\de»
l&egij®e pl
wËÊk r-
m
'Amerikaanse
gegijzelden
gehersenspoeld'
'Chomeiny handelt
in strijd met
Islamitisch recht
Iran-
kenner
Drs. de
Bruijn:
Prof. dr.
Bastiaans
ZATERDAG 12 APRIL 1980
EXTRA
Drs. JT. P. de Bruijn: "Gijzeling ambassade in strijd islamitisch recht
"Amerika zal heel voorzichtig
moeten zijn". Eén van de
weinige mogelijkheden om
de gegijzelden vrij te krijgen
is volgens De Bruijn druk uit
te oefenen via de Westeuro-
pese landen.
"Dat werelddeel moet zijn in
vloed uitoefenen, maar men is
daarvoor in Europa nogal
huiverig". West-Duitsland
blijkt Amerika wel enigszins
tegemoet te willen komen,
maar het is nog niet helemaal
duidelijk op welke manier.
De ministers van buitenlandse
zaken van de EG-landen
hebben inmiddels laten we
ten begrip op te kunnen
brengen voor het Amerikaan
se standpunt, maar verder
dan een eis aan Iran de gegij
zelden vrij te laten gaat de so
lidariteit van de Europese
landen niet. Dat wil het CDA-
Tweede Kamerlid J. N. Schol
ten wel.
De Nederlandse regering moet
haar standpunt op het Ame
rikaanse verzoek zich aan te
sluiten bij de door dat land
aangekondigde sancties te
gen Iran, voor volgende week
donderdag in de Tweede Ka
mer duidelijk maken.
Er moeten volgens het kamerlid
"onverwijld" stappen worden
ondernomen in het kader van
de Europese Politieke Sa
menwerking om gezamenlijk
stappen te kunnen onderne
men tegen Iran.
Als dat niet lukt, dan moet Ne
derland zelf stappen onder
nemen. zegt Scholten. "Ge
zien de ernst van de situatie
rond de gijzelaars moeten we
daadwerkelijk soliair zijn met
de Amerikanen".
Volgens de Leidse Iranist wor
den de gijzelaars gebruikt om
interne conflicten in Iran in
toom te houden. "Iedere actie
(behalve oorlog) van de Ame
rikanen zal de huidige be
windhebbers in Iran alleen
maar in de kaart spelen.
LEIDEN - "Het lijkt er op dat aan de bekentenis van
de twee Amerikanen in de ambassade in Teheran
een hersenspoeling vooraf is gegaan. Het is volgens
mij niet waarschijnlijk dat ze uit zichzelf dergelijke
bekentenissen zullen doen".
Dit is het commentaar van de Leidse psychiater prof.
dr. J. Bastiaans op de recente uitlatingen van de
twee gegijzelden in de ambassade van de Verenigde
Staten in Iran. Het duo heeft voor de Iraanse televi
sie gezegd dat ze spionnen waren van Amerika.
"De bezetters hebben om hun
doel te bereiken waarschijn
lijk een complete angsttoe
stand bij de twee Amerikanen
bewerkstelligd. Waarna een
totale fysieke en psychologi
sche desintegratie is opgetre
den en er voor de betrokke
nen alleen uitzicht was op een
lichamelijke ziekte, krank
zinnigheid of de dood.
Bij het hersenspoelen hebben
de bezetters daarna hun slag
geslagen door hun houding
(dan aardig, dan wreed) te
veranderen en zo andere ge
dachten, ideeën, ideologieën
en dergelijke te introduceren
bij de gegijzelden. Daarmee
zijn, veelal valse, bekentenis
sen afgedwongen".
Redding was in de gedachten-
gang van de gegijzelde Ame
rikanen alleen mogelijk als ze
zouden toegeven en zich soli
dair verklaarden met het door
de bezetters gewenste sy-
teem. "De volledige onder
werping aan de bezetters en
de identificatie met hun op
vattingen bevrijdt de betrok
kenen van dreiging, pijn,
schuldgevoel".
Mensen die een hersenspoeling
ondergaan zijn over het alge
meen onder te verdelen in
drie groepen: Zij die tot het
eind weerstand bieden, zij
die na enige tijd door de
knieën gaan en mensen die
direct voor de druk zwichten.
