"Over dood mag
nog steeds niet
worden gepraat"
Wat buurt al
lang vreesde
is gebeurd...
mnm
Mark ere-voorzitter van hengelaarsbond
ZATERDAG 12 APRIL 1980
LEIDEN - Over de dood dient nog
steeds niet te worden gepraat.
Nabestaanden die om een over
leden dierbare rouwen moeten
dat maar in alle stilte doen.
Trouwens, na een paar weken is
het toch wel welletjes. Was het in
\Toegere eeuwen gebruik om
maanden, soms jaren om iemand
te rouwen, in deze jachtige maat
schappij gaat het leven meteen
weer verder. Er zijn wereld
schokkender zaken dan één do
de. Daar komt nog eens bij dat
ieder mens zijn eigen problemen
de ergste vindt: de concurrentie
slag is groot. Iemand aan wie de
nabestaande zijn of haar leed ver
telt weet er altijd nog wel een
schepje bovenop te doen.
Gevolg: de nabestaande kropt alle
gevoelens op. Uit zijn emoties
niet meer tegen de buitenwacht,
zoekt het zelf wel uit. De kans be
staat dan dat het rouwproces
"ontspoort", dat de nabestaande
psycho-somatische (door psyche
veroorzaakte lichamelijke)
klachten krijgt die met kalme
rende middelen worden gestild.
Twee medische studenten, Peter
van Poelje (21) en Johan Wilbrink
(21), willen juist de mensen die
ontsporen nadat een voor hen
geliefd mens is gestorven gaan
benaderen. In de vorm van een
onderzoek voor hun kandidaats
zoeken ze uit of de begeleiding
die bijvoorbeeld artsen hen ge
ven voldoet.
Peter en Johan hebben juist voor
dit onderwerp gekozen omdat
volgens hen de artsenopleidin
gen zo goed als niets aan die zorg
voor nabestaanden doen. In de
aanvullende huisartsenopleidin
gen wordt het onderwerp wel, zij
het summier, behandeld. "Maar
dan nog is het méér vrijetijdsbe
steding: na de patiëntenbezoe-
ken komt de begeleiding nog
even" aldus Peter en Johan el
kaar afwisselend.
Ze vinden dat de huisarts de aan
gewezen persoon is om zich om
nabestaanden te bekommeren.
In de eerste plaats omdat een ver
schuiving van geestelijken naar
artsen plaatsvindt, naarmate het
geloof afneemt. "Vroeger vond
men steun bij de dominee, nu
vervalt die zorg aan de medische
stand" zo menen ze. Bovendien
ként de huisarts, veel meer dan
de behandelend specialist in het
ziekenhuis, de overledene en zijn
nabestaanden. In het ziekenhuis
waar de specialisten weinig trai
ning genieten wordt de zorg aan
nabestaanden grotendeels aan
het verplegend personeel over
gelaten.
In de vier weken dat Peter en Johan
nu met het onderzoek bezig zijn
voerden ze gesprekken met chi
rurgen, huisartsen, een reanima-
tie-afdeling, hoofd verpleging,
een broeder en wat deelnemers
aan een praatgroep voor nabe
staanden die twee Oegstgeester
dominees onlangs oprichtten.
Tot nog toe grotendeels 'begelei
ders' dus. Binnenkort hoopt het
tweetal zich op gesprekken met
nabestaanden zelf te richten.
Ze ontdekten dat er weliswaar nog
weinig voor de ontspoorde nabe
staanden wordt gedaan, maar dat
er wel veel literatuur over is ver
schenen van een beperkt aantal
schrijvers. Van een professor in
gedragsleer aan de Vrije Univer
siteit, Ramsay, bijvoorbeeld. De
Amsterdammer heeft een spe
ciale therapie ontwikkeld waar
bij een directe confrontatie met
de overledene centraal staat.
Ramsay probeert door middel
van foto's, het ophalen van her
inneringen, de nabestaande weer
in het normale verwerkingspro
ces terug te brengen. Als enigs
zins lugubere eis voor deelname
aan de therapie stelt hij dat ten
tijde van de behandeling geen
zelfmoord mag worden gepleegd
en dat de deelnemer geen kalme
rende middelen mag slikken. Hij
tracht de emoties onverkort weer
naar boven te laten komen. Ook
Ramsay wordt binnenkort met
een bezoek van Peter van Poelje
en Johan Wilbrink vereerd.
