Discussiefilm over
"vrouw en kiezen"
Tiener-vaders
Weven als wapen tegen slechthorendheid
Deense
man
helpt
beste
in de
huis
houding
Liechtenstein steeds meer
in trek bij de toeristen
VRIJDAG 25 APRIL 1980
EXTRA
PAGINA 2 1
Volgens een bericht in het
Franse vrouwentijdschrift
Marie Claire heeft een in Eu
ropees verband gehouden
enquête uitgewezen dat het
principe „man helpt vrouw in
huishouden" in Denemarken
het best in de praktijk wordt
gebracht. In bijna veertig
procent van de Deense huis
houdens zou de man een flink
deel van de dagelijkse huis
houdelijke bezigheden voor
zijn rekening nemen, zonder
omzeiling van de onaange
naamste en smerigste kar
weitjes. In vergelijking met
de in een aantal andere West-
europese landen genoteerde
cijfers schijnt dit als een hoge
score te mogen worden be
schouwd (in Engeland doet
een even groot percentage
van de getrouwde mannen
„soms" wat huishoudelijk
werk, en in Italië steekt
slechts vijftien procent van de
huisvaders wel eens een
handje uit in het gezinsle
ven).
(Door Leens Macaré)
„Kiezen. Hoezo?" is de titel van een film die vorig jaar (op initiatief van de
Nederlandse Vereniging voor Vrouwenbelangen, met subsidies van
CRM en Prins Bernhardfonds) gemaakt is door Hedda van Gennep en
Rolf Orthel. In deze film wordt ingegaan op diverse aspecten van het
onderwerp vrouw en politiek, en het vaak moeizame bewustwordings
proces bij vrouwen als het om kiezen voor de toekomst van de samenle
ving gaat. In Vrouwen en hun belangen, het maandblad van de Vereni
ging voor Vrouwenbelangen, wordt nog eens gewezen op het beschik
baar zijn van deze film, die bedoeld is als discussiemateriaal voor vrou
wenorganisaties, vrouwengroepen en scholen.
Bij de ruim drie kwartier durende film (die ook als videoband beschikbaar
is) hoort als begeleidingsmateriaal de brochure „Politiek. Hoezo?", die
vorig jaar door de vereniging is uitgegeven ter herdenking van de zestig
ste verjaardag van het vrouwenkiesrecht in Nederland, en waarin de
jarenlange strijd voor dat kiesrecht uitgebreid wordt beschreven.
brochure: Rijnsburgerweg 28, 2333 AA
„Ontdek de feiten van het leven voordat ervaring een slechte leermeester
wordt". Onder dit motto probeert Planned Parenthood, een Amerikaan
se organisatie die voorlichting geeft over geboortenregeling en -beper
king, in de Verenigde Staten een voorlichtingscampagne op gang te
brengen die gericht is op jongens in de tienerleeftijd. Volgens de organi
saties wordt deze „doelgroep" in de VS steeds belangrijker met het oog
op het stijgende aantal ongewenste zwangerschappen onder meisjes
tussen vijftien en negentien jaar. Van de meisjes die hun zwangerschap
niet laten afbreken wordt, volgens statistieken, ruim de helft ongehuw
de moeder doordat de „tiener-vaders" de medeverantwoordelijkheid
niet zien zitten.
Met overheidssteun gaat de organisatie radio- en televisiespots over ge
boortenregeling uitzenden, speciaal bedoeld voor jongens in dé tiener
leeftijd. De voorlichtingscampagne omvat ook (al dan niet gemengde)
cursussen voor tieners over onderwerpen als voortplanting, geboorten-
controle, seksualiteit en geslachtsziekten, plus een dag en nacht wer
kende urgentietelefoon voor tieners die snel iets moeten weten over een
van deze onderwerpen. (Bericht in het Amerikaanse feministenblad MS.
LIECHTENSTEIN - Ge
heel zelfstandig, maar
toch ook weer politiek
en economisch ver
bonden met de Zwit
serse kantons, ligt op de
grens van oostelijk
Zwitserland en Oosten
rijk een slechts 160
vierkante kilometer
groot staatje: Liechten
stein. Bekend en ge
liefd bij vele bedrijven
vanwege de belas-
tingspecialitieten, maar
het is terecht ook ge
liefd bij vakantiegan
gers die er eenmaal zijn
geweest en graag te
rugkomen.
