Moeten mannen
ook
emanciperen?
ZATERDAG 5 APRIL 1980
Door
Jos van der Meer
de man. Op naar de officiële
opening van deze nieuwe
welzijnsvoorziening dus. Met
als kernvraag: 'Hoeveel man
nen geven blijk van het in de
praktijk leiden van een geë
mancipeerd leven?'
Wat de - met mijn mede-praat
groepsleden te bezoeken -
avond aan taferelen oplevert,
is al even ontmoedigend als
de analyse van mijn vrouw
over de moeizaam ontluiken
de mannen-emancipatie. In
leider Pieter Hoogendoorn
(24), bekend als actief PSP'er
in Leiden, oogst bijvoorbeeld
louter verzet en hoon met een
verhaal, een stuk tragi-ko-
misch toneel welhaast, van de
volgende strekking:
'Ik spreek liever over mannen-
bevrijding dan over emanci
patie. We moeten ons bevrij
den van bepaalde gedragspa
tronen. Mannen denken
meestal erg negatief over
zichzelf. En daarnaast kun
nen ze moeilijk tegen kritiek.'
'We moeten enerzijds leren po
sitief over onszelf te denken.
We moeten beseffen dat we
heel goed kunnen lachen en
huilen: we dienen vrolijker en
creatiever te worden.'
'Anderzijds proberen mannen
zich altijd groot te maken. Ik
vind dat we klein moeten
durven te zijn. Daarom zit ik
ook met dit speelgoed
hondje op mijn schoot', aldus
Hoogendoorn en hij knuffelt
de baal synthetisch materiaal
eens extra intens ten over
staan van het zeventig-kop
pige publiek.
Geleuter
Pieter Hoogendoorn, die eerder
op de avond tegenover mij de
mening heeft verkondigd dat
'maar heel weinig mannen
écht zijn geëmancipeerd',
krijgt nu een aardig bewijs
voor die stelling te verwer
ken. Naast enige mannen die
het café vooralsnog het voor
deel van de twijfel willen ge
ven, is de meest algemene en
nadrukkelijke reactie:
'Waarom nou een mannencafé
in Leiden?! Andere cafés zijn
toch al helemaal een mannen-
aangelegenheid. Wat we hier
horen is mystiek, geleuter,
Bhagwan-gedoe.'
Een derde groep bezoekers ziet
meer heil in de bevrijding van
de totale mensheid, die dan
het beste samen met vrouwen
kan worden 'gezocht. Ook
enige leden van onze man-
nenpraatgroep zijn die me
ning toegedaan.
Radicale therapie
Om een wat zonniger beeld te
krijgen van een wellicht op
doorbreken staande manne-
nemancipatie-beweging heb
ik na al deze mineur hier en
daar wat cijfermateriaal er
over verzameld. Maar ook dat
zal de mannetjesputters en
super-brallers onder ons als
muziek in de oren klinken.
In Leiden bestaan er zo n zeven
mannenpraatgroepen. Bo
vendien is er in Leiden een
eerste radieale-therapiegroep
voor mannen in oprichting.
(Radicalé therapie is zoveel
als: zeer doelgericht aan jezelf
werken nd steun van ie
groepsleden door middel van
ooral gesprekken; het ua.it
daarbij om zaken als: je con
tacten met je kinderen of
partnerverbeteren, of: hoe
stel je je geemancipeerd op in
je werksituatie?).
In geheel Nederland zijn er een
kleine honderd praatgroepen
en houdenV.ich ongeveer 500
mannen bezig met de radicale
therapie.
Als ik deze cijfers zo eens toe
voeg aan wat het Leidse man
nencafé aan taferelen ople
verde deze week (en in andere
mannencafés schijnt het er in
mindere mate net zo aan toe te
gaan), dan geloof en vrees ik
dat wé maai het beste nog
drie generaties kunnen wach
ten op een evengroot aantal
mannelijke als vrouwelijke
emancipeerden».
LEIDEN - De basis voor de
huidige mannenbewe
ging (en ook van de vrou
wenbeweging) is gelegd
in de jaren zestig. Het
ging goed met ons land,
waardoor vooral jonge
ren tijd kregen om zich
bezig te houden met de
seksuele revolutie, Provo
en democratisering.
Toen het strijdgewoel op
deze punten was geluwd,
bleven de vrouwen achter
met een wat vieze na
smaak. Ze gingen inzien
dat ze waren "misbruikt"
voor zachtere activiteiten
op de achtergrond, ter
wijl de mannen zich
vooral met het hardere
acticwerk hadden kun
nen bezighouden.
