Werkbijen
willen eerder
met pensioen
„Ik ken geen vrouw die na haar zestigste nog werkt"
Combinatie van
antieken modern
F
Betere resultaten
bijstekken
met groeistoffen
WOENSDAG 23 APR It, 198-,
EXTRA
PAGINA 15
(Door Nel van Bemmel)
OSS - Ik zit nu al driejaar in de wao
(Wet Arbeidsongeschiktheid -
red.), maar ik ben nog steeds niet
helemaal hersteld. Ik heb moeten
werken tot ik werkelijk niet meer
kón, en dat heeft mijn gezond
heid behoorlijk geschaad. „Dit
zegt de 62-jarige Mies van der
Heyden in Oss, een ongehuwde
vrouw die tot haar 59ste kantine
beheerster was in een bedrijf van
ongeveer 650 werknemers in de
verpakkingsindustrie. Mies van
der Heyden is actief in de actie
groep de „Werkbijen" die strijdt
voor de mogelijkheid van ver
vroegde uittreding voor onge
huwde vrouwen.
Het leven van Mies staat model
voor dat van menige ongehuwde
oudere vrouw. Toen ze na de la
gere school ook nog de huis
houdschool had doorlopen, was
het vanzelfsprekend dat ze thuis
in de huishouding kwam en dat
ze later zou trouwen. Van trou-,
wen kwam het echter niet; toen
de oorlog voorbij was, en Mies
graag zelfstandig wilde worden,
nam ze een baan als cheffin huis
houdelijke dienst in een grote in
stelling. Ze was toen 27.
Ze woonde met haar moeder en on
getrouwde broer. Drie jaar later
besloot Mies haar baan op te zeg
gen, zodat ze haar zieke moeder
kon verplegen. Voor Mies was dat
een groot offer, maar ze zag geen
andere oplossing- een behoorlij
ke plaats in een bejaardenhuis
was niet te vinden. Tien jaar lang
heeft Mies haar verzorgd tot er
een beter bejaardenhuis kwam,
waar haar moeder zelf naar toe
wilde.
Achteraf bezien vindt Mies dat die
tien jaren ook hun goede kanten
gehad hebben. Ze zou haar moe
der nooit in de steek hebben wil
len laten, en bovendien heeft ze in
die tijd veel kunnen lezen, en via
een schriftelijke cursus haar
mulo gehaald.
Solliciteren
Toen ze veertig was ging ze op
nieuw solliciteren. „Als ik een
weduwe zonder kinderen was
geweest," zegt Mies. „Had ik van
af dat moment een aww-uitke-
ring (Algemene Weduwenen We
zenwet) gehad. Nu moest ik een
jaar lang solliciteren voor ik een
baan kreeg. Het was alsof ik door
een muur heen moest, het gevolg
van tien jaar uitgerangeerd ge
weest zijn".
Van haar 40ste tot haar 50ste was
Mies kantinebeheerster. Ze
woonde tot haar 48ste nog bij
haar ongetrouwde broer, en was
in die tijd behalve voor haar baan,
ook verantwoordelijk voor de or
ganisatie van het huishouden.
Wel deed ze de was buiten de
deur, had ze hulp in de huishou
ding en at ze zoveel mogelijk bui
ten de deur. Dat bleef zo toen ze
op haar 48ste alleen op de flat
ging wonen, waar ze nu nog
woont.
Contacten
De dubbele belasting begon Mies
steeds zwaarder te vallen. Vanaf
haar 50ste werd ze door overver
moeidheid vaak ziek, en had ze
steeds minder energie om
's avonds of in het weekeinde nog
eens naar iemand toe te gaan.
Mies: „Maar je moest wel, voor je
contacten. Het is onzin om te zeg
gen dat wij geïsoleerd zouden ra
ken als we eerder op zouden hou
den met werken; het omgekeerde
is het geval: wij raken geïsoleerd
doordat onze baan ons te moe
maakt om nog eens bij iemand op
bezoek te gaan".
„In 1966 kreeg ik een extra douw,
toen de vervroegde aow voor
vrouwen door de SER werd af
gewezen. Ik werd toen net 50, en
het idee dat ik nog 15 jaar voort
zou moeten, dat brak me op". Het
bleef bij negen jaar toen werd
Mies afgekeurd, en kreeg ze een
wao-uitkering.
Volgens Mies is dè oplossing voor
het hele probleem dat vrouwen
vanaf hun 55ste vrijwillig uit
zouden moeten kunnen treden,
het zij via de vut, hetzij via een
andere regeling voor de bedrijfs
takken waar de vut niet geldt.
