^EEnSSGffifl!=[13t-
Witte Paters
van Hoogland
sterven uit
Voor spontaan
geloven is haast
geen ruimte meer
Kerkdiensten
(Van een medewerker)
HOOGLAND - „Ja, wij zijn een uitstervende congregatie -
bezig met de zwanezang". Gerard Kapteyns, de grote re
gelaar van het rusthuis der Witte Paters in het Utrechtse
Hoogland, laat er een lachje op volgen. Hij heeft de tijd
nog meegemaakt, dat zijn congregatie een bijna uitbun
dige vitaliteit uitstraalde. Sinds tien jaar is van bloei geen
sprake meer. Na een periode van honderd jaar, waarin de
volgelingen van de Rochefoucauld in Afrika hebben ge
missioneerd, ziet hij het eindpunt naderen. Nieuwelingen
melden zich niet kan en de paters die nog over zijn vergrij
zen snel. De meesten zweven tussen de vijftig en zeventig
jaar, over tien jaar hebben die ook de grens van hun kun
nen bereikt. En wat dan?
Na
honderd
jaar
ploeteren
in Afrika
zijn de
Witte Paters
nu bezig
aan de
zwanezang"
5?
Gerard maakt zich daar geen zor
gen over. „Ik heb altijd geweten
dat onze rol eens uitgespeeld zou
zijn, dat aanvaard ik. Vergelijk
onze congregatie maar met een
stel ouders. Als ze de kinderen
hebben groot gebracht is hun
taak voorbij. Afrika is ons kind.
Nog in de puberteit, maar het
groeit wèl door".
In het voormalige nonnenklooster
aan de Oude Kerklaan, dat de
Witte Paters in '73 hebben ge
huurd, komen zestien missiona
rissen bij van hun moeizaam
werk in godverlaten streken. De
meesten hebben dertig jaar of
langer in de meest primitieve
omstandigheden geploeterd zo
als de paters Jan Pijnenburg en
Jos van der Schoot respectieve
lijk 33 en 45 jaar in Zambia, Ge
rard Kapteyns 37 jaar in Zaire,
broeder Gerard Groener 22 jaar in
Oeganda. Laten we even bij deze
broeder blijven. Een .jonkie"
vergeleken bij de getaande vete
ranen van het witte legioen. Het
sobere kamertje naast de recrea
tiezaal (bed, tafeltje, twee stoelen)
waarin we de blik op Afrika zet
ten, is niet het juiste decor voor
zijn enthousiast verhaal.
Hij komt pas goed tot zijn recht als
hij met troffel en zaag het evan-,
gelie vorm mag geven. Broeder
Gerard is het vlees geworden
werk-in-uitvoering. Hier een
muurtje afpleisteren, daar een
schooltje bouwen, ginds een
vleugel toevoegen aan het plaat
selijk ziekenhuis. De plaatsen
waar hij terecht komt zijn afgele
gen en armoedig, in alles het te
gendeel van welvarend Neder
land. En toch zit Gerard uit te kij
ken naar april. Dan mag hij ein
delijk terug naar mooi Oeganda.
Hij was er ook toen Amin als een
gek tekeerging maar hij zat zo
diep weggedoken in de bush-
bush, dat de grote Verschrikking
op hem en zijn mensen geen vat
kreeg.
„Natuurlijk was het wel behelpen",
zegt Gerard. „Hoewel de Afrika
nen geen nagel hebben om hun
rug te krabben laat de vrolijkheid
hen haast nooit in de steek. En
wat zien we hier? Een denderen
de stoet zuurpruimen! De men
sen lachen bijna niet want ze
hebben het veel te druk met het
najagen van nog meer welvaart.
Daar in Oeganda gebeurt dat niet.
Als er maar genoeg te eten is, de
rest is niet belangrijk".
Gerard weet nog goed dat zijn start
als missionaris werd gekenmerkt
door bekeringswil. Zieltjes win
nen, daar ging het om. Zo dach
ten ook vertegenwoordigers van
andere kerken erover en die
bevlogenheid leidde niet zelden
tot onchristelijke situaties. An
glicaanse catechisten gingen met
hun roomskatholieke collega's
op de vuist terwijl buren elkaar
straal negeerden omdat ze niet
naar dezelfde kerk gingen. „Toch
wel jammer, die onderlinge wed
ijver", zegt Gerard nu. „Je had
met elkaar zo enorm veel goeds
kunnen doen. Gelukkig wordt de
verhouding steeds beter".