Allerlei vrouwengroepen
rezen als paddestoelen uit
de grond om de man-
vrouwverhouding eens
kritisch te gaan bekijken.
Het feminisme ontstond
toen de vrouwen meer en
meer inzicht kregen in de
rolverdeling tussen man
en vrouw, waarbij bij hen
de mening postvatte dat
mannen onderdrukkers
Dit zich bewust-zijn van de
eigen situatie sloeg over
op de mannen. In 1973
werd de eerste
praatgroep opgericht, die
tot doel had al pratend in
zicht te krijgen in de eigen
situatie, in de manier
waarop mannen zich on
derdrukt kunnen voelen.
De mannenbeweging had
een sputterend begin,
waarvan zij nu nog de
naweeën ondervindt.
Meer mannen houden zich
momenteel weliswaar
met hun emancipatie be
zig, maar het is (vooral
vergeleken bij de vrou
wen) nog immer een zeer
kleine elitegroep uit
vooral de midden- en ho
gere milieus.
LEIDEN - Stukje tijd
geest, zou je kunnen
zeggen. Buiten staan de
wallen van baksteen en
glas die de Leiderdorp-
se nieuwbouwwijk
'Voorhof vormen er
donker en eenzaam bij.
Binnen in de 3-kamer
maisonettewoning aar)
de Rozemarijntuin -
huisvesting voor de
steeds eigentijdser
wordende samenle
vingsvorm: de twee
persoonshuishouding
zonder huwelijksband -
heerst de gezelligheid
van de jaren-tachtig.
Een sfeer van 'ik en jij
zijn allebei actief in en
naast ons werk aan de
Leidse universiteit (of
in een andere rondbor
stige baan), maar als we
dan bij elkaar zitten,
moet er toch nog een
stukje genegenheid
zijn'. Kortom: ouder
wetse meubelen, mo
derne kunst aan de
muur, opinieweekbla
den en vaktijdschriften,
plus een goed gevuld
wijnrek.
De vrouwelijke helft is weg, de
ze avond. Een weekeinde met
vrouwen van de vakgroep van
de subfaculteit. De gezamen
lijke maaltijd kan daarom
mooi bij Paul worden gehou
den. Een speciale activiteit
van de zes leden tellende
mannenpraatgroep (één van
het handjevol praatgroepen
voor de nog veelal als het
'sterke geslacht' aangeduide
sekse, die op initiatief van de
afdeling-Leiden van de
NVSH sinds korte of wat lan
gere tijd bestaan). Bij de vori
ge tweewekelijkse praat
avond is afgesproken eens
gezellig met z'n allen te gaan
kokkerellen.
Paul omschrijft de sfeer van de
ze en andere bijeenkomsten
van de groep haarscherp als
hij het weekeinde waar zijn
partner naartoe is er als volgt
mee vergelijkt: 'Als er van die
vrouwen onder elkaar ie
mand ergens gevoelig op rea
geert, emotioneel wordt, dan
kappen ze dat meteen af. Niet
in details treden, heet hét
dan.... Ze willen alles zoveel
mogelijk verstandelijk bena
deren, terwijl wij als mannen
daar nu juist vanaf willen. Wij
willen onze gevoelens beter
leren hanteren.... en ze ook
tonen. We hebben als mannen
lang genoeg alleen maar moe
ten presteren en carrière ma
ken zonder dat we aan onszelf
konden toekomen.'
Instemmend geknik van de an
dere vijf mannen. Wat het
emanciperen bij vrouwen en
bij mannen inhoudt, is in zeer
grove lijnen omschreven. La
ter op de avond, tijdens het
natafelon, zal de vraag 'Wat
versta jij nou onder emanci
peren?' centraal staan.
'Zacht' werk
Het koken gaat wat chaotisch,
warrig, onhandig. De mannen
lopen elkaar voortdurend in
de weg op de één bij 2'/2 meter
keukenoppervlakte. Vragen
als 'Wat zal ik nu eens doen?'
en 'Waar ligt dat ding nou
weer?' zijn niet van de lucht.
Terwijl, onder het genot van
flessen pils of van krachtiger
spiritualia, het bereiden van
het vegetarische maal wordt
afgerond, maakt een sub
groepje zich op om de flinke
hoeveelheid vuile vaat die er
staat alvast weg te werken,
zodat we 'straks niet meer zo
veel hoeven te doen'. Er kan
er maar één afwassen, zodat
het dringen is> om een natte
vork of pan te pakken te krij
gen. Je moet per slot laten
zien dat je als man niet te goed
bent voor zulk 'zacht werk.