Zoals bijvoorbeeld in de detail
handel, in apotheken en in de
huishouding, waarin meer dan de
helft van de oudere ongetrouwde
vrouwen werkt.
Mies-van der Heyden: „Mijn situa
tie is vergeleken bij deze groep
vrouwen nog gunstig; ik werkte
in een groot bedrijf met een on
dernemingsraad; ik viel onder
een cao en onder een bedrijfsge
neeskundige dienst. Dan kom je
eerder voor gunstige regelingen
in aanmerking, zoals ook voor de
vut. Van de vut kunnen trouwens
meer mannen profiteren dan
vrouwen, waardoor je kunt zeg
gen dat Nederland niet alleen het
enige EG-land is waar een vrouw
tot haar 65ste moet werken, maar
waarschijnlijk ook nog het enige
land ter wereld waar njannen
eerder kunnen uittreden dan
'Overgeschoten'
Mies benadrukt dat de ongehuwde
vrouwen in principe helemaal
geen beklagenswaardige groep
vormen, die op een zielige manier
„overgeschoten" zijn. „Een
beeld", volgens Mies „dat door de
maatschappij aan de ongehuwde
vrouwen wordt opgedrongen.
Als wij soms beklagenswaardig
zijn, is dat alleen maar omdat wij
te zwaar belast zijn; en daar zou
eindelijk eens wat aan moeten
gebeuren".
Tot nog toe gebeurt er echter wei
nig, en daarom raadt Mies over
belaste wouwen aan gewoon
thuis te blijven als ze ziek van
vermoeidheid zijn. „Vrouwen
moeten zich ervan bewust wor
den dat ze daar recht op hebben,"
vindt Mies. „En als een arts hen
weer te vroeg naar hun werk
stuurt moeten ze zich na een paar
dagen gewoon weer ziek mel
den". Ze merkt op dat er voorou
deren die hun werk niet meer
aankunnen, bovendien de moge
lijkheid bestaat een wwv-uitke-
ring te krijgen. Wie daar meer van.
wil weten, raadt ze aan inlichtin
gen in te winnen bij Annelies van
Overbeek van de Stichting Om
budsvrouw in Den Haag
(070-554513), die ook over de wao
informatie geeft.
Zulke uitwegen om een eigen ver
vroegde uittreding te bewerk
stelligen lijken verre van overbo
dig: als Mies van der Heyden haar
kennissenkring de revue laat
passeren, blijkt ze geen enkele
vrouw te kunnen noemen die na
haar 60ste nog een baan heeft
(Door Nel van Bemmel)
Oudere ongehuwde vrouwen en mannen zullen binnenkort
misschien een vergoeding kunnen aanvragen waardoor
zij zonder verlies van inkomen wat korter kunnen wer
ken, of waarvan zij huishoudelijke hulp kunnen betalen.
Het kabinet heeft over dit voorstel
advies aangevraagd bij de Sociaal
Economische Raad, de SER. Om
in aanmerking te komen voor
zo n vergoeding zou men ouder
moeten zijn dan 55 jaar, minstens
dertig uur per week moeten wer
ken, en niet meer dan 1,3 maal het
minimumloon mogen verdienen
(dus niet meer dan f 2.374,45 bru
to per maand).
Ombudsvrouw Annelies van Over
beek noemt het voorstel ronduit
een giller, hoewel altijd nog beter
dan niets. „Om te beginnen," zegt
ze, „hebben maar heel weinig
mensen boven de 55 jaar minder
dan 1,3 maal het minimumloon.
Bovendien wordt door de advies
aanvraag bij de SER de zaak op
nieuw op de lange baan gescho
ven. Het is een grof schandaal dat
deze kwetsbare, slecht georgani
seerde groep (van vooral de oude
re ongehuwde vrouwen) nu weer
zo gemanipuleerd wordt."
Ria Beckers-de Bruijn, Tweede-
Kamerlid voor de PPR, sprak van
de „groep die geen vuist kan ma
ken", en zei dat daardoor niets
voor deze vrouwen wordt gè-
daan.
Annelies van Overbeek is namens
de Stichting Ombudsvrouw in
Den Haag coördinator van de
werkgroep „De Werkbijen", die
strijdt voor de mogelijkheid van
vervroegde uittreding voor oude
re ongehuwde vrouwen. Anne
lies van Overbeek: „Nu ontvangt
een groot deel van de vrouwen
boven de 55 al wao, ww, wwv of
rww. Het hoeft dus niet veel
duurder te worden wanneer
daarvoor een vervroegde uittre
ding met behoud van 80 van het
laatst verdiende loon met een
minimum van het minimumloon
in de plaats komt. Voor de vrou
wen zelf maakt het echter wel
veel verschil: die kunnen dan in
veel gevallen in gezondheid van
hun uitkering genieten."
