Handgranaat
explodeert:
jonge visser
zwaar gewond
De „veilige" zee is gevaarlijker dan men denkt
ZATERDAG 3 MEI 1980
PAGINA 21
KATWIJK - "Wat moetje
met zo'n afgedankt
projectiel aan boord?
Levensgevaarlijk. Dat
is het. Normaal gooien
we dat ding meteen
weer terug in zee. Prak
tisch iedere visser doet
het. Het risico om een
zeemijn of een hand
granaat, zoals in ons ge
val, bij je te houden, is
toch link? Wij hadden
die granaat ook over
boord willen zetten.
Hadden, ja. Maar toen
was het al te laat. Voor
we dit konden doen,
klapte hij uit elkaar. En
was die jongen behoor
lijk gewond."
Schipper Wim van Duijn heeft
het zich heilig voorgenomen:
nooit meer gaat hij op twintig
mijl buiten de kust van Sche-
veningen vissen. Daar is het
hem té gevaarlijk. Wat de
Katwijkse visser nu heeft
meegemaakt, wil hij voor
geen goud nogmaals onder
gaan.
Niet de reder, Verhaar uit
Oegstgeest, maakte die
woensdag uit waar de netten
moesten worden uitgegooid.
Dat deed Wim van Duijn. Hij
is de baas op de SCH 256. En
niemand anders. Op die, wat
later zou blijken, rampzalige
plek zaten de nodige tongen
onder het zand verscholen.
Geen punt voor de beman
ning van de kotter. De bodem
werd omgewoeld en de (dure)
tong gevangen. Maar mét de
ze vissen kwam ook de hand
granaat naar boven. Een pro
jectiel dat volledig in tact was.
Ontploft
Terwijl de vissers hun netten
leegden, legden ze het explo
sief even op het dek neer. La
ter, als de vissersboot verder
zou varen, zou de granaat
weer in zee worden gesmeten.
De bemanning was nog maar
net met het legen van de net
ten begonnen, toen ze een
lichte 'plof hoorde. Precies
op het moment dat de jeugdi
ge Katwijker Niek van Duij-
venbode, een zeventienjarige
matroos, er belangstellend
naar stond te kijken.
De jongen raakte vrij ernstig
gewond. Met een zware her
senschudding en beschadi
gingen aan het gehoor moest
hij in allerijl naar het Haagse
Rode Kruisziekenhuis wor
den overgebracht. Drie uur
had schipper Van Duijn no
dig om de kust te bereiken.
Daar stuitte hij op grote
moeilijkheden. De kotter kon
de haven niet binnenvaren,
omdat het eb was. De brand
weer moest er met een lad
derwagen aan te pas komen
om de bewusteloze Katwijker
van boord te halen.
Het duurde toen n<?g eens een
minuut of tien voor de am
bulance zich aandiende. De
broeders weigerden de bran
card over de ladder te dragen.
Omdat er op deze wijze wel
eens eerder een gewonde in
het water was gevallen. De
bemanning van de SCH 256
heeft Niek van Duijvenbode
toen zelf naar de kant ge
bracht en in de ziekenwagen
gelegd.
Munitie-stortplaats
Een ervaren visser als Wim van
Duijn moet toch weten dat op
twintig mijl voor de Scheve-
ningse kust een oude muni
tie-stortplaats ligt?
De Katwijkse schippen "Op die
plek hebben we beslist niet
gevist. De plaatsen waar af
gedankte munitie is gestort,
staan heel duidelijk op de
kaart aangegeven. En die
mijden we, dat kan ik je wel
verzekeren. Zo'n plek zoek je
toch niet op om te gaan vis-
De ministeries van defensie en
landbouw en visserij zijn dui
delijk in hun antwoord: twin
tig mijl uit de Scheveningse
kust ligt een oude munitie-
stortplaats. Daar hebben
vroeger de marine en andere
onderdelen van defensie hun
niet meer te gebruiken pro
jectielen weggegooid. Het
ministerie van defensie voeg
de eraan toe dat dit wapentuig
wel eerst onklaar werd ge
maakt vóór het naar de bo
dem van de zee werd ge
stuurd. Onder water werden
de projectielen tot ontplof
fing gebracht.
