'Feestvieren'
in wolken
van traangas
Jochies van vijftien aan de rel
DONDERDAG 1 MEI 1980
BINNENLAND
AMSTERDAM - Er ligt een verpulverde pot Franse mos
terd (grootverpakking) op het asfalt van het Rokin op het
moment dat een eindje verderop koningin Beatrix in de
hermelijnen mantel de Nieuwe Kerk uitschrijdt. Het is
half vijf in de middag. Op de Dam zijn vlendelzwaaiers in
de weer, vijfhonderd meter verder gooien leden van de
mobiele eenheid en demonstranten bakstenen naar el
kaar.
Koningin Wilhelmina kijkt daarbij
onbeweeglijk toe, terwijl het
traangas rond haar vorstelijk ge
laat kringelt. Want zij staat daar in
brons.
Die pot Franse mosterd
een familie die zich had voorge
nomen om op het Rokin op
feestelijke wijze patat te bakken.
In de rellen is hun kraam vernield
en vervolgens opgedeeld in
handzame einden hout. Het pa
tatvet is omgetrapt en heeft de
bakster verwond. De familie zit
schichtig op elkaar gepropt in
hun bestel wagentje.
„Een vluchtende moeder duwde
me een kind van, ik schat,
maand of acht in de handen", zegt
een bakker van hamburgers, die
er nu vrij treurig bijliggen in het
verstijfde vet.
„Eerst kwam hier een golf demon
stranten langs, ze sprongen zo
over m'n tafel met broodjes. Toen
kwam de golf terug met de mo
biele eenheid er achteraan. In
hun paniek hebben mensen die
gewoon waren komen kijken,
van alles achter gelaten".
Schoen
Onder zijn nu onbeklante kraam
staat een verlaten kinderwagen.
Op de straat ligt één schoen en
een vestje.
In de Damstraat staat een auto in
brand, op het Rokin branden de
motoren van twee politieman
nen. Een motorrijder wordt afge
voerd terwijl een EH-BO'er zorg
zaam een emmertje onder zijn
hevig bloedende pols houdt. Een
curieuze bescherming van het
wegdek, dat toch al vol ligt met
platgetrapte palingen, die een
kwartier eerder nog in de reclame
waren, en hulzen van traangas
granaten.
In portieken liggen gewonden. Het
ruikt er naar jodium, de hulpver
leners zijn achter de ME opge
rukt. Terwijl op dit moment ko
ningin Beatrix het paleis op de
Dam binnenwandelt, moeten
volgens het programma alle ca
rillon's in de stad het Wilhelmus
spelen. De sirenes van de ambu
lances komen echter een stuk
krachtiger door.
Een kraker met een bivakmuts op,
zodat je niet weet wie hij is, geeft
me een stencil met een zin als*
„Vooruit dan gij, mannen der
volksbeweging".
Charges volgen, een waterkanon
laat menigeen het vocht uit de
broekspijpen lopen. Agenten
worden onzichtbaar onder de
verf, kinderen die op een brug
hun waar aanbieden, want in
Amsterdam mocht iedereen gis
teren alles verkopen, zitten mid
den in het geweld.
Het Noordhollands Koperkwartet
muciseert intussen in de Nieuwe
Kerk.
„Kun je daar wat leuke kamers ma
ken", roept een geïnteresseerde
passant naar een kraker op het
dak.
Het ruikt er naar verse verf, want
overal is de A van Anarchie net
aangebracht.
Op dit moment openbaart zich ook
het beeld dat voor de rest van de
dag zal gelden: terwijl de krakers
zich toeleggen op het kraken van
gebouwen om daar in te gaan
wonen, zetten jochies van een
jaar of vijftien, die niets met het
kraken te maken hebben, zich
aan de rel.
Ramen vliegen uit tramhokjes.
Voor je verbijsterde ogen zie je
twee jongens in de deur van een
telefooncel een vlaggestok bre
ken, zodat ze er twee wapens aan
over houden.
Stencil
„Er moet pils komen" schalt per
Vrijmarkt
Koning Beatrix, prins Claus e
megafoon uit het kraakpand. Op
de grond liggen kapotte ramen,
verbrijzelde dakpannen. Een
stencil dat uit het kraakpand naar
beneden dwarrelt, legt nog eens
de schrijnende woningnood in
Amsterdam uit. „Wat wij willen:
zoveel mogelijk betaalbare wo
ningen in de buurt. Mogelijkheid
voor kleine winkeliers om terug
te keren in de nieuwbouw. Geen
kantoren en andere grootschalige
projecten".
i de hofhouding tijdens het beëidigen van de kamerleden
Spergebied
Door het Spergebied, dat geheel is
afgzet en geheel oogt naar een au
toloze zondag, wandel ik naar het
Spui. Rustende agenten zitten
naar de radio te luisteren. „Wie
durft op de foto met een echte
ME'er, roept een jongen die daar
een handeltje van heeft gemaakt.
Tegen betaling van drie gulden
levert hij een polaroidfoto van de
klant met zijn als mobiele-een-
heidstrijder verklede firmant.
„Sla de mobiele eenheid op zijn
bek voor drie gulden"
Storm loopt het niet.
Even later ben je bij de veldslag
over het Waterlooplein.
Een opmerkelijk moment in een
communicatie tussen dekrijgers.