Vooraf kaassoep, dan kapucij
ner-schotel (bonen, taugé,
paprika, champignons, gem
ber, ui, knoflook en veel pe
terselie) met salade en als
toetje een warme kersenpud
ding (ietwat plakkerige sub
stantie). Dit alles besprenkeld
met, naar keuze, rode wijn of
bier. De taugé is nog wat hard,
maar 'dat hoort juist' bij zo'n
vegetarisch gerecht uit bet
kookboek vol verantwoorde'
maagvulling.
Ik heb een fotokopie meege
nomen van het persbericht
dat bij ons op de redactie is
binnengekomen over de offi
ciële opening van een Leids
mannencafé (-kafé staat er als
iets onvermijdelijks bij dit
type activiteiten) op maandag
31 maart (het is voortaan elke
tweede en vierde maandag
van de maand vanaf 20.30 uur
in het gebouw Nieuwe Rijn
20a, waar ook onder andere
het vrouwencafé van Leiden
Wij (een verzameling academi
ci, hbo'ers en studenten;
emanciperen is-en blijft mis
schien altijd wel - een elite
zaak) zijn nieuwsgierig-blij
met dit nieuwe initiatief en
we besluiten dan ook eensge
zind naar de opening van het
café toe te gaan.
Zakelijker
De inhoud van het persbericht
blijkt na het eten onderwerp
van een rechtgeaard man-
nenpraatgroepen-gesprek. Je
zou de discussie kunnen sa
menvatten onder het
kopje
'Wat doe jij nou aan e
peren?' Het pers
bericht
meldt bijvoorbeeld o
ver dit
je-bewust-worden-vai
zelf:
a-je-
'Het verwerven van eer
maat-
schappelijke positie
heeft
plichtend karakter di
in voor
vrouwen. Mannen b
lehoren
zo n positie op te bouwen om
als man te blijven me
etellen.
De relaties met ander
nen zullen daarbij ster
k in het
teken staan van het 1
oehoud
van deze positie. Co:
ntacten
tussen mannen zijn
mede
hierdoor gewoonlijk
zakelij-
ker en minder pers
oonlijk
dan tussen vrouwen.
'In het algemeen behoort een
man zijn emoties in bedwang
te ho.uden. Dat is hem van
jongsaf aan ook voorgehou
den. Het besef niet tekort te
mogen schieten, altijd je
mannetje te moeten staan,
legt op veel manieren een be
hoorlijke druk op mannen. Ze
hebben op die manier veel
van hun gevoelens en van hun
contacten met anderen moe
ten inleveren.'
En een laatste citaat uit het
persbericht: 'Sceptici noe
men het navelstaren dat
mannen in praatgroepen en
radicale therapiegroepen be
zig zijn het bovenstaande
naar hun eigen situatie terug
te leiden. Dat is echter wel
degelijk nodig om te leren in
zien dat je gemankeerde ge
voelsleven veel heeft te ma
ken met je opvoeding en met
hoe alles in onze wereld is ge
regeld. Pas daarna kun je als
man de strijd aanbinden te
gen alles datje verhindert om
je als mens te ontplooien, zo
als tegen rolbevestigende en
daardoor 'onderdrukkende'
reclame, bepaalde zinsneden
in schoolboeken, het perso
neelsbeleid waarbij je per sé
een hele dagtaak moet heb
ben en dergelijke.'
Ramen lappen
Dnze praatgroep haakt op dit
alles na de kersenpudding
onder het genot van enkele
stevige bakken cafeïne-rijk
vocht breedvoerig - maar
volgens mij met niet meer al
te veel helderheid - in. Dat
gaat, wat schematisch weer
gegeven, als volgt:
Voor mij was van veel beteke
nis dat ik het koken ontdekte,
dat ik dat leuk ging vinden,
nu enkele maanden geleden.
Vanaf dat moment ben ik
meer en meer gaan nadenken
over hoe ik mijn werk- en pri
vé—leven inricht. Ik wilde
daar gewoon meer van gaan
maken. Minder aan dat werk
denken en meer met m'n ge-
Ja. het koken: dat heb ik nou
ook, hè. Ik maak wel eens een
din. Opeen goed moment viel
het me op dat zij altijd liet
helemaal niks bijzonders
trouwens: voor mij is dat nog
niet emanciperen. Dat zit
meer in mijn ziel, in mijn be
levingswereld.'