Maar de handgranaat die de
SCH 256 opviste was nog in
tact? "Omdat", aldus een
woordvoerder van defensie,
"deze niet is afgegaan. En dat
kan natuurlijk altijd gebeu
ren. Hoewel het zeker niet
vaak voorkomt."
Schipper Van Duijn vermoedt
dat de granaat door de stro
ming is meegevoerd en zo op
een plek terecht is gekomen
waar normaal gesproken
wordt gevist. Het 'ding' mee
nemen naar de wal is nooit, bij
hem opgekomen. "De marine
heeft 'm er zelf ingegooid. Wat
heeft het dan voor zin om hem
af te geven. Al had ik er geld
voor gekregen, dan had ik het
nog niet gedaan", zegt hij
stellig.
Zeemijn
Eén keer is het Wim van Duijn
overkomen dat hij een halve
zeemijn boven water haalde.
Die heeft de Katwijker weer
heel voorzichtig laten zakken.
"Je kunt niet met een derge
lijk apparaat gaan smijten. Ik
heb er wel een aantekening
van gemaakt waar we hem
vonden. Dan kijkje een twee
de keer wel uit waar je je net
ten laat zakken, 't Is gevaar
lijk, dat geef ik toe. Een ande
re visser loopt inderdaad de
kans om dat zelfde projectiel
weer op te halen. Maar de vis
sers zijn er toch niet voor om
die troep onschadelijk te ma
ken? Daar moet het rijk voor
zorgen."
Niek van Duijvenbode, de ge
wonde visser, heeft zeker niet
de schrik in zijn benen na dit
ongeluk. Z'n ouders weiger
den ons een gesprek met hun
zoon. Publiciteit rond hem
vonden ze maar niks. Hij zou
wel eens iets kunnen zeggen
dat verkeerd zou kunnen
worden uitgelegd.
vVel vertelde zijn vader dat Niek
nu al te kennen heeft gegeven
weer te willen gaan varen.
"En ik denk niet dat ik hem
dit uit het hoofd praat", aldus
de vader van de gewonde
Katwijker. Als het aanxhem
zou liggen, had hij liever ge
zien dat zijn zeventienjarige
zoon een baan aan de wal zou
zoeken. "Daar heeft hij ook
voor geleerd. Wij zijn hele
maal geen vissersfamile. Niek
heeft een bouwtechnische
opleiding gehad. Toen hij die
volgde had hij al meer be
langstelling voor de visserij
en de scheepvaart. Mijn
vtouw en ik hadden er wel
degelijk bezwaar tegen dat
Niek ging varen. Maar hi]
heeft toch zijn Zin doorgezet."
Vader en moeder Van Duijven
bode weten nog niet precies
wat ze zullen doen. Of ze hun
jonge zoon zullen verbieden
weer naar zee te gaan of niet.
Daarover is het laatste woord
nog niet gesproken. Niek voer
ovengens zes weken op de
kotter van Verhaar.
Aansprakelijk
Wie er voor het ongeluk aan
sprakelijk moet worden ge
steld, is voor het ministerie
van defensie helemaal geen
punt. Een woordvoerder van
de marine-voorlichting: "De
gebieden waar munitie is ge
stort, zijn niet alleen duidelijk
in kaart gebracht, in zee zijn
er grote gele boeien omheen
geplaatst. Iedere visser hoort
daarom te weten dat dit ver
boden 'terrein' voor hem is.
Gooit hij er toch zijn netten
uit, dan doet hij dit voor eigen
verantwoording. Dan kan zo
iemand het rijk daarvoor niét
aansprakelijk stellen."
Tot eind 1978 had het rijk een
regeling die bepaalde dat vis
sers die een projectiel uit zee
ophaalden en naar de wal
brachten, een vergoeding
kregen. De (meestal) kapotte
netten werden betaald en ook
voor het visverlet kregen ze
een bedrag. Ruim twintig jaar
was deze regeling van kracht.
Vier jaar geleden liet het minis
terie van defensie weten de
regeling te willen opheffen.
Varen in zee kon, volgens dit
departement, zonder noe
menswaardige gevaren plaats
vinden. Het ministerie van
landbouw en visserij vond het
ineens stopzetten té abrupt.
Dit wilde de regeling in twee
jaar afbouwen. En zo ge
schiedde.