Het is volgens prof. Bastiaans
begrijpelijk dat personen met
een krachtige persoonlijk
heidsstructuur en .hoge mo
raal het veelal langer uithou
den dan meer passieve en
slecht gemotiveerde per
soonlijkheden.
"Het hersenspoelen wordt he
laas nog steeds in tal van lan
den toegepast, vooral met het
oogmerk van indoctrinatie in
de politieke sfeer".
Klap
De grootste klap voor de men
sen zoals de twee Amerika
nen komt later, als ze vrij zijn.
"Als ze merken wat ze hebben
gezegd zullen ze het héél
moeilijk krijgen".
Niet alleen de Amerikanen die
een hersenspoeling hebben
gehad zullen het na de afloop
van de gijzeling zwaar te ver
duren krijgen. "Het ergste
komt ook voor de anderen na
de vrijlating", aldus prof. Bas
tiaans onlangs voor de Ame
rikaanse televisie.
"Dat kan zelfs over twintig of
dertig jaar zijn".
Mensen ontwaken dan nog
vaak badend in het zweet uit
nachtmerrie-achtige dromen
om tot de ontdekking te ko
men dat zij de gijzeling
geestelijk niet hebben ver
werkt.
In uitzendingen van verschil
lende Amerikaanse tv-sta-
tions heeft de directeur van
de Jelgersmakliniek in
Oegstgeest de Amerikaanse
bevolking voorbereid op de
eventuele terugkeer van hun
landgenoten die*nu al ruim
een half jaar in de Ameri
kaanse ambassade in Teheran
worden gegijzeld.
Prof. Bastiaans werd daarvoor
door de Amerikanen ge
vraagd omdat hij in het verle
den de nodige ervaring heeft
opgedaan met slachtoffers
van gijzelingen in Nederland.
Hij was bij de opvang van die
mensen vaak een centrale fi
guur.
Er moeten zich bij de gijze
lingsactie in Teheran ver
schrikkelijke taferelen af
spelen zoals Russisch Roulet
te dat één van de meest gru
welijke methoden is om een
mens voor altijd met een
trauma naar huis te sturen.
Russisch Roulette is een spel
met een revolver. In de cylin
der, waarin normaal zes tot
acht kogels zitten, wordt één
patroon gedaan. De cylinder
wordt rondgedraaid, de re
volver wordt tegen de slaap
van het slachtoffer gedrukt
waarna de trekker wordt
overgehaald.
De kans dat de kogel voor de
loop zit is ongeveer vijftien
procent...
Wreedheden
Met dit soort wreedheden wor
den gegijzelden in de ambas
afstand heeft kunnen nemen,
dan kan toch het verdrietige
gevoel de overhand krijgen
dat men in een bepaald op
zicht is aangetast, dat men
minder goed kan functione
ren en dat men tot op zekere
hoogte in een nieuwe vorm
van isolement is terecht ge
komen".
Het kan natuurlijk ook zijn dat
men spoedig na de bevrijding
weer gewoon aan het werk
gaat. Maar het is mogelijk dat
na een aantal maanden of ja
ren alsnog problemen komen
voor het gyzelingsslachtoffer.
Opvang
Hoe moeten die mensen in
Amerika worden opgevangen
en heeft men er daar de nodi
ge ervaring mee?
Prof. Bastiaans:
"Nee. Over het algemeen heeft
men daar die ervaring niet.
Dat is vooral duidelijk ge
worden uit de onvoldoende
nabehandeling van militairen
die zijn teruggekeerd uit
Vietnam.
Het is wel waarschijnlijk dat de
Amerikanen hier, na alle
publicaties in de afgelopen
maanden, het nodige aan
zullen gaan doen. Er zijn daar
echter niet veel deskundigen
die met de vereiste vormen
van behandelen de nodige er
varing hebben".
Over wat thans bekend is van
gevolgen van gijzeling kan
worden gesteld dat er zeker
mensen zijn of zullen zijn die
het gebeuren goed hebben
verwerkt. Sommigen zijn er
psychisch mogelijk door ge
groeid, doch voor anderen is
het nog onzeker of het inner
lijke verwerkingsproces zich
in positieve dan wel in nega
tieve zin zal ontwikkelen en
dat men in de toekomst dan
ook bij hen zal moeten con
stateren dat het "gyzelings-
syndroom" toch in vele op
zichten overeenkomst ver
toont met de oorlogssyndro-
"Het is van groot belang dat er
in dit opzicht mogelijkheden
komen voor langdurige be
geleiding van de ex-gegyzel-
den en hun omgeving. Eerst
na jaren zal dan blaken hoe
veel mensen van de nu be
kende gijzelingen blyvcnd
schade hebben opgelopen,
hoeveel mensen zich zonder
blijvende schade hebben her
steld. zo ook hoe effectief de
geboden hulp, begeleiding,
nazorg, behandeling zijn ge
weest".
