ZATERDAG 5 APRIL 1980
EXTRA
PAGINA 21
ZWOLLE - Een klein zaaltje
van hotel Wientjeste Zwol-
i le. Enkele tientallen dames en
vooral heren zijn bijeen. Veel
grijze haren, en een enkele
jongere metal een heel aardig
heet aardappeltje in de keel.
Dit is een net. een fatsoenlijk
publiek. Dit is een vergade
ring van de partijraad van
DS'70
Een heer in blauw kostuum
vraagt het woord. Voorzit
tervoordat we verder gaan
mag ik een voorstel van orde
indienen?" Dat mag. de heer
snelt naar de microfoon, en
laat er geen gras over groeien.
De helft van de kamerleden
gebruikt de vreemdelingen
wet als wc-papier. Daarin
vertolk ik ook dtj mening van
de afdeling Den Haag."
Volgt een verward exposé over
de agenda voor die dag. Dat.
die anders moet. Hier vijf mi
nuten erbijdaar tien eraf.
Partijvoorzitter Hartog geeft
geen krimp, en volgt het
schimmige voorstel. .Het is
ongelooflijk boeiend om te
zien hoe men bezig is op de af
delingen, en het zou niet juist
zijn dat te frustreren" zegt hij
zelfs.
Aardige mensen zitten hier, be
leefd ook. "Mag ik zo vrij
zijn", vraagt een dame aan
een andere dame die na de
pauze haar stoel blijkt te heb
ben ingepikt. De vergadering
gaat door. Een oude man
maakt Ruud een „kompele-
ment" voor de manier waarop
hij in .J)en Haag Vandaag
van zich heeft afgebeten."
Alle aanwezigen worden met
vrouw-die-en-dieaange
sproken. Alleen Ruud is Ruud.
Ook wel ,Jludolf'. Of „Onze
Ruud". Ruud Nijhof, de een
zame voorpost aan het Bin
nenhofvan een handjevol ou
dere en bezorgde mensen. Het
enige Tweede-Kamerlid van
DS'70, ooit met acht zetels in
diezelfde Kamer vertegen
woordigd.
We praten met hem in die
piepkleine fractiekamer van
DS'70. Meters papier ligt in
indrukwekkende stapels op
de bureaus. Aan de muur een
prikbord met eniae tientallen
kerstkaarten Een oudere
dame komt een verfrissing
brengen. Het is mevrouw
Kolk, fractiesecretaresse. Zij
en een student rechten staan
Nijhof bij in zijn niet geringe
taak. Zeventig uur per week
werkt hij toch al gauw, schat
hij.
,Hoe houd je het vol", zuchten
wij, nog eens naar al die sta
pels papier kijkend. ,Je moet
je natuurlijk beperken", zegt
Nijhof. ,jSommige dingen
moet je uit overmacht laten
liggen. Ik concentreer me op
de sociaal-economische drie
hoek, en dan vooral financiën
en sociale zaken, met daar
naast een aantal vakdepar
tementen. Justitie, Volksge
zondheid, Onderwijs, dat
soort zaken. Ook actuele
problemen zoals de affaire-
Aantjes en kernbewape
ning."
He kan niet alles doen. Ik kan
naaL
plaats tegelijk zijn. Het is
natuurlijk wel zo dat in grote
fracties veel tijd gaat zit
ten in het op één lijn komen.
Hier zijn de fractievergade
ringen uiterst kort. Ik ben het
al gauw met mijzelf eens",
zegt hij lachend.
Nijhof (34) sloot zich al direct
vanaf het begin aan bij DS'70,
in 1970 dus. fn het buurt- en
clubhuiswerk had hij enige
vergaderervaring opgedaan,
en al gauw werd Ruud secre
taris van het hoofdbestuur. De
door Drees als kroonprins
aangewezen Nijhof kwam
augustus '77 in de Kamer.
Daartoe gaf hij zijn baan op
de afdeling personeelszaken
bij de Universiteit van Am
sterdam op.