Een normaal rouwproces duurt
volgens beide studenten ruim
een jaar. De eerste zes weken na
het overlijden is de nabestaande
'verdoofd', leeft hij buiten de
normale wereld. Een jaar lang
staan de herinneringen aan de
overledene centraal. Dan komt
de sterfdag, volgens Peter en Jo
han een uiterst belangrijke da
tum. Wederom treedt de verdo
ving op. Geleidelijk aan vervaagt
het verdriet daarna.
Tenminste, als alles goed gaat, als
het 'normale' rouwproces wordt
gevolgd. Vaak genoeg gebeurt
dat niet. De studenten beweren
dat 65 procent van alle uitge
schreven anti-depressieven naar
mensen toegaan die met een
rouwproces bezig zijn.
Peter en Johan hopen dat mede
door hun onderzoek (waarover ze
medio juni een rapport uitbren
gen) er méér begeleiding voor
nabestaanden van de grond
komt. Zelf hopen ze de aanzet te
kunnen geven tot het oprichten
van een gespreksgroep. Blijvend
begeleiden willen ze niet "want
daar zijn wij niet de aangewezen
personen voor".
MIEP DE GRAAFF
Dode bij brand in krot
LEIDEN - "We hebben jaren voor
ze gevochten en nou is het dan
toch gebeurd".
Waar de buurtbewoners jarenlang
voor hadden gevreesd speelde
zich gistermiddag af in het ver
vallen huisje aan het Ververshof.
Even na tweeën brak er brand uit.
Daarbij kwam de bewoner, de 86-
jarige W. S. Lips, door verstik
king om het leven. Waarschijnlijk
kon het slachtoffer - de heer Lips
was reumapatiënt - het huisje
niet tijdig verlaten. Zijn vrouw
was op het moment dat de brand
uitbrak met een kinderwagen
boodschappen aan het doen. Ze
werd gistermiddag bij de GGD
ondergebracht; er zal nog een
oplossing voor haar moeten wor
den gezocht.
Voor niemand kwam de brand als
een verrassing. Al jaren zijn de
omwonenden bezig om het echt
paar onder de aandacht van de
hulpverlenende instanties te
brengen. Ze klopten meestal ver
geefs aan bij bijvoorbeeld de poli
tie, brandweer, GGD en burger
raadsvrouw. Iedereen stond
machteloos: het mensenschuwe
echtpaar wilde niet. of nauwelijks
worden geholpen.
De bejaarden woonden nog als eni
gen in het holje. Zonder gas, zon
der de nodige sanitaire voorzie
ningen. Dc behoeften werden in
een emmer gedaan. Volgens de
brandweer werden de faecaliën
opgeslagen op het zoldertje of in
de sloot gegooid. Uit de verbran
de inboedel die gistermiddag
door de brandweer naar buiten
werd gehaald blijkt ook al dat het
echtpaar de meest vreemdsoorti
ge goederen naar binnen sleepte.
Afval, kleren en etenswaren zou
den decimeters hoog in het huisje
opgeslagen hebben gelegen. De
kachel werd omringd door oude
kleren. Koken deed het echtpaar
op een petroleumstelletje. Dat, of
een butagasstel, is waarschijnlijk
de oorzaak van de brand geweest.
De politie heeft nog geen defini
tieve oorzaak vastgesteld: de on
beschrijfelijke wanorde bemoei
lijkt dat.
Met de bewoner verbrandde waar
schijnlijk ook zijn hondje. De
kippen die het echtpaar hield
werden gistermiddag door de
Dierenambulance opgehaald.
De brand werd vrij laat door de
omwonenden opgemerkt. Het
woninkje van het echtpaar werd
aan het gezicht onttrokken door
een rijtje woningen in de Verver
straat. Een poort geeft toegang
tot het hof, waarvan alle andere
woningen zijn dichtgespijkerd.
De laatste bewoners op het echt
paar na vertrokken driejaar gele
den.
Het huisje ligt aan een smal pad.
Ervóór ligt een afrastering met
daarachter een sloot, die inmid
dels is veranderd in een stinkend
open riool.