Tweede viool
Pater Jos van der Schoot ging in de
jaren dertig naar Zambia. Hij
kwam terecht in de rimboe en
daar moest hij zich maar zien te
redden. Een harde tijd, die weinig
uitzicht bood op spectaculaire
successen. Nu telt de kerk van
Zambia talrijke basisgemeenten
met veel actieve leken. De andere
paters zijn ook met niets begon
nen en zien nu dat hun werk dooi
de Afrikanen wordt overgeno
men. Gerard: „Wij spelen de
tweede viool. Het werk gebeurt
onder leiding van inlandse bis
schoppen en zo gauw als het kan
trekken wij ons helemaal te
rug".
- De groei zet ook door zonder de
Jos: „Daar kun je zeker van zijn.
De toekomst van de kerk ligt in
Afrika en Zuid-Amerika. Europa,
inclusief Nederland, is uit
geblust. Wij zijn blasé geworden.
De kerk is alleen nog maar een
hinderlijk obstakel".
Broeder Gerard wil niet zover gaan.
Hij meent, dat de christen van
vandaag het geloof veel dieper
beleeft dan vroeger toen veel za
ken van bovenaf werden opge
legd. Men vervulde zijn plichten
zonder veel enthousiasme en
overtuiging. „Maar ik ben wel
bang, dat we nu verdwalen in het
andere uiterste. Alles wat we
doen moet beredeneerd zijn, voor
spontaan geloven is haast geen
ruimte meer. Is men niet tè kri
tisch?"
Over gebrek aan kritiek hebben de
missionarissen zeker niet te kla
gen gehad. Waren zij ten tijde van
het rijke roomse leven nog zeer
bejubelde frontstrijders, in de ja
ren zestig begon de kritiek. Wa
ren missionarissen geen hand
langers van de kolonisten, die al
leen maar uitwaren op uitbuiting
en onderdrukking? Gerard Kap
teyns, die in '74 voorgoed terug
keerde, maakt er geen geheim
van dat de overgang naar „be
wust levend" Nederland hem
aanvankelijk niet gemakkelijk is
gevallen.
Veranderingsproces
- De missionarissen werden ineens
met andere ogen bekeken.
Gerard: „Ja, ik heb wel es moeite
gehad met die onverbloemde kri
tiek. Alles wat vroeger waarde
ring opwekte deugde ineens niet
meer. De ontwikkeling van de
Derde Wereld mocht niet worden
geremd door missionarissen, die
handhavers van verouderde
structuren. Voor dè bevrijding
van de Derde Wereld waren pro
jectwerkers nodig. Het verande
ringsproces heeft diep doorge
werkt. Zelfs in gesprekken met
familieleden werd mij te verstaan
gegeven, dat we het verkeerd
hadden gedaan. Dat kwam wel
hard aan want ik dacht juist dat
we goed werk hadden gele
verd".
„Achteraf kan je natuurlijk zeggen
dat we ook dingen fout hebben
aangepakt - dat mag ook gerust
in het openbaar worden gezegd.
Maar wat me steekt is het gemak
waarmee de missionarissen wer
den weggezet. Men heeft hen veel
onrecht aangedaan door uit on
wetendheid hun werk zo te ver
oordelen. Intussen is de anti
stemming wat weggeëbd. Dat is
niet zo vreemd, want wat nu als
hoogste filosofie geldt ten aan
zien van het ontwikkelingswerk
brachten wij veertig jaar geleden
al in praktijk. Uit armoe? We
moesten heel kleinschalig wer
ken. Met middelen, die de in
heemsen ook kunnen hanteren
als wij er niet meer zijn"
- En hoe zit het nu met de project
werkers?
Gerard: „O, je hebt er hele goeie
tussen. Aan kennis en inzet geen
gebrek. Maar als ze na twee, drie
jaar weer naar huis gaan, omdat
hun contract is afgelopen, gaat
het snel fout. Wat ze met zoveel
moeite hebben opgebouwd raakt
spoedig ontregeld, omdat er geen
begeleiding meer is. Missionaris
sen blijven en dat is de reden
waarom ontwikkelingen aan de
basis langzaam maar zeker door
werken. Daarom hoor je steeds
meer mensen zeggen, dat ont
wikkelingshulp via missie en
zending veel meer tot zijn recht
komt dan op een andere ma-
De Witte Paters, van wie de mees
ten niet meer teruggaan, praten
graag over hun levenswerk. Ze
hebben de overtuiging, dat hun
inspanningen resultaat hebben
opgeleverd maar ze zijn niet zon
der zorg over de ontwikkeling
van Afrika. „Het gaat te snel",
vindt pater Jan Pijnenburg.