Langlopend
De problematiek van de oudere,
ongehuwde vrouw is al een
langlopende kwestie. In 1951
concludeerde
van de Staatsi
Pensioenwetgeving al dat de
pensioengerechtigde leeftijd
voor mannen op 65 jaar, maar
vallen. Toen in 1957 de aow in
werking /trad, bleek dat zowel
vanaf hun 65e geworden te zijn.
Sindsdien heeft het parlement
met grote regelmaat aandacht
aan de zaak besteed, (in het najaar
van 1978 nog bij monde van Ria
Beckers-de Bruijn van de PPR en
Elida Wessel-Tuinstra van D 66),
maar voor de Oudere ongehuwde
vrouw zelf veranderde er hele
maal niets.
Vrouwenbeweging
Voor grote delen van de vrouwen
beweging blijkt de positie van
deze vrouwen een moeilijke
kwestie, hoewel er nu wel meer
begrip lijkt te komen. De Eman
cipatiekommissie (EK), een ad
viesorgaan van de regering,
bracht in 1979 een advies uit.
•rd of 2
In dit advies werd gepleit voor een
verkorting van de werkdag ter
verlichtu\g van de dagelijkse be
lasting, of voor vergoedingen
voor voorzieningen. Deze aanbe
velingen blijkt de regering nu ge
deeltelijk opgepakt te hebben in
haar adviesaanvraag aan de SER.
Vooral de kortere werkdag zal
voor velen echter moeilijk te
verwezenlijken zijn, zonder een
achteruitgang in baan. Van een
winkelcheffin bij voorbeeld zal
niet gemakkelijk aanvaard wor
den dat ze 's middags om vier uur
vertrekt.
Tot grote teleurstelling van de ou
dere vrouwen zelf, verklaarde de
EK (maar ook andere groepen in
de vrouwenbeweging) zich tegen
een verlaging van de pensioenge
rechtigde leeftijd. De emancipa
tiegedachte blijkt zich soms op
gespannen voet te bevinden met
het feit dat vrouwen gemiddeld
eerder „aftakelen" dan mannen.
Mevrouw M. Kloosterhuis-Duin-
ker, die jarenlang bedrijfsarts
was bij de Rijksgeneeskundige
Dienst in Den Haag, constateerde
echter dat het prestatieniveau
rder afneemt dan
Zozeer zelfs, dat
een vrouw op haar 50e gemiddeld
even zwaar belast is als een man
op zijn 65e.
Cijfers
Van het vrouwelijke personeel dat
•in 1,956 in dienst was bij de PTT.
1967 tot 1970 65 jaar
worden, haalde maar
13 procent gezond haar pensioen.
Volgens een PTT-onderzuek uit
1968 was 95 procent van de tele
fonistes langdurig arbeidsonge
schikt of vroegtijdig gepensio
neerd, 72 procent van de lagere
ambtenaressen en 60 procent van
de hogere ambtenaressen. Vol
gens de wao-statistieken van 1976
raakte 38 procent van de mannen,
en 46 procent van de vrouwen
boven de 60 arbeidsongeschikt.
Mevrouw Kloostei huis-Du inker
merkt op dat uit onderzoek van
het Algemeen Burgerlijk Pen
sioenfonds in 1959 bleek dat de
invaliditeitskans van vrouwen
tweemaal zo hoog is als die van
mannen. Ze voegt eraan toe dat
de helft van de vrouwen tussen
de 55 en 65 jaar die door het ABP
blijvend invalide werden ver
klaard, zenuw- of zielsziek waren.
De conclusies van mevrouw Kloos-
terhuis gaan uit van de positie
van ambtenaressen: in het alge
meen een beter betaalde en ge
schoolde groep dan de ruim 50
procent van de ongehuwde oude
re vrouwen die in de detailhan
del, apotheken en huishouding
werken. Haar cijfers zijn waar
schijnlijk dus nog gunstiger dan
die voor de hele groep. Ook blijkt
eruit dat verbetering in scholing
en uitbetaling de problemen niet
op zal lossen.
Dubbel belast
De slechtere gezondheid van de
vrouwen wordt volgens dokter
Kloosterhuis sterk beinvloed
door hun dubbele belasting van
huishouden naast het werk bui
tenshuis. Of soms zelfs door een
driedubbele belasting,
zij ook nog inwonende familie
hebben te verzorgen. In totaal
blijken volgens een onderzoek
van dokter Kloosterhuis mannen
die voor zichzelf zorgen even uit
zonderlijk als vrouwen die wor
den verzorgd: ze vormen beiden
2,5 procent van de gevallen. Van
de ongehuwde mannen zorgen
minder dan 2 procent voor zich
zelf.