DS'70. zegt Nijhof. vindt zijn
kiezers in de middengroepen
qua leeftijd,en naar inkomen.
.Modaal, twee keer modaal
zo,geen presidenten van mul-
tinationals. We hebben wel
enkele afdelingen, zoals Am
sterdam en Leiden, waar het
arbeiderselement sterk verte
genwoordigd is.''
Wat beschouwt Nijhof als het
hoogtepunt in zijn parlemen-
tai re carrière tot nu toe? Lang
hoeft hij niet na te denken.
„Onze amendementen op de
Algemene Pensioenwet Poli
tieke Ambtsdragers,die voor
een goed deel zijn aangeno
men. We hebben het wetsont
werp van Wiegel kunnen uit
kleden en kunnen aanpassen
aan normale omstandighe
den. En de protestdemonstra
tie tegen de Russische inval in
Afghanistan die we hebben
georganiseerd. Dat je dat als
kleine partij kunt doen vind
ik belangrijk
Het is wel wennen geweekt in de
Kamer. Ruud: ,JDie sfeer van
zelfverheerlijking, daar heb
ik aan moeten wennen. Ik
denk dat Kamerleden de
meest ijdelc mensen van Ne
derland zijn. Het is hier toneel
en arena. Bij de PvdA is het
gedrang het ergst - een so
ciaal-Darwinistisch pretpark
is het daar, zeg ik altijd."
Uiteraard vindt Nijhof dat er
voor een partij als DS'70
plaats is in de Nederlandse
politiek. ,Het goeie van zijn
partij" vindt hij, dat niet, zo
als bij socialisme en libera
lisme, 19e-eeuwse filosofieën
de grondslag van het denken
vormen. En DS'70 heeft eigen
gedachten. Het p-ofijtbegin-
sel. Nederland geen immigra
tieland. Overheid geen trend
volger maar trendsetter. Nij
hof noemt ze achter elkaar op.
Maar toch, maar toch. Opinie
peilingen wijzen de een na de
ander uit dat DS'70 bij de
Kamerverkiezingen van vol
gend jaar wel eens uit het
parlement zou kunnen ver
dwijnen. We vragen maar
niet of Nijhof denkt dat hij te
rugkomt na mei '81. Wel wat
hij, als hij uit de politiek zou
moeten verdwijnen, gaat
doen.
,Jk ben geïnteresseerd in perso
neelswerk, in vakbondswerk,
jeugdwerk. Daar zou ik me
best mee bezig willen houden.
Je hebt daar sociale vaardig
heden voor nodig. Nou, wat
betreft doe je hier een enorm
stuk ervaring op."
DEN HAAG - „In de verkiezingsstrijd zullen wij
vooral staan tegenover een traditioneel christelijke
groepering, tegenover een avonturierend PAK en
tegenover een politiek opportunistisch D'66."
Krachtige en zelfbewuste taal was dat, waarrpee de
Democratische socialisten zich januari 1970 presen
teerden.
In Eindhoven begon de victorie. Daar splitsten vijftien tot dan toe
trouwe leden van de PvdA zich af. Teleurgesteld waren ze in de
socialistische moederpartij. Teleurgesteld over die Nieuw-
Linksers, die steeds meer invloed kregen. Teleurgesteld over de
irking binnen hel PAK met radicale groepen als PPR en
PSP.
Gorinchem, Leiden en andere steden volgden. Ook daar liepen
Pvd A'ers die het tempo van de tijd niet meer konden volgen, uit
de partij. Gemeenteraadsleden waren daarbij, en wethouders.
Als een olievlek breidde de nieuwe politieke groep zich uit over
het land. De socialisten-oude-stijl waren in de reactie gegaan.
Op 4 april 1970 werden er zaken gedaan. In een clubgebouwtje met
de nogal omineuze naam ,,De Speeltuin in Den Dolder besloten
enige tientallen dames en heren tot de oprichting vaneen politie
ke partij. Democratische Socialisten '70, DS'70 dus, was gebo-
Twee maanden later was het feest in de DS 70-gelederen. Dr. Wil
lem Drees. junior zei men er achter om hem van zijn illustere
vader te onderscheiden, sloot zich bij de boreling aan. Dat was
nog eens een goede vangst! DS'70 had ineens een „naam" bin
nengehaald.