Liechtenstein is een ty
pisch alpenland: veel
bergen, groene alpen
weiden, beboste dalen,
kleine aardige dorpjes.
De „hoofdstad" is Va
duz met nog geen vijf
duizend inwoners, zetel
van de regering en het
parlement met op een
heuvel het kasteel
Liechtenstein, be
woond door de vorst
van het dwergstaatje.
Een bekoorlijk stadje
met een „vorstelijk mu
seum", bezienswaardi
ge gebouwen zoals het
Rode Huis, de paro
chiekerk met de graf
kelder van het vorsten
huis, maar ook met be
scheiden hotels en een
jeugdherberg.
Het dwergstaatje telt ove
rigens niet minder dan
11 gemeenten, waarin
de in totaal 26.000 in
woners het goed wonen
vinden. Hoewel het
land vooral in de laatste
decennia erg bekend is
geworden doordat er
zich tientallen bedrij
ven „vestigden", veelal
alleen met een klein
kantoortje of alleen
maar doordat men er
zich heeft laten in
schrijven, is het al een
250 jaar oud vorsten-
Aangezien doorgaand
verkeer in de dalen van
het vorstendom niet
mogelijk is, heerst er in
het algemeen diepe rust
en zal men van de wei
nige auto's die erin
doordringen weinig
last hebben. In plaats
van aandacht te schen
ken aan verkeerswegen
heeft men er de nadruk
gelegd op de wandel
wegen, die zich door
weiden, boomgaarden
en bergbossen slinge
ren. Ze verbinden ook
de elf dorpjes van
Liechtenstein, veelal
minder dan duizend
inwoners tellend, zon
der veel luxe maar met
eenvoudige Gasthöfe
en kleine pensions.
Interessant is, naast de
schitterende natuur, de
permanente schilderij
ententoonstelling van
de Vorstelijke Schilde
rijen Galerij in Vaduz.
De verzamelingen van
de vorst van Liechten
stein behoren tot de
oudste en meest com
plete privé-verzame-
lingen van geheel Eu
ropa.
Dit jaar is er een speciale
tentoonstelling van
werken van Peter Paul
Rubens. In het Lan-
desmuseum is veel te
leren over opgravingen
in het staatje, waar
reeds 4000 jaar geleden
mensen woonden. Ook
de wapenverzameling
van de vorsten is het
bekijken waard. In het
Postmuseum komen
filatelisten aan hun
trekken vanwege de
wat men er noemt
„Liechtensteinse en
buitenlandse postze
gel-rariteiten". In
dorpjes zijn de histori
sche kerkjes erg be
zienswaardig.
De woonomgeving in onze binnen
steden is niet altijd zo fleurig. De
huizen staan dicht op elkaar ge
pakt en de vaak smalle straatjes
staan vol met geparkeerde auto's.
Niet direct een ideale en leefbare
situatie, waar de overheid ook
niet altijd verandering in kan
brengen.
Met weinig moeite kunt u dat te
genwoordig echter wel zelf doen
en we zien ook steeds meer
straatjes veranderen in gezellige,
met groen begroeide woonwij
ken, doordat enkele bewoners
een tegeltuintje aanlegden.
Vroeger mocht je niet aan het
trottoir komen, dat was van de
gemeente en als de tegels tot aan
de voorgevel van het huis door
liepen, had je gewoon pech ge
had. Tegenwoordig is dat geluk
kig anders en mag je best een
paar stoeptegels lichten om daar
een gezellig tuintje van te maken,
mits de breedte van het trottoir
dat toelaat.
Veel gemeenten propageren dat
zelfs sterk door de bewoners te
stimuleren en ze met raad en
daad terzijde te staan. Zo kon
men enige tijd geleden bij de ge
meente Dordrecht zelfs gratis U
vormige betonelementen a
vragen om een tegeltuintje vai
maken. Maar ook andere
meenten zijn erg actief op dit
bied; informeer maar eens bij de
plantsoenendienst in uw g<
meente naar de mogelijkheden.
gelegd moeten worden. Ook kunt
u ze gebruiken, door ze verticaal
in te graven en als afscheiding
van uw tuintje te gebruiken. Dit
als lichte bescherming tegen
vooral honden, katten en kinde
ren.