Want terwijl een commandant
van de mobiele eenheid nog staat
te onderhandelen met de mensen
die tegen de monarchie willen
demonstreren („Is het niet 'mo
gelijk samen een andere route te
vinden"), hakteen ander deel van
de mobiele eenheid er op in. „Dit
mag niet, klootzakken, hou op",
roept een geheel bleek meisje,
terwijl de ruiterij oprukt.
Grote ravage op het Amsterdamse Rokin
Een afschuwelijk aanblik: demon
stranten met stokken en ijzeren
staven, fel meppende agenten,
politiebussen die op dem
stranten inrijden, paarden
bloeden uit hun bek, af en
„Als vandaag de dag iets zeker is
dan is het een gevoel van onze
kerheid", zal Beatrix straks vlak
voor haar eed zeggen.
Nog nagriezelend van het treffen op
het Waterlooplein loop ik naar
het Rembrandtplein. Terwijl je
net nog zag hoe een puntig afge
broken trottoirtegel een politie
man trof en hoe een jongen die
alleen maar wandelde geheel
door de ME in elkaar werd ge
ramd. iseropdat Rembrandplein
volksvermaak.
Houweel
Een absurd beeld van deze dag: een
gehelmde schoft die meteen pik
houweel op weg is naar de rel
len, wandelt tussen kinderen
door die op een gazon hun zelf
gemaakte puzzels zitten te ver
kopen.
Maar het kan nog veel gekker: Bea
trix vanuit de kerk horen praten,
maar intussen voor je zien hoe de
politie in een nerveuze actie pro
beert te voorkomen dat het mor
rende volk tot op de Dam door
dringt.
Maar de Dam blijkt een vacuum te
zijn. Een soort aquarium waar
binnen zich de inhuldiging af
speelt.
Daarbinnen leeft bijvoorbeeld Os-
walt Kolle. een Duitse seksuele
voorlichter die een aantal boeken
Via de politieradio komen meldm-
terug naar de andere wereld:
na alle gemep loop je over het
Rembrandtplein, waar vele Am
sterdammers vanwege deze
feestdag een vrijmarkt hou
den.
?n straattheater aan de gang,
maar plotseling loopt daar een
jongen met een helm en een echte
houweel. Rellen onstaan kenne
lijk toch niet zomaar. Er zijn ken
nelijk mensen die zich er zeer
goed op voorbereiden.
Daar tussendoor lopen de feest
gangers met oranjestrikjes, op de
maat van een draaiorgel.
Wandelend over het Rokin vergeet
je de inhuldiging geheel. De mo
biele eenheid heeft hier een ge
vechtsbasis ingericht.
Moe gestreden strijders zitten aan
een blikje fris. Via de radio horen
ze wat er echt aan de gang is.
Want als gewoon soldaat weetje
in oorlog ook nooit wat er echt
aan de gang is.
Journalisten, die elkaar na de be
kende Nederlandse gijzeling niet
meer gezien hebben, houden hier
hun reünie. Nederland interna
tionaal in het nieuws.
„Allemaal afschieten", roept een
opgewonden burger tegen jon
gens van de mobiele eenheid die
wat uitrusten.
In de verte knalt het. Demonstran
ten en agenten bestoken elkaar
met dikke stenen. Een merk
waardige situatie. Van oproers-
zijde zgn het maar een paar man
die de keien werpen. Ze voeren
de rest aan.
Gracht
De enige methode is ze de gracht in
drijven", zegt een gehavend lid
van de mobiele eenheid. Hij staat
bij een mevrouw uit Suriname
die sateh verkoopt en zich in alle
woelingen staande heeft kunnen
houden.
De Maastreechter Staar zingt intus
sen in de Nieuwe Kerk uit volle
borst. En de ME gooit keien terug
zonder iemand te raken, demon
stranten breken het wegdek ver
der op.
Temidden van alle herrie staat een
dame rustig pittige hapjes te be
reiden. Een ME'er met een
bebloede kop neemt er drie af. Na
weer een charge in nauwe
straatjes bezijden het Rokin
wordt er zwaar gevochten. Een
jongen met lang haar wordt door
Politionele Eenheden in elkaar
gemept. Omdat hij lang haar
heeft, want verder was er met
hem niks aan de hand.
Beugel
„Je zou hier eens moeten staan",
zegt een ME'er, wat moeilik pra
tend omdat hij een beschermende
beugel rond zijn tanden heeft.
Ruiten sneuvelen, weer een char
ge-
„In een vrije en veelvormige ge
meenschap als de onze is het on
ontkoombaar dat tegenstellingen
ontstaan en tot uiting komen", zegt
koningin Beatrix in de Nieuwe
Kerk.
Een jongen pakt een grote kei en
dondert die op de schilden van de
ME. „Als we die pakken, slopen we
hem zegt een ME'ei
Ik loop terug naar de Dam. Over
een slagveld. Achter je de ambu
lances en het gesis van de traangas
granaten.
Even doorlopen en je hoort het po
sitieve geluid van een tamboer
korps op de Dam. Want dat stond
op het program. Achter je wordt
nog steeds gevochten.
Als het schemert begint op het IJ
het beloofde vuurwerk. Burge
meester Polak deelt hartige hapjes
uit. Terwijl veel van zijn burgers en
agenten meer behoefte hebben aan
pleisters.