Drees zou inderdaad dé grote man van DS'70 blijken te worden,
bijna letterlijk de alpha en omega van de partij. ,.DS 70. dat is
Drees", wordt ook nu nog in Den Haag gezegd. En dat, terwijl dr.
Willem Drees al sinds 1977 uit de actieve politiek weg is.
Drees is best bereid om over
DS'70 en zijn aandeel daarin
te praten.
Nee, er kan niet over de poli
tiek van vandaag worden ge
praat. „In.mijn functie kan ik
me natuurlijk niet bemoeien
met de politieke situatie van
dit moment." Sinds 1977 is hij
een van de drie leden van de
Algemene Rekenkamer, waar
men met kritische ogen
pleegt te kijken naar de ma
nier waarop de overheid geld
uitgeeft.
Hoe ziet Drees nu, tien jaar na
dato, het ontstaan van DS'70?
Waarom werd deze partij ei
genlijk opgericht? Alleen uit
reactie op de gebeurtenissen
in de PvdA?
Snel pratend, accuraat formule
rend, hier en daar zijn betoog
onderstrepend met een ge
baar van zijn - gesloten - vuist,
plaatst Drees het ontstaan
van wat we wel zijn partij mo
gen noemen in de tijd. „Ik zie
DS'70 met als uitsluitend een
actiepartij. Zeker, meer dan
- de helft van onze leden kwam
uit de PvdA, maar er waren
ook anderen die ontevreden
waren over de keuzemoge
lijkheden in de politiek.
Stabiliteit
Drees zegt: „In Nederland had
den we vanaf 1945 een perio
de in de politiek van vrijwel
volledige stabiliteit. Dat
duurde tot zo ongeveer 1960.
Je had toeri vijf gouverne
mentele partijen, en twee out
siders. CPN en SGP Tussen
die velschillende partijen on
derling traden maai heel
kleine verschuivingen
op.
„Ook in andere opzichten was
de Nederlandse samenleving
in die jaren erg stabiel, en
daarin kwam rond 1960 ver
andering. Men ging op zoek -
sommigen zeggen: op drift.
Die beweeglijkheid was een
nieuw verschijnsel. Oorza
ken? Beter onderwijs zal een
rol hebben gespeeld, urbani
satie, en de invloed van radio
en vooral tv moet ook erg
groot geweest zijn."
De beweeglijkheid van de jaren
60 bleek niet alleen uit een tot
dan toe ondenkbaar gemak
waarmee men bijvoorbeeld
van omroep of krant veran
derde, maar ook uit het feit
dat het automatisme waar
mee men op één bepaalde
partij stemde, verleden tijd
„Zo kiegen nieuwe partijen een
kans. en die zie je dan ook in
die tijd opkomen: PSP, D 66.
PPR, Boerenpartij, DS70.
Politiek-technisch kwam
daar nog wat bij: de moge
lijkheden die de tv schiep
voo. nieuwe partijen.
„Als je vroeger een politieke
partij van de grond wilde
kriigen, moest je overal ver
gaderen, bij wijze van spre
ken in het café op de hoek. Je
had een enorm actief corps
van goede sprekers nodig.
Heel hard werken was dat. Na
1960 kon je door éen lv-optre-
den honderdduizenden
stemmen winnen. Een mar
kant voorbeeld daarvan is
Koekoek, maar ook Terlouw.
De Gaay Fortman
Losser
Een opkomend losser gedrag,
een zoeken naar minder bin
dingen maakten volgens dr.