Ververshof: onhoudbare toestand
De oude mensen wilden niet ver
huizen. In een interview met deze
krant anderhalf jaar geleden zei
de heer Lips dat hij net zo lang
bleef zitten totdat hem iets an
ders zou worden aangeboden. 'Ik
ben te oud om daar zelf nog voor
te gaan lopen zo zei hij.
De gemeente heeft plannen om het
hof te renoveren, maar de omwo
nenden zijn vóór sloop. Plannen
zijn nog vaag: renovatie zou
duur zijn en bovendien willen de
oude bewoners niet meer terug.
Voor de buurt is het tragische on
geval aanleiding om verdere ac
ties te gaan ondernemen tegen
soortgelijke "gevallen in en om
de Ververstraat. De bewoners
menen dat er meer mensen wo
nen en leven onder vergelijkbare
omstandigheden als het echtpaar
dat deed. Ze denken dat ze nu na
de brand een gewilliger oor bij
diverse instanties vinden als
werd de ene keer wel, de andere
keer niet binnengelaten. Maar ze
woonden daar prettig samen. Ze
waren redelijk gezond, deden
niemand kwaad en dan kan de
GGD wettelijk niets doen. We
hebben geen enkele macht om
die mensen te dwingen tot ver
huizen". Mevrouw Zwart zegt
zich wel te kunnen voorstellen
dat de omwonenden moeite had
den met het echtpaar. Maar er
wordt gesteld dat ze niet volledig
toerekeningsvatbaar zouden zijn.
Zo ligt het niet. Ze zijn anders,
maar niet direct ontoerekenings-
vatba,
is van de brand-
driejaai geleden
s ingesteld naar
lijkheid van de
Me
t deze krant van 11 dei
u-heen.
ouw Zwart
dat de Dienst rr
n de GGD stelt
chteloos stond,
ld aan de deur;
De heer Wagem;
weer stelt dat c
de brandgeva
inboedel. Dc gegevens weide
naar politie en GGD doorgi
speeld. De brandweer stond, z
zegt Wagemans. ook machteloo;
niet ontritimten.
Gistermiddag mocht dat dan ui
eindelijk wel.
LEIDEN - Oud-voorzitter J. Mark
van de Hengelaarsbond voor
Leiden en omstreken is gister
avond op de jaarvergadering van
de bond benoemd tot ere-voor
zitter en technisch adviseur.
Daarmee werd een conflict voor
komen dat dreigde te ontstaan
tussen de afgetreden voorzitter
en de rest van het bestuur.
In oktober vorig jaar trad de heer
Mark onverwacht af, nadat een
van de leden hem een klap in het
gezicht had gegeven. Later kwam
hij gedeeltelijk op die beslissing
terug, hoewel het bestuur in de
veronderstelling verkeerde dat
zijn besluit definitief was. Over
en weer ontstond irritatie, die
dreigde uit te groeien tot een
conflict. Kort voor de ledenver
gadering kwamen beide partijen
tot elkaar en werd een compro
mis bereikt. Die werd gister
avond aan het begin van de ver
gadering in een verklaring voor-
gelezen.
Oud-voorzitter Mark zou om ge
zondheidsredenen niet meer te
rugkeren als voorzitter, maar ge
zien zijn grote technische kennis
wel verbonden blijven aan de
bond als adviseur. Gezien zijn
lange staat van dienst besloot de
ledenvergadering hem gister
avond bovendien te benoemen
tot ere-voorzitter.
7ot nieuwe voorzitter werd G.P. de
Haas geko
rig jaar d<
onder problemen ver
liep die benoeming niet, want er
waren diverse leden die ernstige
bezwaren hadden tegen zijn be
noeming. Door het ontbreken
van tegenkandidaten werd hij
uiteindelijk door een ruime
meerderheid gekozen. De heren
M.B. Leuering, L.J. Harting en H.
Staphorst werden herkozen, ter
wijl de heer H. Rietkerken de
opengevallen plaats in het be
stuur inneemt.