'In de nieuwbouwwijk waar ik
woon', zegt de volgende, 'voel
ik als ik buiten de ramen sta te
lappen altijd al die ogen van
mensen uit de buurt op me
gericht en dan voel ik de men
sen denken: wat doet die tut
nou weer verwijfd. Dat idee
héb ik gewoon. Ik voel dat
men dal emanciperen van een
man maar vreemd gedoe
vindt. Mijn vrouw zegt echter
dat er helemaal niemand staat
te gluren, dat het maar een
waanidee van mezelf is....'
'Wat ik nou onder emanciperen
versta, is een brok gevoeler?!
dat helemaal één is met je
zelf, brengt man-vijf naar vo
ren. 'Kijk hé, dat jullie het nou
zo bijzonder vinden dat je
kookt, deeg rolt of ramen lapt,
vind ik verrekt ongeëmanci
peerd. Volgens mij ben je pas
geëmancipeerd als je dat
soort dingen de gewoonste
zaak van de wereld vindt.
Wanneer je het leuk vindt om
met je kinderen te spelen als
je van je werk thuiskomt, of
datje dan het eten kookt zon
der dat je vrouw daar om
hoeft te vragen.'
Gemakkelijk praten
Ik vind de hele discussie van
dat moment nogal magertjes.
(Wij hebben ook praatavon-
den die we alle zes 'heel erg
goed' vinden. De avonden va
rieren van theoretisch geklets
in de ruimte over 'debating-
club'-achtige onderwerpen
waar je je geen buil aan kunt
vallen, via gesprekken waarin
een man zijn probleem van
dat moment met seksualiteit,
zijn partner of zichzelf willen
veranderen ter diepgravende
bespreking aanreikt, tot zeer
persoonlijke en gevoelsmati
ge discussies over zaken als
boosheid, mannen en porno
grafie, ouders en opvoeding
of ervaringen met het geloof).
Omdat ik na afloop een onbe
vredigd gevoel heb. neem ik
sluitende-afwas vooi over
ons emancipatie gesprek
Opening vcm liet mannencafé
deze week in Leiden: "Er zijn
maar heel weinig manneii écht
geëmancipeerd."
'Wat vind jij van deze heftige
pogingen van ons om vrou
wen in het emanciperen te
evenaren?', vraag ik haar met
enig aftastend gegrinnik bij
de evaluerende borrel-voor-
het-slapen-gaan. Haar reactie
is er een van een voor iedere
man welhaast ontmoedigen
de trefzekerheid:
'Ach, jullie hebben allemaal
gemakkelijk praten. En voor
al alleen maar dat praten
maakt die hele mannene-
mancipatie bij de meesten
van jullie tot één grote farce.
Jullie hebben het constant
over hoe het allemaal zou
moeten zijn, jullie weten dat
prima, maar d'r iets mee
dóen: ho maar.
'Ik als vrouw blijf bijvoorbeeld
discussie thuis als' er een kind
komt. Als ik dut niet zo maar
zonder meer had gedaan, was
je met zulke ogen gaan kijken
en had je gezegd: en m'n car
rière dan. ik weet ijjwel
zeker dat jij niet thuis zou
willen blijven terwijl ik ga
werken en dat je misschien
zelfs nog wel bezwaren zou
maken tegen voor ieder een
deeltijd-baan.'
Tja. hoewel ik nog tegensputter
dat niet iedere man met even
veel pleziei na.n zijn werk
gaat, heb ik toch het nakijken.
De opvoeding tot presterend
mannetjes-dier heelt bij mij
ook zo haar uitwerking niet
gemist. De cultuur staat voor
niets. Misschien dat de eman-
nuinnen er ooit nog wel eens
in slaagt van subcultuur (om
gangsvormen, bezittingen,
regels en gebruiken die een
selecte groep de gewoonste
zaak van de wereld vindt) tot
cultuui (wal 'Ie meeste men
sen als normaal beschouwen)
te worden.
Mannencafé
Het antwoord op de vraag hoe
groot de kans op de hierboven
omschreven verandei ing is in
een stad als Leiden, kan wel
licht worden gevonden in het
kcravei.se mannencafe in de
Sleutelstad, het walhalla im
mers «zo mag je verondei-
stellen) van de emanciperen-
deeg maakte en dat ik de to
maat en dergelijke verzorgde
die daar bovenop moeten. Dat
is nou écht die rolverdeling,
hè. Ik de leuke dingen doen
en de vrouw de lullige. Nou,
toen wilde ik ook deeg leren
maken. Voor mij is zoiets bok
een stuk emancipatie....'
Een derde man reageert: Toen
ik na mijn scheiding op een
kamer ging wonen, moest ik
allerlei huishoudelijke kaï-
weien zelf gaan doen Je bent
dan gedwongen ze te doen,