Drees de komst van nieuwe
partijen nog nadrukkelijker
mogelijk. „Maar de bestaande
machten zijn toch intrinsiek
sterk gebleven. De grote par
tijen hebben een vaste basis,
die kan fluctueren maar niet-
temin aanwezig is. Do kleine
re partijen missen zon ba-
„Da
irorn heeft de binding
n kleine partij ook ee
re achtergrond. Men .-
ar op op grond van e
van partij. Dat verklaart zo
wel opkomst als val van
DS 70, aldus Drees.
DS'70 kwam bij de veTkiezin-
gen van 1971 met maar liefst
acht man in de Tweede Ka
mer. In hoeverre heeft het feit
fiat Djpees, drager tenslotte
van een bekende naam, lijst
trekker was, daartoe bijge
dragen?
„Dal ik mijn functie op finan
ciën verliet (Drees bekleedde
daar de hoge post van thesau
rier-generaal - red.) was na
tuurlijk interessant. Dat een
hoge ambtenaar lijsttrekker
wordt, is iets dat buitenge
woon zelden is voorgekomen.
Daar kwam bij dat ik in fe
bruari 1971 voor de tv met een
vrij simpele financiële bood
schap kwam.
Juist indiejaien kwam voor het
eerst het besef op, dat de bo
men niet tot in de hemel
groeien. Er kwamen zorgelij
ke belichten in de kranten
over werkloosheid en inflatie.
„Wij brachten de financiële
en economische positie van
het land als issue. Een partij
die aan de bak wil komen,
heeft zo n issue nódig.
Acht zetels
Goed, dat lukte dus. DS'70
kwam in 1971 met acht zetels
in de Kamer, en maakte met
VVD. ARP. CHU en KVP
zelfs deel uit van de regering-
Biesheuvel. Een kortstondig
genoegen, want één jaar later
viel dat kabinet. Drees en De
Brauw stapten er uit na een
fikse ruzie over bezuinigin
gen en inkomenspolitiek
De verkiezingen van eind 72
brachten niet wat De Brauw
in een optimistische bui had
gezegd: ..Ik verwacht da! wü
de vierde partij van het land
worden en dat we van acht op
twaalf zetels zullen komen
Het wei den er zes.
Schrik was er zeker over dat
verlies, maar toch zegt Drees
nu: „In '72 hadden we een be
tere spreiding. Meer issues,
en met De Brauw, mevrouw
Van Veenendaal en Bt rgei
Uit een enquete bleek echtei
dat onze aanhang vrij labiel
was. We hadden vrij veel
stemmen gekregen van men
sen die eerder niet 'op ons
stemden.
„Nee, pas echt teleurgesteld
waren we na de Statenverkie
zingen van '74. We deden in
alle elf provincies mee, maar
we kwamen maar in vier Pro
vinciale Staten, met maar één
man elk. Dat was voor mij een
volkomen onverwachte
schok, dat we zakten van 4
procent naar 1,5."
Om het verhaal over de teloor
gang van DS'70 af te maken:
in de zes man sterke kamer
fractie ontstonden in 1975
grote problemen. Vier van de
zes stapten uit de fractie.
Konflikten tussen partijtop
en het viertal waren daar de
eigenlijke oorzaak van, maai
de dissidente kamerleden
gooiden het op het te solisti
sche optreden van Drees. In
een brief van het viertal aan
Drees, waarin ze hun aftreden
toelichten, staat een histo
risch gezien interessant zins
nede.
„We hebben je erop gewezen
dat je naar ons gevoelen de
politiek te technocratisch be
naderde en onvoldoende ge
voel had voor politiek-psy-
chologische en ook politiek-
electorale aspecten. We heb
ben erop gewezen, ja sterker,
we hebben je dringend ver
zocht de communicatie naar
buiten - en daarmee bedoelen
we zowel in het parlement als
buiten het parlement - beter
te verzorgen", staat er in de
brief.
