseren. In wat die drie
professoren zeggen, zit de
nodige waarheid, vindt hij.
.Oorlog schept natuurlijk
omstandigheden, waarin
misdaad groeit en bloeit."
Toch is er oen Groninger groep,
die jacht maakt op sommige
oorlogsmisdadigers, van wie
Groen vindt dat ze niet zo veel
slechter waren als sommige
andere op vrije voeten zijnde
oorlogsmisdagigers, die de
handen in onschuld wassen.
Groen noemt als voorbeeld
nogmaals ing. Herweijer.
„Deze man. die nooit een klap
heeft uitgedeeld, kan vrij
rondlopen. Onder zijn be
wind werd het meest walge
lijke anti-semitisme de ether
ingezonden en werden de
Nederlanders aangemoedigd
aan het oostfront te gaan
vechten. Maar de kleine man
met het bloed aan z'n handen,
die in opdracht van een ander
heeft gehandeld, wordt op de
hielen gezlten."
Philips
„Die kleine man is natuurlijk
net zo goed een schoft", be
kent Groen, „maar daar gaat
het hier niet om. Dit is meten
met twee maten. Onbewust
maakt men dezelfde fout als
vlak na de oorlog."
In die dagen strompelde en
struikelde het recht. Neder
landers die gecollaboreerd
hadden en dat waren er'
nogal wat, Nederland leverde
van alle bezette gebieden re
latief de meeste SS-vrijwilli-
gerswerden lang niet alle
maal over één kam gescho-
Groen: „Je kreeg de meest on
rechtvaardige dingen. Alle
NSB-ers moesten tien jaar
worden vastgezet voor her
opvoeding. Dat ging overi
gens niet door want in 1950
waren alle 140.000 alweer
thuis. Maar ze hebben moeten
boeten en wel voor hun over
tuiging: want dat was het cri
terium bij de berechting. De
collaborateurs echter die
geen NSB-lid waren en de di
recties van bijvoorbeeld Phi
lips, Werkspoor en de
Staatsmijnen, die voor de
Duitse oorlogsindustrie had
den gewerkt, gingen vrijuit."
De Quay
„Ook een man als De Quay, die
notabene de arbeiders had
opgeroepen in Duitsland te
gaan werken, trof gek genoeg
geen blaam. Daarentegen
werd hij zelfs minister-presi
dent. Terwijl de arbeiders, die
te enthousiast aan zijn oproep
gehoor hadden gegeven, wél
moesten boeten."
„De Quay en die collaborerende
fabrieksbazen waren echter
geen lid van de NSB. Zij kon
den zeggen dat ze het land en
hun fabriek hadden willen
redden voor na de bevrijding.
De NSB-ers hadden dat ex
cuus niet."
Dat de afrekening met de land
verraders destijds op een
complete farce is uitgedraaid
heeft volgens Groen ook alles
te maken met de angst van
onze regering in Londen voor
het uitbreken van een revolu
tie na de bevrijding.
Troebel water
„Men was als de dood dat de
communisten in ons land in
troebel water zouden gaan
vissen. Men vreesde dat,
wanneer de NSB-ers een
kopje kleiner zouden worden
gemaakt, er grote wanorde
zou ontstaan, waardoor de
communisten die in het
verzet zaten en dus wapens
hadden de macht konden
grijpen. Zoiets had zich in
1918 immers al in Duitsland
afgespeeld, toen dit land de
eerste wereldoorlog had ver
loren."
„In het begin van de bezetting
dacht iedereen dat Hitier het
zou redden. Wie weet wat ik
zelf gedacht en gedaan zou
hebben."
Gekke dingen
„Nu is het gemakkelijk praten.
Maar toen. Toen werd je op
een enorme manier geprest.
Grote advertenties van: Meldt
u bij de SS. En als je eenmaal
in zo'n leger zit, tja dan weetje
dat er hele gekke dingen
kunnen gebeuren. Dat heb
ben we wel in Indië gezien.
Ook in ons leger bleek 'bevel
is bevel' toen geen loze kreet."
Groen houdt het op ontsporing
door de omstandigheden. Die
roep om wraak komt in Ne
derland volgens hem van een
heel beperkte groep.
Wat naar zijn overtuiging bij de
mensen wél leeft is zo'n affai
re als Menten of Aantjes.
„Kijk, dat zijn gevallen waar
bij een gevoel van onmacht je
bekruipt. Die sfeer van: zij die
de dienst uitmaken, dekken-
elkaar. Spelen mekaar de bal
toe."
Aantjes
„De mensen denken dan van:
Menten en Aantjes zijn heren
met geld of invloed. En die
kunnen rotzooien wat ze wil
len, want men bedekt dat toch
met de mantel der liefde. Dat
sfeertje van 'ons kent ons'. En
dat zie je ook bevestigd in dat
soort affaires."
„Neem de zaak Aantjes maar.
Aantjes stak niet onder stoe
len of banken dat hij tegen
kernbewapening was. Zoals
je weet sloeg hij zelfs met de
vuist op tafel dat we uit de
NAVO moesten. Op dat mo
ment lieten partijgenoten
hem echter vallen. En dat is
geen toevalligheid. Oh nee."