THIJS JANSEN
LEIDEN - "De Amerikanen
alleen zullen met hun sanc
tiemaatregelen weinig kun
nen doen. Ze zullen met hun
maatregelen eerder het te
gendeel bereiken en een
blokkade op zee zal de een
heid in Iran alleen nog maar
versterken". Dit zegt de Leid
se Iranist drs. J. T. P. de
Bruijn, die lector is bij de
Leidse universiteit.
Zijn woorden blijken maar al te
waar te zijn, want de bezetters
van de Amerikaanse ambas
sade in Iran hebben inmid
dels bekend gemaakt alle ge
gijzelden te doden als Ameri
ka overgaat tot een militaire
actie tegen Iran.
De situatie rond de ruim vijftig
gegijzelde Amerikanen dreigt
de laatste dagen uit te groeien
tot een climax nu de Verenig
de Staten de diplomatieke be
trekkingen met Iran hebben
verbroken en president Car
ter sancties heeft aangekon
digd.
De Bruijn ziet dus weinig heil in
de Amerikaanse acties.
symptomen van een versterk
te en vervolharde waakzaam
heidsreactie, die vooral wan
neer er geen gelegenheid tot
rust is, spoedig in een eerste
uitputtingstoestand kan
overgaan.
Mochten de gegijzelden bin
nenkort worden vrijgelaten,
dan zal het verwerkinsproces
over het algemeen vrij veel
tijd vergen. "In de eerste da
gen na de bevrijding kan men
de vreugde ervaren van be
houden terugkeer in de ver
trouwde omgeving".
In het rapport "psychologisch
onderzoek naar de gevolgen
van gijzelingen in Nederland
(1974-1977)" waaraan prof.
Bastiaans medewerking heeft
verleend, staat onder andere
dat het medeleven van de
omgeving de vreugde en het
bevrijdingsgevoel kan ver
sterken.
"Doch wanneer die aandacht
van die omgeving gaat ver
slappen en men bij zichzelf
gaat bemerken dat men van
het doorleefde nog geenszins
Er bestaat in Iran een groot
wantrouwen tegen vreemde
mogendheden. Dat is echter
niet van de laatste tijd. Vol
gens drs. de Bruijn kijken de
Iranezen al ruim anderhalve
eeuw met een scheef oog naar
het buitenland.
"Eerst waren de Russen en de
Engelsen de baas in dat land
en na de tweede wereldoorlog
hadden de Amerikanen het
daar voor het zeggen.
Wat er in die tijd misging is
daarom altijd aan het buiten
land toegeschreven. Daar is
natuurlijk veel van waar,
maar niet alles", zegt drs. de
Bruijn. Dat neemt echter niet
weg dat Iran het probleem
zelf zal moeten oplossen.
Maar de Islamitische republiek
die Chomeini wil vestigen
sluit aan by de gevoelens en
de tradities die nog by veel
Iranezen leven. "Voor de ge
wone man in dat land is er met
de komst van Chomeini niet
zo veel veranderd. Dat ver
klaart ook wel waarom Cho
meini met name op het platte
land zo'n grote steun heeft".
Voor de westerse wereld komt
het reilen en zeilen van de
Iranezen nogal extreem over.
"Maar", zegt De Bruijn. 'ze
zijn zeker niet te vergelijken
met de japanners in de twee
de wereldoorlog, die zich voor
hun keizer doodvochten,
maar er zijn wel veel senti
menten die by de laatste re
volutie in Iran een rol hebben
gespeeld en achter de scher
men is Iran een door interne
politieke tegenstellingen
verdeeld land".
Overigens is de gijzeling in de
Amerikaanse ambassade in
strijd met het Islamitisch
recht zoals dat door Chomeini
wordt beleden. De Bruijn:
"Dat recht wordt op traditie
gebaseerd. De acties in de
Amerikaanse ambassade
blyken strijaig te zijn met die
tradities De bezetters moeten
hun gijzelaars vrijlaten. Ook
het doden van gijzelaars is in
strijd met dat Islamitische
recht".