„Afrika moet in een paar jaar een
sprong maken van de steentijd
naar de actuele, hypertechnische
beschaving. Daar moeten brok
ken van komen. Veel Afrikanen
roepen „freedom now", maar ze
kunnen de verantwoordelijkheid
die erbij hoort nog niet aan".
- Je hoort wel eens zeggen, dat mis
siewerk uit cLe tijd is. Het zou niet
meer verstandig zijn om andere
volkeren op te zadelen met wes
terse visies.
Gerard: „Ja, dat is wel eens be
weerd. Ook weer vanuit een
adembenemende kortzichtig
heid. Op de eerste plaats gaat het
niet om het doordrukken van een
westerse visie maar om het evan
gelie, waarvan wij menen dat het
bevrijdend werkt en vervolgens
weten we al veel langer dan van
daag dat de westerse levensstijl
niet alleen zaligmakend is. Voor
dat de missionaris op stap gaat
wordt hem een grondige kennis
van de inheemse cultuur bijge
bracht, zodat hij niet in zeven slo
ten tegelijk loopt".
Vrij van angst
- In welke zin werkt het evangelie
bevrijdend?
Gerard: „Het maakt mensen vrij
van angst. Het terneerdrukkende
van vroeger én nu is niet zozeer
het veelgodendom maar de grove
onrechtvaardigheid van de ge
bruiken. Daar gaan de mensen
kapot aan. Voorbeeld: als iemand
een ongeluk krijgt is men er vast
van overtuigd, dat een ander
daarvoor verantwoordelijk is.
Ook al is het zonneklaar, dat het
slachtoffer zelf de ellende heeft
veroorzaakt. Het gevolg is, dat
men net zo lang gaat zoeken tot
de zogenaamde schuldige ge
vonden is. En reken maar dat die
er van langs krijgt. Heel benau
wend ook is hun onderworpen
heid aan vermeende geesten en
de absolute autoriteit van de
stamhoofden".
„Gelukkig wordt dat iets minder.
Ik heb het zelf meegemaakt hoe
een inlandse baas volledig het
maatschappelijk leven bestierde.
Geen mens durfde in zijn aanwe
zigheid een mond open te doen.
Vroeger was land en de gemeen
schap bezit van de. chef, hij kon
naar willekeur handelen zonder
voor iemand verantwoording te
hoeven afleggen. In deze ver
wrongen verhoudingen grijpt het
evangelie verlossend in".
De verkondiging van de blijde
boodschap gaat in Afrika wel
even anders dan in ons landje,
waar het kleinste dorp nog wel
twee kerken telt. In de missie
heeft de evangelisatie alleen al
door de geweldige afstanden een
heel ander karakter gekregen.
Daar worden vanuit één plaats de
beminde gelovigen van een uit
gestrekt gebied bediend. Ter ver
gelijking: als Hoogland de cen
trale missiepost zou zijn dan lag
Eindhoven aan de rand van het
actieterrein.
Daarom staat in Afrika geduld op
de lijst van de zeven hoofddeug
den met hoofdletters geschreven.
Als alle buitenstaties hun beurt
hebben gehad zijn er zes weken
voorbij. De afgelegen dorpjes
zien derhalve hoogstens acht
keer per jaar een priester. Door
deze toestand heeft de leek (cate
chist) een hoge plaats ingenomen
in het kerkwerk van Afrika zoals
trouwens het geval is in alle ande
re missiestreken. De inzet van de
vrouwen ten dienste van het
evangelie is ook vanzelfspre
kend, waardoor het pastoraat van
primitief Afrika in sommige op
zichten progressiever is dan dat
van „verlicht" Europa.
Gerai'd Groener vindt helemaal
niet dat we hier zo verlicht zijn.
Naar zijn mening kunnen we veel
van de Afrikaan leren. „Hij weet
wat delen is en hij schept vreugde
in het leven", aldus Gerard. Dat
delen gebeurt overigens niet al
tijd van harte. Stel, dat iemand
via de staat periodiek een trak-
tementje ontvangt, dan profiteert
daar de hele familie van. Neven
en nichten, ooms en tantes, die
aankloppen om ondersteuning,
mogen niet met lege handen
worden weggestuurd. Zolang de
voorraad strekt delen ze mee in
de buit zonder het gevoel te krij
gen op andermans zak te lo
pen.
Gerard wil best erkennen, dat pro
fiteren van buurmans beurs geen
onbekend verschijnsel is, maar
hij wijst er ook op hoe moeilijk
het is om in Afrika een redelijk
betaalde job te krijgen. De mees
te landen zijn straatarm doordat
de economie na het vertrek van
de blanken volledig is ingestort.
Ieder geeft van het beetje dat-ie
heeft, zodat haast niemand kan
bogen op enig bezit.