Blijkens het jaarverslag van de se
cretaris maakt de hengelaars
bond op het ogenblik een snelle
groei door. Er werden in totaal
ruim 600 nieuwe leden inge
schreven. waarmee het ledental
rond de 4500 kwam te liggen. Fi
nancieel gaat het de bond ook
goed. Het jaar 1979 kon worden
do van r
/erder werd meegedeeld dat dank
zij een samenwerking met de
hengelsportvereniging De Leede
uit Warmond volgend jaar ook
kan worden in de
Grote Sloo
van hef me!
de werking
>n slotte
ideWi
enheid van de
/an de Leidse
Hinderwet
de i
Gevogel
De bespreking
niaklekkage bij de ijshal aan
de Vondellaan - deze week in
de gemeentelijke commissie
voor milieuhygiëne-heeft nog
eens duidelijk gemaakt dat er
heel wat schort aan de toepas
sing van de hinderwet. Nog te
vaak gebeurt het dat bedrij
ven en installaties al lang en
breed in werking zijn voordat
er uiteindelijk een hinder
wetvergunning wordt ver
leend.
In dit geval duurde het bijvoor
beeld bijna drie jaar voor de
vergunning er kwam en toen
na een jaar de calamiteit ge
beurde bleken er nog allerlei
voorschriften niet te worden
nageleefd. Een zaak die ook
vandaag nog niet geregeld is,
is de overmatige geluidhinder
van de hal. Maar het staat wel
in de vergunning
Milieu-ambtenaar In 't Veld
herinnerde deze week aan een
landelijk onderzoek waaruit
tevoorschijn kwam, dat
slechts voor veertig procent
van de apparatuur, waar
voor dat vereist is, ook werke
lijk een vergunning bestaat.
Leiden steekt volgens In 't
Veld gunstig af bij die cijfers
want hier ligt het op ongeveer
negentig procent. Al betekent
het nog altijd dat tien procent
van de hindergevende in
stallaties zonder vergunning
draait.
Bovendien haastte hij zich latei-
er aan toe te voegen, dat het
feit dat een bedrijf een ver
gunning heeft, niet altijd wil
zeggen dat die altijd de juiste
situatie weergeeft. Vooral
wanneer bedrijven in hun be
staande vestiging de installa
ties uitbreiden is dat voor de
gemeente erg moeilijk te ach
terhalen. Zeker wanneer dat
niet wordt gemeld.
Daar kan de gemeente alleen
achter komen via steekproe
ven en controles door inspec
teurs. En daarvoor ontbreekt
op dit ogenblik het geld en de
mankracht, zo maakte mi
lieuwethouder Van Dam dui
delijk in zijn beantwoording
van een reeks D'66-vragen.
De afdeling die de binnenko
mende aanvragen moet be
handelen heeft op dit ogenblik
slechts vier medewerkers. Af
gezien van vakanties en ziek
te komen daar nog de extra
werkzaamheden bij waarmee
de afdeling de laatste tijd
wordt belast. Zo moesten in
verband met in werking ge
treden Wet Geluidhinder en
de voorbereiding van be
stemmingsplannen vele ge
luidmetingen worden ver
richt. De gemeente ontvangt
daarvoor van het rijk een
vergoeding, maar heeft per
soneelsuitbreiding, die daar
door mogelijk was, niet ge
realiseerd.
Nu zou het ongenuanceerd zijn
om de gemeente als enige
boosdoener aan te wijzen. Ook
de Arbeidsinspectie en de In
spectie Volksgezondheid laten
nog wel eens een steekje vallen
en bekommeren zich niet al te
veel om in de wet gestelde ter
mijnen. In de bedrijven zelf
worden veiligheidsvoor
schriften niet zelden aan de
laars gelapt.
Dat het om zeer belangrijke za
ken gaat, waarmee mensenle
vens gemoeid kunnen zijn,
heeft de ammomak-ontsnap-
hetzelfde geld waren er
slachtoffers gevallen.
De zaak rond de naleving van
de Hinderwet slaat alleen.