De kwestie Iran wordt echter
bemoeilykt om<Jat er volgens
sade volgens de verhalen ge
confronteerd. Daarbij komt
nog dat de bewakers in de
ambassade regelmatig wor
den afgelost, wat het opbou
wen van een relatie tussen
gegijzelden en bewakers niet
ten goede komt.
"Het leggen van menselijke
contacten, één van de mini
mumvoorwaarden om te
overleven, is daardoor zeer
klein", zegt prof. Bastiaans.
Zoals bekend worden sinds 4
november ongeveer vijftig
Amerikanen in de ambassade
van de Verenigde Staten van
Amerika in Teheran gegij
zeld. Deze mensen, onder wie
diplomaten en militairen,
staan bloot aan allerlei
wreedheden van hun bewa
kers.
Het maakt volgens Bastiaans
weinig verschil of men in zo'n
situatie militair of diplomaat
is om aan de gijzeling geeste
lijk het hoofd te kunnen bie
den. "Dat hangt van de voor-
ervaringen van die mensen
af Met andere woorden. "Is
hen geleerd wat in zulke om
standigheden het goede ge
drag is".
Volgens Bastiaans beginnen
steeds meer instanties aan
dergelijke opleidingen. Zo
heeft de Nederlandse lucht
macht een compleet draai
boek voor dit soort situaties.
Uit berichten die vanuit de am
bassade naar buiten doorsij
pelen blijkt onder andere dat
de gevangenen in kleine
groepjes, los van elkaar en
vaak geboeid in het gebouw
zijn ondergebracht.
Aan welke geestelijke marte
lingen deze Amerikanen pre
cies blootstaan is niet te zeg
gen, maar het ligt voor de
hand dat ze van hun Iraanse
bewakers een grondige her
senspoeling krijgen.
Ook de duizenden om "wraak"
roepende Iranezen, die re
gelmatig langs de bezette
ambassade marcheren, zullen
het moreel van de Amerika
nen geen goed doen.
Wat zijn hiervan de vermoede
lijke gevolgen?
Verschrikkelijk
Prof. Bastiaans:
"Het moet voor die mensen ver
schrikkelijk zijn. We weten
uit ervaringen met ex-gegij
zelden in Nederland dat voor
al het begin van een gijze
lingsactie erg moeilijk voor
de slachtoffers is".
In een publicatie over het "KZ-
syndroom" (een complex van
psychische en psychosomati
sche reacties die het gevolg
kunnen zijn van onder andere
een gijzelingsactie zoals in
Teheran) spreekt prof. Bas
tiaans over vier fasen: de'
shock-fase; de alarm-fase; de
aanpassings-fase en tenslotte
de uitputtingsfase.
"De gijzelaars in de Amerikaan
se ambassade bevinden zich
op dit moment in de Alarm
fase, gecombineerd met ex
treme uitputting.
De voornaamste kenmerken
daarvan zijn angst, prikkel
baarheid, rusteloosheid,
slaapstoornissen. Dit zijn
De Bruyn ook een klasse-
stnjd aan de gang is, waarin
alles is geoorloofd Deze vorm
van stadsguerriJla (zoals de
Rode Brigades) is uit Europa
naar Iran overgewaaid. By
deze manier van oorlogvoe
ren wordt alles gebruikt wat
in het straatje van de bezet
ters van pas komt om de ver
meende vijand (in dit geval
Amerika) te bestryden.
Daar maken de fanatieke mos
lims weer misbruik van Zy
gebruiken de linkse studen
ten in de ambassade om hun
idealen te realiseren Dat
maakt het allemaal erg moei
lijk om. ook in Iran. tot een
oplossing te komen
Het 1- in wezen uitzichtloos
omdat men er geen punt kan
achterzetten Het is een chao
tische situatie waar een hele
boel zaken lynrecht tegen el
kaar indruisen. Alleen een
dictator zou een einde aan de
toestanden in dat land kun
nen maken", aldus drs. De
Bruyn.
THIJS JANSEN
Prof. Bastiaans: Hersenspoelen wordt helaas nog in tal van landen toegepast".