Kamervragen
Het opheffen van de vergoedin
gen wekte bij alle politieke
partijen in de Tweede Kamer
toch wel enige onrust. De
Kamerleden vreesden dat er
mensenlevens zouden vallen
als de vissers de explosieven,
zoals nu dus geregeld ge
beurt, weer in zee zouden
werpen. Een meldingsplicht
was er niet. Minister Scholten
(toen ook de 'baas' bij defen
sie) wees de vissers op de ge
varen als zij de opgeviste
projectielen niet zouden mel
den. De bewindsman lichtte
in zijn besluit ook toe dat een
werkgroep niet meer nodig
vond om de regeling nog lan
ger te handhaven. De zee kon
'veilig' worden bevaren, zo
liet hij de politici in 1976 we
ten.
Het ongeluk met de Katwijker
Niek van Duijvenbode staat
niet alleen. Meermalen ont
ploften er explosieven aan
boord van visserschepen.
Ruim driejaar geleden kwam
een Zeeuwse visser om het
leven en werden enige andere
collega's van hem gewond.
Ook zij hadden een 'bom' op
gehaald die aan boord ont
plofte.
Niet meer
Het ministerie van landbouw en
visserij gelooft dat het op
nieuw in het leven roepen van
een dergelijke regeling geen
kans heeft. Nederland was
het enige land dat een derge
lijke vergoeding kende. De
Engelse vissers kregen geen
cent als zij wat explosiefs op
visten. De Engelse regering
vertrouwde er op dat de vis
sers hun gezonde verstand
gebruikten en niet roekeloos
met de projectielen zouden
omspringen.
Het departement zegt dat de
'bommen' niet het enige ge
vaar voor de vissers zijn. Ook
wrakken van schepen kun
nen problemen opleveren.
Want dit zijn juist de plekken
waar de grote scholen vissen
zich ophouden.
Naast de dumpplaatsen van de
fensie zijn er nog meer 'explo
sieve' plekken in zee. In de
Tweede Wereldoorlog heb
ben zowel Nederland, Enge
land als Duitsland honderd
duizenden mijnen in de
Noordzee gelegd. De heer
Kofman van het ministerie
van landbouw zegt dat het
gros niet tot ontploffing is ge
komen. Vissen langs de bo
dem van de zee noemt hij
daarom niet ongevaarlijk.
Veel mijnen zijn er in kaart
gebracht, maar de plekken
waarde Engelsen en Duitsers
die hebben neergelegd, zijn
niet bekend.
Tien keer
Kofman benadrukt nog eens
dat iedere visser weet waar
dumpgebieden liggen. Ex
plosieven worden, aldus de
ambtenaar van landbouw,
soms wel tien keer boven wa
ter en gehaald en evenzovele
malen weer teruggezet.
Het frappante feit doet zich
voor dat er vanuit Urk nooit
een melding is binnengeko
men bij het ministerie dat de
één of andere visser een mijn
of ander oorlogstuig had 'ge
vangen'. Kofman vermoedt
dat de vissers uit dit plaatsje
de moeite niet wilden nemen
dit te vertellen en de ontplol-
bare lading direct weer lieten
zakken.
Het is ook wel eens voorgeko
men, io vertelde Koftnin, dat
een visser een noodkreet uitte
dat de marine op een ver
keerde plek aan het dumpen
was. Of dit waar was, betwij
felde men. Zo'n visser kan net
best bij het verkeerde eind
hebben, redeneerde men op
het departement. De marine
neemt, aldus Kofman. de
meeste voorzorg. Maar de bo
dem van de zee :s nog altijd in
beweging. Dus kan de zaak
gaan schuiven. Met alle nare
gevolgen van dien.
De SCH 256. De kotter waarop het ongeluk met de Katwijker Niek van Duijvenbode gebeurde.
Het ongeluk met de Katwijker Niek van Duijvenbode staat niet alleen. Meerma
len ontploffen er explosieven aan boord van vissersschepen. Ruim drie jaar geleden
kwam een Zeeuwse visser om het leven en werden enige andere collega's van hem
gewond. Ook zij hadden een "bom" opgehaald, die aan boord ontplofte
Westerlaken
Een kotter heeft
een projectiel opge-
vist. De bemanning
wacht op de demon-
teerploeg van de ma
rine die de bom zal
Twee opgeviste
explosieven. 'Bom
men'' die inssers-
schepen vaker naar
boven halen.
schadelijk zal ma
ken.