Iets vergelijkbaars is er aan
de hand met de controle op de
naleving van brandpreven-
tievoorschriften. De gemeen
telijke verordening die deze
zaak regelt zou op korte ter
mijn ingevoerd kunnen wor
den. Of eigenlijk moeten wor
den. Maar er zijn op dit
ogenblik bij de brandweer
onvoldoende mensen beschik
baar om te controleren of men
er de hand aan houdt. Van
daar de beslissing om de re
geling stapje voor stapje in te
Het duingebied vervult ee
aantal belangrijke functie:
Het is een belangrijk
deel van onze zeeweringhet
een zeer plezierige plek om
het behoort tot
steeds schaarser wordende
natuur en het vervult een be
langrijke functie in de
drinkwatervoorziening
Vooral de laatste twee functies
blijken steeds meer strijdig
met elkaar te worden. En dat
heeft inmiddels geleid tot een
kribbige, bijna vijandig,
sfeer tussen de Leidsche
Duinwater Maatschappij en
de Stichting Duinbehoud en
Waterwinning. Het is zelfs al
zover gekomen dat de LDM
toestemming heeft geweigerd
om nog langer vogelinventa
risaties uit te voeren in het
wingebied van deze Leidse
d ri nkwa termaatschappij
LDM-directeur De Jong heeft de
onderzoekers de toegang ge
weigerd met als argument dat
men in de richting van een ac
tiegroep gaat die zich "met
oogkleppen voor andere be
langen. zeer eenzijdig tegen
de waterwinning in de dui
nen opstelt". Ik aarzel niet dat
laatste een zwaktebod te noe
men van de LDM.
Hoe je ook over de interpretatie
van onderzoekingen mag
denken, het is een goed ge
bruik dat mensen die een me
ningsverschil hebben elkaar
overtuigen met argumenten.
En niet door de tegenpartij
monddood te maken, omdat
men daartoe toevallig de
macht bezit. Bovendien ver
sterkt zoiets het wantrouwen,
dat de ene partij heeft ten op
zichte van de opponent.
De LDM heeft nog niet zo lang
geleden het eeuwfeest gevierd.
Bij die gelegenheid heeft men
sterk de nadruk gelegd op het
belang dat ook een drinkwa
terbedrijf toekent aan de ons
omringende natuur. Dat
werd nog eens benadrukt door
het uitgeven van een boek
werkje over de natuur in het
duingebied, terwijl het rela
tiegeschenk. een beeldje van
een kikker, die liefde voor de
natuur nog eens moest accen
tuerenBovendien predikte de
LDM bij die gelegenheid de
openheid.Op tal van plaatsen
werd "open huis" gehouden.
Het weigeren van toegang tot
het duingebied aan biologen
staat daar haaks op.
Bakkies
De reislustige Leonie Heymans
heeft deze week voor de nodige
opwinding gezorgd. Bij de
grootscheepse speurtocht die
op touw werd gezet, speelden
ook de gebruikers van de on
langs gelegaliseerde 27-mc-
band met hun bakkies" een
belangrijke rol. Via onderling
radiocontact werden mensen
opgeroepen mee te doen aan
de speurtochtHet verliep al
lemaal met vlekkeloos, maar
het feit dat in korte tijd toch
tientallen mensen op de been
konden worden gebracht om
naar het vermiste meisje te
zoeken, getuigt toch van een
medemenselijkheid in deze zo
zakelijke wereld.
Daarom heeft mij de wat af
standelijke reactie van de
Leidse politie verwonderd. De
hermandad klaagt er over dat
men de burger zo vaak tegen
over zich vindt. Bij vechtpar
tijen op straat wordt nogal
eens de kant van de vechters
bazen gekozen en niet die van
de politie.Ook wijst men op de
dikwijls passieve houding
van de burger wanneer de
politie - door welke oorzaak
dan ook - in het nauw wordt
gebracht.
Ditmaal wart
de politie juist een handje
wilden helpen. En dan mag j
ook een wat positievere be na
dering verwachten. Zeker nt
het ging om voormalig
etherpiraten die zich in het n
een te "illegale verleden me
altijd even positief heb be
uitgelaten over het optrede
van de politie. Er is een kan
Daarmee wordt m elk geval Stellingen
voorkomen da
l op papier
voorschriften bi
•staandie in
Democratisering van di
de praktijk n
iet nageleefd
krijgsmacht zou zich medt
worden door du
ezelfde wetge-
dienen uit te strekken tot in
ver. Van rijkst
oegc is er de
spraak in de bepaling wie aL
laatste jaren i
lugal getam-
vijand aangemerkt moei
boerd op hel
vervagend
worden
normbesef. Bijt
voorbeeld die
De oud-hollandse zegswijze
het zo nauw n
emen met de
Met diploma sop zak vind gi
mTj7i%mg[mof die O..
id recht van spreken heeft °f
unieer de burner mei eisen
en kan zien dat zij de be- Ze
tonde wetten zelf met roe-
treedt.
altijd onderdak gaat nu
ede Leidse ban
L. GLIBBER.