Groen is er van overtuigd dat
wanneer Aantjes toen zijn
mond had gehouden, hij nu
nog fractievoorzitter van het
CDA zou zijn geweest. „Dat is
voor mij zo helder als wat."
De Jong
„Kijk", legt Groen uit. „Rechtse
AR-lieden redeneerden van:
als wij de NAVO uitgaan is
dat een gevaar voor het wes
ten. Daarop hebben kennis
sen van dié Aft-lui dr. De
Jong ingeseind. De Jong is
gaan snuffelen en kwam zo
maar opeens met belastend
materiaal voor de dag. Watje
toevallig noemt."
„Flink wat mensen wisten dat
Aantjes in 1942 met Volk en
Vaderland had gelopen en de
Hitler-groet had gebracht.
Als hij na de bevrijding was
gepakt en berecht, zou hij, ge
zien z'n aanmelding bij de
Germaanse SS, tenminste
twee jaar voorarrest in het
NSB-kamp Westerbork en
drie jaar gevangenisstraf
hebben gekregen. Plus nog
eens z'n burgerrechten kwijt
en z'n paspoort."
Zinloos
„Maar wat de activiteiten van
zo'n Groninger groep be
treft". besluit Groen. „Zo op
zienbarend is dat niet wat die
lui boven water brengen. Als
je in de Koninklijke Biblio
theek de kranten van direct
na de oorlog gaat doorblade
ren, kom je ze allemaal tegen.
Bij verglek veroordeeld zus
en bij verstek veroordeeld
„Met de volledige namen en de
toenmalige adressen Het
enige wat je nog hoert uit te
puzzelen is waar ze gebleven
zijn. Maar dat vind ik, zoals ik
al zei, 35 jaar na dato volstrekt
zinloos. Dat is, gezien de ge
schiedenis van de naoorlogse
rechtspraak, volledig in stryd
met de redelijkheid."
In zijn boek 'Landverraders..
schrijft Groen op pagina 307:
„De berechting van de colla
borateurs heeft een nare
smaak achtergelaten omdat
de ergste misdadigers het
laatst zijn gestraft en zodoen
de hebben geprofiteerd van
een voornamelijk door de
koude oorlog ingegeven
barmhartigheidspoiitiek."
Groen nu: „Die zware jongens
waren nodig om de uitvoer
ders te kunnen straffen. Zij
moesten getuigen wie wat
had gedaan."
Van Geelkerken
„Een Cornelis van Geelkerken
bijvoorbeeld, de voormalig
plaatsvervangend leider van
de NSB, stond pas in 1950 te
recht. Hij was al vierenhalf
jaar in arrest en honderden
keren verhoord. Hij kreeg le
venslang maar was hij in 1946
berecht, dan zou hij gegaran
deerd de kogel hebben gehad.
Nu kwam hij in 1959 nog vrij
ook."
,Wat te denken van een man als
ing. Herweijer, de directeur
van de NSB-radio. Die man
woont in Zwitserland., is al
minstens dertig keer in Ne
derland geweest. Gewoon
buiten schot gebleven. Maar
zou hij in 1945 zijn gepakt en
berecht, dan had hij beslist
levenslang gekregen."
„Zo heb je ook nog een Nico de
Haas, ex-hoofdredacteur van
Storm-SS. Die man wordt of
ficieus nog gezocht. Let wel:
officieus. Zit nu in het zonni
ge zuiden op z'n krent, maar
was hij in 1946 gegrepen en
berecht, dan had hij waar
schijnlijk de doodstraf gekre
gen."
HILVERSUM „De jacht van de Groninger groep
op oude kerels, die in de oorlog slechts kleine man
netjes waren, vind ik absurd. Dat heeft geen enkele
zin meer", stelt Koos Groen. „Wie is daar 35 jaar na
dato nog mee gediend? Geen hond toch? Het zijn
niet meer de mensen van toen. Niet voor niets kent
ons recht zoiets als verjaring, ook al is dat op oor
logsmisdrijven niet van toepassing."
„Laten ze dan consequent zijn en bijvoorbeeld ook de jacht openen
op de Nederlandse jongens, die in Indië de kampongs hebben
platgebrand."
Of liever: laten ze het neo-fascisme bestrijden", meent de 38-jari-
ge Hilversumse publicist, die zich vooral bezighoudt met de na
sleep van de tweede wereldoorlog. „Dat heeft wel zin. Of de
ergste misdadigers te pakken zien te krijgen. Zeg maar de op
drachtgevers van de landwachters, SS-ers en kampbewoners: de
lui die de moorden feitelijk op hun geweten hebben. Dezelfde
jongens, die men toen heeft laten lopen, omdat men met schrijfta
felmoordenaars juridisch geen raad wist."
,Dan denk ik nog niet eens aan
een grote schoft als Mengele,
de kamparts van Auschwitz.