De ongehuwde vrouwen zelf vin
den dat zij bijzonder onbillijk
worden behandeld, vergeleken
met bijvoorbeeld gehuwde
vrouwen: de aow-uitkering van
gehuwde vrouwen gaat gelijker
tijd in met die van hun echtgeno
ten, wat voor deze vrouwen neer
komt op een gemiddelde leeftijd
van 60 jaar. Ook in vergelijking
tot weduwen zonder kinderen
(die vanaf hun veertigste op een
weduwenpensioen kunnen re
kenen) voelen zij zich on
rechtvaardig behandeld.
Onevenredig
Daartegenover staat een onevenre
dig hoge financiële belasting van
de ongehuwde vrouwen: zij be
taalt in veel gevallen evenveel
'-pre
Het stekje wordt net onder de bladknoop afgesnedende onderste
bladeren verwijderd en vervolgens doopt u hel in het stekpoeder om
een snelle worteling te krijgen.
kend echtpaar, evenveel zieken
fondspremie als een heel gezin,
houdt netto minder over van haar
salaris dan man en vrouw afzon
derlijkvan een werkend echtpaar
zonder kinderen.
In de meeste Europese landen krij
gen ongehuwde vrouwen eerder
pensioen. Nederland is het enige
EG-land dat nog steeds niet de
internationale vakbondsover
eenkomst heeft ondertekend
waarin staat dat vrouwen uiter
lijk op hun 60e moeten kunnen
uittreden. Ook sommige Neder
landse bedrijven geven vrouwen
eerder pensioen dan mannen.
Voorbeelden zijn de ABN en
Philips bij 60 jaar, en Shell bij 55
jaar.
De Nederlandse aow zal voorlopig
echter nog wel van ongehuwde
vrouwen blijven vragen tot hun
65e door te werken.
Wie. zoals zoveel men
sen, van antiek in
het interieur houdt
(of het nu echt en
kostbaar of 'neo
klassiek' is) hoeft
zich beslist niet al te
druk te maken om
de
nij-
delijke combinaties
die tussen dergelijke
klassieke meubels
en de wellicht heel
moderne overige
onderdelen van het
interieur ontstaan.
Beide stijlen kun
nen heel goed sa
mengaan zeker
r het moder
ne meubel wat
vormgeving en ma
teriaalgebruik be
treft ouk getuigt van
een echte stijl.
Dat kan, zoals de foto
bewijst, gezegd
wordgn van zelfs
moderne
chro
nbuu
heel
beien, hier
broederlijk en
evenwichtig naast
een antieke secretai
re en klassieke zit
meubelen. De
chroom buis-stoel is
gestoffeerd met de
moderne textielve-
zel draion, die be
halve zeer prakti
sche eigenschappen
ook heel esthetische
hoedanigheden be
zit.
"Uitproberen" van
zulke combinaties
kan een leuk woon-
avontuur zijn, waar
uit de conclusie kan
komen dat er in elk
modern interieur
plaats is voor an
tiek en ook an-
De moderne stoel past heel goed in dit interieur.
De meest toegepaste manier om planten te vermeerderen is voor de
amateur ongetwijfeld het stekken. Het is dan ook een erg makke
lijke manier, waarbij we gebruik maken van een stukje van de
moederplant om exact eenzelfde plant te verkrijgen. Dit in tegen
stelling tot vermeerdering uit zaad, want daarbij kunnen we niet
altijd verzekerd zijn van een volkomen gelijk en even
rijkbloeiend exemplaar als de moederplant.
Daarbij komt dat u met in de handel zijnde groeistoffen bijna ver
zekerd bent van een goede en snelle beworteling van de meeste
planten. Zo kunt u ook eens wat anders proberen dan altijd maar
weer de stekken van geranium, fuchsia en tradescantia. Behalve
kamerplanten kunt u met behulp van stekpoeder ook vele tuin
planten stekken, maar we beperken ons nu tot de kamerplan
ten.
Stekken maken
Kies uitsluitend gezonde planten om stekken te snijden; dan voor
komt u teleurstellingen. Gebruik een goed scherp en schoon mes
om de stekken te snijden. Er zijn diverse mogelijkheden om een
stek te maken en elke plant heeft zo z'n eigen favoriete ma-
Kopstek
De meest voorkomende en succesrijke manier om mooie planten te
krijgen is de kopstek. Hiervoor gebruikt u de toppen van de
nieuwe groeischeuten, die net onder een bladknoop (verdikking
in de steel) gesneden worden omdat de stek van daaruit weer
makkelijk wortels maakt. Zorg dat er twee of drie volgroeide
blaadjes aan de stek blijven zitten en verwijder de onderste
blaadjes.