Nu moet al het witte zand dat onder
de tegels ligt verwijderd worden
tot een diepte van 30-60 cm, af
hankelijk van wat u erin wilt
planten. Met dat graven moet u
echter wel uiterst voorzichtig te
werk gaan, want de kans bestaat
dat u leidingen of kabels van bij
voorbeeld gas. water, elektrici
teit, telefoon, kabel-tv, enz. te
genkomt. Behalve al het ongerief
dat beschadiging van die kabels
voor u en de buurt kan beteke
nen, komen ook de kosten van
herstel geheel voor uw rekening.
Vervolgens wordt het tuintje ge
vuld met goed tuinaarde en kun
nen de planten er ingezet worden.
ne kardinaalsmuts, struikkli
mop, mahonia en de Lonicera ni-
tida.
Klimplanten
Beplanting
Het maken
We beginnen met het lichten van de
trottoir-tegels. Bij de gemeente
kunt u informeren hoeveel rijen
tegels u voor uw tegeltuintje mag
verwijderen. Afhankelijk van de
bepalingen en de breedte van uw
trottoir zal het tuintje 1-3 stoep
tegels breed mogen worden. De
uitgehaalde tegels moet u echter
wel bewaren, omdat bij opheffing
van het tuintje deze weer terug-
Het spreekt vanzelf dat niet alle
groen geschikt is voor de tegel-
tuin. Bomen kunnen we in de
eerste plaats wel vergeten, die
worden te groot en de wortels
kunnen kabels en leidingen ver
nielen. Als het tegeltuintje groot
genoeg is, kunnen er misschien
enkele heestertjes in komen die
niet te hoog worden en daardoor
niet te veel licht uit de kamer
wegnemen.
Voor een plaatsje in de zon kunt u
dan bijvoorbeeld denken aan
Spirea, een ganzerik (Potentilla
fruticosa), een brem en een
dwergmispel (Cotoneaster). Voor
een plaatsje in de halfschaduw
zijn geschikt: het palmboompje
(Buxus sempervirens), bonte
kardinaalsmuts (Euonymus for-
tunei 'Gracilis'), Laurierkers
(Prunus Laurocerasus), dwerg-
mispel (Cotoneaster damerii) en
de ranonkelstruik (Kerria japoni-
ca). Voor de schaduw kunt u ge
bruiken: Aucuba, zuurbes, groe-
Erg belangrijk in de tegeltuin zijn
natuurlijk de klimplanten, die we
kunnen onderscheiden in zelf-
hechtende soorten en soorten die
een beetje hulp nodig hebben om
omhoog te kunnen klimmen. Tot
de zelfhechtende soorten beho
ren de klimop, de trompetbloem
(Campsis radicans) en de wilde
wingerd. Alle andere soorten
moet u helpen met bijvoorbeeld
draad of gaas.
Voor een plaatsje in de zon zijn on
der meer geschikt de wilde win
gerd, de trompetbloem, de vuur-
doorn, de blauwe regen, bruids
sluier en diverse soorten klim-
Klimmers die graag een halve dag
zon hebben zijn: Clematis, de
dwergmispel, de kamperfoelie,
winterjasmijn, bruidssluier,
Duitse pijp (Aristolochia durior),
boomwurger (Celastris orbicula-
tis) en ook wel de klimhortensia.
Eenjarig, tweejarig
en vaste planten
Verder is er natuurlijk een enorm
scala van planten die geschikt
zijn voor het tegeltuintje. Kijkt u
maar eens rond op de markt of bij
een tuincentrum en u zult zeker
een aantal planten van uw gading
kunnen vinden. Houdt echter wel
steeds goed rekening met de lig
ging van het tuintje.
Om u een suggestie te geven: voor
een tuintje met weinig zon, kunt
u bijvoorbeeld nemen: fuchsia's,
mignon dahlia's, vlijtig liesje, ta
bak, dikke. maagdepalm
(groenblijvend), scheefkelk
(groenblijvend). pantoffelplantje,
Oostindische kers, afrikaantjes,
viooltjes, judaspenning, schoen-
lappersplant (wintergroen) en
hoornbloem die in de winter het
grijze blad behoudt.