Dichter bij huis zijn ze even zo
goed te vinden. Een man als
Harster bijvoorbeeld. Als je
rekent dat hij verantwoorde
lijk is voor de deportatie van
alle joden in Nederland, dus
zo'n 100.000 moorden op z'n
geweten heeft, vind je het dan
niet merkwaardig dat hij
slechts tot twaalf jaar werd
veroordeeld?"
,Zijn proces was notabene in
één dag tijds al bekeken. Maar
wat wil je? Harster wist veel.
Dat zal ook de reden zijn ge
weest waarom hij begin jaren
'50 al naar huis werd ge
stuurd. De dossiers over al dat
soort zaken zijn gek genoeg
verdwenen. Zomaar foetsie."
Zoethoudertje
„Zo zijn er meer topfunctiona
rissen buiten schot gebleven.
En wat zie je nu? Een Gronin
ger groep en een man als
jonkheer De Beaufort, een of
ficier van justitie, die is vrij
gemaakt voor de opsporing
van oorlogsmisdadigers. Een
volstrekt zoethoudertje",
vindt Groen. Een doekje voor
het bloeden, want reeds in
1947 werd de in Duitsland ze
telende opsporingscommis
sie voor oorlogsmisdrijven
opgeheven.
Koos Groen auteur van onder
meer het boek 'Landverra
ders, wat deden we met ze'
(dat dit najaar in een herziene
druk opnieuw zal verschij
nen) wil maar zeggen dat
het niet zo verwonderlijk is,
dat naarmate de tweede we
reldoorlog verder achter ons
komt te liggen, de jacht op de
lieden, die daarin fouten heb
ben begaan, steeds grotere
vormen aanneemt.
Woede
„Wat men in het verleden heeft
nagelaten, probeert men nu
goed te maken", stelt Groen.
„De afrekening met de Duitse
en Nederlandse oorlogsmis
dadigers is na 1945 volstrekt
misgelopen."
„En hoe kwam dat? Allereerst
omdat de Nederlandse be
volking zich over het alge
meen heel slap heeft gedra
gen. De woede richtte zich op
de NSB-ers, de Nederlanders
die het meest openlijk had
den gecollaboreerd."
„Na de bevrijding werden er
dus veel te veel opgepakt. Dat
was de schuld van de Lon-
dense regering want die had
daartoe opdracht gegeven en
trok die niet in toen het niet
meer nodig was. Zo kwamen
er dik 100.000 NSB-ers onder
erbarmelijke omstandighe
den in interneringskampen
terecht."
ten, maar toch.... Het werd
geaccentueerd door de
publieke opinie. Die maakte
geen bezwaar."
Zo kregen in 1956 uiteindelijk
zelfs de ter dood veroordeelde
Vier van Breda gratie. Dit gaf
nog enig kabaal maar daarna
werd het lange tijd stil. Totdat
opeens de televisie daar was.
Toen bleken we met een stuk
onverwerkt oorlogsverleden
te zitten.
Koude oorlog
De koude oorlog heeft dat naar
Groens zeggen mede in de
hand gewerkt. „Duitsland
moest volgens de Amerika
nen opnieuw worden opge
bouwd om als schild te die
nen tegen de Russen. Gepeu
ter in het verleden van die SS-
ers kwam hun zodoende
slecht uit."
Mussert
„Die konden daar niet blijven
zitten. Het instituut van de
bijzondere rechtspleging
stond voor een onmogelijke
taak. Dat nog afgezien van het
feit dat dit apparaat aan het
werk ging met onervaren ex-
verzetsmensen en zojuist af
gestudeerde juristen."
„De meeste collaborateurs zijn
toen noodgedwongen zonder
proces naar huis gestuurd.
Recht is in deze lichte geval
len niet gedaan. Om de
publieke opinie tevreden te
stellen zijn enkele top-NSB-
ers als Mussert en Blokzijl
toen geëxecuteerd."
Van het vervolgingsbeleid
deugde volgens Groen dus
geen ene moer. Ook dat weet
hij logisch te verklaren. „Be
gin jaren vijftig was iedereen
de oorlog meer dan spuugzat.
Kijk maar naar de afwikke
ling van de zaak Menten."
„Bij justitie, waar dat beleid
werd gemaakt, zaten in die ja
ren voornamelijk katholieke
ministers. Die waren gevoelig
voor de ideeën van de rooms-
katholieke professoren
Duynstee in Nijmegen, Van
Bemmelen in Leiden en
Pompe in Utrecht.."
Zand erover
„Deze drie juristen waren van
mening dat de omstandighe
den de dief maakten. Zij zei
den van: zonder oorlog zou
het lidmaatschap van de NSB
niet strafbaar zijn geweest en
had men zich niet bij de Waf-
fen-SS kunnen melden. Zand
over dit soort misdrijven
dus!"
Deze gedachte heeft volgens
Groen niet alleen een grote
invloed op het vervolgings
beleid gehad maar ook op het
verlenen van gratie. „De ene
smoes na de andere werd be
dacht om bijvoorbeeld de
wapendragers, de SS-ers dus,
naar huis te sturen. Weliswaar
met verlies van burgerrech
Max Blokzijl ...geëxecuteerd
Van Geelkerken levenslang
Anton Mussert doodstraf