Weg
Het Drees-effect was weg, en
met DS'70 ging het niet veel
beter. Bij de kamerverkiezin
gen van '77 bleef er nog maar
een zetel over. Drees, die ooit
éen kiesdrempel van vijf ze
tels had gepropageerd, vond
het niet erg consequent in de
Kamer te gaan zitten. Ruud
Nijhof werd zijn opvol-
Hoe is dat nou gekomen, die
enorme terugval? Drees: „Ei
genlijk is de oorzaak van de
opkomst dezelfde als die van
de neergang: het feit dat wij
de stemmen van een labiele
groep hadden. Het Neder
landse volk zit voor driekwart
vast aan de grote partijen, en
de rest - dat is hoogst onzeker.
Misschien was net anders
gelopen als we de rit in het
kabinet-Biesheuvel hadden
kunnen uitzitten. Dan waren
we er wellicht wat meer in ge
slaagd ons vast te kei-
Maar u heett zelt dat kabinet la-
stelling van zaken. Er wordt
vaak gedacht: de minderheid
heeft ongelijk, en veroorzaakt
het conti iet, maar hier was dat
niet so Bi waren vete hilli n
van mening, en daarop legde
Biesheuvel ineens een ulti
matum op tafel, terwijl we
„We konden niet akkoord gaan,
en daarom zijn we eruit ge
stapt. Achteraf hebben we
trouwens toch gelijk gekre
gen. De cis van Biesheuvel is,
nadat wij er eenmaal uit wa
ren, ingeslikt. Er kwam veel
meer geld ten goede aan het
openbaar vervoer, zoals wij
wilden. Ik heb ook vaak ge
piekerd: wat wilde Biesheu
vel nu eigenlijk met dat ulti
matum? En wat dreef de an
dere ministers? Het is opval
lend dat dat ultimatum nooit
is gepubliceerd."
We vragen Drees (die in de jaren
'70 ook wel bekend was als
„de lachende vulpen") of ook
niet het feit dat hij als persoon
wat minder aansprak bij het
groté-kiezerspubliek dan bij
voorbeeld Wiegel of Terlouw
een rol heeft gespeeld bij de
val van DS 70.
Televisie
Drees zegt hierover „Onder in
vloed varvde tv is de presenta
tie van lijsttrekkers enorm
belangrijk geworden. Allerlei
nuances spelen daarbij een
rol. Je moet in Nederland als
topman niet "alleen inhoude
lijk goed zijn, maar de bood
schap ook goed kunnen over
brengen, en hoe minder sta
biel je aanhang is, hoe meer
dat telt."
„Mensen als Wiegel of Terlouw
zijn relatief schaarse ver
schijnselen. De VVD heeft
lange tijd niet zo n aanspre
kende figuur gehad als Wie-
gel, en ook Teflouw hoeft do
gave aandacht te trekken.
Daar hadden we bij de Ka
merverkiezingen in 1977 mee
te maken."
„Je moet dit probleem dus niet
alleen zien vanuit het feit dat
DS'70 misschien een wat
saaie lijsttrekker had, maar
ook vanuit het feit dat er toen
mensen opereerden met veel
aantrekkingskracht."
Mist u eigenlijk de politiek?
„Er zijn wel eens zaken waarvan
ik denk: daar zou ik graag aan
deelnemen. Maar ik denk
meer: wat ben ik blij dat ik er
niet bij hoef te zijn. Neem zon
affaire-Aantjes. Dat soort za
ken speelt een veel te grote rol
in de Nederlandse politiek.
Dan gaat die agenda weer
stuk - ollea op n kop. Het is
lichtelijk chaotisch wat er in
de Kamer gebeurt."
„Als voorzitter van een kleine
fractie moetje bovendien op
allerlei terreinen komen op
draven. Dat is een grote belas-
ting, en die belasting is alleen
de moeite waard als je het
beleid mede kunt beïnvloe
den. Als je fractievoorzitter
van een partij bent die vrij
permanent niet aan de rege
ring deelneemt, en je dus niet
het idee hebt dat je de zaak
beïnvloedt, dan is dat zeei
onbevredigend
Drees kijkt om zich heen.
«Noen np hij, „Dan kan i<-
je beter op een wat kleiner
terrein verdiepen."