Voor een tuintje in de volle zon is
het aanbod nog veel groter, voor
al de meeste eenjarigen houden
echt van veel zon. We kunnen
denken aan bijvoorbeeld Agera-
tum, stokrozen, kattesnor, gera
niums, zonnebloemen, zinnia's,
lathyrus, tijm, lavendel, alle vet-
plantjes, zonneroosjes, toorts,
papaver, siergrassen, palmlelie,
Vergeet vooral niet voldoende
planten in het tuintje te zetten die
ook in de winter mooi zijn, anders
is uw tuintje in de winter een kaal
stukje zwarte grond en dat was de
bedoeling vast niet.
Bezig zijn zonder iemands hulp nodig te hebben
Bep Roorda-h abels - slechthorenden doen het altijd beter dan goedhor enden .omdat ze met hun ogen horen'
(Door Hendrik Greven)
In Heemstede woont Bep Roorda-
Fabels. Ze is weefkunstenares. In
verschillende gebouwen in Ne
derland en in het buitenland
hangen haar produkten: grote
fraai geverfde wandtapijten.
Sinds kort brengt ze een nieuwe
schepping in de expositieruim
ten: een geweven tapijt dat op de
muur doorloopt in een
wandkleed in dezelfde kleur of
kleurencombinatie als het
vloerkleed, als het ware er een
rechtstandig complement op
vormend Het is prachtig, stoer
werk dat uit haar handen komt.
Dat is belangrijk, maar niet het
voornaamste aan deze moeder
van vier kinderen, hoofdbe
stuurslid van de Nederlandse
Vereniging van Slechthorenden
(NWS). Bep Roorda is namelijk
zeer slechthorend. De eenzaam
heid die dat meebrengt compen
seert zij door te weven en met
haar weefkunst. Die hanteert zij
als wapen tegen slechthorend
heid.
Van vier jaar af doof
Als vierjarig meisje werd ze al
slechthorend. "Een erfelijk
heidskwestie". Ze groeide op in
Twente, waar het leven voor een
slechthorend kind, 35 jaar gele
den, niet plezierig was. Hardhan
dige oorartsen dwongen haar bij
het onderzoeken van oor en keel
met klappen tot meewerken. Ze
bezocht 'gewone scholen, was
daar vaak het middelpunt van
vrolijkheid, omdat ze uitleg vroeg
over zaken-die juist waren afge
handeld, maar bracht het niette
min tot de vierde klas hbs. Daar
na is ze de Nijverheidsacte land
en tuinbouw'gaan halen. Bloem-
sierkunst werd haar eerste artis
tieke bezigheid.
Om zich te wapenen tegen de
steeds zwaarder wordende slech
thorendheid - ze heeft nu een ge-
hoorverlies van 90 decibel - is zij
gaan weven. Haar 'bezetenheid'
van wol en andere materialen die
op de weefstoel passen was daar
bij een krachtige stimulans, zij
wilde iets te doen hebben om be
zig te zijn zonder iemands hulp.
Aanvankelijk weefde ze op een
huisgetouw, dat ze nog gebruikt.
Haar grote kans kwam toen ze
van de gobelin weverij De Knip-
scheer in Laren een weefgetouw
kon kopen. Het werd rond 1790
gemaakt door een smid in Laren,
heeft een zware weversboom en
een spanning die het weven van
kleden tot 2.50 meter mogelijk
maakt bij een onbeperkte hoogte.
Thuis was geen plaats voor de
weefgigant: ze zocht naar onge
bruikte garages, maar vond ten
slotte onderdak in een groot ver
trek van het bejaardentehuis Het
Overbos in Heemstede. Onder
het oog van de nieuwsgierige en
geïnteresseerde huisbewoners
ontstaan daar haar pronkstuk
ken: warm van kleur en van ma
teriaal.
Het is niet haar enige bezigheid. Ze
is voorzitster van de afdeling
Haarlem van de Nederlandse
Vereniging voor Slechthoren
den, zoals gezegd: hoofdbe
stuurslid van die organisatie en
informatrice voor haar omge
ving. Dat is een heel bijzondere
taak, want mensen die slechtho
rend worden zijn geneigd het le
ven uiterst somber te bekijken.