Bladstek
Voor de bladstek kan men drie verschillende werkwijzen onder
scheiden. Het hele blad gebruikt u om bijvoorbeeld het Kaaps
viooltje, de Gloxinia, Peperomia en Begonia „Rieger" te ver
meerderen. Hiervoor neemt u een volgroeid blad met een stukje
steel dat in de aarde wordt gestoken.
Stukjes blad gebruikt u om bijv. Sansevieria en bladbegonia te
stekken. Hiervoor snijdt u het blad in stukjes en die legt u plat op
de grond (goed aandrukken). Van de Sansevieria steekt u de
stukken met de onderste snijwond in de grond. Ook de Strepto-
carpus kunt u op deze manier vermeerderen.
Voor de bludbegónia's is er nog een manier om te vermeerderen, nl.
door het hele blad op de aarde te leggen en aan de achterkant met
een mes een kleine inkeping te geven op de nerven. Tot slot wordt
het blad dan met ijzerdraadjes (bijv. haarspelden) vastgezet. De
nieuwe plantjes zullen zich na verloop van tijd op de beschadigde
plaatsen gaan vormen.
Stengelstek
Deze vorm wordt ook wel tussenstek of oogstek genoemd en is met
name geschikt voor o.a. Cissus, Hedera. Rhaphidophora, Gera
nium en Ficus. Hiervoor snijdt u een stukje stengel zó af, dat er
een blad en een knoop aanzit, u zet dat in de aarde en vanuit het
bladoksel zal de plant dan weer opnieuw uitlopen. Zo kunt u van
een plant heel wat stekken nemen.
Stamstek
Als de planten zoals Dracaena, Dieffenbachia en Cordyline aan de
onderkant kaal worden, kunt u van dat kale stuk vaak heel wat
nieuwe planten opkweken. Daarvoor snijdt u de stengel in stuk
ken. U moet er voor zorgen dat elk stuk éen oog bevat. Deze
stekken worden horizontaal in de aarde gelegd, zodat het oog nog
boven de grond uitsteekt. Uit dat oog zal zich een nieuwe plant
gaan
Waarin stekken we
Voor stekken gebruikt u een mengsel van potgrond met scherp
zand (gelijke delen). Als u de stekken erin heeft gestoken, drukt u
deze nog even nog goed aan. Dek het potje of de bak af met
plastic. liet eenvoudigst kunt u een gewone bloempot gebruiken
(denk wel aan de potscherven onderin) waar u een plastic boter
hamzakje overheen plaatst dat door stokjes of gebogen ijzer-
draad gesteund wordt. Beter is het natuurlijk als u over een echt
kamerkasje kunt beschikken, eventueel met bodemverwarming
omdat dat de wortclvornnng stimuleert. Anders zet u de stekjes
boven een rad ïator, maar niet in de zon. Zorg ervoor dat het stekje
voldoende vochtig blijft, maar dat het niet gaat rotten of schim
melen. Zodra de stek duidelijk aan de groei is, kan het plastic
worden verwijderd en heeft u een nieuwe kamerplant.
Groeistof
Zoals al in het begin van het artikel opgemerkt vergroot het gebruik
van een groeistof de kansen bij het stekken aanzienlijk. Deze
groeistof komt in de grocitoppen van de plant ook voor. maar niet
in voldoende mate. Behalve dat de groeistof de wortelvorming
stimuleert is er ook een ontsmetting, middel aan toegevoegd om
rotting te voorkomen. De amateur kan het beste Rhizipon-B ge
bruiken, dat voor de meeste plakten goede resultaten ople
vert.
Er zijn echter nog meer soorten die voor sommige planten betere
resultaten geven en de vakman of de veeleisende hobbyist kan
zich verder orienteren door de stektabellen aan te vragen bij ACF
Chemiefarma NV, Postbus 5 te Maarssen. Het Rhi/opon-B poe
der is in potjes van 25 gram te koop bij bloemisten en tuincentra.
Het afgesneden stekje wordt 1 tot 2 centimeter in dit poeder
gedoopt, waarna overtollig poeder er afgeklopt moet worden.
Daarna in de stekgrond eerst een gaatje prikken en daar het
stekje in plaatsen, de grond aandrukken en klaar is Kees. Simpel
en het zal u zeker meer plezier aan het stekken doen beleven.