Gerard: „Ik sta er steeds van te kij
ken hoe plezierig de zwarten met
elkaar omgaan. Niet te vergelij
ken met hier. Ik moet telkens
wennen aan de onverschillig
heid, die je in Nederland tege
moet walmt als ik even terugkom
om uit te blazen. Ze hebben hier
altijd wat te mekkeren over frus
traties en achterstelling en zo.
Op welke grond? De mensen
hebben er werkelijk geen flauw
idee van hoeveel hoger hun le
vensstandaard is vergeleken met
die van de Derde-Wereldlanden.
Wil je wel geloven, dat ik blij ben
als ik weer aan de gang kan gaan
in mijn missiepost?".
„In Oeganda kan ik als bescheiden
timmerman, loodgieter, metse
laar en elektricien mijn zwarte
vrienden leren hoever je met eni
ge handvaardigheid kunt komen.
Ik werk daar samen met een
Westduitser, een Canadees en
een Amerikaan, die mij het ge
voel geven op „internationaal ni
veau" bezig te zijn. Alle gekheid
op een stokje, ik steek erg veel
van ze op. Maar zij ook van mij, de
zwarten van ons en wij van hen,
zodat we allemaal, lerend van el
kaar, stap voor stap verder ko-
Propagandisten
- Stelt u het niet te optimistisch
Gerard: „Alle vrienden en verwan
ten, die mij vanuit Nederland
hebben opgezocht, zijn nu mijn
beste propagandisten. Hoe gere
serveerd zij ook ten aanzien van
het missiewerk mogen zijn ge
weest, wat missie en zending in
Afrika hebben gedaan en nog
doen, is fundamenteel voor de
ontwikkeling van dit immense
land. Daaraan hoeft niemand te
twijfelen".
LEIDEN - Hervormde Gemeente:
Hooglandse kerk 10 ds. de Mey; 11.45
oecumenische studentendienst. Mare-
i kerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Breugem, Bar-
neveld. Maranathakerk (L. Morsweg) 10
ds. Koolstra. De Regenboog (Merenwijk)
•9.30 ds. Van Leeuwen; 11.45 ds. Van
Leeuwen ps. Van Well. Bethlehem-
kerk (Drifstr.) 10 ds. De Jonge, Alphen
a.d. Rijn (open deurdienst). Bevrij
dingskerk (Montgomerystr., Zuid-West)
9 ds. Langenbach. Vredeskerk (Burg-
gravenlaan) 10 ds. Eekhof. Waalse Kerk
(Breestraat) 10.30 ps. Ribs. Acad. Zie
kenhuis 10.15 ds. Bovenberg. Diacones-
senhuis 10.30 ds. Hemmes. Kapei Ende
geest (Oegstgeest): 9.30 ds. Friederich.
Jeugdkapol Vredeskerk 10 uur dienst.
Geref. Kerk: Zuiderkerk (Lammen-
schansweg) 10 dr. v.d. Zwaan. Petrakerk
(Surinastr.) 10 drs. Oegema, Oegstgeest.
Oude Vest 10 drs. Korteweg; 7 ds. Kool
stra. Maranathakerk (L. Morsweg) 10 ds.
Koolstra. Bevrijdingskerk (Montgome
rystr.) 10.30 ds. Wolthaus, Zoeterwoude;
5 ds. Rietveld. Groenhoven (Witte Ro-
zenstr.) 10 ds. Hartkamp, Alphen a.d.
Rijn. Geref. Kerk (dolerend) "Groot-
Leiden" (Lokhorstkerk): 8.30 hr. Van
Drunen, Ridderkerk, 5 dr. Zeegers, Am
sterdam. Geref. Kerk Vrijg. (Herengr.
70): 10 en 5 ds. Zemel. Chr. Geref. Kerk
(Steenschuur 9): 10 en 5 ds. Van Amstel,
Ede. Geref. Gemeente (Nieuwe Rijn): 10
en 4.30 ds. Boogaard. Geref. Gemeente
in Ned. (Bethl. kerk Driftstraat): 11.30 en
4.30. Evang.-Lutherse Gemeente (Hoogl.
Kerkgracht): 10.15 ds. Happee. Re-
monstr.-Doopgezinde Gemeente (Lok
horstkerk, Pieterskerkstraat 1): 10.30 ds.
Kuipers. Baptistengemeente (Oude Rijn
3): 10 ds. Bosveld. Evang.-Christen-Ge-
meenschap (Middelstegracht 3): 10 hr.
Dikkes. Zendingskerk Middemachts-
roep (Zoeterw. Singel 21): 5 nam. Evan
geliecentrum Zijlsingel 2: zondag 10 hr.