Zij worden achterdochtig omdat
ze het gevoel hebben de hele dag
bokken te schieten
'Daardoor", zegt ze, "heb je het ge
voel dat de mensen een hekel aan
je hebben en dat ze hun gesprek
ken staken als je binnenkomt.
Dan denkt een slechthorende:
wat is het hier stil, zou dat om mij
zijn? Een goedhorende zegt op
zo n moment: "Er gaat een domi
nee voorbij"; de slechthorende
denkt dat hij de pauze in de ge
sprekken veroorzaakt
Dat achterdochtig-zijn komt ook
door de feitelijke discriminatie
van de slechthorende. Als je een
gezin hebt met vier kinderen en
ze hebben alle viei dezelfde pape
rassen dan zit het slechthorende
kind toch aan de onderste sport
van de ladder. En bij het zoeken
van een beroep gaat dat door. Het
is absurd dat slechthorenden
worden afgewezen voor functies
waarvoor ze wel de nodige be
kwaamheid bezitten".
Bep Roorda durft te zeggen: slech
thorenden doen het altijd beter
dan goedhorenden. omdat ze met
hun ogen horen. Ze zien veel
meer dan goedhorenden: fouten
bijvoorbeeld m geschriften en in
berekeningen. En in het verkeer.
Slechthorenden en doven zijn be
tere chauffeurs dan goedhoren
den. "Als ik naast mijn man in de
auto zit zie ik eerder dat er een bal
van een stoep rolt. waar een kind
achter holt. dan hij. Ik heb al heel
wat verkeersongelukken voor-
Overheadprojectors
Haar gezin moet haar vaak afstaan
ten behoeve van de slechthoren
den. Ze is nu bezig de Rotarians
warm te maken voor een lande
lijk plan: het verschaffen van
overheadprojectoren aan de 40
afdelingen die de NWS in Ne
derland heeft. Die afdelingen
zijn, als sociale contactpunten
voor slechthorenden van uiterst
groot belang. Het erheen gaan
wordt echter vaak bemoeilijkt,
doordat slechthorenden de erva
ring hebben dat hun handicap
toch wel groter zal zijn dan de
nogelijkheid om iets of iemand in
die bijeenkomsten te verstaan.
De overheadprojector maakt aan
die onzekerheid een eind. De af
deling Haarlem zag het aantal be
zoekers van bijeenkomsten ver
dubbelen, nadat de overhead
projector (n actie was gekomen.
"Het leuke van zo n apparaat is,
dat je de papierrol waarop het ge
sprokene geschreven en via het
scherm van de projector wordt
vertoond, per post kunt verzen
den aan andere afdelingen. Dat
spaart opschrijfmoeite, want een
spreker kan nu zijn betoog voor
diverse afdelingen houden en
daarbij steunen op wat eenmaal
werd opgeschreven. Op die ma
nier kun je een hele bibliotheek
van schrijfrollen opbouwen
Sprekend voor rotaryclubs ervaart
mevrouw Roorda - zelf met een
arts getrouwd - hoe groot de on
kunde, juist bij dokters, is over
slechthorendheid. Van ringlei-
dingen - onmisbare hulpen in
kerken, schouwburgen, maai
ook in spreekkamers - hebben
maar heel weinig mensen ge
hoord. Toch zijn er honderdui
zenden slechthorenden in Ne
derland.
Er komt misschien - maar ze rekent
er wel op - een landelijk fonds
voor het verstrekken van die
overheadprojectors.
Belangrijk vindt mevrouw Roorda
ook dat goedhorenden door het
wei k van de informateurs van de
NWS en dat van de SHJO (de
slechthoi ende jongerenoi ganisa
tie in Nederlarjd) attent worden
op deze groep van gehandicap;
Zij heeft van haar nood een deugd
gemaakt. "Als ik erg moe ben
(van de inspanning vooral te ver
staan wat de naaste omgeving
dagelijks zegt) ga ik in Amster
dam in de Kalvei straat zitten.
Heerlijk inde stilte kijken naar de
mensen die langs komen En wat
ik dan met mijn ogen hoor. je
houdt het niet voor mogelijk