Zijlstra; dinsdag 8 filmavond; vrijdag 18
april 8 samenkomst jeugd. Pinksterge
meente (Rapenburg 10): 10 hr. Eiker
bout. Leger des Heils (Hooigracht): 10 en
7.30. Nieuw-Apostolische Kerk (Hoge
Rijndijk 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevendeda
gadventisten (Lokhorstkerk): elke za
terdag 9.45 bijbelstudie. 11 prediking.
Christian Science (Steenschuur 6): 10.30.
Kerk vaa Jezus Christus van de Hei ligen
der Laatste Dagen (Mormonen): 10.15.
(Steenschuur 6). Oud-Katholieke Kerk
(Zoeterw. singel-hoek Cronesteinkade);
10. Rooms-Katholieke kerken: Haagweg
zat. 19; zond. 9, 10.45 en 12. Herensingel
zat. 19; zond. 8.30: 9.30 en 11. Rijndijk
(Leiden Voorschoten) zat. 19; zond. 9.30;
11.30. Steenschuur zat. 10 en 19; zond.
8.30; 10; 11.30; 18 en 19. Boshuizerlaan
zat 19; zond. 9.30; 11; Lammenschans-
weg zat 19; zond. 9; 10.30; 12 en 18.
Haarlemmerstraat zat. 19; zond. 9.30;
10.45; (mmv zangkoor st. Caecilia, paas
viering voor bejaarden) en 12.15.
ABBENES - Herv. Gemeente: 9.30 hr.
Drijver, Voorschoten.
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeen
te: 10 ds. Westera; 7 ds. Hemmes, Oegst
geest Geref. Kerk 10 ds. Van Wijk, Am
sterdam, 6.30 ds. Stolk, Alphen. Chr. Ge
ref. Kerk; 9.30 dienst des woords; 2.30 ds.
De Romph, Vlaardingen. Rooms-Kath.
parochie: zat. 19; zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds. Bogers; 6.30
ds. v.d. Heiden; Kruiskerk 10 kand.
Wijnhorst, Vlaardingen; Opstandings-
kerk 10 ds. v.d. Heiden; 6.30 ds. Bogers;
Nabij 10 jeugdkapel hr. Molenaar; Salva-
torikerk zat. 19 avondgebed; Goede
Herderkerk 10.30 en 6.30 ds. Moll (gez.
dienst); De Bron Troubadourweg 9 ds.
Moll; 6.30 ds. Oosthoek; Ashram 9.30 ds.
v.d. Ree (gez. dienst) Sionskerk 9.30 ds.
Ouwendijk; 6.30 ds. Schroten. Bunscho-
ten. Geref. Kerk: 10 ds. Stolk; 6.30 ds.
Modderaar, Waddinxveen; Salvatori 10
ds. Modderaar, Waddinxveen; 6.30 ds.
Van Wijk, Amsterdam, Noord (Goede
Herder) 9. ds. Verheul; 6.30 ds. Moll;
Bron 10 hr. Taselaar, 10.30 ds. Verheul,
6.30 ds. Oosthoek; Ashram 9.30 ds. v.d.
Ree; Rijnoord 8.45; Oudshoorn zat. 10.
Chr. Geref. Kerk; 9.30 en 4.30 ds. Ham
stra. Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 4,
dond. 17 april 7.15 ds. Slager. Baptisten
gemeente (Molenwerfstr. 1): 10 ev. Bou-
hof; 6.30 ev. Leidekker. Baptistenge
meente Alphen-Noord (Sportlaan): 10
hr. Van der Steen. Volle-Evangeliege
meente (school Westpreludeweg): 10 hr.
Bulthuis. Leger des Heils (Corn, de Vla-
mingstr.): 10 en 6.30. Pinkstergemeente
Bethel (Rode-Kruisgebouw): 4 nam.
Pinkerstergemeente Alphen (Rode-
Kruisgebouw): 10 voorm. Rooms-Kath.
parochies: Bonifaciuskerk zat 19; zond.
9.45 en 11.30. Piuskerk zat. 19; zond.
10.30 en 11.45. De Bron zat. 19; zond. 9 en
11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Van Laar, Zeist; 6 ds. Den Dikken,
Oldebroek. Geref. Gemeente: 9.30 lees-
dienst; 7 ds. Bogaard, Leiden.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. Richter (HD); 6.30 ds.
Droogers. Salvatorkerk 10 ds. Droogers
(HD); 6.30 ds. De Vreugd. Bethlehem-
kerk 10 ds. De Vreugd (HD); 6.30 ds.
Richter (mmv. vrouwenkoor NCVB).
Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds. Kersten, Kat
wijk. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 4 ds.
Borgdorff.
BOSKOOP - Hervormde Gemeente:
Dorpskerk: 9.30 ds. Stelwagen; 6.30
jeugddienst. De Stek 9.30 ds. Geertsema,
Hazerswoude. Geref. kerk: 9.30 ds. Dijk
stra; 5 ds. Welbedacht, Hazerswoude.
Chr. Geref. Kerk; 9.30 en 5 ds. Van Lan-
gevelde. Geref. Gemeente: 9.30 en 6.
Opwekkingsgemeente (Concordia):
9.30. Vergadering van Gelovigen
(Nieuwstr.): 9.30 en 5. Rooms-Kath. pa
rochie: zat. 17.50 (de Stek) en 19; zond.
9.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:-
9.30 hr. Bakker, Maassluis; 6.30 ds.
Geertsema. Geref. Kerk: 10 ds. Welbe
dacht; 5 ds. Dijkstra, Boskoop. Rooms-
Kath. parochies: Dorp zat. 19; zond. 8; 10
en 11.30. Rijndijk (Bernardus) zond. 10.
Het Anker zat. 19; zond. 8.45 en 11.15.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 10 ds.
Kolkman, Den Haag; 7 ds. Rothfusz (in
geref. kerk). Geref. Kerk: 10 hr. Brouwer,
Katwijk; 5 ds. Rothfusz. Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 ds. Ribbers, Aalsmeer.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds.
Romeyn, Rijnsburg. Rooms-Kath. paro
chie: zat. 19; zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gemeente: 10 dienst.
Rooms-kath. parochie: zat. 19; zond. 8 en
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Abelsma, Wa
teringen; 6 ds. Batelaan, Voorschoten
(jeugdd.). Ontmoetingskerk 10 ds. Aa-
rents; 6.30 interk. evangelisatiedienst.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Vrolijk (HA)
Rooms-Kath. parochie: zat. 19; zond.
9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
Nieuwe Kerk 10 ds. Van Roon; 6 ds. Vis
ser. Oude Kerlj 10 ds. De Jong; 6 ds.
Boer. Ichthuskerk 10 ds. Arkeraats; 5 ds.
Schuurman. Pniëlkerk 9.30 ds. Boer; 6
ds. De Jong. Groen van Pr. school 10 ds.
Vroegindeweij. Ziekenhuis Overduin 2
ds. Baas. Wijkgebouw Hoeksteen 10 ds.
Steenbergen, Zoetermeer. Geref. Kerk:
Triumfatorkerk 9., 10.30 en 5 ds. v.d.
Horst (HA). Geref. Kerk Vrijg.: 10.30
kand. Van Veen; 3.30 leesdienst. Ned.
Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Welmers, Hei-
'no. Chr. Geref. Kerk: 10en5ds. De Jong.
Vrije Chr. Geref. Gemeente (Uni-zaal):
10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gemeente
(Remisestr.): 10 en 5 leesdienst. Volle-
Evangeliegemeente (Voorstraat 100);
9.45 dienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gemeente: 10 ds. v.d. Linden; 7 ds. Pan-
nekoek, Geref. Kerk: 10 en 7 ds. De
Vries, Ede.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeente
en Geref. Kerk: 3 ds. Bovenberg, Leiden.
Dorpskerk 6.30 ds. Geursen. Kerk
Hoofdstraat 10 ds. Van Loenen. Schep-
pingskerk 9 en 10.30 ds. Knorth. St. Elis.
ziekenhuis: 9.30 hr. Vijftigschild. Baptis
tengemeente (Wijkgeb. Zijlkwartier): 10
br. De Vries. Rooms-Kath. parochie: zat.
19; zond. 9; 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Molenaar, Nieuwveen; dorpshuis Ku-
delstaart 10 ds. De Vree, Leimuiden. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds. Los, 7 kand. van Oud-
heusden, Moordrecht. Rooms-Kath. pa
rochie: zat. 19; zond. 7.30; 9.30; 11.15.
LISSE-Herv. Gemeente: Dorpskerk 10
ds. De Gelder; 7 ds. De Wit, Oosterwolde.
(gez. dienst). Pauluskerk lOds.Oostinga,
Sliedrecht; 7 ds. De Wit, Oosterwolde
(jeugddienst). Geref. Kerk: 10 ds. De
Raadt, Valkenburg: 7 jeugddienst herv.
kerk. Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 3 ds. Van
Egmond, Haulerwijk Ned. Geref. Kerk
(Salvatori): 10 45 ds. Schuurman; 5 lees
dienst. Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 ds.
Slofstra. Geref. Gemeente: 10 en 4 ds.
Hakkenberg. Rooms-Kath. parochies:
Agathakerk zat. 19 volw. dienst; zond. 10,'
en 12. Poelpolder zat. 19 volw. dienst;
zond. 9; 11.30 kindern. dienst Mariakerk1
zat. 19; zond. 8.30; 10 en 11.45. Engelbe
waarders zat. 19; zond. 8; 9.30,11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Haitsma, Boskoop; 6.30 ds. Voort-
huizen, Harderwijk. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Noteboom; 4.30 vesperviering kath.
kerk ds. Nooteboom. Chr. Geref. kerk:
9.30 dienst des woords; 2.15 ds. Hamstra.
Rooms-Kath. parochie: zat. 19; zond. 9;
10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Teygeler, Scheveningen; 6.30 ds.
Molenaar. Geref. Kerk: 9.30 kand. Wal-
linga, Ter Aar; 7 ds. v.d. Ree, Alphen.
Rooms-Kath. parochie: zat. 19; zond. 9
en 11.
NIEUW VENNEP - Herv. Gemeente:
9.30 ds. den Harder, 7 ds. De Roos, Am
sterdam. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds.
Rang. Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesdienst; 3
ds. Nijdam, Klundert. Rooms-Kath. pa
rochie: zat. 19; zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Zoutendijk; 7 ds. De Jong, Leiden. Ge
ref. Kerk (Woerdense Verlaat): 9.30 en 7
ds. Schouten, Baanbrugge. Rooms-
Kath. parochie: zat. 19.30; zond. 9 en
10.30.
NOORD WIJK - Herv. Gemeente: kerk
Voorstraat 10 ds. Hoogendijk, Alphen
a.d. Rijn; 7 dr. Jansen, kerk Hoofdstraat
10 dr. Jansen; 5 ds. Warnink. De Rank
(golfbaan) 10 en 5 ds. Van Slooten, Put
ten; Geref. Kerk: kerk Hoofdstraat
(Buurtkerk) 10 ds. Bolwijn, Den Haag;
Vinkenlaankerk 9.30 ds. Warnink; 5 ds.
Elgersma. Stichtingskerk 11 ds. War
nink; Sole Mio 9 ds. Elgersma. Rooms-
Kath. parochies: Zee zat. 19; zond. 9.30;
11. Binnen zat. 19; zond. 8; 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Elgersma,
Noördwijk (gemeensch. dienst). Rooms-
Kath. parochies: Victorkerk zat. 19;
zond. 9.30 en 11. Jozeflcerk zat. 19; zond.
10; 11.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene of Will, kerk 10 dr. Verdonk.
Pauluskerk 10 ds. Sierat. Gemeentecen
trum 10.30 dr. Witteveen; 7 ds. Bakker;
jeugdkerk 10.30 ds. De Haan; 7 ds. Bak
ker, Wateringen. Geref. Kerk (Maurits-
laan): 10 ds. Eringa, Den Haag. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Van Egmond.
Ned. Geref. Kerk (Gemeentecentrum):
8.45 ds. Janse, Den Haag; 4 ds. De Lange.
Van Wyckerslooth: 4.30 ds. Bons. Kapel
Endegeest: 9.30 ds. Friederich. Volle-
Evangeliegemeente (Gemeentecen
trum): >4 nam. Rooms-Kath. parochies:
Will, kerk zat. 19; zond. 9; 10.30 en 12.
Bonaventurakapel zat. 18.30; zond. 9; 11.
OUD-ADE- Rooms-Kath. parochie: zat.
19; zond. 8.30; 10.30
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Lalleman (HD),
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Jaspers Fox,
Rooms-Kath. parochie: zat. 19; zond.
9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms-
Kat.parochies: Maria Presentatie zat. 19;
zond. 8; 9.30 en 11, Petrus-Banden zat.
19; zond. 9.30; 11 en 12.15
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9.30 ds. Hanemaayer, Alphen; 7 ds.
Goverts, Nieuw-Vennep, Chr. Geref.
Kerk: 9.30 dienst; 2.15 ds. Bouw, Sche
veningen
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: De
Voorhof 10 ds. Batelaan, Bethelkerk 9 en
10.15 ds. Van Niel (HD); 5 ds. Arents,
Geref. Kerk: Petrakerk 9.30 en 5 dr. van
Oeveren (HA), Immanuelkerk 8.45; 10.30
en 5 ds. Baayer (HA), Maranthakerk 9.30
en 5 ds. Damsma (HA), Geref. Kerk
Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Van Egmond, Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Kok, Capelle
a.d. IJssel, Evang. Christengemeente
(aula mavo): 10 br. Niemeyer, Rooms-
Kath. parochie: zt. 19; zond 10.30
RIJPWETERING - Rooms-Kath. paro
chie: zt. 19; zond. 7.30; 9; 10.30
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 ds. Mataheru, Zandvoort; 7 ds. We-
stra, Beilen (open deurdienst in geref.
kerk), Geref. Ker.: 9.30 ds. Baas; ds. Van
Santen (HA), Chr. Geref. Kerk: 10 en 5
drs. Rebel, Amersfoort, Rooms-Kath.
parochie: zat. 19; zond. 9.30; 11
TER AAR. - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Gebraad, Katwijk; 6.30 ds. Stelwagen,
Boskoop, Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds.
Bezemer (HA), Rooms-Kath. parochies:
Aardam 9 en 12
LANGERAAR - Zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 10
en 6.30 ds. Vermeulen; Geref. Kerk: 9.30
en 6.30 ds. Meijering, Scherpenzeel, Ge
ref. kerk Vrijg.: 9.30 en 5 kand. Van Veen
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof, Rooms-Kath. parochie; zat.
19; zond. 9; 10.30; 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. Lentz 7 ds. Van Mals-;,
sen, Leiderdorp. Aula Noord-Hofland.'
9.30 ds. De Zwart, Kapel Rijndijk 10 ds!'
Oost, Kerk Hulp en Heil 10 ds. Meijering.
Geref. Kerk: Dorp 9.30 ds. De Zeeuw; 5
ds. De Zwart; Geref. Kerk Vrijg.: 10.30 en
5 ds. De Jong,' Pieterburen, Rooms-
Kath. kerken: Laurentiuskerk zt. 19;
zond. 10 en 11.30, aula Noord-Hofland
zond. 11, Church of England: Van Hoof-
laan 3, 10.30 dienst
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente:
Brugkerk 9.30 ds. Roetman; 5 ds. Ver-
welius, De Hoeksteen 9.30 ds. Verboom;
6.30 ds. Roetman, Bethelkerk 9.30 kand.
Van Harten; 5 ds. Verboom, Immanuel
kerk 9.30 dhr. Tiemêijer; 7 ds. Posthu
mus Meijes, Geref. Kerk: Kruiskerk 9 en
5 ds. Baumann, Dinxperlo, Ontmoe
tingskerk 10.15 ds. Baumann, Chr. Afge
scheiden Gemeente: 9.30 en 5. ds. Ver
loop, Volle-Evangeliegemeente "Sion"
(Lindegaarde 17a): 9.30 samenkomst,
Rooms-Kath. parochie: Victorkerk 10
dienst, Ontmoetingskerk 8.30 en 11.45,
Jehova's getuigen 10 toespraak; 11 be
spreking
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
Van 'tHof, Rooms-Kath. parochie: zt. 19;
zond. 8.30; 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 kand. Smeets, Oegstgeest;
4.30 ds. van Eyk, Gouda; 7 ds. van Zan
ten, Kievietkerk 9 jeugdkapel; 10 ds.
Wiersma/ds. Van Bruggen, Messiaskerk
10 ds. Cazemier, Den Haag, Dorpscen
trum 9.30 ds. Cuperus, Nieuwerkerk a.d.
IJssel, Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds.
v.d. Meulen, Wassenaar-Zuid 10 dr. De
Vries, Den Haag, Ned. Prot. Bond (L.
Kerkdam): 10.30 prof. De Boer, Oegst-
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9.30
ds. van Hoegee, Alphen a.d. Rijn; 6.30 ds.
Oort, Alphen a.d. Rijn, Geref. Kerk: 9.30
en 6.30 ds. Eernhout, Alphen a.d. Rijn,
Ned. Prot. Bond (gebouw De Wijk): 7
nam. drs. Roos, Rooms-Kath. Parochie:
zat. 19; zond. 10
ZEVENHOVEN - Herv, Gemeente: 9.30
ds. Bronsgeest, Nieuwkoop, Geref.
Kerk: 9.30 ds. Koenes, Amsterdam; 7 ds.
Verheul, Alphen a.d. Rijn, Rooms-Kath.
parochie: zt. 19; zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Rooms-Kath. paro
chies: st. Jan zond. 9.30; 11, Chr. Die-
naarkerk zat. 19; zond 10, Meerburgkerk
(Hoge Rijndijk) zat. 19; zond. 9.30; 11
ZWAMMERDAM - Herv. Gemeente: 10
ds. v.d. Geer, Woerden; 6.30 ds. Haak
man, Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds. Vree,
Alphen a.d. Rijn
